Willem Drees
| Willem Drees | |
|---|---|
 | |
| Geboren | 5 juli 1886 |
| Geboren te | Amsterdam |
| Overleden | 14 mei 1988 |
| Overleden te | Den Haag |
| Partij | SDAP (1904-1946) PvdA (1946-1971) |
| Functie | Minister-president van Nederland |
| Aantreden | 7 augustus 1948 |
| Aftreden | 22 december 1958 |
| Voorganger | Louis Beel |
| Opvolger | Louis Beel |
Portaal  Politiek
| |
Willem Drees (Amsterdam, 5 juli 1886 - Den Haag, 14 mei 1988) was een Nederlands politicus van de Partij van de Arbeid (PvdA). Drees was minister-president van Nederland tussen 1948 en 1958. Hij is van grote invloed geweest bij het ontstaan van de Nederlandse verzorgingsstaat. Onder Drees zijn onder meer de Algemene Ouderdomswet (AOW) en de kinderbijslag ingevoerd. Hierdoor wordt hij ook wel Vadertje Drees genoemd.
Drees was aanvankelijk lid van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) die in 1946 opging in de PvdA. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog werkte hij mee aan het Plan van de Arbeid. Na de oorlog werd Drees minister van Sociale Zaken en later minister-president. Onder het premierschap van Drees kreeg Nederlands-Indië onafhankelijkheid. Ook werden allerlei sociale wetten ingevoerd. Deze wetten zorgden ervoor dat de armen en de arbeidersklasse een beter leven kreeg. Daarnaast vond een groot deel van de wederopbouw plaats, waarin Nederland na de oorlog weer werd opgebouwd.
Levensloop
Jeugd en opleiding
Drees werd geboren op 5 juli 1886 in Amsterdam. Hij was de zoon van Johannes Michiel Drees en Anna Sophia van Dobbenburgh. Zijn vader werkte voor de Twentsche Bank en overleed toen Drees slechts 5 jaar oud was. Het gezin was lid van de Nederlandse Hervormde Kerk en waren streng gelovig. Toch kreeg Drees in zijn tienerjaren steeds meer kritiek op de kerk. Hierdoor besloot hij uit de kerk te stappen. De rest van zijn leven was agnost.
Tussen 1898 en 1901 ging Drees naar de hogereburgerschool in Amsterdam. Later ging hij naar het handelsonderwijs en deed hier eindexamen in 1903. Hij ging vervolgens boekhouden en later staatshuishoudkunde en statistiek studeren. In deze periode kwam Drees ook in aanraking met het socialisme. Op school kwam hij in contact met Eli d'Oliveira die hem hierover vertelde. Ook won de sociaaldemocraat Pieter Jelles Troelstra in 1902 een zetel in de Tweede Kamer namens een kiesdistrict in Amsterdam.
In 1910 trouwde Drees met Catharina Hent in Amsterdam. Samen kregen ze twee zonen en twee dochters.
Carrière
Drees werkte aanvankelijk bij de Twentsche Bank in Amsterdam. Hier had zijn vader ook gewerkt. Drees werd vervolgens stenograaf voor de gemeenteraad van Amsterdam. Een stenograaf is iemand die aantekeningen maakt van vergaderingen en debatten door middel van een verkorte manier van schrijven (stenografie). Hierdoor kunnen dingen snel genoteerd worden. Tussen 1907 en 1919 werkte bij voor het Nederlandse parlement als stenograaf en verhuisde hiervoor naar Den Haag.
Sinds 1904 was Drees lid van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). Dit was een van de voorlopers van de PvdA. Drees was voorzitter van de SDAP-afdeling in Den Haag tussen 1910 en 1932. Ook was hij lid van de gemeenteraad van Den Haag tussen 1913 en 1941 en ook enkele wethouder in de gemeente. Drees is ook lid geweest van de Provinciale Staten van Zuid-Holland tussen 1919 en 1941. Daarnaast was hij actief binnen het partijbestuur van de SDAP tussen 1927 en 1946. Drees was lid van de Tweede Kamer tussen 1933 en 1940. In deze tijd werd de SDAP buiten de regering gehouden door de andere partijen. Ondertussen had Nederland te maken met grote armoede en een economische crisis (de Grote Depressie).
