Baarle-Nassau

Grenspaal in Baarle-Nassau.

Baarle-Nassau is een gemeente in Noord-Brabant. De gemeente telt 6.727 inwoners en de burgemeester is Marjon de Hoon-Veelenturf.

Baarle-Nassau grenst aan het Belgische dorpje Baarle-Hertog. De grens tussen Nederland en België loopt dus dwars door dit dorpje heen.

Wat is Baarle-Nassau?

Als je naar de kaart van Nederland kijkt, zie je in het zuiden van Noord-Brabant iets vreemds. Bij de plaatsen Baarle-Nassau en Baarle-Hertog vormt de grens van België en Nederland een waar doolhof.

De gemeente ligt ongeveer tussen Breda, Tilburg en Turnhout bestaande uit het Nederlandse Baarle-Nassau en het Belgische Baarle-Hertog. Een gemeente met maar liefst 30 envlaven (een gebied dat geheel wordt omsloten door grondgebied van één andere partij). 22 hiervan zijn van België, 8 van Nederland.

Daar is gelijk het punt waar het allemaal wat ingewikkelder wordt. Naast de 22 enclaven van het Belgische Baarle, hoort het Vlaamse Zondereigen ook nog bij deze gemeente. Nederland heeft acht enclaven, waarvan er zeven gelegen zijn in de twee grootste enclaven van België. Hier vormen het sub-enclaven. De grenzen lopen dwars door elkaar, door straten en huizen heen. Daarom is inmiddels via huisnummerbordjes aangegeven bij welke staat een huis hoort.

Ontstaan van de enclavesituatie

De enclaveverdeling is in 1198 door Godfried II van Schoten ontstaan, die destijds Heer van Breda was. Zijn gebied was gelegen tussen Hertogdom Brabant en Graafschap Holland. In 1190 sloot hij zich aan bij Hertogdom Brabant, waardoor hij leenman van Breda werd. Daarnaast kreeg hij van Hertog Hendrik I extra stukken land, om zo zijn macht te behouden. De vruchtbare stukken die hier tussen zaten, hield de hertog voor zichzelf. Zo ontstond uiteindelijk de verdeling tussen Baarle-Hertog en Baarle-Nassau. Deze laatste naamsverandering ontstond door de erfopvolging van het geslacht van Nassau, na de leenman van Breda.

De Vrede van Münster

Verdeling Nederland en België

Bij de Vrede van Münster in 1648 werd er dwars door Brabant een rijksgrens getrokken. Baarle lag hierdoor plots in twee belangrijke staten. Uiteindelijk leidde dat ertoe dat er verschillende wetten golden binnen Baarle, omdat gelijke behandeling niet langer te garanderen was. Hiermee hielden de discussies en rivaliteit tussen de gemeenten echter niet op.

Eindeloze discussie

In de daarop volgende eeuwen waren de enclaves vaak een punt van geschillen en conflicten. Samenvoeging, opheffing en ruil van grond kwamen voorbij als oplossingen, maar geen van alle opties werden doorgevoerd. Zelfs niet toen de gemeenten weer bij dezelfde staat werden herenigd, tijdens de samenvoeging van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden in 1815. Wel bleef er een hoop getouwtrek over de bijbehorende dorpen als Castelré en Putte.

Baarle tijdens wereldoorlogen

Tijdens de Eerste Wereldoorlog deed zich een lastige situatie voor. De Duitsers konden immers het Belgische Baarle-Hertog niet binnen, zonder de neutraliteit van Nederland te schenden. De Belgische enclaves bleven hierdoor onbezet. Een makkelijk doelwit voor spionnen en verzetsbewegingen, die zich konden vestigen in de onbezette Belgische enclave. In de Tweede Wereldoorlog bezetten de nazi’s zowel België en Nederland, maar ze keken niet om naar de bijzondere enclavesituatie.

De erkenning van rijksgrenzen

Door alle gebeurtenissen, ruzies en uitstel was er eind jaren ’50 nog altijd geen grensovereenkomst. Nederland en België besloten om de strijdbijl neer te leggen en de situatie aan een rechter voor te leggen. Het initiatief kwam vanuit Sooi van den Eynde: een paardenkoopman die in 1953 een stuk land kocht in Baarle. Hij was ervan overtuigd dat zijn grond in een Belgische enclave lag, wat de huurprijs ook zou beïnvloeden. Van den Eynde kreeg zijn gelijk, waarna er 40 hectare grond bij België werden gevoegd. Het belangrijkste gevolg van deze rechtszaak was de internationale erkenning van de gemeentegrenzen als rijksgrenzen. Het liet uiteindelijk 131 jaar op zich wachten, maar in 1974 zijn de rijksgrenzen van Baarle een officieel erkend feit.

Actueel

In Baarle-Nassau leiden de verschillende regels tot grote verwarring. Zelfs de bewoners weten soms niet hoe het precies zit. Het gaat hier om bijvoorbeeld de avondklok of mondkapjesplicht. Veel mensen vinden dat de regels gelijk zouden moeten zijn. Zo wil de burgemeester van Baarle-Nassau ook een mondkapjesplicht in winkels in haar gemeente. Ook aan de Belgische kant vinden veel mensen dat de regels gelijk zouden moeten zijn. Maar zolang alles soepeler is in Nederland, steken veel Belgen maar wat graag even de grens over om te winkelen zonder mondkapje.

Bronnen

Clevers, R. (2018). Na wethouder ook burgemeester fout met declaraties: Baarle-Nassau betaalde mee aan tweede huis. Opgehaald op 7 december 2020 van https://www.ad.nl/politiek/na-wethouder-ook-burgemeester-fout-met-declaraties-baarle-nassau-betaalde-mee-aan-tweede-huis~ac467212/

Van Doorn, F. (2018). Baarle-Nassau/Hertog: een extatische grenswist die terugvoert tot 1198. Opgehaald op 7 december 2020 van https://www.trouw.nl/nieuws/baarle-nassau-hertog-een-extatische-grenstwist-die-terugvoert-tot-1198~bd2aa1e1/

Van Hoof, R. (2020). Verwarring compleet over coronaregels in grensenclave Baarle-Nassau: ‘Het lijkt wel oorlog’. Opgehaald op 7 december 2020 van https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/3239119/verwarring-compleet-over-coronaregels-in-grensenclave-baarle-nassau-het-lijkt-wel-oorlog

Janssen, H. (2018). Geschiedenis Baarle-Nassau. Opgehaald op 7 december 2020 van https://www.amaliavansolms.org/joomla15/index.php?option=com_content&view=article&id=77:geschiedenis&catid=58:enclaves&Itemid=118

Toerisme Baarle-Hertog-Nassau. (2019). Over Baarle, historie. Opgehaald op 7 december 2020 van https://toerismebaarle.com/over-baarle/historie/

	Plaatsen in de gemeente Baarle-Nassau
Dorpen: Baarle (gedeeltelijk) · Ulicoten · Castelré Buurtschappen: Baarle-Nassau Grens · Boschhoven · Driehuizen · Eikelenbosch · Gorpeind · Groot-Bedaf · 't Groeske · Heesboom · Heikant · Heikant · Het Goordonk · Hoogeind · Huisvennen · Keizershoek · Klein-Bedaf · Liefkenshoek · Loveren · Maaijkant · Nieuwe Strumpt · Nijhoven · Oude Strumpt · Reth · Reuth · Schaluinen · Tommel · Veldbraak · Voske Noord-Brabant: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten