https://wikikids.nl/api.php?action=feedcontributions&user=Danoinjesta&feedformat=atomWikikids - Gebruikersbijdragen [nl]2024-03-29T01:48:34ZGebruikersbijdragenMediaWiki 1.35.13https://wikikids.nl/index.php?title=Doodstraf&diff=523404Doodstraf2018-08-13T13:02:01Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Capital punishment in the world.svg|450px|thumb|De doodstraf wereldwijd. <br> Rood: doodstraf wordt uitgevoerd <br> Bruin: doodstraf is wel legaal, maar is in het laatste decennium waarschijnlijk niet meer uitgevoerd. <br> Groen: alleen doodstraf in oorlogstijd <br> Blauw: geen doodstraf]]<br />
De '''doodstraf''' is de zwaarste straf die iemand kan krijgen voor een misdaad. Het betekent dat iemand door een rechter tot de dood veroordeeld wordt. <br />
<br />
Vroeger was de doodstraf bijna overal ter wereld een vrij normale straf voor ernstige misdrijven. Tegenwoordig is de doodstraf in [[Nederland]], net als in de meeste andere landen, afgeschaft. In een aantal landen, o.a. de [[Verenigde Staten]], [[China]] en [[Iran]] is de doodstraf er nog wel. Ook in de meeste van die landen wordt de doodstraf gezien als een heel zware straf die je alleen voor echt erge misdrijven kunt krijgen. Er zijn verschillende manieren waarop de doodstraf kan worden uitgevoerd. Waar de doodstraf nog bestaat, wordt die meestal uitgevoerd door bijv. een dodelijke injectie, elektrocutie of met een vuurwapen. <br />
<br />
Een van de grootste argumenten tegen de doodstraf is dat die niet terug te draaien is. Soms gebeurt het dat iemand ter dood wordt veroordeeld, maar later blijkt dat hij onschuldig was. Een gevangene kun je nog vrijlaten: een dode niet tot leven wekken.<br />
<br />
==Geschiedenis==<br />
De doodstraf bestond al duizenden jaren geleden. Tot een paar eeuwen geleden waren de manieren waarop de terdoodveroordeelden werden gedood vaak erg pijnlijk. Langzamerhand vonden steeds meer mensen dat de doodstraf op zichzelf al erg genoeg was. Ze vonden dat het uitvoeren van de straf niet onnodig gruwelijk en pijnlijk moest zijn. Daarom kwamen er in steeds meer landen regels om de doodstraf "menselijker" te maken. Veel manieren waarop de doodstraf kon worden uitgevoerd werden afgeschaft. In steeds meer landen mocht de doodstraf alleen zo worden uitgevoerd, dat de veroordeelde meteen of in ieder geval snel overleed en dus niet te veel moest lijden.<br />
<br />
==Afschaffing==<br />
Niet veel later kwamen er steeds meer voorstanders om de doodstraf gewoon helemaal af te schaffen. [[Liechtenstein]] was het eerste land dat dat ook echt deed, in 1798. In de twee eeuwen daarna volgden steeds meer andere landen. In de meeste westerse landen kan de doodstraf volgens de wet niet meer worden gegeven. Voor landen die lid willen worden van de [[Europese Unie]] geldt zelfs dat ze de doodstraf afgeschaft ''moeten'' hebben, omdat ze anders niet worden toegelaten. Maar ook veel landen buiten Europa hebben deze zware straf afgeschaft, zodat er in totaal wel 88 landen zijn waar de doodstraf helemaal niet meer wordt opgelegd. <br />
<br />
Er zijn ook nog zeker 30 landen waar de doodstraf nog wel in de wet staat, maar waar besloten is om die straf niet meer uit te voeren. Daar zitten terdoodveroordeelden dus meestal gewoon levenslang in de cel. Er zijn ook nog landen waar de doodstraf alleen in oorlogstijd kan worden gegeven, maar voor de rest is afgeschaft.<br />
<br />
==In Nederland==<br />
In [[Nederland]] is de doodstraf afgeschaft aan het einde van de 19e eeuw (1800-1900). De doodstraf in oorlogstijd bleef nog een tijdje bestaan (onder bijzondere omstandigheden). Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werden in Nederland landverraders zoals bijv. [[Anton Mussert]] voor het vuurpeloton ter dood veroordeeld en gedood. Het vuurpeloton is een groepje schutters die op een rij staan en op het teken van een officier allemaal tegelijkertijd op de veroordeelde schieten. Die is meestal meteen dood.<br />
<br />
==Methodes==<br />
* Galg: een constructie met een touw. De veroordeelde krijgt dit touw om zijn of haar nek heen. Meestal wordt een valluik onder de persoon ontgrendeld, waardoor de veroordeelde een stukje naar beneden valt. Over het algemeen breekt de veroordeelde hierdoor zijn of haar nek. Wanneer de nek gebroken is, voelt de veroordeelde niets meer (de zenuwbanen naar de hersenen functioneren niet meer) en stopt het hart ermee (zenuwbanen van het centrale zenuwstelsel werken niet meer). Als de nek niet breekt door de val, dan volgt een verstikkingsdood. Deze manier wordt o.a in Iran gebruikt.<br />
* Elektrische stoel: Bij deze methode wordt de veroordeelde op een stoel gezet, waarnaar er gedurende een korte tijd een grote stroom door het lichaam van de veroordeelde wordt gestuurd. De veroordeelde krijgt hierdoor een hartstilstand en het is hierdoor een vrij snelle pijnloze dood. Een enkele keer komt het voor dat de veroordeelde zo zweet, dat de stroom buitenom (via het zweet) loopt. Ernstige brandwonden is dan het gevolg en de veroordeelde heeft een kans de elektrische stoel te overleven (stroom legt het centrale zenuwstelsel niet plat). Deze manier wordt nu gebruikt in de [[Verenigde Staten]].<br />
*Guillotine: Een stellage met een valmes. De veroordeelde wordt gedwongen om zijn hoofd op een hakblok te leggen. Door middel van een koord kan een valmes worden losgemaakt, die vervolgens het hoofd van de romp hakt. De guillotine werd veel gebruikt in Frankrijk tijdens de [[Franse Revolutie]], om adellijke Fransen mee te onthoofden. Ook de koning van Frankrijk, Lodewijk en zijn vrouw Marie-Antoinette zijn er toen mee gedood.<br />
*Schietpeloton: Het schietpeloton is een groepje schutters die op een rij staan en op het teken van een officier allemaal tegelijkertijd op de veroordeelde schieten. Die is meestal meteen dood. Hoewel één schutter hetzelfde effect kan hebben, wordt voor een 'peloton' gekozen, zodat niet kan worden achterhaald wie het dodelijke schot loste.<br />
*Injectie: De veroordeelde krijgt twee infusen. Eerst wordt een narcosemiddel toegediend, waardoor de veroordeelde niets meer voelt. Hierna wordt een spierverslapper toegediend waardoor alle spieren (inclusief ademhalingsspier) niet meer kunnen werken en even later een middel dat het hart uitschakelt. Het tweede infuus is er slechts wanneer het eerste [[infuus]] niet (goed) werkt.<br />
<br />
<br />
[[Categorie:Maatschappij]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Wit-Rusland&diff=523403Wit-Rusland2018-08-13T12:54:02Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{Wit-Rusland}}<br />
'''Wit-Rusland''' is een land in Oost-[[Europa (werelddeel)|Europa]] en grenst aan: [[Litouwen]], [[Letland]], [[Polen]], [[Rusland]] en [[Oekraïne]] en bestaat sinds 1991 nadat het zich onafhankelijk verklaarde van de [[Sovjet-Unie]].<br />
<br />
De Hoofdstad is [[Minsk]] en telt ongeveer 1,7 miljoen inwoners, het land zelf heeft iets minder dan 10 miljoen inwoners.<br />
<br />
De president, Aleksandr Loekasjenko, is al sinds 1994 de baas in het land. Kritiek op hem is verboden en tegenstanders worden opgepakt. Ook wordt Loekasjenko ervan verdacht mensenrechten te hebben geschonden. Daarom zien veel mensen hem als een dictator. Bovendien is Wit-Rusland het enige land in Europa dat de [[doodstraf]] nog uitvoert. <br />
<br />
Wit-Rusland is geen lid van de Europese Unie en de NAVO. Het land heeft een nauwe relatie met Rusland, omdat Loekasjenko voorstander is van een 'Euraziatische Unie'. Dat betekent dat de voormalige Sovjet-Uniestaten heel nauw met elkaar samenwerken op politiek en economisch gebied. <br />
<br />
==Foto-galerij==<br />
<gallery><br />
Afbeelding:Wit-Rusland lokatie.png|Locatie in Europa<br />
Afbeelding:Polen sat.jpg|Satellietfoto<br />
</gallery><br />
<br />
==Externe link==<br />
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bo.html CIA worldfactbook]<br />
<br />
{{Navigatie Landen Europa}}<br />
[[Categorie:Landen]]<br />
[[Categorie:Landen van Europa]]<br />
<br />
[[de:Weißrussland]]<br />
[[es:Bielorrusia]]<br />
[[fr:Biélorussie]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Gevechtstank&diff=521570Gevechtstank2018-07-23T13:38:03Z<p>Danoinjesta: toevoeging; video doet het niet meer</p>
<hr />
<div>[[Image: Leopard 2 (tank).jpg|400px|thumb|''Leopard 2-tanks, sinds kort weer in gebruik bij het Nederlandse leger'']]<br />
<br />
Een '''tank''' is een gepantserde militaire gevechtswagen op rupsbanden. Je denkt vast: ''Wie heeft de tank bedacht?''. Dat was namelijk [[Leonardo da Vinci]]: hij bedacht een houten wagen met kanonnen aan de zijkant. Alleen werd deze tank nooit gebruikt omdat hij te zwaar was en dus niet kon rijden. Eigenlijk niet zo slim van meneer Da Vinci, die toch geldt als een genie. Maar misschien is het wel helemaal niet waar, zoals met zoveel dingen uit de geschiedenis. Het doet een beetje denken aan de schitterende slagschepen, die de Duitse keizer [[Wilhelm II|Wilhelm]] achterop menukaarten tekende. Die leden aan een ander euvel: ze bleven niet drijven.<br />
<br />
==Eerste Wereldoorlog==<br />
[[File:MarkIVTankWithUnditchingBeam1917.jpg|left|250px|thumb|Eén van de eerste tanks, zoals die in de Eerste Wereldoorlog werden ingezet.]]<br />
De eerste tanks werden door de Britten ingezet tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]], maar konden daar nog niet veel klaarmaken. Ze waren bedoeld om door de Duitse stellingen (loopgraven) heen te breken maar bleven vaak in de modder steken en konden door de Duitsers (die de tank als wapen niet serieus namen) makkelijk worden uitgeschakeld. De tank heette 'tank' omdat de Britten bij de ontwikkeling ervan de Duitsers in de waan wilden laten dat het om iets anders, iets onschuldigs ging. De allereerste tank was de ''Mark 1'', gemaakt in [[Engeland]] in 1916.<br />
<br />
==Tweede Wereldoorlog==<br />
In de [[Tweede Wereldoorlog]] daarentegen werden tanks erg belangrijk. De tanks werden vooral door de Duitsers aanvankelijk met groot succes ingezet. In hun zogenaamde Blitzkrieg (bliksemoorlog) in 1939 tegen Polen, in 1940 in het westen en in 1941 tegen de [[Sovjet-Unie]] zetten ze complete tanklegers (meestal pantserlegers genoemd) in. Een enorme tankslag in 1943 bij Koersk in de Sovjet-Unie waarbij duizenden tanks waren betrokken besliste volgens vele historici de strijd aan het oostfront.<br />
<br />
=== Duitsland ===<br />
[[File:Bundesarchiv Bild 101I-738-0275-10A, Bei Villers-Bocage, Panzer VI (Tiger I).jpg|250px|thumb|De [[Tiger I]], één van de beste tanks tijdens de Tweede Wereldoorlog.]]<br />
Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam, werden de ontwikkeling en productie van tanks opgevoerd. Dat was tegen de regels van het [[Verdrag van Versailles]] in, maar Hitler trok zich daar niets van aan. De eerste Duitse tank ná de Eerste Wereldoorlog, was de ''Panzerkampfwagen I''. Al snel volgden de ''Panzerkampfwagen II'', ''Panzerkampfwagen III'', enzovoort... Eén van de, zo niet de succesvolste Duitse tank in de oorlog was de [[Tiger I]]. Russische en Amerikaanse tanks moesten veel moeite doen om de Tiger I uit te schakelen. Vaak lukte het pas als ze in een grote meerderheid waren. <br />
<br />
Duitsland was volop bezig met de ontwikkeling van steeds grotere en betere tanks, zoals de [[Maus]]. Of zelfs de [[Landkreuzer P. 1000 Ratte]] en [[Landkreuzer P. 1500 Monster]]. Deze tanks moesten een kanon krijgen van het formaat van een scheepskanon. Ze werden daarom ook wel 'landslagschepen' genoemd. Van dit soort superzware tanks werden vaak alleen prototypes gebouwd. Ze werden nooit in productie genomen. Dat kwam omdat ze niet praktisch waren: te groot en te zwaar. Er bestonden nauwelijks motoren om zulke enorme tanks vooruit te krijgen en bovendien had Duitsland een tekort aan materialen en brandstof. De grootste en zwaarste tank die de Duitsers hebben gebouwd, was de [[Tiger II]]. <br />
<br />
==En nu==<br />
Door de verdere ontwikkeling van het luchtwapen (vliegtuigen, raketten) is de rol van traditionele strijdmiddelen zoals de tank en het slagschip minder belangrijk geworden. Toch heeft de tank nog een voorname rol gespeeld in recentere oorlogen, zoals de strijd tussen Israël en de Arabieren en de zogeheten [[Golfoorlog]].<br />
<br />
Weet je trouwens, hoe een tank stuurt? Want als de wielen naar links of rechts zouden bewegen, zouden de rupsbanden eraf lopen. Toch kan een tank zelfs om zijn as draaien. Dat kan, door de ene rupsband te laten lopen en de andere af te remmen.<br />
<br />
== Nederland ==<br />
Nederland had ooit ruim 1000 tanks. Dat was rond de jaren '70, toen de [[Koude Oorlog]] in Europa woedde. In die tijd moest Nederland goed voorbereid zijn op een mogelijke aanval vanuit het oosten (de [[Sovjet-Unie]]). Tanks vormden toen de ruggengraat van de krijgsmacht. Maar toen de Koude Oorlog voorbij was, was de grootste dreiging verdwenen. Het aantal tanks nam sterk af. In 2010 had Nederland nog 116 Leopard 2-tanks, maar er werd nog meer bezuinigd op defensie. Daarom werden alle tanks verkocht / uit gebruik genomen. Nederland had dus geen tanks meer. <br />
<br />
Tanks zijn echter nog steeds heel belangrijk. Ze zorgen voor evenwicht en overwicht op de grond. In 2015 werd daarom bekend gemaakt dat de tank weer terug zou komen. Nederland werkt hierbij samen met Duitsland. Duitsland moderniseert een aantal Leopard 2-tanks, die Nederland dan mag gebruiken. Dit is nog maar een enkel voorbeeld van de nauwe samenwerking tussen de [[Koninklijke Landmacht|Nederlandse landmacht]] en de Duitse landmacht. <br />
<br />
[[categorie:tank]]<br />
[[categorie:wapen]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Wikikids:Boomhut&diff=521278Wikikids:Boomhut2018-07-19T11:17:39Z<p>Danoinjesta: /* Nieuw uiterlijk WikiKids */</p>
<hr />
<div>{{Boomhut}}<br />
[[Bestand:WikiBanner-1.gif|500px|center]]<br />
<!-- Stel hieronder je vraag --><br />
<br />
== Nieuw uiterlijk WikiKids ==<br />
<br />
Hallo allemaal, regelmatig horen we van gebruikers dat de huidige WikiKids layout zijn beste tijd wel heeft gehad. Daar kan ik me wel in vinden. De huidige layout stamt uit 2006 en daar is in de loop van de jaren weinig aan veranderd. Dat is de reden dat ik vandaag bezig ben geweest met het maken van een nieuw uiterlijk met de volgende uitgangspunten:<br />
# Zo min mogelijk overbodige tekst om het werken met WikiKids zo duidelijk mogelijk te maken<br />
# Geen grote veranderingen ten opzichte van de oude skin, gebruikers moeten niet helemaal opnieuw leren werken met WikiKids<br />
# De focus ligt op de "bewerk" knoppen en het menu.<br />
<br />
<gallery><br />
Bestand:WikiKids skin artikel.PNG|Een artikel<br />
Bestand:WikiKids skin editor.PNG|De 'normale' editor<br />
Bestand:WikiKids skin visual editor.PNG|De visual editor<br />
Bestand:WikiKids skin hoofdpagina.PNG|De hoofdpagina<br />
</gallery><br />
Hierboven staan wat screenshots van het ontwerp dat ik heb gemaakt. Dit is een eerste versie en ik hoor graag jullie mening. Wat zouden jullie anders willen zien of misschien hebben jullie nog wel goede ideeën. Als jullie allemaal positief zijn over het nieuwe uiterlijk zal ik hem aan het bestuur voorleggen en hopelijk is Wikikids dan binnenkort te bezoeken in een nieuw, fris, jasje :-)! PS. Naar het lettertype van de teksten moet ik nog even kijken, dus dat gaat waarschijnlijk nog veranderen op het verzoek van Stef. Groet, {{Gebruiker:Apoo/handtekening2}} 16 jul 2018 01:30 (CEST)<br />
:Ik vind het een goed idee. Is het niet mogelijk om wat minder aandacht naar de bewerkknop te laten gaan? {{Gebruiker:159qazsew/Handtekening}} 16 jul 2018 07:33 (CEST)<br />
::Zoals je hierboven kunt lezen heb ik hier juist extra aandacht naartoe laten gaan omdat het bewerken juist is waar WikiKids om draait. Dus ik ben benieuwd waarom jij er dan juist minder aandacht naartoe zou laten gaan. {{Gebruiker:Apoo/handtekening2}} 16 jul 2018 07:59 (CEST)<br />
::: Echt een hele verbetering. Ik zou het zo laten en meteen online zetten. Mooi strak, met blokken en een goed leesbaar lettertype. Alleen kunnen we misschien het logo aanpassen, dat is net zo oud.{{Gebruiker:Coolenleuk/Handtekening}} 16 jul 2018 08:06 (CEST)<br />
:::: In het Duits bestaat het woord ''hervorragend'' (betekent schitterend en is mijn lievelingswoord) en het ontwerp is ook zeker schitterend. Alleen de kleur al is een hele verbetering op het viezige geel van nu. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 16 jul 2018 08:55 (CEST)<br />
[[File:preview.jpg|250px|right|Logo schets van Coolenleuk|thumb]]<br />
::::: SCHIT-TE-REND! Wat mij betreft mag dit, net zoals Coolenleuk hierboven zegt, meteen online komen! {{smiley|:D}}. @Mike: vandaar gebruikte ik ook de Monobook skin (witte achtergrond) {{smiley|;)}}. En als er over een nieuw logo moet worden nagedacht kan ik daar misschien best wel in helpen? Voor mijn opleiding doe ik ook aan webdesign (zoals onder andere logo's, website's en banners ontwerpen... {{smiley|:D}}) {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 16 jul 2018 09:57 (CEST)<br />
::::::Echt een heel mooi ontwerp! Wat mij betreft mag deze lay-out zo snel mogelijk ingesteld worden. {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 16 jul 2018 15:52 (CEST)<br />
:Good to know: onderin het bewerkscherm vind je 'sneltoetsen' voor het invoegen van sjablonen en dergelijke, echter werkt het niet als je op <nowiki>#doorverwijzing[[]]</nowiki> klikt. Die tekst zou dan moeten verschijnen in het bewerkingsveld, maar er komt niks. Dit is overigens al een lange(re) tijd zo, althans dat is bij mij zo, of ligt dat aan mijn browser (Google Chrome)? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 16 jul 2018 19:37 (CEST)<br />
::Ik heb daar soms ook last van. De ene keer werkt het wel en de andere keer weer niet. Ik denk dat dit een beetje ligt aan de problemen die we recent hebben besproken. Nu doen ze het bij mij momenteel wel weer. Groet, {{Gebruiker:Apoo/handtekening2}} 16 jul 2018 19:41 (CEST)<br />
:::Bij mij lijken ze het gelukkig weer te doen. Mocht je er langer last van hebben, dan stuur ik wel een mail. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 16 jul 2018 19:43 (CEST)<br />
::::Tot nu toe werkt het weer bij mij, maar ik weet niet of dit incidenteel is zoals Mike net beschrijft. Als dat wel zo is zal ik het hier melden, voor nu bedankt @Apoo! {{smiley|;)}} {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 16 jul 2018 20:15 (CEST)<br />
:::::Een aantal bestuursleden heeft inmiddels ook positief gereageerd op het nieuwe voorstel. Dit gaat dus zeer waarschijnlijk de nieuwe WikiKids lay-out worden! Ik ga de puntjes op de i zetten en als alle reacties binnen zijn zal het nieuwe ontwerp te bezichtigen zijn. Als jullie nog ideeën of voorstellen hebben dan hoor ik dat graag! Dan kijk ik wat er mogelijk is. Groet, {{Gebruiker:Apoo/handtekening2}} 17 jul 2018 18:10 (CEST)<br />
@stef1999: ik zou zo iets wel mooi vinden, ergens via een website in elkaar geknutseld. {{afz|Coolenleuk}}<br />
:Ik vind het er ook mooi uit zien! Misschien een ideetje: een grotere zoekbalk op de hoofdpagina (bijvoorbeeld in het 'kwadrant' ''Welkom op Wikikids''). Het kleine zoekbalkje aan de linkerkant is wat klein en misschien onopvallend voor kinderen die voor het eerst op de website komen. Een grotere zoekbalk valt wat meer op, en nodigt misschien meer uit om wat op te zoeken! {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 19 jul 2018 13:17 (CEST)</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Danoinjesta&diff=521276Overleg gebruiker:Danoinjesta2018-07-19T11:11:15Z<p>Danoinjesta: /* Welkom terug! */</p>
<hr />
<div><div style="border:3px solid darkblue;"><br />
'''Archief:'''<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief1|Archief 1]] (23 juni 2013 - 25 juni 2013)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief2|Archief 2]] (26 juni 2013 - 18 juli 2013)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief3|Archief 3]] (19 juli 2013 - 31 december 2013)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief4|Archief 4]] (1 januari 2014 - 5 mei 2014)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief5|Archief 5]] (6 mei 2014 - 31 december 2014)<br />
</div><br />
<br />
== Vrolijk Pasen! ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Stef 1999/Pasen2015}}<br />
Bij deze een vrolijk Pasen gewenst! {{smiley|;)}} {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 08:43 (CEST)<br />
:Dank je Stef! En hetzelfde! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 09:13 (CEST)<br />
<br />
== Categorie:Musici ==<br />
<br />
Hulp nodig? ;) {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 09:57 (CEST)<br />
:Ja, is goed. Ik begin wel achteraan. Misschien kunnen we een categorie:Band aanmaken? --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 09:58 (CEST)<br />
::Oke, is goed {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 09:58 (CEST)<br />
:::Is er nog een andere categorie die we kunnen aanpassen? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:06 (CEST)<br />
::::Misschien Categorie:Sporter? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:08 (CEST)<br />
:::::Categorie:Sporter + Categorie:Sporters kunnen wel worden aangepast. Misschien mag cat:Popmuziek weg, aangezien daar bijna niks in staat. En categorie:Muziek kan worden aangepast. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 10:10 (CEST)<br />
::::::Oke, welke zullen we dan gaan doen? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:10 (CEST)<br />
:::::::Volgens mij zijn ze zo gedaan. Ik haal cat:Popmuziek wel weg. Begin jij bij categorie:Sporter(s) (of een andere)? --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 10:11 (CEST)<br />
:Dan ga ik met cat:Sporter beginnen, en daarna Sporter'''s'''. {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:12 (CEST)<br />
::Ik ga vanmiddag verder met een andere categorie, want ik ga nu weg. {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:25 (CEST)<br />
:::Oké. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 10:26 (CEST)<br />
<br />
::::Jullie zijn erg goed bezig, maar één ding vind ik een beetje raar. De pagina [[Franz Schubert]] stond aangegeven als "Musicus" en nu als "Oostenrijks persoon". Nou kan ik je één ding zeggen: Schubert is veel bekender als musicus dan als Oostenrijker, dus als je nu via de categorieën naar hem zoekt vind je 'm niet zo snel. Hoe lossen we dit op, en is het niet beter om hem in de categorie musicus te laten staan? {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 3 apr 2015 18:21 (CEST)<br />
:@Viktor: Ik dacht "ik haal die ene categorie ook leeg". PS bedankt voor het compliment :p {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 18:23 (CEST)<br />
::Wat mij betreft mag hij wel terug. Een echte oplossing zal hier niet voor zijn denk ik, want we kunnen geen categorie aanmaken met cat:Oostenrijks musicus, dan blijft deze weer zo leeg. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 18:32 (CEST)<br />
:::@Danoinjesta: Welke categorie kunnen we nog meer aanpassen? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 20:38 (CEST)<br />
::::Categorie:Dieren, maar ik zou niet weten hoe we die kunnen indelen. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 21:32 (CEST)<br />
:Misschien nog een andere categorie in gedachten? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 21:37 (CEST)<br />
::Nee, misschien weet jij er nog één? --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 4 apr 2015 09:43 (CEST)<br />
:::Categorie:Mens en '''M'''aatschappij/cat:Mens en '''m'''aatschappij/cat:Maatschappij/cat:Mens/cat:Mensen. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 4 apr 2015 12:48 (CEST)<br />
<br />
== Stadsartikelen ==<br />
<br />
Dag Danoinjesta, <br />
<br />
Leuk dat je artikeltjes aanmaakt over verstedelijking enzovoort. Probeer je ietsje eenvoudiger te schrijven? De woorden die je gebruikt zullen niet door iedereen begrepen worden van de basisschool. Alvast bedankt! {{Gebruiker:Gerarddummer/Handtekening}} 24 apr 2015 20:50 (CEST)<br />
<br />
:Oké, ik zal er de volgende keer op letten. Bedankt voor het melden. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 25 apr 2015 10:25 (CEST)<br />
<br />
== Rebecca Honig USA ==<br />
<br />
Hoi Damoinjesta,<br />
Rebecca Honig is een USA'SE Stemactrice.-- {{Gebruiker:Maxie1hoi/Handtekening}} 30 jul 2015 12:09 (CEST)<br />
:Hoi Maxie, ik ben Danoinjesta dan niet maar mag ik vragen waar je die informatie dan vandaan hebt, want ik kan het nergens vinden op Google. Ik ontvang graag een linkje van jou. {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 30 jul 2015 18:49 (CEST)<br />
::Overal kijk maar zelf. Wikipedia, Imdb, Sonic feitjes enzo.. Kan je het nergens vinden?-- {{Gebruiker:Maxie1hoi/Handtekening}} 30 jul 2015 22:45 (CEST)<br />
:::Dan heb ik verkeerd gekeken, mijn fout. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 31 jul 2015 21:35 (CEST)<br />
<br />
== Gefeliciteerd! ==<br />
<br />
Gefeliciteerd! {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 15 nov 2015 15:58 (CET)<br />
:Dank je Stef! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 15 nov 2015 21:56 (CET)<br />
::Veels te laat, maar alsnog gefeliciteerd! {{Gebruiker:Southparkfan/Handtekening}} 15 nov 2015 22:17 (CET)<br />
:::Ik ook te laat, maar bij deze alsnog - proficiat! Groeten, {{Gebruiker:Gustaafff/Signature}} 16 nov 2015 13:20 (CET)<br />
::::Nog bedankt :D. {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 16 nov 2015 19:48 (CET)<br />
:::::Ook gefeliciteerd namens mij. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 16 nov 2015 20:14 (CET)<br />
::::::Gefeliciteerd!! {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 16 nov 2015 21:20 (CET)<br />
:::::::Bedankt! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 17 nov 2015 21:15 (CET)<br />
<br />
==Kerst en nieuwjaar==<br />
{{Gebruiker:Wouter15/kerst|{{Gebruiker:Wouter15/Handtekening}}. 25 dec 2015 19:58 (CET)}}<br />
:Bedankt! Jij ook nog fijne dagen gewenst. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 25 dec 2015 22:09 (CET)<br />
<br />
== Het beste voor 2016 gewenst! ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Southparkfan/2016|Danoinjesta|{{Gebruiker:Southparkfan/Handtekening}} 26 dec 2015 16:53 (CET)}}<br />
:Mooi gesproken! Jij ook nog een vrolijke kerstavond gewenst en een voorspoedige jaarwisseling. Groetjes, --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 26 dec 2015 21:02 (CET)<br />
<br />
==Fijne feestdagen!==<br />
{{Gebruiker:Vviktorie!!/Feestdagen2015}}<br />
Een gelukkig 2016, Danoinjesta! Hopelijk zien we nog wat mooie artikeltjes van jou verschijnen :). {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 27 dec 2015 12:24 (CET)<br />
:Bedankt voor je berichtje en jij ook nog een goede jaarwisseling gewenst! En ik zal zeker proberen om in 2016 wat meer artikelen te schrijven voor WikiKids! Groetjes, --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 27 dec 2015 16:52 (CET)<br />
<br />
== Fijne feestdagen ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Mike1023/Kerst2015}} {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 27 dec 2015 16:34 (CET)<br />
:Dank je Mike en jij ook een goed nieuw jaar gewenst. Je hebt alweer grote plannen voor 2016, zie ik! Groetjes, --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 27 dec 2015 16:52 (CET)<br />
<br />
== Leuk artikel ==<br />
<br />
De [[Geschiedenis van de Verenigde Staten]] is echt een mooi artikel geworden. De VS is natuurlijk al een land met een rijke historie, maar het staat heel leuk verteld. Mijn complimenten! {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 6 feb 2016 19:04 (CET)<br />
:Dank je wel Mike! Ik vond al dat daar een artikel over moest komen. {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 6 feb 2016 20:05 (CET)<br />
<br />
== Dank je ==<br />
<br />
Dank je dat je even tijd had om de vandalisme terug te draaien. Die hulp is altijd van harte welkom. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 9 jun 2016 20:06 (CEST)<br />
:Graag gedaan. Ik hou het hier ook wel een beetje in de gaten.. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 9 jun 2016 20:16 (CEST)<br />
::Dat is erg aardig en ik brn daar dan ook hrel blij mee. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 9 jun 2016 20:22 (CEST)<br />
== Zomer ==<br />
{{Gebruiker:BobbyJohnDB/Zomer|Groeten}}<br />
:Dank je, en natuurlijk voor jou ook een mooie zomer! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 30 jun 2016 18:44 (CEST)<br />
== Geschiedenis ==<br />
Bedankt voor het verbeteren! {{Gebruiker:BobbyJohnDB/Handtekening}} 3 sep 2016 19:43 (CEST)<br />
:Geen probleem. Ik heb de tijdvakken erin gezet, die op de basisschool en bij mij op de middelbare school worden gehanteerd. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 sep 2016 22:44 (CEST)<br />
::Mooi! Nog een fijne avond/nacht! {{Gebruiker:BobbyJohnDB/Handtekening}} 3 sep 2016 23:01 (CEST)<br />
<br />
== Leuk je weer te zien! ==<br />
<br />
Welkom terug op WikiKids. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 20 nov 2016 12:16 (CET)<br />
:Dank je. Ik kom hier als ik tijd heb :). --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 20 nov 2016 15:12 (CET)<br />
== Vrolijk kerstfeest ==<br />
{{Gebruiker:Aspiringshortlot/kerst2016|{{Gebruiker:Aspiringshortlot/Handtekening}} 18 dec 2016 15:32 (CET)}}<br />
:Dank je wel, en ook voor jou fijne feestdagen!--{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 18 dec 2016 16:25 (CET)<br />
<br />
==Fijne feestdagen!==<br />
{{Gebruiker:Wouter15/kerst2016|{{Gebruiker:Wouter15/Handtekening}}. 24 dec 2016 19:32 (CET)}}<br />
:Dank je wel, en hetzelfde voor jou! Groetjes, {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 25 dec 2016 11:31 (CET)<br />
<br />
== Terug? ==<br />
<br />
Leuk je weer te zien! {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 30 jun 2017 21:32 (CEST)<br />
: Dank je :) --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 1 jul 2017 12:37 (CEST)<br />
::Hoe gaat het met je? Ben je over? Ga je nog op vakantie? {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 1 jul 2017 23:22 (CEST)<br />
::: Ja hoor, het gaat prima. Ik zit in de bovenbouw, dus heb het nogal druk gehad. Maar ik ben over, ga nu naar de vijfde :D. Nog gefeliciteerd met je diploma trouwens! Ondanks dat zie ik dat je nog steeds druk bezig bent hier. Ga zo door. Fijne vakantie! {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 jul 2017 14:18 (CEST)<br />
<br />
== Verjaardag ==<br />
Beste, mag ik misschien weten wanneer u jarig bent. Indien u antwoord kan geven gelieve op mijn overlegpagina dit te melden. Mvg, {{Gebruiker:Bobbyjohn10/handtekening}} 2 jul 2017 15:15 (CEST)<br />
<br />
== ZOMERVAKANTIE! ==<br />
{{Gebruiker:Coolenleuk/zomer2017}}<br />
== Welkom terug! ==<br />
Welkom terug! En een mooi artikel [[Osama Bin Laden]]. Groeten, {{Gebruiker:Bobbyjohn10/handtekening}} 18 aug 2017 13:07 (CEST)<br />
:Dank je! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 18 aug 2017 13:10 (CEST)<br />
::Ik heb trouwens je artikel over [[Zweden]] genomineerd voor een Award. Ik weet niet of je het al had gezien. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 18 aug 2017 13:27 (CEST)<br />
:::Heb het gezien ja; nog een beetje de puntjes op de i gezet :). {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 18 aug 2017 17:16 (CEST)<br />
<br />
Leuk om weer wat bijdragen van je te zien! {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 19 jul 2018 11:45 (CEST)<br />
:Dank je, Vviktorie. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 19 jul 2018 13:10 (CEST)</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Gevechtstank&diff=521253Gevechtstank2018-07-19T08:33:51Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[Image: Leopard 2 (tank).jpg|400px|thumb|''Leopard 2-tanks, sinds kort weer in gebruik bij het Nederlandse leger'']]<br />
<br />
Een '''tank''' is een gepantserde militaire gevechtswagen op rupsbanden. Je denkt vast: ''Wie heeft de tank bedacht?''. Dat was namelijk [[Leonardo da Vinci]]: hij bedacht een houten wagen met kanonnen aan de zijkant. Alleen werd deze tank nooit gebruikt omdat hij te zwaar was en dus niet kon rijden. Eigenlijk niet zo slim van meneer Da Vinci, die toch geldt als een genie. Maar misschien is het wel helemaal niet waar, zoals met zoveel dingen uit de geschiedenis. Het doet een beetje denken aan de schitterende slagschepen, die de Duitse keizer [[Wilhelm II|Wilhelm]] achterop menukaarten tekende. Die leden aan een ander euvel: ze bleven niet drijven.<br />
<br />
==Eerste Wereldoorlog==<br />
De eerste tanks werden door de Britten ingezet tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]], maar konden daar nog niet veel klaarmaken. Ze waren bedoeld om door de Duitse stellingen (loopgraven) heen te breken maar bleven vaak in de modder steken en konden door de Duitsers (die de tank als wapen niet serieus namen) makkelijk worden uitgeschakeld. De tank heette tank omdat de Britten bij de ontwikkeling ervan de Duitsers in de waan wilden laten dat het om iets anders, iets onschuldigs ging. Een olieitank of zo. De allereerste tank was de ''Mark 1'', gemaakt in [[Engeland]] in 1916.<br />
<br />
==Tweede Wereldoorlog==<br />
In de [[Tweede Wereldoorlog]] daarentegen was de tank de kinderziekten ontgroeid. De tanks werden vooral door de Duitsers aanvankelijk met groot succes ingezet. In hun zogenaamde Blitzkrieg (bliksemoorlog) in 1939 tegen Polen, in 1940 in het westen en in 1941 tegen de [[Sovjet-Unie]] zetten ze complete tanklegers (meestal pantserlegers genoemd) in. Een enorme tankslag in 1943 bij Koersk in de Sovjet-Unie waarbij duizenden tanks waren betrokken besliste volgens vele historici de strijd aan het oostfront.<br />
<br />
==En nu==<br />
Door de verdere ontwikkeling van het luchtwapen (vliegtuigen, raketten) is de rol van traditionele strijdmiddelen zoals de tank en het slagschip minder belangrijk geworden. Toch heeft de tank nog een voorname rol gespeeld in recentere oorlogen, zoals de strijd tussen Israel en de Arabieren en de zogeheten Golfoorlog.<br />
<br />
Weet je trouwens, hoe een tank stuurt? Want als de wielen naar links of rechts zouden bewegen, zouden de rupsbanden eraf lopen. Toch kan een tank zelfs om zijn as draaien. Dat kan, door de ene rupsband te laten lopen en de andere af te remmen.<br />
<br />
== Nederland ==<br />
Nederland had ooit ruim 1000 tanks. Dat was rond de jaren '70, toen de [[Koude Oorlog]] in Europa woedde. In die tijd moest Nederland goed voorbereid zijn op een mogelijke aanval vanuit het oosten (de [[Sovjet-Unie]]). Tanks vormden toen de ruggengraat van de krijgsmacht. Maar toen de Koude Oorlog voorbij was, was de grootste dreiging verdwenen. Het aantal tanks nam sterk af. In 2010 had Nederland nog 116 Leopard 2-tanks, maar er werd nog meer bezuinigd op defensie. Daarom werden alle tanks verkocht / uit gebruik genomen. Nederland had dus geen tanks meer. <br />
<br />
Tanks zijn echter nog steeds heel belangrijk. Ze zorgen voor evenwicht en overwicht op de grond. In 2015 werd daarom bekend gemaakt dat de tank weer terug zou komen. Nederland werkt hierbij samen met Duitsland. Duitsland moderniseert een aantal Leopard 2-tanks, die Nederland dan mag gebruiken. Dit is nog maar een enkel voorbeeld van de nauwe samenwerking tussen de [[Koninklijke Landmacht|Nederlandse landmacht]] en de Duitse landmacht. <br />
<br />
==Video==<br />
:'''Het eerste gevecht met tanks (gesimuleerd met computermodellen) (Engelstalig)<br />
:{{#widget:Youtube|id=tWu1GyBLYAg}}<br />
<br />
[[categorie:tank]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Sjabloon:Infobox_voetbalclub&diff=521252Sjabloon:Infobox voetbalclub2018-07-19T08:14:04Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{| border=0 cellspacing=0 cellpadding=4 style="float:right; margin: 0 0 .7em .7em; width: 250px; border-radius: 1.0em; border: 1px solid #A183B3; font-size: 11px;" <br />
|-<br />
| colspan="2" style="font-size: 10pt; font-weight: bold; text-align: center; background: #A183B3; color: white; border-radius: .7em .7em 0 0;"|<big>{{{naamclub|}}}{{{clubnaam|}}}{{{naam|}}}<big><br />
|-<br />
|{{#if:{{{afbeelding|}}}|colspan=2 align=center style="padding: 4px;" {{!}}[[Bestand: {{{afbeelding|}}}|{{#if:{{{ander formaat|}}}|{{{ander formaat|}}}|{{standaardgrootte afbeelding}}}}px]]|colspan=2 {{!}}{{Afbeelding gewenst (infobox)}}}}<br />
|-{{#if: {{{onderschrift|}}} || style="display: none;"}}<br />
|colspan=2 style="font-size: 12px; font-style: italic; text-align: center; "|{{{onderschrift|}}}<br />
|-<br />
|colspan=2 style="font-size: 10pt; font-weight: bold; text-align: center; background: #A183B3; color: white;"|Over de club<br />
|-{{#if: {{{volledigenaam|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Naam'''<br />
|{{{volledigenaam|}}}<br />
|-{{#if: {{{bijnaam|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Bijnaam'''<br />
|{{{bijnaam|}}}<br />
|-{{#if: {{{stamnummer|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Stamnummer'''<br />
|''{{{stamnummer|}}}''<br />
|-{{#if: {{{oprichting|}}}{{{opgericht|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Opgericht'''<br />
|{{{oprichting|}}}{{{opgericht|}}}<br />
|-{{#if: {{{opgeheven|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Opgeheven'''<br />
|{{{opgeheven|}}}<br />
|-{{#if: {{{plaatsnaam|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Stad'''<br />
|{{{plaatsnaam|}}}<br />
|-{{#if: {{{stadion|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Stadion'''<br />
|{{{stadion|}}}<br />
|-{{#if: {{{capaciteit|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Capaciteit'''<br />
|{{{capaciteit|}}}<br />
|-{{#if: {{{complex|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Complex'''<br />
|{{{complex}}}<br />
|-{{#if: {{{capaciteit complex|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Capaciteit complex'''<br />
|{{{capaciteit complex|}}}<br />
|-{{#if: {{{leden|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Aantal leden'''<br />
|{{{leden|}}}<br />
|-{{#if: {{{velden|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Aantal velden'''<br />
|{{{velden|}}}<br />
|-{{#if: {{{voorzitter|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Voorzitter'''<br />
|{{{voorzitter|}}}<br />
|-{{#if: {{{eigenaar|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Clubeigenaar'''<br />
|{{{eigenaar|}}}<br />
|-{{#if: {{{algemeen directeur|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Algemeen directeur'''<br />
|{{{algemeen directeur|}}}<br />
|-{{#if: {{{manager|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Manager'''<br />
|{{{manager|}}}<br />
|-{{#if: {{{technisch directeur|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Technisch directeur'''<br />
|{{{technisch directeur|}}}<br />
|-{{#if: {{{trainer|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Trainer'''<br />
|{{{trainer|}}}<br />
|-{{#if: {{{assistent-trainer|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Assistent'''<br />
|{{{assistent-trainer|}}}<br />