Toen de SDAP in 1939 in de regering van Dirk Jan de Geer kwam, werkte hij mee aan het Plan van de Arbeid. Drees werkte het plan samen met Hein Vos en Jan Tinbergen uit. Het Plan van de Arbeid was gebaseerd op de ideeën van de Britse econoom John Maynard Keynes en de Belgische socialist Hendrik de Man. Volgens het plan moest de overheid niet bezuinigen tijdens de crisis (zoals onder premier Hendrikus Colijn gebeurde). In plaats daarvan moest de overheid juist geld uitgeven aan publieke werken, zoals het bouwen van (spoor)wegen, huizen en andere "publieke werken". Op deze manier zou de overheid juist meer banen creëren, waardoor meer mensen werk hadden. Dit zou armoede tegengaan en Nederland helpen om de crisis uit te komen.
Tweede Wereldoorlog
Toch moest dit plan wachten vanwege de Tweede Wereldoorlog. Op 10 mei 1940 werd Nederland binnengevallen door Nazi-Duitsland en bezet. De regering en koningin vluchtten naar Londen en de Tweede Kamer zou voor de rest van de oorlog niet samenkomen. Drees werd aan het begin van de oorlog opgepakt. Hij werd vervolgens gevangengezet als gijzelaar in kamp Sint-Michielgestel, maar werd in 1941 vrijgelaten.
Drees was actief binnen het politiek verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tussen 1944 en 1945 was hij lid van het College van Vertrouwensmannen. Dit was een verzameling van belangrijke mensen die de Nederlandse regering vertegenwoordigden. De regering zat immers nog steeds in Londen, terwijl de Duitse bezetter werd teruggedrongen. Het college zorgde ervoor dat de macht weer terugkwam bij de Nederlandse regering. Uiteindelijk keerde de regering na de oorlog weer terug in Nederland.
Minister onder Schermerhorn en Beel
Na de oorlog werd Wim Schermerhorn benoemd tot minister-president tot de Tweede Kamerverkiezingen 1946. Drees werd vervolgens minister van Sociale Zaken in zijn regering. Na de verkiezingen werd Louis Beel gekozen tot minister-president. Drees bleef toen ook minister van Sociale Zaken. Drees had ook invloed bij het ontstaan van deze regeringen. In 1946 ging de SDAP op in de Partij van de Arbeid (PvdA), waar hij partijleider van werd.
Als minister was Drees verantwoordelijk voor de Noodwet Ouderdomsvoorziening. Deze wet betekende dat alle mannen en alleenstaande vrouwen van 65 jaar of ouder een geldbedrag zouden krijgen als zij zelf niet genoeg inkomen of vermogen hadden. Dit geldbedrag was genoeg om van te kunnen leven. Hierdoor hoefden mensen niet meer te werken tot het einde van leven. Ook waren ouderen die niet meer konden werden niet aangewezen op familie, liefdadigheid of de kerk. Deze wet ging dus armoede onder ouderen tegen. In 1957 werd deze tijdelijke wet omgezet in de Algemene Ouderdomswet (AOW), wat min of meer hetzelfde inhoudt.
Minister-president
Drees was minister-president tussen 1948 en 1958. In deze periode leidde hij vier verschillende kabinetten. De regering van Drees worden ook wel de rooms-rode kabinetten genoemd. De PvdA (roden) werkte namelijk samen met de Katholieke Volkspartij (roomsen) in al deze regeringen. Samen waren zij de twee grootste partijen en hadden eigenlijk al een meerderheid. Desondanks deden ook andere politieke partijen. Hierdoor had Drees meer dan 3/4 meerderheid in de Tweede Kamer.
Drees-Van Schaik (1948-1951)
Zijn eerste kabinet bestond uit de PvdA, de KVP, de Christelijk-Historische Unie (CHU) en de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD). Het kabinet had 76 van de 100 Tweede Kamerzetels in handen (de Tweede Kamer bestond toen nog uit 100 zetels). Deze meerderheid was nodig voor een grondwetswijziging. Sinds 1945 was de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog aan de gang. Nederlands-Indië vocht toen tegen het Nederlandse leger om onafhankelijkheid. De deelnemende partijen wilde een einde aan de oorlog door Indonesië onafhankelijk te maken. Dit gebeurde eind 1949.