|-{{#if: {{{topscorer|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Topscorer'''<br />
|{{{topscorer|}}}<br />
|-{{#if: {{{kapitein|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Kapitein'''<br />
|{{{kapitein|}}}<br />
|-{{#if: {{{meeste wedstrijden|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Wedstrijden'''<br />
|{{{meeste wedstrijden|}}}<br />
|-{{#if: {{{club topscorer|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Clubtopscorer'''<br />
|{{{club topscorer|}}}<br />
|-{{#if: {{{sponsor|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''(Hoofd)sponsor(s)'''<br />
|{{{sponsor|}}}<br />
|-{{#if: {{{begroting|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Begroting'''<br />
|{{{begroting|}}}<br />
|-{{#if: {{{competitie|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Competitie'''<br />
|{{{competitie|}}}<br />
|-{{#if: {{{eindklassering|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Eindklassering'''<br />
|{{{eindklassering|}}}<br />
|-{{#if: {{{prijzen|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Prijzen'''<br />
|{{{prijzen|}}}<br />
|-{{#if: {{{bijzonderheden|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Bijzonderheden'''<br />
|{{{bijzonderheden|}}}<br />
|-{{#if: {{{homepage|}}}{{{website|}}} || style="display: none;"}}<br />
|'''Website'''<br />
|{{{homepage|}}}{{{website|}}}<br />
|-<br />
|colspan=2 style="font-size: 10pt; font-weight: bold; text-align: center; background: #A183B3; color: white;"|Tenue<br />
|-<br />
<span><br />
|-<br />
|colspan=2|<br />
{{{!}} style="border:1px solid #aaa" width="100%"<br />
{{!}} {{#If:{{{leftarm1|<noinclude>test</noinclude>}}}|{{Tenue voetbal<br />
| pattern_la = {{{pattern_la1|}}}<br />
| pattern_b = {{{pattern_b1|}}}<br />
| pattern_ra = {{{pattern_ra1|}}}<br />
| pattern_sh = {{{pattern_sh1|}}}<br />
| pattern_s = {{{pattern_s1|}}} <br />
| leftarm = {{{leftarm1|}}}<br />
| body = {{{body1|}}}<br />
| rightarm = {{{rightarm1|}}}<br />
| shorts = {{{shorts1|}}}<br />
| socks = {{{socks1|}}}<br />
| title = {{#if:{{{leftarm2|}}}|Thuiskleuren|Tenue}} }}|''Tenue ontbreekt''}}<br />
{{!}} {{#if:{{{leftarm2|}}}|{{Tenue voetbal<br />
| pattern_la = {{{pattern_la2|}}}<br />
| pattern_b = {{{pattern_b2|}}}<br />
| pattern_ra = {{{pattern_ra2|}}}<br />
| pattern_sh = {{{pattern_sh2|}}}<br />
| pattern_s = {{{pattern_s2|}}}<br />
| leftarm = {{{leftarm2|}}}<br />
| body = {{{body2|}}}<br />
| rightarm = {{{rightarm2|}}}<br />
| shorts = {{{shorts2|}}}<br />
| socks = {{{socks2|}}}<br />
| title = Uitkleuren }}}}<br />
{{!}}-<br />
{{!}} {{#If:{{{titelDerdeShirt|}}}|{{Tenue voetbal<br />
| pattern_la = {{{pattern_la3|}}}<br />
| pattern_b = {{{pattern_b3|}}}<br />
| pattern_ra = {{{pattern_ra3|}}}<br />
| pattern_sh = {{{pattern_sh3|}}}<br />
| pattern_s = {{{pattern_s3|}}} <br />
| leftarm = {{{leftarm3|}}}<br />
| body = {{{body3|}}}<br />
| rightarm = {{{rightarm3|}}}<br />
| shorts = {{{shorts3|}}}<br />
| socks = {{{socks3|}}}<br />
| title = {{{titelDerdeShirt|}}}{{{TitelDerdeShirt|}}} <br />
}}}}<br />
{{!}} {{#If:{{{titelVierdeShirt|}}}|{{Tenue voetbal <br />
| pattern_la = {{{pattern_la4|}}}<br />
| pattern_b = {{{pattern_b4|}}} <br />
| pattern_ra = {{{pattern_ra4|}}} <br />
| pattern_sh = {{{pattern_sh4|}}}<br />
| pattern_s = {{{pattern_s4|}}} <br />
| leftarm = {{{leftarm4|}}} <br />
| body = {{{body4|}}} <br />
| rightarm = {{{rightarm4|}}} <br />
| shorts = {{{shorts4|}}} <br />
| socks = {{{socks4|}}} <br />
| title = {{{titelVierdeShirt|}}}{{{TitelVierdeShirt|}}} <br />
}}}}<br />
{{!}}}</span><br />
|-<br />
|colspan=2 style="font-size: 12px; text-align: center; "|{{#If:{{{geldig|}}}|<small>Geldig voor {{{geldig|}}}</small>}}<br />
|-<br />
|colspan=2 style="font-size: 10pt; font-weight: bold; text-align: center; background: #A183B3; color: white; border-radius: 0 0 .7em .7em;"| <font color="#FFFFFF">Portaal [[Bestand:Portal icon.svg|22px|Portaalicoon]] [[Portaal:Sport|<font color="#FFFFFF">Sport</font>]]</font><br />
|-<br />
|}<noinclude>{{Sjablooninfo|1=<br />
== Doel ==<br />
Dit sjabloon toont een overzichtelijke uniform box met gegevens omtrent een (amateur)voetbalclub.<br />
<br />
== Gebruik ==<br />
Het sjabloon wordt opgenomen bovenin een artikel, en de bekende velden kunnen worden ingevoegd.<br />
<br />
=== Algemeen ===<br />
<pre>{{Infobox voetbalclub<br />
| naamclub = <br />
| bijnaam = <br />
| volledigenaam = <br />
| afbeelding = <br />
| onderschrift = <br />
| logo = <br />
| logobreedte = <br />
| stamnummer = <br />
| oprichting = <br />
| opgeheven = <br />
| plaatsnaam = <br />
| leden = <br />
| velden = <br />
| stadion = <br />
| capaciteit = <br />
| complex = <br />
| capaciteit complex = <br />
| voorzitter = <br />
| eigenaar = <br />
| manager = <br />
| trainer = <br />
| assistent-trainer = <br />
| technisch directeur = <br />
| algemeen directeur = <br />
| sponsor = <br />
| begroting = <br />
| competitie = <br />
| eindklassering = <br />
| prijzen = <br />
| bijzonderheden = <br />
| website = <br />
| afbeelding2 = <br />
| geldig = <br />
| resultatenHuidig = <br />
| resultatenHistorisch = <br />
| pattern_la1 = (tenue thuiskleuren)<br />
| pattern_b1 = <br />
| pattern_ra1 = <br />
| pattern_sh1 = <br />
| pattern_s1 = <br />
| leftarm1 = <br />
| body1 = <br />
| rightarm1 = <br />
| shorts1 = <br />
| socks1 = <br />
| pattern_la2 = (optioneel tenue Uitkleuren)<br />
| pattern_b2 = <br />
| pattern_ra2 = <br />
| pattern_sh2 = <br />
| pattern_s2 = <br />
| leftarm2 = <br />
| body2 = <br />
| rightarm2 = <br />
| shorts2 = <br />
| socks2 = <br />
}}</pre><br />
3e en 4e tenue ook mogelijk om in te vullen<br />
<br />
<br />
=== Betaaldvoetbalclub ===<br />
<pre>{{Infobox voetbalclub<br />
| naamclub = <br />
| bijnaam = <br />
| volledigenaam = <br />
| afbeelding = <br />
| onderschrift = <br />
| logo = <br />
| logobreedte = <br />
| stamnummer = <br />
| oprichting = <br />
| opgeheven = <br />
| plaatsnaam = <br />
| stadion = <br />
| capaciteit = <br />
| complex = <br />
| capaciteit complex = <br />
| voorzitter = <br />
| eigenaar = <br />
| algemeen directeur = <br />
| manager = <br />
| technisch directeur = <br />
| trainer = <br />
| sponsor = <br />
| begroting = <br />
| competitie = <br />
| topscorer = <br />
| club topscorer = <br />
| geldig = <br />
| prijzen = <br />
| website = <br />
| resultatenHuidig = <br />
| resultatenHistorisch = <br />
| pattern_la1 = tenue thuiskleuren<br />
| pattern_b1 = <br />
| pattern_ra1 = <br />
| pattern_sh1 = <br />
| pattern_s1 = <br />
| leftarm1 = <br />
| body1 = <br />
| rightarm1 = <br />
| shorts1 = <br />
| socks1 = <br />
| pattern_la2 = optioneel tenue Uitkleuren<br />
| pattern_b2 = <br />
| pattern_ra2 = <br />
| pattern_sh2 = <br />
| pattern_s2 = <br />
| leftarm2 = <br />
| body2 = <br />
| rightarm2 = <br />
| shorts2 = <br />
| socks2 = <br />
}}</pre><br />
3e en 4e tenue ook mogelijk om in te vullen<br />
<br />
=== Amateurclub ===<br />
<pre>{{Infobox voetbalclub<br />
| naamclub = <br />
| bijnaam = <br />
| volledigenaam = <br />
| afbeelding = <br />
| onderschrift = <br />
| logo = <br />
| stamnummer = <br />
| oprichting = <br />
| opgeheven = <br />
| plaatsnaam = <br />
| leden = <br />
| complex = <br />
| capaciteit complex = <br />
| velden = <br />
| sponsor = <br />
| bijzonderheden = <br />
| competitie = <br />
| website = <br />
| afbeelding2 = <br />
| geldig = <br />
| pattern_la1 = tenue<br />
| pattern_b1 = <br />
| pattern_ra1 = <br />
| pattern_sh1 = <br />
| pattern_s1 = <br />
| leftarm1 = <br />
| body1 = <br />
| rightarm1 = <br />
| shorts1 = <br />
| socks1 = <br />
}}</pre><br />
<br />
== Gebruikt sjabloon ==<br />
* [[Sjabloon:Tenue voetbal]]<br />
}}<br />
[[Categorie:Sjablonen voetbal|Club]]<br />
[[Categorie:Sjablonen infobox|Voetbalclub]]<br />
</noinclude></div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=PSV&diff=521251PSV2018-07-19T08:12:14Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{zieook|Zie [[PSV (doorverwijspagina)]] als je een andere betekenis van PSV zoekt.}}<br />
{{Infobox voetbalclub<br />
| clubnaam = PSV<br />[[Bestand:Competitiester.svg|25px|alt=Competitiester]][[Bestand:Competitiester.svg|25px|alt=Competitiester]]<br />
| afbeelding= Philips_Stadion_-_PSV_Eindhoven,_2008-1.jpg<br />
| onderschrift= Het Philips Stadion<br />
| volledigenaam = Eindhovense Voetbalvereniging<br />'''P'''hilips '''S'''port '''V'''ereniging<br />
| bijnaam = Philips<br />Rood-witten<br />Red White Army<br/>Boerûh<br/>Lampjes<br/>Lempkes<br />
| opgericht = [[31 augustus]] [[1913]]<br />
| stadion = [[Philips Stadion]]<br/>sinds 12 december [[1910]]<br />
| geopend = [[12 december]] [[1910]]<br />
| complex = [[De Herdgang]]<br />
| capaciteit = 36.500<br />
| begroting = € 70 miljoen<br />
| voorzitter = {{Vlag|NLD}} [[Jan Albers]]<br />
| algemeen directeur = {{Vlag|NLD}} [[Toon Gerbrands]]<br />
| manager = {{Vlag|NLD}} [[Marcel Brands]]<br />
| trainer = {{Vlag|NLD}} [[Mark van Bommel]]<br />
| competitie = [[Eredivisie (voetbal)|Eredivisie]]<br />
| sponsor = energiedirect.nl<br />
|pattern_la1=_psv1718h<br />
|pattern_b1=_psv1718h<br />
|pattern_ra1=_psv1718h<br />
|pattern_sh1=_psv1718h<br />
|pattern_s1=_long_psv1718h<br />
|leftarm1=FFFFFF<br />
|body1=FFFFFF<br />
|rightarm1=FFFFFF<br />
|shorts1=000000<br />
|socks1=FFFFFF<br />
|pattern_la2=_psv1718a<br />
|pattern_b2=_psv1718a<br />
|pattern_ra2=_psv1718a<br />
|pattern_sh2=<br />
|pattern_s2=_psv1718a<br />
|leftarm2=FFFFFF<br />
| body2=FFFFFF<br />
| rightarm2=FFFFFF<br />
|shorts2=414654<br />
|socks2=414654<br />
| titelDerdeShirt=Alternatief<br />
|pattern_la3=_psv1718a<br />
|pattern_b3=_psv1718a<br />
|pattern_ra3=_psv1718a<br />
|pattern_sh3=<br />
|pattern_s3=_psv1718t<br />
|leftarm3=FFFFFF<br />
|body3=FFFFFF<br />
|rightarm3=FFFFFF<br />
|shorts3=E2FF1A<br />
|socks3=E2FF1A<br />
| geldig=2017/18<br />
| resultatenHuidig = [[PSV in het seizoen 2017/18]]<br />
| prijzen = [[Nederlands kampioenschap voetbal|Landskampioenschap]]: 24x<br>[[KNVB beker]]: 9x<br>[[Johan Cruijff Schaal]]: 10x<br>[[Europacup I]]: 1x<br>[[UEFA Cup]]: 1x <br />
| website = http://www.psv.nl/ <br />
}}<br />
De [[Eindhoven]]se voetbalvereniging '''PSV''' ('''P'''hilips '''S'''port '''V'''ereniging) werd opgericht op 31 augustus [[1913]] tijdens een groots Philips sportfeest, georganiseerd ter viering van 100 jaar onafhankelijkheid van Nederland. In minder dan tien jaar wist PSV op te klimmen tot de hoogste klasse van het Nederlandse voetbal, waaruit de club sinds 1926 niet meer is verdwenen. PSV werd voor het eerst landskampioen in 1929 en veroverde in 1950 voor het eerst de KNVB beker. In 1963 werd het eerste kampioenschap in het betaald voetbal veroverd. PSV had daarvoor al drie landstitels veroverd en werd in haar 95-jarige bestaan in totaal vierentwintig maal Nederlands kampioen (1929, 1935, 1951, 1963, 1975, 1976, 1978, 1986, 1987, 1988, 1989, 1991, 1992, 1997, 2000, 2001, 2003, 2005, 2006, 2007, 2008, 2015, 2016, 2018), negen keer bekerwinnaar, won elf maal de Johan Cruijff Schaal, in 1978 de UEFA Cup en in 1988 de Europa Cup I. Memphis Depay was en blijft erg belangrijk voor deze club.<br />
<br />
Veel spitsen van wereldfaam zijn bij PSV begonnen te schitteren. De beroemdste zijn wel Romario, Ronaldo en Ruud van Nistelrooij. En Ruud Gullit natuurlijk. Maar de echte ''mr. PSV'' is de [[Helmond]]er Willy van der Kuijlen die maar liefst 12 maal clubtopscorer is geweest.<br />
<br />
== Selectie 2017/18 ==<br />
{| class="wikitable"<br />
!Nr.<br />
!Nat.<br />
!Naam<br />
!Geb. dat.<br />
!Bij PSV<br />
!Contract tot<br />
!Optie<br />
!Vorige club<br />
!Bedrag<br />
!Positie<br />
!Notitie<br />
|-<br />
! colspan="12" |Keepers<br />
|-<br />
|'''1'''<br />
|Nederland<br />
|[[Jeroen Zoet]]<br />
|06-01-'91<br />
|mei 2012<br />
|juli 2019<br />
| -<br />
| RKC Waalwijk<br />
| -<br />
|K<br />
|Eigen jeugd; Nederlandsinternational<br />
<nowiki>:</nowiki> 3e aanvoerder<br />
|-<br />
|'''13'''<br />
|Curaçao<br />
|[[Eloy Room]]<br />
|06-02-'89<br />
|aug. 2017<br />
|juli 2019<br />
| -<br />
| Vitesse<br />
|€ 400.000<br />
|K<br />
|Curaçaosinternational<br />
|-<br />
|'''21'''<br />
|Nederland<br />
|[[Luuk Koopmans]]<br />
|18-11-'93<br />
|juli 2015<br />
|juli 2018<br />
| -<br />
| FC Oss<br />
|€ 100.000<br />
|K<br />
|<br />
|-<br />
|'''31'''<br />
|Nederland<br />
|[[Yanick van Osch]]<br />
|24-03-'97<br />
|juli 2015<br />
|juli 2020<br />
| -<br />
|Eigen jeugd<br />
| -<br />
|K<br />
|Eigen jeugd<br />
|-<br />
! colspan="11" |Verdedigers<br />
|-<br />
|'''2'''<br />
|Frankrijk<br />
|[[Nicolas Isimat-Mirin]]<br />
|15-12-'91<br />
|sep. 2014<br />
|juli 2019<br />
| -<br />
| AS Monaco<br />
|€ 2.500.000<br />
|CV<br />
|<br />
|-<br />
|'''3'''<br />
|Nederland<br />
|[[Derrick Luckassen]]<br />
|03-07-'95<br />
|juli 2017<br />
|juli 2022<br />
| -<br />
| AZ<br />
|€ 5.000.000<br />
|RV, CV, VM<br />
|<br />
|-<br />
|'''4'''<br />
|Colombia<br />
|[[Santiago Arias]]<br />
|13-01-'92<br />
|juli 2013<br />
|juli 2019<br />
| -<br />
| Sporting CP<br />
|€ 800.000<br />
|RV<br />
|Colombiaansinternational<br />
|-<br />
|'''5'''<br />
|Duitsland<br />
|[[Daniel Schwaab]]<br />
|23-08-'88<br />
|juli 2016<br />
|juli 2019<br />
| -<br />
| VfB Stuttgart<br />
| -<br />
|CV, RV<br />
|<br />
|-<br />
|'''20'''<br />
|Nederland<br />
|[[Joshua Brenet]]<br />
|20-03-'94<br />
|maart 2012<br />
|juli 2020<br />
| -<br />
|Eigen jeugd<br />
| -<br />
|LV, RV<br />
|Eigen jeugd; Nederlandsinternational<br />
|-<br />
|'''50'''<br />
|Nederland<br />
|[[Armando Obispo]]<br />
|05-03-'99<br />
|juli 2016<br />
|juli 2021<br />
| -<br />
|Eigen jeugd<br />
| -<br />
|CV<br />
|Eigen jeugd<br />
|-<br />
! colspan="11" |Middenvelders<br />
|-<br />
|'''8'''<br />
|Nederland<br />
|[[Jorrit Hendrix]]<br />
|06-02-'95<br />
|juli 2013<br />
|juli 2020<br />
| -<br />
|Eigen jeugd<br />
| -<br />
|LV, VM, CV<br />
|Eigen jeugd; Nederlandsinternational<br />
|-<br />
|'''10'''<br />
|Nederland<br />
|[[Marco van Ginkel]]<br />
|01-12-'92<br />
|juli 2017<br />
|juli 2018<br />
| -<br />
| Chelsea FC<br />
|Huur<br />
|CM<br />
|: 1e aanvoerder<br />
|-<br />
|'''16'''<br />
|België<br />
|[[Dante Rigo]]<br />
|11-12-'98<br />
|juli 2013<br />
|juli 2019<br />
| +1 jaar<br />
|Eigen jeugd<br />
| -<br />
|CM<br />
|Eigen jeugd<br />
|-<br />
|'''18'''<br />
|Nederland<br />
|[[Pablo Rosario]]<br />
|07-01-'97<br />
|juli 2016<br />
|juli 2020<br />
| -<br />
| Almere City FC<br />
| -<br />
|CM<br />
|<br />
|-<br />
|'''23'''<br />
|Nederland<br />
|[[Bart Ramselaar]]<br />
|29-06-'96<br />
|aug. 2016<br />
|juli 2021<br />
| -<br />
| FC Utrecht<br />
|€ 4.300.000<br />
|CM<br />
|Nederlandsinternational<br />
|-<br />
|'''24'''<br />
|Zweden<br />
|[[Ramon Pascal Lundqvist]]<br />
|10-05-'97<br />
|juli 2013<br />
|juli 2019<br />
| -<br />
|Eigen jeugd<br />
| -<br />
|CM<br />
|Eigen jeugd<br />
|-<br />
|'''32'''<br />
|Nederland<br />
|[[Kenneth Paal]]<br />
|24-07-'97<br />
|jul. 2010<br />
|juli 2020<br />
| -<br />
|Eigen jeugd<br />
| -<br />
|CM<br />
|Eigen jeugd<br />
|-<br />
|'''47'''<br />
|Brazilië<br />
|[[Mauro Júnior]]<br />
|06-05-'99<br />
|juli 2017<br />
|juli 2022<br />
| -<br />
| Desportivo Brasil<br />
| -<br />
|AM, RA, LA<br />
|<br />
|-<br />
! colspan="11" |Aanvallers<br />
|-<br />
|'''7'''<br />
|Uruguay<br />
|[[Gastón Pereiro]]<br />
|11-06-'95<br />
|juli 2015<br />
|juli 2020<br />
| -<br />
| Nacional<br />
|€ 5.000.000<br />
|CAM, RA, LA<br />
|<br />
|-<br />
|'''9'''<br />
|Nederland<br />
|[[Luuk de Jong]]<br />
|27-08-'90<br />
|juli 2014<br />
|juli 2020<br />
| -<br />
| Borussia Mönchengladbach<br />
|€ 5.500.000<br />
|SP<br />
|Nederlandsinternational<br />
<nowiki>:</nowiki> 2e aanvoerder<br />
|-<br />
|'''11'''<br />
|Mexico<br />
|[[Hirving Lozano]]<br />
|30-05-'95<br />
|juli 2017<br />
|juli 2023<br />
| -<br />
| CF Pachuca<br />
|€ 8.000.000<br />
|RA<br />
|Mexicaansinternational<br />
|-<br />
|'''14'''<br />
|Nederland<br />
|[[Sam Lammers]]<br />
|30-04-'97<br />
|juli 2015<br />
|juli 2021<br />
| -<br />
|Eigen jeugd<br />
| -<br />
|SP<br />
|Eigen jeugd; Nederland –21<br />
|-<br />
|'''17'''<br />
|Nederland<br />
|[[Steven Bergwijn]]<br />
|08-10-'97<br />
|juli 2014<br />
|juli 2021<br />
| -<br />
|Eigen jeugd<br />
| -<br />
|LA<br />
|Eigen jeugd; Nederland –21<br />
|-<br />
|'''22'''<br />
|Argentinië<br />
|[[Maximiliano Romero]]<br />
|09-01-'99<br />
|jan. 2018<br />
|juli 2018<br />
| -<br />
| Vélez Sarsfield<br />
|Huur<br />
|SP<br />
|<br />
|-<br />
|'''29'''<br />
|IJsland<br />
|[[Albert Guðmundsson]]<br />
|15-06-'97<br />
|juli 2015<br />
|juli 2018<br />
| -<br />
| sc Heerenveen<br />
| -<br />
|CAM, CA<br />
|IJslandsinternational<br />
|}<br />
<br />
==Topscorers van PSV==<br />
*1956 - 1957 [[Coen Dillen]] 43 goals <br />
*1957 - 1958 [[Coen Dillen]] 28 goals <br />
*1958 - 1959 [[Coen Dillen]] 15 goals<br />
*1959 - 1960 [[Coen Dillen]] 31 goals<br />
*1960 - 1961 [[Piet Kruiver]] 17 goals<br />
*1961 - 1962 [[Pierre Kerkhofs]] 19 goals<br />
*1962 - 1963 [[Pierre Kerkhofs]] 22 goals<br />
*1963 - 1964 [[Bert Theunissen]] 22 goals<br />
*1964 - 1965 [[Willy van der Kuijlen]] 20 goals<br />
*1965 - 1966 [[Willy van der Kuijlen]] 23 goals<br />
*1966 - 1967 [[Willy van der Kuijlen]] 21 goals<br />
*1967 - 1968 [[Willy van der Kuijlen]] 21 goals<br />
*1968 - 1969 [[Nico Mares]] 17 goals<br />
*1969 - 1970 [[Willy van der Kuijlen]] 26 goals<br />
*1970 - 1971 [[Willy van der Kuijlen]] 14 en [[Johan Devrindt]] 14 goals <br />
*1971 - 1972 [[Johan Devrindt]] 12 goals<br />
*1972 - 1973 [[Willy van der Kuijlen]] 13 goals <br />
*1973 - 1974 [[Willy van der Kuijlen]] 27 goals<br />
*1974 - 1975 [[Willy van der Kuijlen]] 28 goals<br />
*1975 - 1976 [[Willy van der Kuijlen]] 27 goals<br />
*1976 - 1977 [[Willy van der Kuijlen]] 24 goals <br />
*1977 - 1978 [[Gerrie Deijkers]] 18 goals<br />
*1978 - 1979 [[Willy van der Kuijen]] 14 goals<br />
*1979 - 1980 [[Paul Postuma]] 12 goals en [[Willy van der Kuijlen]] 12 goals <br />
*1980 - 1981 [[Paul Deijkers]] 15 goals<br />
*1981 - 1982 [[Ruud Geels]] 15 goals<br />
*1982 - 1983 [[Hallvar Thoresen]] 22 en [[Jurrie Koolhof]] 22 goals<br />
*1983 - 1984 [[Hallvar Thoresen]] 23 en [[Jurrie Koolhof]] 23 goals<br />
*1984 - 1985 [[Hallvar Thoresen]] 21 goals<br />
*1985 - 1986 [[Ruud Gullit]] 24 goals<br />
*1986 - 1987 [[Ruud Gullit]] 22 goals<br />
*1987 - 1988 [[Wim Kieft]] 28 goals<br />
*1988 - 1989 [[Romario]] 19 goals<br />
*1989 - 1990 [[Romario]] 23 goals<br />
*1990 - 1991 [[Romario]] 25 goals<br />
*1991 - 1992 [[Wim Kieft]] 19 goals<br />
*1992 - 1993 [[Romario]] 22 goals<br />
*1993 - 1994 [[Nii Lamptey]] 10 en [[Arthur Numan]] 10 goals <br />
*1994 - 1995 [[Ronaldo]] 30 goals<br />
*1995 - 1996 [[Luc Nilis]] 21 goals<br />
*1996 - 1997 [[Luc Nilis]] 21 goals <br />
*1997 - 1998 [[Luc Nilis]] 14 goals<br />
*1998 - 1999 [[Ruud van Nistelrooy]] 31 goals <br />
*1999 - 2000 [[Ruud van Nistelrooy]] 29 goals<br />
*2000 - 2001 [[Mateja Kezman]] 24 goals<br />
*2001 - 2002 [[Jan Vennegoor of Hesselink]] 22 goals<br />
*2002 - 2003 [[Mateja Kezman]] 35 goals<br />
*2003 - 2004 [[Mateja Kezman]] 31 goals<br />
*2004 - 2005 [[Jan Vennegoor of Hesselink]] 19 goals<br />
*2005 - 2006 [[Jefferson Farfán]] 21 goals<br />
*2006 - 2007 [[Jefferson Farfán]] 21 goals<br />
*2007 - 2008 [[Danny Koevermans]] 14 goals<br />
*2008 - 2009 [[Ibrahim Afellay]] 13 goals<br />
*2009 - 2010 [[Balázs Dzsudzsák]] 14 goals<br />
*2010 - 2011 [[Balázs Dzsudzsák]] 16 goals<br />
*2011 - 2012 [[Dries Mertens]] 21 goals<br />
*2012 - 2013 [[Dries Mertens]] 13 goals<br />
<br />
Willy van de Kuijlen is de speler die het vaakst in de ere divisie heeft gescoord, namelijk 311 keer.<br />
<br />
== Lijst Van Spelers (Mannen) ==<br />
* Bep Van Aalten (1928-1930)<br />
* Eric Addo (1999-2008)<br />
* Harry Adriaans (1956-1957)<br />
* Berry Van Aerle (1981-1986 & 1987-1994)<br />
* Ibrahim Afellay (2003-2010)<br />
* Ismaïl Aissati (2005-2008)<br />
* Seuntly Alberto (2014-2016)<br />
* Alcides (2006-2008)<br />
* Alex (2004-2007)<br />
* Toni Allemann (1963-1964)<br />
* Carlo l'Ami (1988-1989)<br />
* Nodrin Amrabat (2008-2010)<br />
* Edwin van Ankeren (1993-1994)<br />
* Ru Arends (1935-1936)<br />
* Santiago Arias (2013-heden)<br />
* Frank Arnesen (1985-1988)<br />
* Godwin Attram (1998-1999)<br />
* Piet Bakers (1942-1955)<br />
* Otman Bakkal (2003-2011)<br />
* Zakaria Bakkali (2013-2015)<br />
* Michael Ball (2005-2007)<br />
* Gert Bals (1961-1964)<br />
* Rini Bartels<br />
* DaMarcus Beasley (2004-2006)<br />
* Björn Becker<br />
<br />
==Externe links==<br />
* [http://www.psv.nl/ Officiële clubsite]<br />
* [http://www.psvjeugd.nl/ PSV Jeugd]<br />
* [http://www.psvamateurs.nl/ PSV amateurs]<br />
* [http://www.supver-psv.nl/ Supportersvereniging PSV]<br />
<br />
[[Categorie:Nederlandse Voetbalploeg|PSV]]<br />
[[Categorie:Voetbalclub in Noord-Brabant|PSV]]<br />
[[Categorie:PSV]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Feyenoord&diff=521250Feyenoord2018-07-19T08:06:45Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{Zie artikel|Zie de doorverwijspagina [[Feijenoord]] voor andere betekenissen van Feyenoord, Feijenoord of Fijenoord.}}<br />
{{Infobox voetbalclub<br />
| clubnaam = Feyenoord<br />[[Bestand:Competitiester.svg|25px|class=noviewer|10 keer landskampioen]]<br />
| afbeelding = Overzicht vanaf de straat - Rotterdam - 20349851 - RCE.jpg<br />
| onderschrift = <br />
| volledigenaam = '''Feyenoord Rotterdam'''<br />
| bijnaam = ''De club van het volk'' <br />''De Stadionclub'' <br />''De Trots van Zuid''<br />
| opgericht = [[19 juli]] [[1908]]<br />
| stadion = [[Stadion Feijenoord|De Kuip]]<br />
| capaciteit = 51.137<br />
| begroting = € 75 miljoen<br />
| complex = [[Sportcomplex Varkenoord|Varkenoord]]<br />
| voorzitter = {{Vlag|NLD}} Gérard Moussault<br />
| eigenaar = 70% Stichting Feyenoord <br />30% Vrienden van Feyenoord<br />
| algemeen directeur = {{Vlag|NLD}} [[Jan de Jong]]<br />
| technisch directeur = {{Vlag|NLD}} [[Martin van Geel]]<br />
| trainer = {{Vlag|NLD}} [[Giovanni van Bronckhorst]]<br />
| competitie = {{Vlag|NLD}} [[Eredivisie]] <br />{{Vlag|NLD}} [[KNVB Beker]]<br />
| sponsor = {{Vlag|NLD}} [[Qurrent]]<br />
| website = {{Vlag|NLD}} [http://www.feyenoord.nl/ Officiële website]<br />
| pattern_la1 = _feyenoord0001<br />
| pattern_b1 = _feyenoord1718h<br />
| pattern_ra1 = _feyenoord0001<br />
| pattern_sh1 = _feyenoord1718h<br />
| pattern_s1 = _feyenoord1718h<br />
| leftarm1 = FFFFFF<br />
| body1 = FFFFFF<br />
| rightarm1 = FF0000<br />
| shorts1 = 000000<br />
| socks1 = 000000<br />
| pattern_la2 = _feyenoord1718a<br />
| pattern_b2 = _feyenoord1718a<br />
| pattern_ra2 = _feyenoord1718a<br />
| pattern_sh2 = _feyenoord1718a<br />
| pattern_s2 = _feyenoord1718a<br />
| leftarm2 = 000000<br />
| body2 = 000000<br />
| rightarm2 = 000000<br />
| shorts2 = FFFFFF<br />
| socks2 = FFFFFF<br />
| titelDerdeShirt = <br />
| pattern_la3 =<br />
| pattern_b3 =<br />
| pattern_ra3 =<br />
| pattern_sh3 =<br />
| pattern_s3 =<br />
| leftarm3 = <br />
| body3 = <br />
| rightarm3 = <br />
| shorts3 = <br />
| socks3 = <br />
| titelVierdeShirt =<br />
| pattern_la4 =<br />
| pattern_b4 =<br />
| pattern_ra4 =<br />
| pattern_sh4 =<br />
| pattern_s4 =<br />
| leftarm4 =<br />
| body4 =<br />
| rightarm4 =<br />
| shorts4 =<br />
| socks4 =<br />
| geldig = 2017/18<br />
| resultatenHuidig = [[Feyenoord in het seizoen 2017/18]]<br />
| resultatenHistorisch =<br />
}}<br />
'''Feyenoord''' is een [[Nederland]]se professionele voetbalvereniging uit [[Rotterdam]]-Zuid. <br />
<br />
== Rivalen ==<br />
Feyenoords eeuwige [[concurrentie|concurrent]] is [[AFC Ajax|Ajax]]. De [[wedstrijd|wedstrijden]] tussen deze clubs worden dan ook 'de klassieker' genoemd. Door deze rivaliteit zijn er in het verleden vaak rellen geweest.<br />
De grootste rel was in 1997; toen werd de [[AFC Ajax|Ajax]] supporter Carlo Picornie [[vermoorden|vermoord]]. Inmiddels zijn uitsupporters niet meer toegestaan bij 'de klassieker'. Andere belangrijke rivalen zijn stadsgenoten [[Sparta Rotterdam|Sparta]] en Excelsior.<br />
<br />
==Het Stadion==<br />
[[Image:De Kuip.jpg|thumb|foto van stadion de Kuip]]<br />
Het [[stadion]] dat Feyenoord huurt om zijn thuiswedstrijden in te spelen, heet [[Stadion]] Feyenoord, In de volksmond De Kuip genoemd. Het beschikt over 51.177 zitplaatsen en heeft als 1 van de weinige [[stadion|stadions]] (net als de Amsterdam Arena) in [[Europa (werelddeel)|Europa]] een status van 5 [[UEFA]] sterren. De Kuip is [[gastheer]] geweest van een recordaantal [[UEFA]]-finales, namelijk tien, waaronder de finale van het EK 2000.<br />
<br />
Het voetbaltenue van de spelers bestaat uit een [[rood (kleur)|rood]]-[[wit]] shirt en een [[zwart|zwarte]] [[broek]].<br />
<br />
Samen met [[AFC Ajax|Ajax]] en [[PSV]] hoort Feyenoord al jarenlang tot de top drie van [[Nederland]].<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
De [[Nederland|Nederlandse]] topclub Feyenoord is een voetbalclub met een lange historie. Al vanaf het eerste kampioenschap in 1924 behoort de club tot de beste van [[Nederland]].<br />
<br />
Feyenoord was de eerste [[Nederland|Nederlandse]] club die zowel de Europacup 1, de wereldbeker evenals de [[UEFA]]-cup won. Tevens is Feyenoord de enige [[Nederland|Nederlandse]] club die de [[UEFA]]-Cup voor een tweede keer wist te winnen.<br />
<br />
==Behaalde prijzen==<br />
'''Regionaal'''<br />
* [[Kampioenscompetitie|Afdelingskampioen Eerste Klasse]]<br />
** 1924, 1926, 1927, 1928, 1929, 1931, 1932, 1933, 1936, 1937, 1938, 1940, 1943<br />
* [[Zilveren Bal]]<br />
** 1926, 1928, 1930, 1933, 1937, 1939, 1942, 1948<br />
<br />
'''Nationaal'''<br />
** 1926, 1928, 1930, 1933, 1937, 1939, 1942, 1948<br />
* [[Eredivisie|Landskampioen]]: <br />
** 1924, 1928, 1936, 1938, 1940, 1961, 1962, 1965, 1969, 1971, 1974, 1984, 1993, 1999, 2017<br />
* [[Bekertoernooi (Nederlands voetbal)|Bekerwinnaar]]: <br />
** 1930, 1935, 1965, 1969, 1980, 1984, 1991, 1992, 1994, 1995, 2008, 2016, 2018<br />
* [[Johan Cruijff-schaal|Johan Cruijff-schaal (Supercup)]]: <br />
** 1991, 1999, 2017<br />
<br />
'''Mondiaal'''<br />
* [[UEFA Champions League|Europacup]]: <br />
** 1970<br />
* [[UEFA Cup]]: <br />
** 1974, 2002<br />
* [[Intertoto cup]]<br />
** 1967, 1968, 1973<br />
<br />
'''Internationaal'''<br />
* [[Wereldbeker_Voetbal|Wereldbeker]]: <br />
** 1970<br />
<br />
'''Vriendschappelijk'''<br />
* [[Vrijheidsbeker]]<br />
** 1945, 1946<br />
* [[Kappa Cup]]<br />
** 2003<br />
* [[AD Toernooi]]<br />
** 1978, 1979, 1982, 1984, 1988, 1990 <br />
* [[Maspalomas Cup]]<br />
** 2001, 2002<br />
* [[Vriendschapsbeker]]<br />
** 1958, 1959<br />
<br />
==Technische Staf==<br />
in seizoen 2015-2016<br />
<br />
'''Trainers/verzorgers'''<br />
*[[Giovanni van Bronckhorst]] (hoofdtrainer)<br />
*[[Jean-Paul van Gastel]] (assistent-trainer)<br />
*[[Jan Wouters]] (assistent-trainer)<br />
*[[Patrick Lodewijks ]] (keeperstrainer)<br />
*[[Roy Makaay]] (spitsentrainer)<br />
*[[Arno Philips]] (fysieke trainer)<br />
<br />
==Selectie 2017/18==<br />
{| class="wikitable sortable"<br />
! №<br />
! Naam<br />
! Nationaliteit<br />
! Einde contract<br />
|-<br />
! colspan="7" style="background:#BDBDBD;" |'''Doel'''<br />
|-<br />
|25<br />
|Brad Jones<br />
| {{AU}}<br />
|2019<br />
|-<br />
|22<br />
|Justin Bijlow<br />
| {{NL}}<br />
|2021<br />
|-<br />
|30<br />
|Ramon ter Hove<br />
| {{NL}}<br />
|2019<br />
|-<br />
! colspan="7" style="background:#BDBDBD;" |'''Verdediging'''<br />
|-<br />
|2<br />
|Bart Nieuwkoop<br />
| {{NL}}<br />
|2020<br />
|-<br />
|3<br />
|Sven van Beek<br />
| {{NL}}<br />
|2019<br />
|-<br />
|4<br />
|Jerry St. Juste<br />
| {{NL}}<br />
|2021<br />
|-<br />
|5<br />
|Ridgeciano Haps<br />
| {{NL}}<br />
|2022<br />
|-<br />
|6<br />
|Jan-Arie van der Heijden<br />
| {{NL}}<br />
|2020<br />
|-<br />
|17<br />
|Kevin Diks<br />
| {{NL}}<br />
| 2018 (gehuurd)<br />
|-<br />
|33<br />
| [[Eric Botteghin]]<br />
| {{BR}}<br />
|2020<br />
|-<br />
|35<br />
|Tyrell Malacia<br />
| {{NL}}<br />
|2023<br />
|-<br />
|41<br />
|Lutsharel Geertruida<br />
| {{NL}}<br />
| 2020<br />
|-<br />
! colspan="7" style="background:#BDBDBD;" |'''Middenveld'''<br />
|-<br />
| 8<br />
| [[Karim El Ahmadi]]<br />
| {{MA}}<br />
|2019<br />
|-<br />
| 10<br />
| [[Tonny Vilhena]]<br />
| {{NL}}<br />
|2020<br />
|-<br />
| 20<br />
| [[Renato Tapia]]<br />
| {{PE}}<br />
| 2020<br />
|-<br />
|21<br />
|Sofyan Amrabat<br />
| {{MA}}<br />
|2021<br />
|-<br />
| 28<br />
| [[Jens Toornstra]]<br />
| {{NL}}<br />
|2021<br />
|-<br />
|36<br />
|Emil Hansson<br />
|Noorwegen<br />
|2020<br />
|-<br />
|37<br />
|Jordy Wehrmann<br />
|{{NL}}<br />
| 2019<br />
|-<br />
! colspan="7" style="background:#BDBDBD;" |'''Aanval'''<br />
|-<br />
|7<br />
|Jean-Paul Boëtius<br />
| {{NL}}<br />
|2020<br />
|-<br />
| 9<br />
| [[Nicolai Jørgensen]]<br />
| {{DK}}<br />
| 2021<br />
|-<br />
|11<br />
|Sam Larsson<br />
| [/wikikids.nl/Zweden Zweden]<br />
|2021<br />
|-<br />
| 14<br />
| [[Bilal Başaçıkoğlu]]<br />
| {{NL}}<br />
| 2018<br />
|-<br />
| 19<br />
| [[Steven Berghuis]]<br />
| {{NL}}<br />
| 2017 (gehuurd)<br />
|-<br />
|32<br />
|Robin van Persie<br />
| {{NL}}<br />
|2019<br />
|-<br />
|34<br />
|Dylan Vente<br />
| {{NL}}<br />
|2022<br />
|-<br />
|39<br />
|Cheick Toure<br />
|{{NL}}<br />
|2020<br />
|}<br />
<br />
== Bekende spelers en trainers==<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
*[[Jaap Barendregt]]<br />
*[[Mario Been]]<br />
*[[Paul Bosvelt]]<br />
*[[Giovanni van Bronckhorst]]<br />
*[[Thomas Buffel]]<br />
*[[Bertus Bul]]<br />
*[[Johan Cruijff]]<br />
*[[Kees van Dijke]]<br />
*[[Jerzy Dudek]]<br />
*[[Jean-Paul van Gastel]]<br />
*[[Ullrich van Gobbel]]<br />
*[[Cor van der Gijp]]<br />
*[[Ed de Goey]]<br />
*[[Ruud Gullit]]<br />
*[[Willem van Hanegem]]<br />
*[[Jon Dahl Tomasson]]<br />
*[[Cor Veldhoen]]<br />
*[[Leen Vente]]<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Franz Hasil]]<br />
*[[Puck van Heel]]<br />
*[[Ruud Heus]] <br />
*[[Joop Hiele]]<br />
*[[Pierre van Hooijdonk]]<br />
*[[Rinus Israel]]<br />
*[[Wim Jansen]]<br />
*[[Bonaventure Kalou]]<br />
*[[Salomon Kalou]]<br />
*[[Gerard Kerkum]]<br />
*[[Ove Kindvall]]<br />
*[[Joszef Kiprich]]<br />
*[[Reijnier Kreijermaat|Reijnier "Beertje" Kreijermaat]]<br />
*[[Dirk Kuijt]]<br />
*[[Henrik Larsson]]<br />
*[[Peter van Vossen]]<br />
*[[Manus Vrauwdeunt]]<br />
*[[Ben Wijnstekers]]<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Theo Laseroms]]<br />
*[[Leonardo Vitor Santiago|Leonardo]] <br />
*[[Jan Linssen]]<br />
*[[Roy Makaay]]<br />
*[[Adri van Male]]<br />
*[[John Metgod]]<br />
*[[Coen Moulijn]]<br />
*[[Shinji Ono]]<br />
*[[Bas Paauwe]]<br />
*[[Jaap Paauwe]]<br />
*[[Patrick Paauwe]]<br />
*[[Robin van Persie]]<br />
*[[Eddy Pieters Graafland]]<br />
*[[Kees Pijl]]<br />
*[[Piet Romeijn]]<br />
*[[John de Wolf]]<br />
*[[Henk Timmer]]<br />
|}<br />
<br />
=== Succesvolle trainers ===<br />
*[[Richard Dombi]]<br />
*[[Ernst Happel]] <br />
*[[Wiel Coerver]] <br />
*[[Wim Jansen]] <br />
*[[Willem van Hanegem]] <br />
*[[Leo Beenhakker]]<br />
*[[Bert van Marwijk]]<br />
*[[Ronald Koeman]]<br />
<br />
== Clubcultuur ==<br />
''Geen woorden maar daden'' is niet alleen een regeltje uit het clublied, het staat ook symbool voor de cultuur van Feyenoord. Het is een club van havenarbeiders; 'handen uit de mouwen en werken voor je geld'. Dankzij deze directe vergelijking tussen de club Feyenoord en de havenarbeiders, wordt de club ook wel '''De club van het volk''' genoemd.<br />
<br />
=== Clublied ===<br />
Het clublied van Feyenoord is sinds 1961 het ''Hand in Hand'':<br />
<br />
:''Ga je mee naar het stadion''<br />
:''Naar de club van rood en wit''<br />
:''Zoek een plaatsje in de zon''<br />
:''Waar je zo gezellig zit''<br />
:''Kijk ze komen op het veld''<br />
:''Een gejuich uit duizend kelen''<br />
:''Ja, je staat er van versteld''<br />
:''Als die sterrenploeg gaat spelen''<br />
<br />
:''Dan is altijd wat je hoort...''<br />
:''Het lied van Feyenoord''<br />
<br />
:''Hand in hand kameraden''<br />
:''Hand in hand voor Feyenoord 1''<br />
:''Geen woorden maar daden''<br />
:''Leve Feyenoord 1''<br />
<br />
De melodie van "Hand in Hand" werd in de negentiende eeuw geschreven door de Duitser [[Wilhelm Speidel]]. <br />
<br />
Daarnaast is er nog een erg populair lied in harde kern. 'Komen wij uit Rotterdam, ken je dat niet horen dan' is een lied dat Feyenoorders zingen in de harde kern. In de vakken x en y zingen ze het ook vaak. Als ze in het buitenland spelen zingen ze het bijna altijd. Meestal wordt het gezongen in 2 aparte vakken, dan zingt het ene vak komen wij uit Rotterdam en dan zingt het andere vak ken je dat niet horen dan. Als het ene vak ken je dat niet horen dan zingt steken de mensen in het andere vak allemaal hun arm in de lucht. <br />
<br />
=== Het Legioen ===<br />
De [[supporter]]s van Feyenoord zijn ook wel bekend als ''Het Legioen''. Het Feyenoordlegioen heeft de reputatie reislustig en fanatiek te zijn. <br />
<br />
In 1963 reisden circa 3.000 supporters met 2 schepen en nog duizenden met auto of trein naar [[Lissabon]] om Feyenoord een [[Europacup]]wedstijd te zien spelen tegen [[Benfica]]. Bij een gemiddelde Europese uitwedstrijd reizen er 1000 tot 2000 fans mee en in 1996 gingen bijna 15.000 supporters mee toen Feyenoord een wedstrijd speelde tegen het Duitse [[Borussia Mönchengladbach]].<br />
<br />
Bij thuiswedstrijden wordt [[de Kuip]] de laatste jaren bezocht door gemiddeld 40.000 supporters.<br />
<br />
Het Feyenoordlegioen is één van de grootste in Nederland en reikt tot ver over de landsgrenzen: Feyenoord heeft als enige Nederlandse club voor haar fans een fanshop in het buitenland geopend en wel in [[Japan]], in een winkelplaza in [[Tokio]].<br />
<br />
Het Feyenoordlegioen is bekend om haar trouwheid aan de club in goede en slechte tijden. Naar schatting waren er in 1999 bij de huldiging van het landskampioenschap meer dan 250.000 supporters naar de [[Coolsingel]] in Rotterdam gekomen, iets wat bij geen andere club in Nederland is voorgekomen.<br />
<br />
Het rugnummer '''12''' wordt nooit aan een speler gegeven, maar is voorbehouden aan Het Legioen, dat als 12<SUP>e</SUP> man wordt beschouwd.<br />
<br />
Maar ook bij Feyenoord wordt er ook vaak ruzie gemaakt, net als bij Ajax.<br />
Veel supporters zijn bang voor de Feyenoordsupporters als ze het stadion van de andere club binnen komen.<br />
Er zijn vaak arrestaties gedaan, maar er bleven altijd wel relschoppers over die de boel stukmaakten.<br />
Het legioen staat bekend om zijn trouwheid in goede en slechte tijden, maar ook om relschoppen.<br />
Alhoewel niet alle Feyenoordsupporters relschoppers zijn.<br />
Maar er zitten altijd wel een stuk of 100 mensen bij die de boel verzieken, vernielen en andere mensen gewelddadig behandelen.<br />
<br />
==Externe links==<br />
* [http://www.feyenoord.nl Officiële website (werkt niet zonder JavaScript)]<br />
* [http://feyenoord.webplek.net Feyenoord Geschiedenis]<br />
* [http://www.fr-fotopage.nl Foto's van alle thuis en uit wedstrijden van Feyenoord]<br />
<br />
[[Categorie:Nederlandse Voetbalploeg|Feyenoord]]<br />
[[Categorie:Feyenoord| Feyenoord]]<br />
[[Categorie:Voetbalclub in Zuid-Holland|Feyenoord]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Feyenoord&diff=521249Feyenoord2018-07-19T08:03:21Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{Zie artikel|Zie de doorverwijspagina [[Feijenoord]] voor andere betekenissen van Feyenoord, Feijenoord of Fijenoord.}}<br />
{{Infobox voetbalclub<br />
| clubnaam = Feyenoord<br />[[Bestand:Competitiester.svg|25px|class=noviewer|10 keer landskampioen]]<br />
| afbeelding = Overzicht vanaf de straat - Rotterdam - 20349851 - RCE.jpg<br />
| onderschrift = <br />
| volledigenaam = '''Feyenoord Rotterdam'''<br />
| bijnaam = ''De club van het volk'' <br />''De Stadionclub'' <br />''De Trots van Zuid''<br />
| opgericht = [[19 juli]] [[1908]]<br />
| stadion = [[Stadion Feijenoord|De Kuip]]<br />
| capaciteit = 51.137<br />
| begroting = € 75 miljoen<br />
| complex = [[Sportcomplex Varkenoord|Varkenoord]]<br />
| voorzitter = {{Vlag|NLD}} Gérard Moussault<br />
| eigenaar = 70% Stichting Feyenoord <br />30% Vrienden van Feyenoord<br />
| algemeen directeur = {{Vlag|NLD}} [[Jan de Jong]]<br />
| technisch directeur = {{Vlag|NLD}} [[Martin van Geel]]<br />
| trainer = {{Vlag|NLD}} [[Giovanni van Bronckhorst]]<br />
| competitie = {{Vlag|NLD}} [[Eredivisie]] <br />{{Vlag|NLD}} [[KNVB Beker]]<br />
| sponsor = {{Vlag|NLD}} [[Qurrent]]<br />
| website = {{Vlag|NLD}} [http://www.feyenoord.nl/ Officiële website]<br />
| pattern_la1 = _feyenoord0001<br />
| pattern_b1 = _feyenoord1718h<br />
| pattern_ra1 = _feyenoord0001<br />
| pattern_sh1 = _feyenoord1718h<br />
| pattern_s1 = _feyenoord1718h<br />
| leftarm1 = FFFFFF<br />
| body1 = FFFFFF<br />
| rightarm1 = FF0000<br />
| shorts1 = 000000<br />
| socks1 = 000000<br />
| pattern_la2 = _feyenoord1718a<br />
| pattern_b2 = _feyenoord1718a<br />
| pattern_ra2 = _feyenoord1718a<br />
| pattern_sh2 = _feyenoord1718a<br />
| pattern_s2 = _feyenoord1718a<br />
| leftarm2 = 000000<br />
| body2 = 000000<br />
| rightarm2 = 000000<br />
| shorts2 = FFFFFF<br />
| socks2 = FFFFFF<br />
| titelDerdeShirt = <br />
| pattern_la3 =<br />
| pattern_b3 =<br />
| pattern_ra3 =<br />
| pattern_sh3 =<br />
| pattern_s3 =<br />
| leftarm3 = <br />
| body3 = <br />
| rightarm3 = <br />
| shorts3 = <br />
| socks3 = <br />
| titelVierdeShirt =<br />
| pattern_la4 =<br />
| pattern_b4 =<br />
| pattern_ra4 =<br />
| pattern_sh4 =<br />
| pattern_s4 =<br />
| leftarm4 =<br />
| body4 =<br />
| rightarm4 =<br />
| shorts4 =<br />
| socks4 =<br />
| geldig = 2017/18<br />
| resultatenHuidig = [[Feyenoord in het seizoen 2017/18]]<br />
| resultatenHistorisch =<br />
}}<br />
'''Feyenoord''' is een [[Nederland]]se professionele voetbalvereniging uit [[Rotterdam]] <br />
<br />
Feyenoord bevind zich in Rotterdam-Zuid <br />
<br />
== Rivalen ==<br />
Feyenoords eeuwige [[concurrentie|concurrent]] is [[AFC Ajax|Ajax]]. De [[wedstrijd|wedstrijden]] tussen deze clubs worden dan ook 'de klassieker' genoemd. Door deze rivaliteit zijn er in het verleden vaak rellen geweest.<br />
De grootste rel was in 1997; toen werd de [[AFC Ajax|Ajax]] supporter Carlo Picornie [[vermoorden|vermoord]]. Inmiddels zijn uitsupporters niet meer toegestaan bij 'de klassieker'. Andere belangrijke rivalen zijn stadsgenoten [[Sparta Rotterdam|Sparta]] en Excelsior.<br />
<br />
==Het Stadion==<br />
[[Image:De Kuip.jpg|thumb|foto van stadion de Kuip]]<br />
Het [[stadion]] dat Feyenoord huurt om zijn thuiswedstrijden in te spelen, heet [[Stadion]] Feyenoord, In de volksmond De Kuip genoemd. Het beschikt over 51.177 zitplaatsen en heeft als 1 van de weinige [[stadion|stadions]] (net als de Amsterdam Arena) in [[Europa (werelddeel)|Europa]] een status van 5 [[UEFA]] sterren. De Kuip is [[gastheer]] geweest van een recordaantal [[UEFA]]-finales, namelijk tien, waaronder de finale van het EK 2000.<br />