Ondertussen werd Nederland ook lid van NAVO en mocht enkele gebieden van Duitsland besturen. Ook deed koningin Wilhelmina in 1948 troonsafstand, waardoor Juliana koningin werd. Drees zijn kabinet viel op 24 januari 1951 na een crisis over Nederlands-Nieuw-Guinea. Hoewel Nederlands-Indië onafhankelijk was, was Nieuw-Guinea (een van de gebieden van Nederlands-Indië) nog steeds onderdeel van Nederland. Indonesië maakte echter aanspraak op Nieuw-Guinea en niemand dacht aan Nieuw-Guinea zelf. De VVD diende hierdoor een motie in en het kabinet viel in 1951.
Drees I (1951-1952)
Desondanks werden er geen nieuwe verkiezingen uitgeroepen. Sterker nog, er kwam een nieuwe regering met precies dezelfde partijen. Tijdens deze regering werd Nederland onderdeel van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (de voorloper van de Europese Unie). Ook deed de televisie aan haar intrede in Nederland.
Kabinet-Drees II staat om de kinderbijslag. Dit betekende dat alle gezinnen met een kinderen een bepaald maandelijks bedrag kregen. Met dit bedrag konden ouders beter voor hun kinderen zorgen. Zo konden ze kleding, schoolbenodigdheden en andere zaken kopen. Kinderen hoefden daardoor niet meer in armoede op te groeien. Ook werd bepaalt wanneer en hoelang winkels open mogen zijn.
Drees II (1952-1956)
Na de Tweede Kamerverkiezingen 1952 vormde Drees opnieuw een regering. Deze bestond uit de PvdA, de KVP, de CHU en de Anti-Revolutionaire Partij (ARP). De regering had 81 van de 100 Tweede Kamerzetels in handen. Tijdens deze regering met de verzorgingsstaat verder opgebouwd. Ondertussen ging de wederopbouw verder en begon de Nederlandse economie te groeien. Hierdoor daalde armoede en stegen de lonen. Veel armere mensen hadden het beter dan ooit tevoren.
Tijdens deze regering vond de watersnood van 1953 plaats, waarbij Zeeland zwaar getroffen werd. De regering reageerde door de bouw van de Deltawerken; een serie van dammen en dijken om dit soort golven tegen te houden. Overigens werden de Deltawerken pas in 1986 voltooid. In 1955 ontstond een grote ruzie binnen het kabinet over de huurwet. De Tweede Kamer moest een huurverhoging en belastingverlaging in één wet goedkeuren. Dit leidde tot woede in de Tweede Kamer en de PvdA stemde tegen het voorstel. Het kabinet diende haar ontslag in, maar later werd het probleem weer opgelost.
Drees III (1956-1958)
Na de Tweede Kamerverkiezingen 1956 vormde Drees zijn laatste regering. De PvdA, KVP, CHU en ARP werkten opnieuw samen. Het aantal zetels was in 1956 verhoogd naar 150, waarvan de regeringspartijen er 127 in handen hadden. Tijdens deze regering waren er meer internationale spanningen, door de Hongaarse Opstand en de Suezcrisis. Ook dreigde er een economische crisis te komen en de Nederlands export in gevaar te komen. De Nederlandse overheid begon hierdoor 200 miljoen gulden te bezuinigen.
In 1958 ontstond een nieuwe kabinetscrisis, wat een einde betekende voor de samenwerking tussen de christen- en sociaaldemocraten. De belastingen moesten namelijk verhoogd worden, waar PvdA tegen was. Eerder had de PvdA al nederlagen geleden tijdens de Provinciale Staten- en gemeenteraadsverkiezingen. Uiteindelijk stapten Drees en de PvdA uit de regering. Hierdoor werd een tijdelijke regering opgericht onder Louis Beel tot de Tweede Kamerverkiezingen 1959. De PvdA zou hierna jarenlang niet in de regering vertegenwoordigd zijn.