<br />
Het voetbaltenue van de spelers bestaat uit een [[rood (kleur)|rood]]-[[wit]] shirt en een [[zwart|zwarte]] [[broek]].<br />
<br />
Samen met [[AFC Ajax|Ajax]] en [[PSV]] hoort Feyenoord al jarenlang tot de top drie van [[Nederland]].<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
De [[Nederland|Nederlandse]] topclub Feyenoord is een voetbalclub met een lange historie. Al vanaf het eerste kampioenschap in 1924 behoort de club tot de beste van [[Nederland]].<br />
<br />
Feyenoord was de eerste [[Nederland|Nederlandse]] club die zowel de Europacup 1, de wereldbeker evenals de [[UEFA]]-cup won. Tevens is Feyenoord de enige [[Nederland|Nederlandse]] club die de [[UEFA]]-Cup voor een tweede keer wist te winnen.<br />
<br />
==Behaalde prijzen==<br />
'''Regionaal'''<br />
* [[Kampioenscompetitie|Afdelingskampioen Eerste Klasse]]<br />
** 1924, 1926, 1927, 1928, 1929, 1931, 1932, 1933, 1936, 1937, 1938, 1940, 1943<br />
* [[Zilveren Bal]]<br />
** 1926, 1928, 1930, 1933, 1937, 1939, 1942, 1948<br />
<br />
'''Nationaal'''<br />
** 1926, 1928, 1930, 1933, 1937, 1939, 1942, 1948<br />
* [[Nederlandse Landskampioenen voetbal|Landskampioen]]: <br />
** 1924, 1928, 1936, 1938, 1940, 1961, 1962, 1965, 1969, 1971, 1974, 1984, 1993, 1999, 2017<br />
* [[Bekertoernooi (Nederlands voetbal)|Bekerwinnaar]]: <br />
** 1930, 1935, 1965, 1969, 1980, 1984, 1991, 1992, 1994, 1995, 2008, 2016<br />
* [[Johan Cruijff-schaal|Johan Cruijff-schaal (Supercup)]]: <br />
** 1991, 1999<br />
<br />
'''Mondiaal'''<br />
* [[UEFA Champions League|Europacup]]: <br />
** 1970<br />
* [[UEFA Cup]]: <br />
** 1974, 2002<br />
* [[Intertoto cup]]<br />
** 1967, 1968, 1973<br />
<br />
'''Internationaal'''<br />
* [[Wereldbeker_Voetbal|Wereldbeker]]: <br />
** 1970<br />
<br />
'''Vriendschappelijk'''<br />
* [[Vrijheidsbeker]]<br />
** 1945, 1946<br />
* [[Kappa Cup]]<br />
** 2003<br />
* [[AD Toernooi]]<br />
** 1978, 1979, 1982, 1984, 1988, 1990 <br />
* [[Maspalomas Cup]]<br />
** 2001, 2002<br />
* [[Vriendschapsbeker]]<br />
** 1958, 1959<br />
<br />
==Technische Staf==<br />
in seizoen 2015-2016<br />
<br />
'''Trainers/verzorgers'''<br />
*[[Giovanni van Bronckhorst]] (hoofdtrainer)<br />
*[[Jean-Paul van Gastel]] (assistent-trainer)<br />
*[[Jan Wouters]] (assistent-trainer)<br />
*[[Patrick Lodewijks ]] (keeperstrainer)<br />
*[[Roy Makaay]] (spitsentrainer)<br />
*[[Arno Philips]] (fysieke trainer)<br />
<br />
==Selectie 2017/18==<br />
{| class="wikitable sortable"<br />
! №<br />
! Naam<br />
! Nationaliteit<br />
! Einde contract<br />
|-<br />
! colspan="7" style="background:#BDBDBD;" |'''Doel'''<br />
|-<br />
|25<br />
|Brad Jones<br />
| {{AU}}<br />
|2019<br />
|-<br />
|22<br />
|Justin Bijlow<br />
| {{NL}}<br />
|2021<br />
|-<br />
|30<br />
|Ramon ter Hove<br />
| {{NL}}<br />
|2019<br />
|-<br />
! colspan="7" style="background:#BDBDBD;" |'''Verdediging'''<br />
|-<br />
|2<br />
|Bart Nieuwkoop<br />
| {{NL}}<br />
|2020<br />
|-<br />
|3<br />
|Sven van Beek<br />
| {{NL}}<br />
|2019<br />
|-<br />
|4<br />
|Jerry St. Juste<br />
| {{NL}}<br />
|2021<br />
|-<br />
|5<br />
|Ridgeciano Haps<br />
| {{NL}}<br />
|2022<br />
|-<br />
|6<br />
|Jan-Arie van der Heijden<br />
| {{NL}}<br />
|2020<br />
|-<br />
|17<br />
|Kevin Diks<br />
| {{NL}}<br />
| 2018 (gehuurd)<br />
|-<br />
|33<br />
| [[Eric Botteghin]]<br />
| {{BR}}<br />
|2020<br />
|-<br />
|35<br />
|Tyrell Malacia<br />
| {{NL}}<br />
|2023<br />
|-<br />
|41<br />
|Lutsharel Geertruida<br />
| {{NL}}<br />
| 2020<br />
|-<br />
! colspan="7" style="background:#BDBDBD;" |'''Middenveld'''<br />
|-<br />
| 8<br />
| [[Karim El Ahmadi]]<br />
| {{MA}}<br />
|2019<br />
|-<br />
| 10<br />
| [[Tonny Vilhena]]<br />
| {{NL}}<br />
|2020<br />
|-<br />
| 20<br />
| [[Renato Tapia]]<br />
| {{PE}}<br />
| 2020<br />
|-<br />
|21<br />
|Sofyan Amrabat<br />
| {{MA}}<br />
|2021<br />
|-<br />
| 28<br />
| [[Jens Toornstra]]<br />
| {{NL}}<br />
|2021<br />
|-<br />
|36<br />
|Emil Hansson<br />
|Noorwegen<br />
|2020<br />
|-<br />
|37<br />
|Jordy Wehrmann<br />
|{{NL}}<br />
| 2019<br />
|-<br />
! colspan="7" style="background:#BDBDBD;" |'''Aanval'''<br />
|-<br />
|7<br />
|Jean-Paul Boëtius<br />
| {{NL}}<br />
|2020<br />
|-<br />
| 9<br />
| [[Nicolai Jørgensen]]<br />
| {{DK}}<br />
| 2021<br />
|-<br />
|11<br />
|Sam Larsson<br />
| [/wikikids.nl/Zweden Zweden]<br />
|2021<br />
|-<br />
| 14<br />
| [[Bilal Başaçıkoğlu]]<br />
| {{NL}}<br />
| 2018<br />
|-<br />
| 19<br />
| [[Steven Berghuis]]<br />
| {{NL}}<br />
| 2017 (gehuurd)<br />
|-<br />
|32<br />
|Robin van Persie<br />
| {{NL}}<br />
|2019<br />
|-<br />
|34<br />
|Dylan Vente<br />
| {{NL}}<br />
|2022<br />
|-<br />
|39<br />
|Cheick Toure<br />
|{{NL}}<br />
|2020<br />
|}<br />
<br />
== Bekende spelers en trainers==<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
*[[Jaap Barendregt]]<br />
*[[Mario Been]]<br />
*[[Paul Bosvelt]]<br />
*[[Giovanni van Bronckhorst]]<br />
*[[Thomas Buffel]]<br />
*[[Bertus Bul]]<br />
*[[Johan Cruijff]]<br />
*[[Kees van Dijke]]<br />
*[[Jerzy Dudek]]<br />
*[[Jean-Paul van Gastel]]<br />
*[[Ullrich van Gobbel]]<br />
*[[Cor van der Gijp]]<br />
*[[Ed de Goey]]<br />
*[[Ruud Gullit]]<br />
*[[Willem van Hanegem]]<br />
*[[Jon Dahl Tomasson]]<br />
*[[Cor Veldhoen]]<br />
*[[Leen Vente]]<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Franz Hasil]]<br />
*[[Puck van Heel]]<br />
*[[Ruud Heus]] <br />
*[[Joop Hiele]]<br />
*[[Pierre van Hooijdonk]]<br />
*[[Rinus Israel]]<br />
*[[Wim Jansen]]<br />
*[[Bonaventure Kalou]]<br />
*[[Salomon Kalou]]<br />
*[[Gerard Kerkum]]<br />
*[[Ove Kindvall]]<br />
*[[Joszef Kiprich]]<br />
*[[Reijnier Kreijermaat|Reijnier "Beertje" Kreijermaat]]<br />
*[[Dirk Kuijt]]<br />
*[[Henrik Larsson]]<br />
*[[Peter van Vossen]]<br />
*[[Manus Vrauwdeunt]]<br />
*[[Ben Wijnstekers]]<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Theo Laseroms]]<br />
*[[Leonardo Vitor Santiago|Leonardo]] <br />
*[[Jan Linssen]]<br />
*[[Roy Makaay]]<br />
*[[Adri van Male]]<br />
*[[John Metgod]]<br />
*[[Coen Moulijn]]<br />
*[[Shinji Ono]]<br />
*[[Bas Paauwe]]<br />
*[[Jaap Paauwe]]<br />
*[[Patrick Paauwe]]<br />
*[[Robin van Persie]]<br />
*[[Eddy Pieters Graafland]]<br />
*[[Kees Pijl]]<br />
*[[Piet Romeijn]]<br />
*[[John de Wolf]]<br />
*[[Henk Timmer]]<br />
|}<br />
<br />
=== Succesvolle trainers ===<br />
*[[Richard Dombi]]<br />
*[[Ernst Happel]] <br />
*[[Wiel Coerver]] <br />
*[[Wim Jansen]] <br />
*[[Willem van Hanegem]] <br />
*[[Leo Beenhakker]]<br />
*[[Bert van Marwijk]]<br />
*[[Ronald Koeman]]<br />
<br />
== Clubcultuur ==<br />
''Geen woorden maar daden'' is niet alleen een regeltje uit het clublied, het staat ook symbool voor de cultuur van Feyenoord. Het is een club van havenarbeiders; 'handen uit de mouwen en werken voor je geld'. Dankzij deze directe vergelijking tussen de club Feyenoord en de havenarbeiders, wordt de club ook wel '''De club van het volk''' genoemd.<br />
<br />
=== Clublied ===<br />
Het clublied van Feyenoord is sinds 1961 het ''Hand in Hand'':<br />
<br />
:''Ga je mee naar het stadion''<br />
:''Naar de club van rood en wit''<br />
:''Zoek een plaatsje in de zon''<br />
:''Waar je zo gezellig zit''<br />
:''Kijk ze komen op het veld''<br />
:''Een gejuich uit duizend kelen''<br />
:''Ja, je staat er van versteld''<br />
:''Als die sterrenploeg gaat spelen''<br />
<br />
:''Dan is altijd wat je hoort...''<br />
:''Het lied van Feyenoord''<br />
<br />
:''Hand in hand kameraden''<br />
:''Hand in hand voor Feyenoord 1''<br />
:''Geen woorden maar daden''<br />
:''Leve Feyenoord 1''<br />
<br />
De melodie van "Hand in Hand" werd in de negentiende eeuw geschreven door de Duitser [[Wilhelm Speidel]]. <br />
<br />
Daarnaast is er nog een erg populair lied in harde kern. 'Komen wij uit Rotterdam, ken je dat niet horen dan' is een lied dat Feyenoorders zingen in de harde kern. In de vakken x en y zingen ze het ook vaak. Als ze in het buitenland spelen zingen ze het bijna altijd. Meestal wordt het gezongen in 2 aparte vakken, dan zingt het ene vak komen wij uit Rotterdam en dan zingt het andere vak ken je dat niet horen dan. Als het ene vak ken je dat niet horen dan zingt steken de mensen in het andere vak allemaal hun arm in de lucht. <br />
<br />
=== Het Legioen ===<br />
De [[supporter]]s van Feyenoord zijn ook wel bekend als ''Het Legioen''. Het Feyenoordlegioen heeft de reputatie reislustig en fanatiek te zijn. <br />
<br />
In 1963 reisden circa 3.000 supporters met 2 schepen en nog duizenden met auto of trein naar [[Lissabon]] om Feyenoord een [[Europacup]]wedstijd te zien spelen tegen [[Benfica]]. Bij een gemiddelde Europese uitwedstrijd reizen er 1000 tot 2000 fans mee en in 1996 gingen bijna 15.000 supporters mee toen Feyenoord een wedstrijd speelde tegen het Duitse [[Borussia Mönchengladbach]].<br />
<br />
Bij thuiswedstrijden wordt [[de Kuip]] de laatste jaren bezocht door gemiddeld 40.000 supporters.<br />
<br />
Het Feyenoordlegioen is één van de grootste in Nederland en reikt tot ver over de landsgrenzen: Feyenoord heeft als enige Nederlandse club voor haar fans een fanshop in het buitenland geopend en wel in [[Japan]], in een winkelplaza in [[Tokio]].<br />
<br />
Het Feyenoordlegioen is bekend om haar trouwheid aan de club in goede en slechte tijden. Naar schatting waren er in 1999 bij de huldiging van het landskampioenschap meer dan 250.000 supporters naar de [[Coolsingel]] in Rotterdam gekomen, iets wat bij geen andere club in Nederland is voorgekomen.<br />
<br />
Het rugnummer '''12''' wordt nooit aan een speler gegeven, maar is voorbehouden aan Het Legioen, dat als 12<SUP>e</SUP> man wordt beschouwd.<br />
<br />
Maar ook bij Feyenoord wordt er ook vaak ruzie gemaakt, net als bij Ajax.<br />
Veel supporters zijn bang voor de Feyenoordsupporters als ze het stadion van de andere club binnen komen.<br />
Er zijn vaak arrestaties gedaan, maar er bleven altijd wel relschoppers over die de boel stukmaakten.<br />
Het legioen staat bekend om zijn trouwheid in goede en slechte tijden, maar ook om relschoppen.<br />
Alhoewel niet alle Feyenoordsupporters relschoppers zijn.<br />
Maar er zitten altijd wel een stuk of 100 mensen bij die de boel verzieken, vernielen en andere mensen gewelddadig behandelen.<br />
<br />
==Externe links==<br />
* [http://www.feyenoord.nl Officiële website (werkt niet zonder JavaScript)]<br />
* [http://feyenoord.webplek.net Feyenoord Geschiedenis]<br />
* [http://www.fr-fotopage.nl Foto's van alle thuis en uit wedstrijden van Feyenoord]<br />
<br />
[[Categorie:Nederlandse Voetbalploeg|Feyenoord]]<br />
[[Categorie:Feyenoord| Feyenoord]]<br />
[[Categorie:Voetbalclub in Zuid-Holland|Feyenoord]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=FC_Bayern_M%C3%BCnchen&diff=521248FC Bayern München2018-07-19T07:56:53Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Logo FC Bayern München.svg|250px|thumb|Het logo]]<br />
'''FC Bayern München''' is een beroemde Duitse voetbalclub uit [[München]]. De club speelt in de hoogste competitie van Duitsland: de [[Bundesliga]]. Bayern is opgericht in 1900 en heeft als thuisbasis de [[Allianz Arena]]. Carlo Ancelotti is sinds 2016 de trainer. <br />
<br />
FC Bayern München is de succesvolste voetbalclub in Duitsland en doet het ook erg goed in Europa. Er spelen vele beroemde voetballers, zoals [[Franck Ribéry]], [[Thomas Müller]], [[Robert Lewandowski]] en [[Arjen Robben]].<br />
<br />
== Prijzen ==<br />
<br />
'''[[UEFA Champions League]] (5x):''' 1974, 1975, 1976, 2001, 2013 <br><br />
<br />
'''[[UEFA Europa League]] (1x):''' 1996 <br><br />
<br />
'''Duits landskampioen (28x):''' 1932, 1969, 1972, 1973, 1974, 1980, 1981, 1985, 1986, 1987,<br />
1989, 1990, 1994, 1997, 1999, 2000, 2001, 2003, 2005, 2006, 2008, 2010, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018 <br><br />
<br />
'''Duitse beker (18x):''' 1957, 1966, 1967, 1969, 1971, 1982, 1984, 1986, 1998, 2000,<br />
2003, 2005, 2006, 2008, 2010, 2013, 2014, 2016<br />
<br />
[[Categorie:Voetbalclub]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Koninklijke_Luchtmacht&diff=520206Koninklijke Luchtmacht2018-07-10T15:15:34Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>De '''Koninklijke Luchtmacht''' is één van de vier onderdelen van de [[Nederlandse krijgsmacht]]. De luchtmacht is, zoals de naam al zegt, actief in de lucht en draagt vanuit de lucht bij aan vrede en veiligheid. Er worden onder andere [[vliegtuig|vliegtuigen]], [[helikopter]]s en [[straaljager|straaljagers]] gebruikt. <br />
<br />
== Straaljagers ==<br />
[[File:NAS Jacksonville Air Show 2313.JPG|275px|thumb|left|De F-16]]<br />
[[File:IAF-F-35I-2016-12-13.jpg|275px|thumb|De F-35, het toekomstige jachtvliegtuig]]<br />
<br />
De Koninklijke Luchtmacht gebruikt verschillende [[straaljager]]s (of eigenlijk: '''jachtvliegtuigen'''):<br />
*[[F-16|F-16 Fighting Falcon]]<br />
*[[F-35|F-35 Lightning-II]]<br />
<br />
De F-16, die inmiddels ruim 40 jaar in gebruik is, raakt verouderd. De Nederlandse overheid heeft daarom besloten om over te stappen op de nieuwere [[F-35 Lightning II]]. Vanaf 2019 worden deze toestellen in gebruik genomen. Op dit moment (juli 2018) beschikt Nederland over 2 F-35 toestellen, die in de Verenigde Staten uitvoerig worden getest. Ook worden de nieuwe piloten hierin opgeleid. <br />
<br />
De F-35 is in veel opzichten beter dan de F-16. De F-35 beschikt bijvoorbeeld over ''stealth''-eigenschappen. Daardoor is het vliegtuig moeilijker te zien op de vijandelijke radar. Ook heeft hij betere waarnemings- en waarschuwingssensoren. De F-35 is bovendien helemaal geautomatiseerd. Dat betekent dat de piloot alles met een computer moet bedienen. Dit nieuwe jachtvliegtuig is dus eigenlijk een vliegende computer. <br />
<br />
De F-35 is wel een stuk duurder dan de F-16 (ongeveer 85 miljoen dollar per vliegtuig). Daarom is er in de politiek veel discussie geweest over de invoering van de F-35. Nederland besloot uiteindelijk tot de aanschaf van 37 toestellen, met de mogelijkheid tot extra toestellen. <br />
<br />
== Helikopters ==<br />
<br />
De Koninklijke Luchtmacht gebruikt verschillende [[helikopter]]s:<br />
<br />
*Eurocopter Cougar AS 532U2 <br />
*AH-64 Apache gevechtshelikopter<br />
*CH-47 Chinook transporthelikopter<br />
*NH-90 (voor de Marine) <br />
<br />
<gallery><br />
File:AH-64D Apache Longbow.jpg|Een Apache (gevechtshelikopter)<br />
File:Chinook.ch-47d.d-101.rnethaf.arp.jpg|Chinook transporthelikopter<br />
File:NH-90 NATO Frigate Helikopter (NFH). 175.jpg|Een NH-90 voor de Marine<br />
File:Rnethaf eurocopter as532 cougar at riat 2010 arp.jpg|Een Cougar<br />
</gallery><br />
<br />
== Vliegtuigen ==<br />
[[File:Lockheed C-130 Hercules.jpg|250px|thumb|De C-130]]<br />
De luchtmacht beschikt ook over verschillende vliegtuigen:<br />
<br />
*Douglas DC-10 (tankvliegtuig; om andere (jacht)vliegtuigen bij te tanken in de lucht) <br />
*Lockheed C-130 Hercules (transportvliegtuig)<br />
<br />
== Inzet ==<br />
De luchtmacht heeft zich altijd actief ingezet voor een veilige wereld. Hieronder staat een aantal missies waarbij de luchtmacht betrokken is (geweest):<br />
<br />
*Nederlandse F-16 ondersteunen momenteel (2018) grondtroepen in Irak en Syrië in de strijd tegen [[IS]]<br />
*Helikopters en F-16's zijn actief geweest in Afghanistan <br />
*Nederlandse Apaches en Chinooks zijn actief geweest in Mali<br />
*Helikopters in Nederland helpen bij de bestrijding van natuurbranden<br />
<br />
De luchtmacht beschermt ook het Nederlandse luchtruim. Als er een ongewenst of verdacht vliegtuig boven Nederland vliegt, stijgen er direct 2 F-16's op om eventueel in te grijpen. Dit heet een ''Quick Reaction Alert''. Sinds enkele jaren werken Nederland en België actief samen om elkaars luchtruim veilig te houden. <br />
<br />
== Links ==<br />
[http://www.defensie.nl/organisatie/luchtmacht De officiële site van de Koninklijke Luchtmacht]<br />
<br />
[[Categorie:Strijdkrachten]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Koninklijke_Luchtmacht&diff=520204Koninklijke Luchtmacht2018-07-10T14:55:06Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>De '''Koninklijke Luchtmacht''' is één van de vier onderdelen van de [[Nederlandse krijgsmacht]]. De luchtmacht is, zoals de naam al zegt, actief in de lucht en draagt vanuit de lucht bij aan vrede en veiligheid. Er worden onder andere [[vliegtuig|vliegtuigen]], [[helikopter]]s en [[straaljager|straaljagers]] gebruikt.<br />
<br />
== Straaljagers ==<br />
[[File:NAS Jacksonville Air Show 2313.JPG|275px|thumb|left|De F-16]]<br />
[[File:IAF-F-35I-2016-12-13.jpg|275px|thumb|De F-35, het toekomstige jachtvliegtuig]]<br />
<br />
De Koninklijke Luchtmacht gebruikt verschillende [[straaljager]]s (of eigenlijk: '''jachtvliegtuigen'''):<br />
*[[F-16|F-16 Fighting Falcon]]<br />
*[[F-35|F-35 Lightning-II]]<br />
<br />
De F-16, die inmiddels ruim 40 jaar in gebruik is, raakt verouderd. De Nederlandse overheid heeft daarom besloten om over te stappen op de nieuwere [[F-35 Lightning II]]. Vanaf 2019 worden deze toestellen in gebruik genomen. Op dit moment (juli 2018) beschikt Nederland over 2 F-35 toestellen, die in de Verenigde Staten uitvoerig worden getest. Ook worden de nieuwe piloten hierin opgeleid. <br />
<br />
De F-35 is in veel opzichten beter dan de F-16. De F-35 beschikt bijvoorbeeld over ''stealth''-eigenschappen. Daardoor is het vliegtuig moeilijker te zien op de vijandelijke radar. Ook heeft hij betere waarnemings- en waarschuwingssensoren. De F-35 is bovendien helemaal geautomatiseerd. Dat betekent dat de piloot alles met een computer moet bedienen. Dit nieuwe jachtvliegtuig is dus eigenlijk een vliegende computer. <br />
<br />
De F-35 is wel een stuk duurder dan de F-16 (ongeveer 85 miljoen dollar per vliegtuig). Daarom is er in de politiek veel discussie geweest over de invoering van de F-35. Nederland besloot uiteindelijk tot de aanschaf van 37 toestellen, met de mogelijkheid tot extra toestellen. <br />
<br />
== Helikopters ==<br />
<br />
De Koninklijke Luchtmacht gebruikt verschillende [[helikopter]]s:<br />
<br />
*Eurocopter Cougar AS 532U2 <br />
*AH-64 Apache gevechtshelikopter<br />
*CH-47 Chinook transporthelikopter<br />
*NH-90 (voor de Marine) <br />
<br />
<gallery><br />
File:AH-64D Apache Longbow.jpg|Een Apache (gevechtshelikopter)<br />
File:Chinook.ch-47d.d-101.rnethaf.arp.jpg|Chinook transporthelikopter<br />
File:NH-90 NATO Frigate Helikopter (NFH). 175.jpg|Een NH-90 voor de Marine<br />
File:Rnethaf eurocopter as532 cougar at riat 2010 arp.jpg|Een Cougar<br />
</gallery><br />
<br />
== Vliegtuigen ==<br />
[[File:Lockheed C-130 Hercules.jpg|250px|thumb|De C-130]]<br />
De luchtmacht beschikt ook over verschillende vliegtuigen:<br />
<br />
*Douglas DC-10 (tankvliegtuig; om andere (jacht)vliegtuigen bij te tanken in de lucht) <br />
*Lockheed C-130 Hercules (transportvliegtuig)<br />
<br />
== Inzet ==<br />
*Nederlandse F-16 ondersteunen momenteel (2018) grondtroepen in Irak en Syrië in de strijd tegen [[IS]]<br />
*Helikopters en F-16's zijn actief geweest in Afghanistan <br />
*Nederlandse Apaches en Chinooks zijn actief geweest in Mali<br />
*Helikopters in Nederland helpen bij de bestrijding van natuurbranden<br />
<br />
== Links ==<br />
[http://www.defensie.nl/organisatie/luchtmacht De officiële site van de Koninklijke Luchtmacht]<br />
<br />
[[Categorie:Strijdkrachten]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Luchtmacht&diff=520203Luchtmacht2018-07-10T14:43:34Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[Bestand:Dutch F-16.jpg|right|300px|thumb|Een [[F-16]] van de Nederlandse luchtmacht boven [[Afghanistan]].]]<br />
De '''luchtmacht''' is een onderdeel van het leger wat zich richt op oorlogvoering in de lucht. Je hebt 3 soorten legeronderdelen: de [[landmacht]], de [[marine]] en de luchtmacht. Deze 3 onderdelen vormen samen een leger. De luchtmacht is het jongste deel van het leger en werkt vaak nauw samen met de landmacht en marine.<br />
<br />
De luchtmacht wordt vaak ingezet om te bombarderen, maar ook voor vredesoperaties, zoals het vervoeren van voedsel en water. <br />
<br />
== Zie ook ==<br />
*[[Koninklijke Luchtmacht]] (Nederlandse luchtmacht)<br />
<br />
[[Categorie:Leger]]<br />
[[Categorie:Woordenschat]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Koninklijke_Marine&diff=520202Koninklijke Marine2018-07-10T14:40:03Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>De [[Koninklijke Marine]] is één van de vier onderdelen van de [[Nederlandse krijgsmacht]]. De Marine zorgt wereldwijd voor veiligheid op en vanuit zee. Ze doet dit met schepen, helikopters en mariniers. <br />
<br />
De Koninklijke Marine is het oudste onderdeel van de Nederlandse krijgsmacht (opgericht in 1488). Binnen de nieuwe Defensie-organisatie, die op 05 september 2005 een symbolische mijlpaal bereikte, wordt de marine aangeduid als het ''Commando Zeestrijdkrachten'' (CZSK). Bij de Marine werken ongeveer 10.000 militairen en reservisten. <br />
<br />
== Korps Mariniers ==<br />
[[File:151023-USAN-2994B-002 (22404728176).jpg|325px|left|thumb|Nederlandse mariniers]]<br />
Het [[Korps Mariniers]] is onderdeel van de Marine. Mariniers zijn militairen die ingezet worden op de grens van water en land. Dit noem je ''amfibisch''. Amfibische operaties zijn de specialiteit van het Korps Mariniers. Deze operaties gebeuren vaak vanaf marineschepen. Mariniers kunnen echter ook ingezet worden bij operaties op het land: in bossen, bergen, woestijn en steden. Dat maakt het Korps Mariniers tot een veelzijdig inzetbare eenheid. De opleiding tot marinier is daarom heel zwaar. <br />
<br />
Mariniers worden bijvoorbeeld ingezet bij oorlogsvoering, terreurbestrijding, verkenningen of humanitaire hulpverlening. Er zijn ongeveer 2300 mariniers. Een klein deel daarvan maakt deel uit van de ''Netherlands Maritime Special Operations Forces (NLMARSOF)''. NLMARSOF is de special forces-eenheid van het Korps Mariniers. Hiertoe behoren de best getrainde militairen van het Korps Mariniers. Zij kunnen worden ingezet bij geheime operaties over de hele wereld. <br />
<br />
<br />
== Vloot ==<br />
Met een 'vloot' worden de marineschepen bedoeld. De Koninklijke Marine beschikt over verschillende scheepstypen, waaronder patrouilleschepen, bevoorradingsschepen en onderzeeboten. Marineschepen worden altijd aangeduid met ''Zr. Ms.'': dat betekent ''Zijner Majesteits''. Ze varen namelijk voor de koning. Als er een koningin is, verandert de titel in Hr. Ms. (Harer Majesteits). Anno 2018 bestaat de vloot onder andere uit de volgende schepen:<br />
<br />
<gallery><br />
File:HNLMS Groningen.jpg|Patrouillevaartuigen van de ''Hollandklasse'' <br />
File:DE RUYTER 2989.jpg|Luchtverdedigings- en commandofregatten van ''De Zeven Provinciënklasse'' <br />
File:HNLMS Karel Doorman, Starboard Bow, 04.09.2017.jpg|Een bevoorradingsschip (de Zr. Ms. Karel Doorman)<br />
File:Hr. Ms. Maassluis.jpg|Mijnenjagers <br />
File:HMS Van Amstel F831 USN-8154G-232 cropped.jpg|'Multipurposefregatten' (voor bestrijding van onderzeeboten)<br />
File:HNLMS Rotterdam at Nieuwe Waterweg, Starboard Bow, 05.09.2016.jpg|Bevoorradings-/ondersteuningsschepen van de Rotterdamklasse<br />
File:4 walrusklasse onderzeeboten.jpg|Onderzeeboten van de Walrusklasse <br />
</gallery><br />
<br />
== Helikopters ==<br />
[[File:NH-90 NATO Frigate Helikopter (NFH). 175.jpg|300px|thumb|De NH-90 is een maritieme helikopter]]<br />
De Koninklijke Marine gebruikt ook helikopters die opereren vanaf marineschepen. Deze helikopters zijn eigendom van de [[Koninklijke Luchtmacht]], maar worden ook gebruikt door de Marine. Het gaat om de Eurocopter Cougar en de NH-90. De NH-90 is een helikopter die ingezet kan worden bij onderzeebootbestrijding. Deze helikopters zijn sinds 2010 in gebruik. <br />
<br />
== Missies ==<br />
De Marine is betrokken (geweest) bij verschillende missies over de hele wereld. Hieronder staat een aantal opgenoemd: <br />
<br />
*Een patrouillevaartuig is actief in het [[Caribisch gebied]]. Daar voert het kustwachttaken en drugsbestrijdingsoperaties uit.<br />
*In 2014 ging de Zr. Ms. Karel Doorman naar Afrika, waar het hulp bood bij de uitbraak van het Ebola-virus.<br />
*De Marine is van 2010 tot en met 2016 actief geweest rond Somalië, waar marineschepen een anti-piraterij missie uitvoerden.<br />
*Marineschepen patrouilleren in de Middellandse Zee. Daar voeren ze maritieme operaties uit als onderdeel van een [[NAVO]]-flitsmacht, maar ze redden ook vluchtelingen als dat nodig is.<br />
<br />
== Links ==<br />
*[http://player.omroep.nl/?aflID=3773922 Klokhuisfilmpje over een mijnenveger.]<br />
*[http://www.defensie.nl/organisatie/marine De officiële site van de Koninklijke Marine]<br />
<br />
[[Categorie:Strijdkrachten]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Koninklijke_Marechaussee&diff=520196Koninklijke Marechaussee2018-07-10T13:06:27Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Logo marechaussee.svg|250px|thumb|Het logo van de Marechaussee]]<br />
De '''Koninklijke Marechaussee''' (KMar) is de militaire politie van Nederland. Het is een onderdeel van de [[Nederlandse Krijgsmacht]] en valt onder het [[Ministerie van Defensie]]. De Marechaussee zorgt voor veiligheid in Nederland. Ze bewaakt bijvoorbeeld koninklijke paleizen, vliegvelden en overheidsinstanties. Ook bewaakt de KMar onze grenzen en ondersteunt het de [[politie]]. <br />
<br />
== Taken ==<br />
[[File:Bezoek Koninklijke Marechaussee Schiphol (5833008425).jpg|300px|thumb|De Marechaussee op Schiphol (met minister-president Rutte)]]<br />
De Koninklijke Marechaussee heeft 3 hoofdtaken:<br />
<br />
'''*Grenstoezicht'''<br />
<br />
De Marechaussee controleert het grensverkeer van personen en goederen. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan op vliegvelden, maar ook in havens. Door het bewaken van de grenzen worden mensensmokkel en andere vormen van criminaliteit voorkomen. Rechercheurs van de Marechaussee doen onderzoek naar criminaliteit op/over de grens. <br />
<br />
'''*Bewaken & beveiligen'''<br />
<br />
De Marechaussee beveiligt belangrijke gebouwen of personen. Ze beveiligt koninklijke paleizen, militaire terreinen, vliegvelden en overheidsgebouwen zoals het [[Binnenhof]]. Door de toenemende dreiging van [[terrorisme]] is deze taak extra belangrijk geworden. Daarom zijn in 2015 peletons Hoog Risico Beveiliging opgericht. Aanslagen op belangrijke of drukke locaties moeten op deze manier voorkomen worden. <br />
<br />
'''*Ondersteunen van de politie'''<br />
<br />
De Marechaussee ondersteunt, helpt en assisteert de Nederlandse politie, bijvoorbeeld bij de beveiliging van grote evenementen/bijeenkomsten of bij het arresteren van gevaarlijke criminelen. De Marechaussee doet dit ook in het buitenland. Tijdens sommige missies gaan politieadviseurs van de Marechaussee mee naar het gebied om daar te helpen bij het (her)inrichten van de lokale politie. Dit doet de Marechaussee momenteel in [[Afghanistan]]. <br />
<br />
== Links ==<br />
* [http://www.defensie.nl/organisatie/marechaussee De site van de Koninklijke Marechaussee]<br />
<br />
{{beg}}<br />
[[Categorie:Strijdkrachten]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Leger&diff=520181Leger2018-07-10T12:29:03Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{zie artikel|Voor het Nederlandse leger: klik [[Nederlandse krijgsmacht|hier]].}}<br />
<br />
Het '''leger''' is een organisatie van een land, die bestaat uit soldaten, vliegtuigen en voertuigen (bijvoorbeeld [[tanks]] en ander geschut).<br />
<br />
Het leger kan verschillende doelen hebben:<br />
* Het land verdedigen tijdens een [[oorlog]].<br />
* Een ander land aanvallen tijdens een [[oorlog]].<br />
* Bij rampen en grote ongelukken de [[brandweer]] en [[politie]] helpen.<br />
<br />
Tot de jaren '90 van de de vorige eeuw, hadden we in [[Nederland]] nog de [[dienstplicht]].<br />
<br />
== Landmacht ==<br />
<br />
Niet iedereen in het leger is een soldaat. Er zijn ook korporaals, sergeanten, kapiteins en kolonels.<br />
Sergeant is de baas van de soldaten. Kapitein is de baas van de sergeant. Generaal is de allerhoogste baas.<br />
<br />
Soldaat zijn is een beroep. Je werkt in het leger om soldaat te worden. Om soldaat te worden hoef je niet sterk te zijn. Maar wel fit. Je moet het niet erg vinden om vies te worden. En je moet kunnen gehoorzamen en je aan de regels houden. Soldaten moeten samenwerken anders winnen ze nooit.<br />
<br />
Alle mensen in het leger hebben een rang. Soldaat is de laagste rang en generaal is de hoogste.<br />
Als je iemand aanspreekt, noem je eerst de rang dan de achternaam.<br />
Het woord dat je gebruikt als je iedereen in de landmacht bedoeld is: militair. Al die militairen hebben een groene pak aan. En militairen dragen verschillende sterren en strepen op hun jas om te kunnen zien of iemand van een hogere rang is.<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
<br />
Heel lang geleden vochten soldaten met handen en voeten. En met stokken en stenen. Wie het sterkst was won. Later kregen ze wapens zoals pijlen en bogen. Nu hebben ze geweren en kanonnen Wie de beste wapens had won.<br />
<br />
== In de kazerne ==<br />
<br />
Militairen wonen en werken in kazernes. Die kun je vergelijken met een soort dorpen waar een heleboel gebouwen van de landmacht bij elkaar staan rond een groot plein. Dat plein is de appelplaats. Het is het centrum van de kazerne. Daar verzamelen de militairen zich aan het begin en het einde van een werkdag. In de verschillende gebouwen van de kazerne vind je van alles: woon- en werkruimten, sportzalen, garages voor het onderhoud van alle voertuigen en wapens.<br />
<br />
== Onderdelen van de landmacht ==<br />
<br />
De militairen van de landmacht zijn verdeeld over 3 onderdelen. <br />
Het 1e deel heet de divisie. Dat is het deel dat in het buitenland helpt om vrede te bewaren. Ook vechten de militairen als er oorlog is en helpen ze als er een ramp is gebeurd. De genie hoort ook bij de difisie. Dat is een groep militairen die heel handig is in bouwen en slopen.<br />
Het 2e onderdeel van de landmacht is het Nationaal Commando. Daar verzorgen militairen en burgers de militairen in de divisie. Ze zorgen voor eten, vrachtwagens, bedden, zeep en pleisters. Er werken monteurs, computerdeskundigen, koks, dokters en verplegers.<br />
Bij het Nationaal Commando hoort ook het Explosieve Opruimings commando. Dat zijn mensen die komen als er ergens een bom is gevonden. Zij halen hem uit elkaar, zodat er geen ontploffing meer kan komen.<br />
Het 3e deel van de landmacht heet het Commando Opleidingen. Zij geven nieuwe militairen les in les in alles wat een soldaat moet weten en kunnen.<br />
<br />
== Rangen ==<br />
Er zijn een heleboel rangen in het leger. Soldaat derde klasse is de laagste en generaal is het hoogste.<br />
*Soldaat der Derde Klasse: Sld3<br />
*Soldaat der Tweede Klasse: Sld2<br />
*Soldaat der Eerste Klasse: Sld1<br />
*Korporaal: Kpl<br />
*Korporaal der Eerste Klasse: Kpl1<br />
*Sergeant: Sgt<br />
*Sergeant der Eerste Klasse: Sgt1<br />
*Sergeant Majoor: SM<br />
*Adjudant onderofficier: Aoo<br />
*Tweede Luitenant: Tlnt (CLAS), Tlt (CLSK)<br />
*Eerste Luitenant: Elnt (CLAS), Elt (CLSK)<br />
*Kapitein: Kap<br />
*Majoor: Maj<br />
*Luitenant-Kolonel: LKol (CLAS), Lt-Kol (CLSK)<br />
*Kolonel: Kol<br />
*Brigadegeneraal (CLAS): BGen; Commodore (CLSK): Cdre<br />
*Generaal-Majoor: GMaj (CLAS), Gen-Maj (CLSK)<br />
*Luitenant-Generaal: LGen (CLAS), Lt-Gen (CLSK)<br />
*Generaal: Gen<br />
<br />
== Zie ook ==<br />
*[[Kaliber]]<br />
*[[Granaat]]<br />
*[[Munitie]]<br />
*[[Bommen]]<br />
*[[Bombardement]]<br />
*[[Tank (voertuig)|Tank]]<br />
*[[Pantsertrein]]<br />
*[[Brigade (leger)|Brigade]]<br />
*[[Divisie (leger)|Divisie]]<br />
<br />
[[Categorie:Leger]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Koninklijke_Luchtmacht&diff=520180Koninklijke Luchtmacht2018-07-10T12:26:20Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>De '''Koninklijke Luchtmacht''' is één van de vier onderdelen van de [[Nederlandse krijgsmacht]]. De luchtmacht is, zoals de naam al zegt, actief in de lucht en draagt vanuit de lucht bij aan vrede en veiligheid. Er worden onder andere [[vliegtuig|vliegtuigen]], [[helikopter]]s en [[straaljager|straaljagers]] gebruikt.<br />
<br />
== Straaljagers ==<br />
[[File:NAS Jacksonville Air Show 2313.JPG|275px|thumb|left|De F-16]]<br />
[[File:IAF-F-35I-2016-12-13.jpg|275px|thumb|De F-35, het toekomstige jachtvliegtuig]]<br />
<br />
De Koninklijke Luchtmacht gebruikt verschillende [[straaljager]]s (of eigenlijk: '''jachtvliegtuigen'''):<br />
*[[F-16|F-16 Fighting Falcon]]<br />
*[[F-35|F-35 Lightning-II]]<br />
<br />
De F-16, die inmiddels ruim 40 jaar in gebruik is, raakt verouderd. De Nederlandse overheid heeft daarom besloten om over te stappen op de nieuwere [[F-35 Lightning II]]. Vanaf 2019 worden deze toestellen in gebruik genomen. Op dit moment (juli 2018) beschikt Nederland over 2 F-35 toestellen, die in de Verenigde Staten uitvoerig worden getest. Ook worden de nieuwe piloten hierin opgeleid. <br />
<br />
De F-35 is in veel opzichten beter dan de F-16. De F-35 beschikt bijvoorbeeld over ''stealth''-eigenschappen. Daardoor is het vliegtuig moeilijker te zien op de vijandelijke radar. Ook heeft hij betere waarnemings- en waarschuwingssensoren. De F-35 is bovendien helemaal geautomatiseerd. Dat betekent dat de piloot alles met een computer moet bedienen. Dit nieuwe jachtvliegtuig is dus eigenlijk een vliegende computer. <br />
<br />
De F-35 is wel een stuk duurder dan de F-16 (ongeveer 85 miljoen dollar per vliegtuig). Daarom is er in de politiek veel discussie geweest over de invoering van de F-35. Nederland besloot uiteindelijk tot de aanschaf van 37 toestellen, met de mogelijkheid tot extra toestellen. <br />
<br />
== Helikopters ==<br />
<br />
De Koninklijke Luchtmacht gebruikt verschillende [[helikopter]]s:<br />
<br />
*Eurocopter Cougar AS 532U2 <br />
*AH-64 Apache gevechtshelikopter<br />
*CH-47 Chinook transporthelikopter<br />
*NH-90 (voor de Marine) <br />
<br />
<gallery><br />
File:AH-64D Apache Longbow.jpg|Een Apache (gevechtshelikopter)<br />
File:Chinook.ch-47d.d-101.rnethaf.arp.jpg|Chinook transporthelikopter<br />
File:NH-90 NATO Frigate Helikopter (NFH). 175.jpg|Een NH-90 voor de Marine<br />
File:Rnethaf eurocopter as532 cougar at riat 2010 arp.jpg|Een Cougar<br />
</gallery><br />
<br />
== Vliegtuigen ==<br />
[[File:Lockheed C-130 Hercules.jpg|300px|thumb|De C-130]]<br />
De luchtmacht beschikt ook over verschillende vliegtuigen:<br />
<br />
*Douglas DC-10 (tankvliegtuig; om andere (jacht)vliegtuigen bij te tanken in de lucht) <br />
*Lockheed C-130 Hercules (transportvliegtuig)<br />
<br />
== Links ==<br />
[http://www.defensie.nl/organisatie/luchtmacht De officiële site van de Koninklijke Luchtmacht]<br />
<br />
[[Categorie:Strijdkrachten]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Koninklijke_Luchtmacht&diff=520177Koninklijke Luchtmacht2018-07-10T12:22:38Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>De '''Koninklijke Luchtmacht''' is één van de vier onderdelen van de [[Nederlandse krijgsmacht]]. De luchtmacht is, zoals de naam al zegt, actief in de lucht en draagt vanuit de lucht bij aan vrede en veiligheid. Er worden onder andere [[vliegtuig|vliegtuigen]], [[helikopter]]s en [[straaljager|straaljagers]] gebruikt.<br />
<br />
== Straaljagers ==<br />
[[File:NAS Jacksonville Air Show 2313.JPG|275px|thumb|left|De F-16]]<br />
[[File:IAF-F-35I-2016-12-13.jpg|275px|thumb|De F-35, het toekomstige jachtvliegtuig]]<br />
<br />
De Koninklijke Luchtmacht gebruikt verschillende [[straaljager]]s (of eigenlijk: '''jachtvliegtuigen'''):<br />
*[[F-16|F-16 Fighting Falcon]]<br />
*[[F-35|F-35 Lightning-II]]<br />
<br />
De F-16, die inmiddels ruim 40 jaar in gebruik is, raakt verouderd. De Nederlandse overheid heeft daarom besloten om over te stappen op de nieuwere [[F-35 Lightning II]]. Vanaf 2019 worden deze toestellen in gebruik genomen. Op dit moment (juli 2018) beschikt Nederland over 2 F-35 toestellen, die in de Verenigde Staten uitvoerig worden getest. Ook worden de nieuwe piloten hierin opgeleid. <br />
<br />
De F-35 is in veel opzichten beter dan de F-16. De F-35 beschikt bijvoorbeeld over ''stealth''-eigenschappen. Daardoor is het vliegtuig moeilijker te zien op de vijandelijke radar. Ook heeft hij betere waarnemings- en waarschuwingssensoren. De F-35 is bovendien helemaal geautomatiseerd. Dat betekent dat de piloot alles met een computer moet bedienen. Dit nieuwe jachtvliegtuig is dus eigenlijk een vliegende computer. <br />
<br />
De F-35 is wel een stuk duurder dan de F-16 (ongeveer 90 miljoen euro per vliegtuig). Daarom is er in de politiek veel discussie geweest over de invoering van de F-35. Nederland besloot uiteindelijk tot de aanschaf van 37 toestellen, met de mogelijkheid tot extra toestellen. <br />
<br />
== Helikopters ==<br />
<br />
De Koninklijke Luchtmacht gebruikt verschillende [[helikopter]]s:<br />
<br />
*Eurocopter Cougar AS 532U2 <br />
*AH-64 Apache gevechtshelikopter<br />
*CH-47 Chinook transporthelikopter<br />
*NH-90 (voor de Marine) <br />
<br />
<gallery><br />
File:AH-64D Apache Longbow.jpg|Een Apache (gevechtshelikopter)<br />
File:Chinook.ch-47d.d-101.rnethaf.arp.jpg|Chinook transporthelikopter<br />
File:NH-90 NATO Frigate Helikopter (NFH). 175.jpg|Een NH-90 voor de Marine<br />
File:Rnethaf eurocopter as532 cougar at riat 2010 arp.jpg|Een Cougar<br />
</gallery><br />
<br />
== Vliegtuigen ==<br />
[[File:Lockheed C-130 Hercules.jpg|300px|thumb|De C-130]]<br />
De luchtmacht beschikt ook over verschillende vliegtuigen:<br />
<br />
*Douglas DC-10 (tankvliegtuig; om andere (jacht)vliegtuigen bij te tanken in de lucht) <br />
*Lockheed C-130 Hercules (transportvliegtuig)<br />
<br />
== Links ==<br />
[http://www.defensie.nl/organisatie/luchtmacht De officiële site van de Koninklijke Luchtmacht]<br />
<br />
[[Categorie:Strijdkrachten]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Nederlandse_krijgsmacht&diff=520115Nederlandse krijgsmacht2018-07-10T10:55:52Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{infobox leger<br />
| naam = Nederlandse Strijdkrachten<br />
| officiele naam =<br />
| afbeelding = [[File:Dutch army.jpg|250px]]<br />
| land = [[Nederland|Koninkrijk der Nederlanden]]<br />
| opperbevelhebbers1 = Nederlandse [[regering]]<br>Minister van Defensie<br>[[Commandant der Strijdkrachten]]<br />
| opperbevelhebbers2 = Nederlandse regering<br>[[Ank Bijleveld]]<br>[[Rob Bauer]]<br />
| troepensterkte = 43.218<br />
| jaarbudget = € 9.203.953.000 <small>(2018)</small><br />
| eenheden = [[Koninklijke Marine]]<br>[[Koninklijke Landmacht]]<br>[[Koninklijke Luchtmacht]]<br>[[Koninklijke Marechaussee]]<br />
}}<br />
<br />