Latere jaren
Drees stapte vervolgens uit de politiek. Dit kwam mede doordat Drees tegen deze tijd al 72 jaar oud was. Hierdoor ging hij zelf met pensioen.
Hij bleef tot aan 1971 lid van de PvdA. In 1971 stopte hij zijn lidmaatschap. Volgens hem was de PvdA te links en te anti-Amerikaans geworden. Zijn zoon, Willem Drees Jr., splitst hierdoor met enkele andere uit de PvdA. Hij richtte de partij Democratisch Socialisten '70 (DS'70) op. DS'70 had enig succes en werd zelfs onderdeel van de regering van Barend Biesheuvel. Willem Drees steunde deze partij, maar werd officieel geen lid ervan.
Willem Drees overleed uiteindelijk op 14 mei 1988. Hij werd maar liefst 101 jaar oud! Na zijn overlijden werd een speciale herdenking gehouden in de Tweede Kamer
Een zuinige premier
Drees staat vooral bekend om zijn zuinigheid. Na de Tweede Wereldoorlog moest Nederland weer zelf opgebouwd worden. De mensen konden zich daardoor geen luxe veroorloven en moesten dus zuinig aan doen. Drees deed hierdoor ook extra zuinig. Een bekend verhaal is dat Drees tijdens zijn premierschap een bezoek kreeg van de Amerikaanse inspecteurs voor de Marshallhulp. Drees zou de inspecteurs in zijn eigen huis hebben ontvangen met thee en een eenvoudig mariakaakje. Normaal gesproken worden dit soort inspecteurs in luxere woningen ontvangen met luxer eten, maar Drees deed dit niet. Hierdoor zouden de inspecteurs hebben gedacht het erg slecht ging met Nederland, waardoor Nederland meer Marshallhulp kreeg. In werkelijkheid is dit verhaal waarschijnlijk verzonnen.
Desondanks laat het wel Drees zijn eigen zuinigheid zien. Zo dronk hij geen alcohol en werd er geen wijn geserveerd tijdens staatsdiners. Wijn was immers een luxe product. In plaats daarvan werd vruchtensap geserveerd wat op wijn leek.
Nalatenschap
Nog altijd is Drees een van de bekendste premiers die Nederland ooit gehad heeft. Drees wordt vaak gezien als de oprichter van de verzorgingsstaat. Een verzorgingsstaat is een land wat om het welzijn van zijn eigen inwoners geeft en bijvoorbeeld in onderwijs, gezondheidszorg en sociale zekerheid investeert. De sociale wetten onder Drees (zoals de AOW en kinderbijslag) hebben hier aan bijgedragen. Armoede werd tegengedrongen en veel arbeiders hadden nog nooit zo'n goed leven. Ze begonnen zelfs geld over te houden voor het kopen van een auto, een televisie of een dagje weg.
Tijdens het premierschap van Drees vond een groot deel van de wederopbouw plaats. Zijn premierschap wordt ook verbonden aan een soort van verbondenheid. De politieke partijen werkten veel samen en er waren weinig conflicten. Deze saamhorigheid begon te verdwijnen in de jaren na Drees. Samen met Joop den Uyl en Wim Kok is Drees een van de drie premiers die de PvdA geleverd heeft.
Drees had tot 2020 een eigen venster in het canon van Nederland. In 2004 eindigde Drees op de 3e plaats tijdens het programma De Grootste Nederlander. Alleen Willem van Oranje en Pim Fortuyn kregen toen meer stemmen. In 2006 werd Drees gekozen als beste premier aller tijden tijdens het radioprogramma OVT.
Externe links
- Weetje Willem Drees
- Willem Drees (1886-1988): Minister-president die ook wel ‘Vadertje Drees’ genoemd werd via www.historiek.net
- Hedendaagse geschiedenis
- Minister-president van Nederland
- Nederlands minister van Sociale Zaken
- Nederlands minister van Financiën
- Nederlands minister van Staat
- Voormalig Tweede Kamerlid
- Gemeenteraadslid van Den Haag
- Wethouder van Den Haag
- SDAP-politicus
- PvdA-politicus (Nederland)
- Lid van de Provinciale Staten van Zuid-Holland