De '''Nederlandse Krijgsmacht''' is het leger van [[Nederland]]. De opperbevelhebber is de [[Ministerie van Defensie (Nederland)|minister van Defensie]] en de hoogste legercommandant is de [[Commandant der Strijdkrachten]]. Het Nederlandse leger wordt ingeschakeld bij vredesmissies in het buitenland, verdediging van het eigen land of binnenlandse problemen die de aandacht van Defensie opeisen (zoals zoektochten naar vermiste personen). De overkoepelende organisatie is het Ministerie van Defensie.<br />
<br />
Het Nederlandse leger bestaat uit vier afdelingen:<br />
<br />
*De [[Koninklijke Marine]]<br />
*De [[Koninklijke Landmacht]]<br />
*De [[Koninklijke Luchtmacht]] <br />
*De [[Koninklijke Marechaussee]]<br />
<br />
== Inhoud ==<br />
Sinds 2005 zijn de afdelingen niet zelfstandig meer en hebben ook geen eigen bevelhebber. De Koninklijke Marine, Landmacht en Luchtmacht, zijn ingedeeld in drie operationele commando's ('''O'''P'''C'''O's). De hoogste generaal is de [[Commandant der Strijdkrachten]]. De huidige commandant is [[Ron Bauer]].<br />
<br />
Het leger bestaat uit de volgende onderdelen:<br />
* [[Commando Zeestrijdkrachten]], zeemacht/marine<br />
* [[Commando Landstrijdkrachten]], landmacht<br />
* [[Commando Luchtstrijdkrachten]], militairen ter lucht<br />
Volgens de Nederlandse grondwet heeft het leger de volgende taken:<br />
# ''Ten behoeve van de verdediging en ter bescherming van de belangen van het Koninkrijk, alsmede ten behoeve van de handhaving en de bevordering van de internationale rechtsorde, is er een krijgsmacht.''<br />
# ''De regering heeft het oppergezag over de krijgsmacht.''<br />
De OPCO's worden ondersteund door organisaties die materieel maken voor het leger.<br />
<br />
== Inzet van het leger ==<br />
[[Nederland]] schakelt het leger alleen in als er burgers in gevaar zijn. In 2015 werkt Nederland actief in het Midden-Oosten om de orde te handhaven en vrede te stichten. Ook draagt Nederland bij aan de bombardementen op [[Islamitische Staat|I.S.]] en werkt intensief mee aan de [[NAVO]]-flitsmacht. Dat is een groot leger, dat door de NAVO is opgericht. In dit leger zitten Europeaanse en Amerikaanse soldaten. De flitsmacht wordt ingeschakeld mocht het [[Rusland|Russische]] leger [[Europa (werelddeel)|Europese lidstaten]] aanvallen. Nederland levert militairen, wapens en vliegtuigen.<br />
<br />
Nederland neemt deel aan de NAVO, een bondgenootschap tussen verschillende landen. De landen beschermen elkaar en komen elkaar te hulp als ze worden aangevallen door [[vijand]]ige troepen. Nederland beloofde 2% van het inkomen van het land uit te geven aan het leger. Nederland houdt zich hier al jaren niet aan. De laatste jaren is het Nederlandse leger zo ingekrompen, dat er niet eens meer geld is om bij oefeningen kogels af te vuren. Na verschillende noodkreten door commissies en zelfs door oppergeneraal Middendorp, heeft de regering besloten om meer geld uit te geven aan Defensie.<br />
<br />
Sinds 2014 heeft het leger niet veel [[capaciteit]] meer. Nederland staat samen met [[Luxemburg]] onderaan de lijst. Landen als [[Engeland]], [[Duitsland]] en [[Frankrijk]] besteden meer geld aan Defensie.<br />
<br />
== Reservisten ==<br />
De Nederlandse krijgsmacht heeft ongeveer 6000 reservisten.<br />
*De Koninklijke Marine Reserve (ongeveer 850 personen)<br />
*Het Korps Nationale Reserve (ongeveer 3000 personen)<br />
*De Groep Luchtmacht Reserve (ongeveer 650 personen)<br />
*De reservisten van de Koninklijke Marechaussee (ongeveer 210 personen)<br />
<br />
== Zie ook ==<br />
* [[Ministerie van Defensie]]<br />
<br />
[[Categorie:Nederlandse overheidsinstantie]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Koninklijke_Marechaussee&diff=519753Koninklijke Marechaussee2018-07-07T17:56:38Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Logo marechaussee.svg|250px|thumb|Het logo van de Marechaussee]]<br />
De '''Koninklijke Marechaussee''' (KMar) is de militaire politie van Nederland. Het is een onderdeel van de [[Nederlandse Krijgsmacht]] en valt onder het [[Ministerie van Defensie]]. De Marechaussee heeft verschillende taken die van belang zijn voor de veiligheid in Nederland. Ze bewaakt bijvoorbeeld koninklijke paleizen, vliegvelden en overheidsinstanties zoals het [[Binnenhof]]. Ook bewaakt de KMar onze grenzen en ondersteunt het de [[politie]]. <br />
<br />
== Links ==<br />
* [http://www.defensie.nl/organisatie/marechaussee De site van de Koninklijke Marechaussee]<br />
<br />
{{beg}}<br />
[[Categorie:Strijdkrachten]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Koninklijke_Marechaussee&diff=519752Koninklijke Marechaussee2018-07-07T17:54:41Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>De '''Koninklijke Marechaussee''' (KMar) is de militaire politie van Nederland. Het is een onderdeel van de [[Nederlandse Krijgsmacht]] en valt onder het [[Ministerie van Defensie]]. De Marechaussee heeft verschillende taken die van belang zijn voor de veiligheid in Nederland. Ze bewaakt bijvoorbeeld koninklijke paleizen, vliegvelden en overheidsinstanties zoals het [[Binnenhof]]. Ook bewaakt de KMar onze grenzen en ondersteunt het de [[politie]]. <br />
<br />
== Links ==<br />
* [http://www.defensie.nl/organisatie/marechaussee De site van de Koninklijke Marechaussee]<br />
<br />
{{beg}}<br />
[[Categorie:Strijdkrachten]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Politie&diff=519751Politie2018-07-07T17:46:44Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Logo politie.svg|300px|right]]<br />
[[File:Politie Nederland nieuw uniform.jpg|420px|thumb|Nederlandse politieagenten met het huidige uniform]]<br />
De '''politie''' is naast de [[ambulance]] en de [[brandweer]] één van de drie hulpdiensten. De taken van de politie in Nederland zijn:<br />
<br />
*'''Voor veiligheid zorgen''' - voor iedereen in Nederland<br />
*'''[[Criminaliteit]] bestrijden en voorkomen''' - bijvoorbeeld dieven oppakken en opsporen<br />
*'''De [[openbare orde]] bewaken''' - de wet handhaven<br />
*'''Hulp verlenen''' - hulp geven in noodsituaties<br />
<br />
De politie in Nederland noemen we ook wel de '''Nationale Politie'''. De baas van de Nationale Politie is sinds 2016 Erik Akerboom. Bij de gehele Nationale Politie werken ongeveer 65.000 mensen. <br />
<br />
== Uitrusting ==<br />
Politieagenten dragen een riem met uitrusting.<br />
<br />
* [[Portofoon]]<br />
* [[Handboeien]]<br />
* [[Pepperspray]]<br />
* [[Vuurwapen]]<br />
* [[Wapenstok]]<br />
* [[Mobiele telefoon]]<br />
* [[Zaklamp]]<br />
<br />
== Opleiding==<br />
Agenten worden opgeleid aan de Politieacademie. Er zijn drie verschillende opleidingen:<br />
<br />
* Surveillant (1,5 jaar)<br />
* Agent (2 jaar en 4 maanden)<br />
* Politiekundige (2,5 jaar/4 jaar)<br />
<br />
==Videolink==<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20060915.asf Klokhuisfilm over kogelwerende vesten]<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20040419.asf Klokhuisfilm over de ME (mobiele eenheid)]<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20050918.asf Klokhuisfilm over de motoragent]<br />
<br />
==Zie ook==<br />
* [[Rangen bij de Nederlandse politie]]<br />
<br />
<gallery><br />
Bestand:Politie VW met kenteken 73-TDP-2 in Hoofddorp.JPG|Politieauto (Volkswagen Touran)<br />
Bestand:Police motorbike BMW R1200RT, Unit 66-51. pic1.JPG|Motorvoertuig<br />
Bestand:Dutch SWAT team car.JPG|Een politiewagen van de ME <br />
Bestand:New Dutch Police helicopter PH-PXA Eurocopter EC-135P2i (5065529464).jpg|Helikopter<br />
Bestand:Police patrol boat P95 pic2.JPG|Patrouilleboot <br />
Bestand:Dutch police car VW transporter.jpg|Politiebusje (Volkswagen Transporter)<br />
Bestand:Police automobiles in Rotterdam (03).JPG|<br />
</gallery><br />
<br />
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB --><br />
[[Categorie:Woordenschat]]<br />
[[Categorie:Basiswoordenlijstgroep1]]<br />
[[categorie:Overheidsdienst]]<br />
[[Categorie:Beroepen]]<br />
[[Categorie:Hulporganisaties]]<br />
[[Categorie:Hulpdienst]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Politie&diff=519750Politie2018-07-07T17:36:52Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Logo politie.svg|300px|right]]<br />
[[File:Politie Nederland nieuw uniform.jpg|420px|thumb|Nederlandse politieagenten met het huidige uniform]]<br />
De '''politie''' is naast de [[ambulance]] en de [[brandweer]] één van de drie hulpdiensten. De taken van de politie in Nederland zijn:<br />
<br />
*'''Voor veiligheid zorgen''' - voor iedereen in Nederland<br />
*'''[[Criminaliteit]] bestrijden en voorkomen''' - bijvoorbeeld dieven oppakken en opsporen<br />
*'''De [[openbare orde]] bewaken''' - de wet handhaven<br />
*'''Hulp verlenen''' - hulp geven in noodsituaties<br />
<br />
De politie in Nederland noemen we ook wel de '''Nationale Politie'''. De baas van de Nationale Politie is sinds 2016 Erik Akerboom. Bij de gehele Nationale Politie werken ongeveer 65.000 mensen. <br />
<br />
== Uitrusting ==<br />
Politieagenten dragen een riem met uitrusting.<br />
<br />
* [[Portofoon]]<br />
* [[Handboeien]]<br />
* [[Pepperspray]]<br />
* [[Vuurwapen]]<br />
* [[Wapenstok]]<br />
* [[Mobiele telefoon]]<br />
<br />
== Opleiding==<br />
Als je politieagent wilt worden moet je meestal een opleiding van 4 jaar volgen.<br />
<br />
==Videolink==<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20060915.asf Klokhuisfilm over kogelwerende vesten]<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20040419.asf Klokhuisfilm over de ME (mobiele eenheid)]<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20050918.asf Klokhuisfilm over de motoragent]<br />
<br />
==Zie ook==<br />
* [[Rangen bij de Nederlandse politie]]<br />
<br />
<gallery><br />
Bestand:Politie VW met kenteken 73-TDP-2 in Hoofddorp.JPG|Politieauto (Volkswagen Touran)<br />
Bestand:Police motorbike BMW R1200RT, Unit 66-51. pic1.JPG|Motorvoertuig<br />
Bestand:Dutch SWAT team car.JPG|Een politiewagen van de ME <br />
Bestand:New Dutch Police helicopter PH-PXA Eurocopter EC-135P2i (5065529464).jpg|Helikopter<br />
Bestand:Police patrol boat P95 pic2.JPG|Patrouilleboot <br />
Bestand:Dutch police car VW transporter.jpg|Politiebusje (Volkswagen Transporter)<br />
Bestand:Police automobiles in Rotterdam (03).JPG|<br />
</gallery><br />
<br />
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB --><br />
[[Categorie:Woordenschat]]<br />
[[Categorie:Basiswoordenlijstgroep1]]<br />
[[categorie:Overheidsdienst]]<br />
[[Categorie:Beroepen]]<br />
[[Categorie:Hulporganisaties]]<br />
[[Categorie:Hulpdienst]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Politie&diff=519749Politie2018-07-07T17:25:40Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Logo politie.svg|300px|right]]<br />
[[File:Politie Nederland nieuw uniform.jpg|420px|thumb|Nederlandse politieagenten met het huidige uniform]]<br />
De '''politie''' is naast de [[ambulance]] en de [[brandweer]] één van de drie hulpdiensten. De taken van de politie in Nederland zijn:<br />
<br />
*'''Voor veiligheid zorgen''' - voor iedereen in Nederland<br />
*'''[[Criminaliteit]] bestrijden en voorkomen''' - bijvoorbeeld dieven oppakken en opsporen<br />
*'''De [[openbare orde]] bewaken''' - de wet handhaven<br />
*'''Hulp verlenen''' - hulp geven in noodsituaties<br />
<br />
De politie in Nederland noemen we ook wel de '''Nationale Politie'''. De baas van de Nationale Politie is sinds 2016 Erik Akerboom. Bij de gehele Nationale Politie werken ongeveer 65.000 mensen. <br />
<br />
== Uitrusting ==<br />
Politieagenten dragen een riem met uitrusting.<br />
<br />
* [[Portofoon]]<br />
* [[Handboeien]]<br />
* [[Pepperspray]]<br />
* [[Vuurwapen]]<br />
* [[Wapenstok]]<br />
* [[Mobiele telefoon]]<br />
<br />
== Opleiding==<br />
[[File:Politie VW met kenteken 73-TDP-2 in Hoofddorp.JPG|thumb|left|250px|Een Nederlandse politiewagen in [[Hoofddorp]]]]<br />
Als je politieagent wilt worden moet je meestal een opleiding van 4 jaar volgen.<br />
<br />
==Videolink==<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20060915.asf Klokhuisfilm over kogelwerende vesten]<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20040419.asf Klokhuisfilm over de ME (mobiele eenheid)]<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20050918.asf Klokhuisfilm over de motoragent]<br />
<br />
==Zie ook==<br />
* [[Rangen bij de Nederlandse politie]]<br />
<br />
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB --><br />
[[Categorie:Woordenschat]]<br />
[[Categorie:Basiswoordenlijstgroep1]]<br />
[[categorie:Overheidsdienst]]<br />
[[Categorie:Beroepen]]<br />
[[Categorie:Hulporganisaties]]<br />
[[Categorie:Hulpdienst]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Gebruiker:Danoinjesta&diff=509202Gebruiker:Danoinjesta2018-03-03T13:37:11Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div><div style="float:left; width:54%; background-color:skyblue; border:3px solid black; padding-top:130px; padding-bottom:130px; padding-left:15px; padding-right:15px"><br />
Welkom op mijn gebruikerspagina! Ik ben Danoinjesta en ik heb sinds 23 juni 2013 een account op WikiKids. Ik heb hier al meer dan 7500+ bewerkingen gedaan en veel artikelen aangemaakt of uitgebreid. Helaas zit ik erg krap met mijn tijd, waardoor ik steeds minder te vinden ben op WikiKids. Maar zo nu en dan kom ik nog eens kijken en meehelpen! <br />
<br />
Hieronder staan een paar artikelen van mij die je echt eens zou moeten lezen: <br />
*[[Zweden]]<br />
*[[Operatie Overlord|D-day]]<br />
*[[Tsjechië]]<br />
*[[Qatar]]<br />
<br />
</div> <br />
<br />
<div style="float:right; width:42%; background-color:navy; border:3px solid black"><br />
<gallery><br />
Bestand:Geschiedenisster.png|<div style="text-align; color:white"> Voor al je werk over de Tweede Wereldoorlog! </div> {{Gebruiker:Beem/handtekening}} <br />
Bestand:Resilient Barnstar Hires.png|<div style="text-align; color:white"> Voor meer dan 2000 bewerkingen! </div> {{Gebruiker:12345dan/Handtekening}} <br />
Bestand:Globe-barnstar Hires.png|<div style="text-align; color:white"> Voor al je mooie artikelen over landen! </div> {{Gebruiker:12345dan/Handtekening}} <br />
Bestand:Barnstar_of_Diligence_Hires.png|<div style="text-align; color:white"> Voor al je harde inzet met de categorieën e.d.! </div> {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} <br />
Bestand:Geschiedenisster.png|<div style="text-align; color:white"> Voor al je geschiedkundige artikelen. </div> {{User:Kalta/Kalta}} <br />
</gallery><br />
</div></div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Canada&diff=509199Canada2018-03-03T13:25:26Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{Portaal beschikbaar|2=Flag of Canada.svg}}<br />
{{Canada}}<br />
'''Canada''' is een land in [[Noord-Amerika]]. Het is na [[Rusland]] het grootste land ter wereld, hiermee is het 242 keer groter dan [[Nederland]]. Canada heeft ook 6 tijdzones en grenst bij drie kanten aan de oceaan, dit in het noorden aan de [[Noordelijke IJszee]], in het westen de [[Stille Oceaan]] en in het oosten de [[Atlantische Oceaan]]. In het zuiden aan de [[Verenigde Staten]], en in het noordwesten aan [[Alaska]]. De hoofdstad is [[Ottawa]]. Het land telt z'n 35 miljoen inwoners op een oppervlakte van 9.984.670 km².<br />
<br />
==Geschiedenis==<br />
Eeuwenlang werd Canada bevolkt door indianen en Inuit’s. Ze stamden af van de eerste volkeren die zich daar vestigden tijdens de ijstijd. Ze ontwikkelden een cultuur, meestal van jacht en visvangst. In 1497 bezochten de eerste Europeanen het land en in de 17de eeuw vestigden ze er [[kolonie]]s. In de 18e eeuw streden [[Frankrijk|Franse]] en [[Verenigd Koninkrijk|Britse]] legers om de controle over het hele land. De Britten wonnen, maar in [[Quebec]] bleef, nu nog altijd, een grote Franse gemeenschap. Frankrijk heeft nog een kolonie in het oosten, die heet [[St. Pierre en Miquelon]].<br />
<br />
==Talen==<br />
De officiële talen van Canada zijn [[Frans (taal)|Frans]] en [[Engels]]. Het Frans wordt vooral gesproken in de provincie [[Québec (provincie)|Québec]], in het oosten van Canada. Ook spreekt men in Canada [[Chinees]], [[Italiaans]] en indianentalen, de laatste 3 spreken slechts kleine groepen.<br />
<br />
==Bevolking==<br />
De meeste Canadezen hebben Europese voorouders die vanuit [[Groot-Brittannië]], [[Frankrijk]], [[Duitsland]], [[Scandinavië]] en [[Italië]] naar Canada verhuisden. <br />
<br />
==Bestuurlijke indeling==<br />
[[Bestand:Political map of Canada.png|right|400px|thumb|Bestuurlijke indeling van Canada.]]<br />
Canada is verdeeld in 10 provincies en 3 territoria.<br />
{| class="wikitable"<br />
! Porvincie/Territorium<br />
! Hoofdstad<br />
! Inwonersaantal<br />
! Oppervlakte<br />
|-<br />
| [[Brits-Columbia]]<br />
| [[Victoria (Canada)|Victoria]]<br />
| 4.327.431<br />
| 944.735 km²<br />
|-<br />
| [[Alberta]]<br />
| [[Edmonton]]<br />
| 3.413.464<br />
| 661.848 km²<br />
|-<br />
| [[Saskatchewan]]<br />
| [[Regina]]<br />
| 1.033.381<br />
| 651.036 km²<br />
|-<br />
| [[Manitoba]]<br />
| [[Winnipeg]]<br />
| 1.178.491<br />
| 647.797 km²<br />
|-<br />
| [[Ontario]]<br />
| [[Toronto]]<br />
| 13.505.900 <br />
| 1.076.395 km²<br />
|-<br />
| [[Québec (provincie)|Québec]]<br />
| [[Québec (stad)|Québec]]<br />
| 7.669.100<br />
| 1.542.056 km²<br />
|-<br />
| [[New Brunswick]]<br />
| [[Fredericton]]<br />
| 748.439<br />
| 72.908 km²<br />
|-<br />
| [[Nova Scotia]]<br />
| [[Halifax]]<br />
| 934.172<br />
| 55.284 km²<br />
|-<br />
| [[Prins Edwardeiland]]<br />
| [[Charlottetown]]<br />
| 140.204<br />
| 5660 km²<br />
|-<br />
| [[Newfoundland en Labrador]]<br />
| [[St. John's]]<br />
| 508.955<br />
| 405.212 km²<br />
|-<br />
| [[Yukon (territorium)|Yukon Territorium]]<br />
| [[Whitehorse]]<br />
| 31.151<br />
| 482.443 km²<br />
|-<br />
| [[Northwest Territories]]<br />
| [[Yellowknife]]<br />
| 41.929<br />
| 1.346.106 km²<br />
|-<br />
| [[Nunavut|Nunavut Territorium]]<br />
| [[Iqaluit]]<br />
| 30.850<br />
| 2.093.190 km²<br />
|}<br />
<br />
== Geografie ==<br />
[[File:MaligneLakeBaldHills.JPG|320px|left|thumb|Een meer in de bergen van [[Alberta]].]]<br />
Canada is met een oppervlakte van 9.984.670 km² het op één na grootste land ter wereld. Van oost naar west is het wel 6500 kilometer en van noord naar zuid 4600 km! Canada eist ook nog eens een groot deel van het poolgebied, maar dit wordt door andere landen niet erkend. De noordelijkst gelegen nederzetting ter wereld ligt in Canada: [[Alert (plaats)|Alert]]. Dit kleine plaatsje had in 2001 75 inwoners. In heel Canada wonen 34.568.211 mensen. De bevolkingsdichtheid (het gemiddeld aantal personen per km²) is 3,5/km². <br />
<br />
===Provincies en territories===<br />
In de tijd toen Canada ontstond waren een paar huidige provincies er nog niet. De laatste provincie die erbij is gekomen, is [[Newfoundland]] in 1949. Het huidige Canada telt tien provincies en drie territories. Nunavut is er in 1999 als laatste territory bijgekomen. De provincies mogen veel zelf beslissen en dragen zelf de verantwoordelijkheid voor het onderwijs en de gezondheidszorg. De territories vallen onder het centrale gezag van de regering in [[Ottawa]].<br />
=== Landschap ===<br />
[[File:CypressHills1.JPG|320px|thumb|De Cypress Hills.]]<br />
In Canada heb je veel verschillende soorten landschappen. In het zuidoosten vind je de [[Appalachen]], een grote bergketen die zich uitstrekt van het zuiden van de [[Verenigde Staten]] tot aan het Canadese schiereiland Gaspésie. In het zuiden, in de provincies [[Ontario]] en [[Quebec (provincie)|Quebec]], heb je de [[Grote Meren]] en het laagland van St.Lawrence. In dit gebied liggen de beroemde [[Niagarawatervallen]]. Het gebied is zo'n 600 km lang. Het laagland heeft vruchtbare grond. Het [[Canadese Schild]] is het grootste landschap en grenst aan de [[Hudsonbaai]]. Hier zie je grote rotsformaties, heuvels, rivieren, kleine bergketens, moerassen en [[taiga]]'s. In het binnenland van Canada, met name in [[Alberta]] en [[Saskatchewan]], zie je grote vlaktes of prairies. Hier zie je veel landbouw. De rest van deze provincies bestaan uit met bos of gras bedekte heuvels en je ziet er grote rotsformaties. In het westen van het land zie je een deel van de [[Noord-Amerikaanse Cordillera]]. Hier liggen bergketens, waaronder de [[Coast Mountains]] en een deel van de [[Rocky Mountains]]. Daarnaast stromen er grote rivieren en er zijn zelfs gematigde regenwouden. Op de grens met [[Alaska]] ligt het St. Elias-gebergte. Hier vind je de hoogste berg van Canada: de [[Mount Logan]] met 5956 meter. In het St. Elias-gebergte heb je meer hoge bergen. Je vind er ook vele vulkanen als onderdeel van de [[Ring van Vuur]]. Als laatste heb je het Canadese Noordpoolgebied. Dit varieert van [[toendra]]'s tot ijsgebieden.<br />
<br />
=== Wateren ===<br />
[[File:Mackenzie River Vista with Fireweed - Inuvik - Northwest Territories - Canada.jpg|300px|left|thumb|De rivier de Mackenzie.]]<br />
Het motto van Canada luidt: "''A Mari usque ad Mare''", wat Latijn is voor "Van zee tot zee". In het westen ligt de [[Grote Oceaan]] en de [[Atlantische Oceaan]] in het oosten. In het zuiden van [[Ontario]] heb je de [[Grote Meren]] en het [[Canadees Schild]] ligt aan de [[Hudsonbaai]]. Verder bestaat Canada uit wel 8,62% water (891.163 km² water) van de totale landmassa. Het is daarom ook niet zo gek dat Canada de langste kustlijn ter wereld heeft, namelijk 202.080 km! Het [[Great Bear Lake]] in [[Northwest Territories]] is het grootste meer dat volledig in Canada ligt. Het is bijna even groot als heel [[België]]! Naast deze heb je nog veel meer grote meren, zoals het [[Great Slave Lake]], het [[Winnipegmeer]] en de meren in het zuiden van Ontario ([[Grote Meren]]). De [[Mackenzie (rivier)|Mackenzie]] is met 1738 km de langste van Canada en als je de zijrivieren meetelt kom je op 4240 km!<br />
<br />
<br />
===Klimaat===<br />
Het westen van Canada heeft een warm en vochtig klimaat. Van vocht verzadigde wolken worden door het gebergte omhoog gedwongen en laten hun lading regen op de westelijke hellingen vallen, waardoor het er heel vochtig is. In het zuidwesten waar het het warmst is, is het klimaat ideaal voor gematigde regenwouden. De provincies in het oosten hebben ook relatief warme zomers.<br />
<br />
Het subarctisch klimaat en het poolklimaat heerst voor een groot deel over Canada en zorgt voor korte zomers en lange, donkere winters. De temperatuur is er maar een tot vier maanden boven nul en dan ontdooit alleen maar het dunne bovenste laagje van de grond. In het noorden komt de zon 's winters maar net boven de horizon uit, en in de zomer gaan hij nooit helemaal onder. Door dit strenge klimaat is een groot deel van Canada ongeschikt voor permanente bewoning, hoewel er een volk is, de Eskimo's, dat er al eeuwenlang woont en goed bestand is tegen de winterse kou.<br />
<br />
===Steden===<br />
[[File:Toronto Night.jpg|400px|thumb|[[Toronto]]]]<br />
De grootste steden van het land zijn (met inwoneraantal):<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
1. [[Toronto]] - 2.503.281 <br><br />
2. [[Montreal]] - 1.637.563 <br><br />
3. [[Calgary]] - 1.019.942 <br><br />
4. [[Ottawa]] (hoofdstad) - 812.129 <br><br />
5. [[Edmonton]] - 730.372 <br><br />
6. [[Mississauga]] - 706.000 <br><br />
7. [[Winnipeg]] - 633.451 <br><br />
8. [[Vancouver]] - 578.041 <br><br />
9. [[Hamilton]] - 504.559 <br><br />
10.[[Quebec]] - 491.542 <br><br />
<br />
===Dieren=== <br />
Canada heeft een hele rijke ''fauna''. Dat betekent dat er veel verschillende soorten dieren leven. In de vele wateren in en rond Canada leven veel vissoorten, maar de bekendste en meest voorkomende is de [[zalm]]. Als je meer naar het noorden gaat, kun je ook orka's en walvissen tegenkomen. Ook ijsberen, zwarte beren en grizzlyberen komen veel voor. Andere veelvoorkomende landdieren zijn de eland, poolvos, sneeuwhaas, muskusos, lemming, grijze wolf, eekhoorn en de lynx. <br />
<br />
==Toerisme==<br />
===eTA Canada===<br />
Om naar Canada te mogen reizen is een eTA of een visum benodigd voor mensen uit Nederland en België. Een eTA is een electronic Travel Authorization, een reistoestemming om Canada te mogen inreizen. Een [https://mijneta.nl/aanvragen eTA Canada] kan online worden aangevraagd terwijl een visum middels een afspraak bij de ambassade dient te worden aangevraagd. Als je geen visum of eTA hebt voordat je naar Canada reist, mag je ook het vliegtuig niet in doordat deze aan het paspoort worden gekoppeld. Een eTA Canada is na afgifte 5 jaar geldig waarbij je bij elk verblijf in Canada 6 maanden mag verblijven.<br />
<br />
<br />
==Industrie==<br />
Het centrum van de Canadese industrie bevindt zich op de westelijke oever van [[Lake Ontario]], een gebied dat bekendstaat als ''het Gouden Hoefijzer''. Canadese bedrijven verwerken voedsel, [[auto]]'s, [[staal]], chemische producten en papier.<br />
De dienstensector kent een grote bloei.<br />
<br />
===Mijnbouw===<br />
[[Mineraal|Mineralen]] hebben een grote rol gespeeld in de groei van de Canadese economie. Canada is de grootste producent ter wereld van zinkerts en uranium, en de op één na grootste van nikkel en asbest.<br />
<br />
===Houtindustrie===<br />
De overvloed aan bossen heeft van Canada het tweede grootste exportland gemaakt van [[houtpulp]] en [[zachthout]]. Tien procent van de Canadese actieve bevolking (= volwassenen, zonder bejaarden) werkt in de houtverwerkende industrie. Brits-Columbia, Québec en Ontario zijn de belangrijkste houtproducerende provincies.<br />
<br />
==Fotogalerij==<br />
<gallery><br />
Afbeelding:Canada.png|Locatie Canada<br />
Afbeelding:Canadese vlag 1921-1957.png|Canadese vlag 1921-1957<br />
</gallery><br />
<br />
==Externe links==<br />
* [http://weetje-canada.yurls.net/ Weetje Canada]<br />
{{Navigatie landen Noord-Amerika}}<br />
{{Navigatie Gemenebest van Naties}}<br />
[[Categorie:Landen]]<br />
[[Categorie:Landen van Noord-Amerika]]<br />
[[Categorie:Gemenebest van Naties]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Canada&diff=509198Canada2018-03-03T13:11:49Z<p>Danoinjesta: /* Geografie */</p>
<hr />
<div>{{Portaal beschikbaar|2=Flag of Canada.svg}}<br />
{{Canada}}<br />
'''Canada''' is een land in [[Noord-Amerika]]. Het is na [[Rusland]] het grootste land ter wereld, hiermee is het 242 keer groter dan [[Nederland]]. Canada heeft ook 6 tijdzones en grenst bij drie kanten aan de oceaan, dit in het noorden aan de [[Noordelijke IJszee]], in het westen de [[Stille Oceaan]] en in het oosten de [[Atlantische Oceaan]]. In het zuiden aan de [[Verenigde Staten]], en in het noordwesten aan [[Alaska]]. De hoofdstad is [[Ottawa]]. Het land telt z'n 35 miljoen inwoners op een oppervlakte van 9.984.670 km².<br />
<br />
==Geschiedenis==<br />
Eeuwenlang werd Canada bevolkt door indianen en Inuit’s. Ze stamden af van de eerste volkeren die zich daar vestigden tijdens de ijstijd. Ze ontwikkelden een cultuur, meestal van jacht en visvangst. In 1497 bezochten de eerste Europeanen het land en in de 17de eeuw vestigden ze er [[kolonie]]s. In de 18e eeuw streden [[Frankrijk|Franse]] en [[Verenigd Koninkrijk|Britse]] legers om de controle over het hele land. De Britten wonnen, maar in [[Quebec]] bleef, nu nog altijd, een grote Franse gemeenschap. Frankrijk heeft nog een kolonie in het oosten, die heet [[St. Pierre en Miquelon]].<br />
<br />
==Talen==<br />
De officiële talen van Canada zijn [[Frans (taal)|Frans]] en [[Engels]]. Het Frans wordt vooral gesproken in de provincie [[Québec (provincie)|Québec]], in het oosten van Canada. Ook spreekt men in Canada [[Chinees]], [[Italiaans]] en indianentalen, de laatste 3 spreken slechts kleine groepen.<br />
<br />
==Bevolking==<br />
De meeste Canadezen hebben Europese voorouders die vanuit [[Groot-Brittannië]], [[Frankrijk]], [[Duitsland]], [[Scandinavië]] en [[Italië]] naar Canada verhuisden. <br />
<br />
==Bestuurlijke indeling==<br />
[[Bestand:Political map of Canada.png|right|400px|thumb|Bestuurlijke indeling van Canada.]]<br />
Canada is verdeeld in 10 provincies en 3 territoria.<br />
{| class="wikitable"<br />
! Porvincie/Territorium<br />
! Hoofdstad<br />
! Inwonersaantal<br />
! Oppervlakte<br />
|-<br />
| [[Brits-Columbia]]<br />
| [[Victoria (Canada)|Victoria]]<br />
| 4.327.431<br />
| 944.735 km²<br />
|-<br />
| [[Alberta]]<br />
| [[Edmonton]]<br />
| 3.413.464<br />
| 661.848 km²<br />
|-<br />
| [[Saskatchewan]]<br />
| [[Regina]]<br />
| 1.033.381<br />
| 651.036 km²<br />
|-<br />
| [[Manitoba]]<br />
| [[Winnipeg]]<br />
| 1.178.491<br />
| 647.797 km²<br />
|-<br />
| [[Ontario]]<br />
| [[Toronto]]<br />
| 13.505.900 <br />
| 1.076.395 km²<br />
|-<br />
| [[Québec (provincie)|Québec]]<br />
| [[Québec (stad)|Québec]]<br />
| 7.669.100<br />
| 1.542.056 km²<br />
|-<br />
| [[New Brunswick]]<br />
| [[Fredericton]]<br />
| 748.439<br />
| 72.908 km²<br />
|-<br />
| [[Nova Scotia]]<br />
| [[Halifax]]<br />
| 934.172<br />
| 55.284 km²<br />
|-<br />
| [[Prins Edwardeiland]]<br />
| [[Charlottetown]]<br />
| 140.204<br />
| 5660 km²<br />
|-<br />
| [[Newfoundland en Labrador]]<br />
| [[St. John's]]<br />
| 508.955<br />
| 405.212 km²<br />
|-<br />
| [[Yukon (territorium)|Yukon Territorium]]<br />
| [[Whitehorse]]<br />
| 31.151<br />
| 482.443 km²<br />
|-<br />
| [[Northwest Territories]]<br />
| [[Yellowknife]]<br />
| 41.929<br />
| 1.346.106 km²<br />
|-<br />
| [[Nunavut|Nunavut Territorium]]<br />
| [[Iqaluit]]<br />
| 30.850<br />
| 2.093.190 km²<br />
|}<br />
<br />
== Geografie ==<br />
[[File:MaligneLakeBaldHills.JPG|320px|left|thumb|Een meer in de bergen van [[Alberta]].]]<br />
Canada is met een oppervlakte van 9.984.670 km² het op één na grootste land ter wereld. Van oost naar west is het wel 6500 kilometer en van noord naar zuid 4600 km! Canada eist ook nog eens een groot deel van het poolgebied, maar dit wordt door andere landen niet erkend. De noordelijkst gelegen nederzetting ter wereld ligt in Canada: [[Alert (plaats)|Alert]]. Dit kleine plaatsje had in 2001 75 inwoners. In heel Canada wonen 34.568.211 mensen. De bevolkingsdichtheid (het gemiddeld aantal personen per km²) is 3,5/km². <br />
<br />
===Provincies en territories===<br />
In de tijd toen Canada ontstond waren een paar huidige provincies er nog niet. De laatste provincie die erbij is gekomen, is [[Newfoundland]] in 1949. Het huidige Canada telt tien provincies en drie territories. Nunavut is er in 1999 als laatste territory bijgekomen. De provincies mogen veel zelf beslissen en dragen zelf de verantwoordelijkheid voor het onderwijs en de gezondheidszorg. De territories vallen onder het centrale gezag van de regering in [[Ottawa]].<br />
=== Landschap ===<br />
[[File:CypressHills1.JPG|320px|thumb|De Cypress Hills.]]<br />
In Canada heb je veel verschillende soorten landschappen. In het zuidoosten vind je de [[Appalachen]], een grote bergketen die zich uitstrekt van het zuiden van de [[Verenigde Staten]] tot aan het Canadese schiereiland Gaspésie. In het zuiden, in de provincies [[Ontario]] en [[Quebec (provincie)|Quebec]], heb je de [[Grote Meren]] en het laagland van St.Lawrence. In dit gebied liggen de beroemde [[Niagarawatervallen]]. Het gebied is zo'n 600 km lang. Het laagland heeft vruchtbare grond. Het [[Canadese Schild]] is het grootste landschap en grenst aan de [[Hudsonbaai]]. Hier zie je grote rotsformaties, heuvels, rivieren, kleine bergketens, moerassen en [[taiga]]'s. In het binnenland van Canada, met name in [[Alberta]] en [[Saskatchewan]], zie je grote vlaktes of prairies. Hier zie je veel landbouw. De rest van deze provincies bestaan uit met bos of gras bedekte heuvels en je ziet er grote rotsformaties. In het westen van het land zie je een deel van de [[Noord-Amerikaanse Cordillera]]. Hier liggen bergketens, waaronder de [[Coast Mountains]] en een deel van de [[Rocky Mountains]]. Daarnaast stromen er grote rivieren en er zijn zelfs gematigde regenwouden. Op de grens met [[Alaska]] ligt het St. Elias-gebergte. Hier vind je de hoogste berg van Canada: de [[Mount Logan]] met 5956 meter. In het St. Elias-gebergte heb je meer hoge bergen. Je vind er ook vele vulkanen als onderdeel van de [[Ring van Vuur]]. Als laatste heb je het Canadese Noordpoolgebied. Dit varieert van [[toendra]]'s tot ijsgebieden.<br />
<br />
=== Wateren ===<br />
[[File:Mackenzie River Vista with Fireweed - Inuvik - Northwest Territories - Canada.jpg|300px|left|thumb|De rivier de Mackenzie.]]<br />
Het motto van Canada luidt: "''A Mari usque ad Mare''", wat Latijn is voor "Van zee tot zee". In het westen ligt de [[Grote Oceaan]] en de [[Atlantische Oceaan]] in het oosten. In het zuiden van [[Ontario]] heb je de [[Grote Meren]] en het [[Canadees Schild]] ligt aan de [[Hudsonbaai]]. Verder bestaat Canada uit wel 8,62% water (891.163 km² water) van de totale landmassa. Het is daarom ook niet zo gek dat Canada de langste kustlijn ter wereld heeft, namelijk 202.080 km! Het [[Great Bear Lake]] in [[Northwest Territories]] is het grootste meer dat volledig in Canada ligt. Het is bijna even groot als heel [[België]]! Naast deze heb je nog veel meer grote meren, zoals het [[Great Slave Lake]], het [[Winnipegmeer]] en de meren in het zuiden van Ontario ([[Grote Meren]]). De [[Mackenzie (rivier)|Mackenzie]] is met 1738 km de langste van Canada en als je de zijrivieren meetelt kom je op 4240 km!<br />
<br />
<br />
===Klimaat===<br />
Het westen van Canada heeft een warm en vochtig klimaat. Van vocht verzadigde wolken worden door het gebergte omhoog gedwongen en laten hun lading regen op de westelijke hellingen vallen, waardoor het er heel vochtig is. In het zuidwesten waar het het warmst is, is het klimaat ideaal voor gematigde regenwouden. De provincies in het oosten hebben ook relatief warme zomers.<br />
<br />
Het subarctisch klimaat en het poolklimaat heerst voor een groot deel over Canada en zorgt voor korte zomers en lange, donkere winters. De temperatuur is er maar een tot vier maanden boven nul en dan ontdooit alleen maar het dunne bovenste laagje van de grond. In het noorden komt de zon 's winters maar net boven de horizon uit, en in de zomer gaan hij nooit helemaal onder. Door dit strenge klimaat is een groot deel van Canada ongeschikt voor permanente bewoning, hoewel er een volk is, de Eskimo's, dat er al eeuwenlang woont en goed bestand is tegen de winterse kou.<br />
<br />
'''Steden'''<br />
[[File:Toronto Night.jpg|400px|thumb|[[Toronto]]]]<br />
De grootste steden van het land zijn (met inwoneraantal):<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
1. [[Toronto]] - 2.503.281 <br><br />
2. [[Montreal]] - 1.637.563 <br><br />
3. [[Calgary]] - 1.019.942 <br><br />
4. [[Ottawa]] (hoofdstad) - 812.129 <br><br />
5. [[Edmonton]] - 730.372 <br><br />
6. [[Mississauga]] - 706.000 <br><br />
7. [[Winnipeg]] - 633.451 <br><br />
8. [[Vancouver]] - 578.041 <br><br />
9. [[Hamilton]] - 504.559 <br><br />
10.[[Quebec]] - 491.542 <br><br />
|}de dieren<br />
1.)de grizzlybeer<br />
2.)de zalm<br />
3.)Poolvos<br />
<br />
==Toerisme==<br />
===eTA Canada===<br />
Om naar Canada te mogen reizen is een eTA of een visum benodigd voor mensen uit Nederland en België. Een eTA is een electronic Travel Authorization, een reistoestemming om Canada te mogen inreizen. Een [https://mijneta.nl/aanvragen eTA Canada] kan online worden aangevraagd terwijl een visum middels een afspraak bij de ambassade dient te worden aangevraagd. Als je geen visum of eTA hebt voordat je naar Canada reist, mag je ook het vliegtuig niet in doordat deze aan het paspoort worden gekoppeld. Een eTA Canada is na afgifte 5 jaar geldig waarbij je bij elk verblijf in Canada 6 maanden mag verblijven.<br />
<br />
<br />
==Industrie==<br />
Het centrum van de Canadese industrie bevindt zich op de westelijke oever van [[Lake Ontario]], een gebied dat bekendstaat als ''het Gouden Hoefijzer''. Canadese bedrijven verwerken voedsel, [[auto]]'s, [[staal]], chemische producten en papier.<br />
De dienstensector kent een grote bloei.<br />
<br />
===Mijnbouw===<br />
[[Mineraal|Mineralen]] hebben een grote rol gespeeld in de groei van de Canadese economie. Canada is de grootste producent ter wereld van zinkerts en uranium, en de op één na grootste van nikkel en asbest.<br />
<br />
===Houtindustrie===<br />
De overvloed aan bossen heeft van Canada het tweede grootste exportland gemaakt van [[houtpulp]] en [[zachthout]]. Tien procent van de Canadese actieve bevolking (= volwassenen, zonder bejaarden) werkt in de houtverwerkende industrie. Brits-Columbia, Québec en Ontario zijn de belangrijkste houtproducerende provincies.<br />
<br />
==Fotogalerij==<br />
<gallery><br />
Afbeelding:Canada.png|Locatie Canada<br />
Afbeelding:Canadese vlag 1921-1957.png|Canadese vlag 1921-1957<br />
</gallery><br />
<br />
==Externe links==<br />
* [http://weetje-canada.yurls.net/ Weetje Canada]<br />
{{Navigatie landen Noord-Amerika}}<br />
{{Navigatie Gemenebest van Naties}}<br />
[[Categorie:Landen]]<br />
[[Categorie:Landen van Noord-Amerika]]<br />
[[Categorie:Gemenebest van Naties]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Elizabeth_Bowes-Lyon&diff=509197Elizabeth Bowes-Lyon2018-03-03T13:06:24Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Queen Elizabeth the Queen Mother portrait.jpg|thumb|250px|Een portret van Elizabeth in 1986.]]<br />
'''Elizabeth Angela Marguerite Bowes-Lyon''' ([[Londen]], 4 augustus [[1900]] – Windsor, 30 maart [[2002]]) was de vrouw van koning [[George VI van het Verenigd Koninkrijk]] en de oude koningin van het [[Verenigd Koninkrijk]]. Ze is de moeder van de huidige koningin van het Verenigd Koninkrijk, [[Elizabeth II]]. Ze was ook de laatste keizerin samen met George VI. In 1952 stierf haar man George VI en in 2002 stierf Elizabeth op 101 jarige leeftijd.<br />
== De jeugdjaren ==<br />
Elizabeth Bowes-Lyon werd geboren op 4 augustus 1900 in [[Londen]]. Ze was de voorlaatste dochter van de 10 van de Schotse edelman Claude George Bowes-Lyon en Cecilia Nina Bowes-Lyon een grootmoeder van de Britse huidige koningin Elizabeth II. In 1923 trouwde Elizabeth met prins [[George VI van het Verenigd Koninkrijk|Albert]] (ook wel George VI genoemd). Albert en Elizabeth kregen twee dochters: [[Elizabeth II|Elizabeth]] en [[Margaret van het Verenigd Koninkrijk (1930-2002)|Margaret]].<br />
== Koningin leven ==<br />
Elizabeth werd in 1937 gekroond tot koningin van het [[Verenigd Koninkrijk]] samen met haar man Albert. Albert stond na zijn kroning niet meer bekend als Albert maar als George VI. Elizabeth heette ook wel in de periode wanneer ze koningin was "koningin-moeder". In 1952 stierf zijn man Albert of George VI aan longkanker.<br />
== Tweede Wereldoorlog ==<br />
[[File:ElizabethBowes-Lyon.jpg|thumb|left|200px|Elizabeth in 1939]]<br />
{{Zie hoofdartikel|Tweede Wereldoorlog}}<br />
Elizabeth en George VI werden populair omdat ze in [[Londen]] bleven en dat er een bom was gevonden bij de locatie waar ze verbleven. [[Adolf Hitler]] noemde Elizabeth zelfs "de gevaarlijkste vrouw van Europa". Na de oorlog waren ze vooral ontzettend populair wereldwijd.<br />
<br />
== Privé ==<br />
Elizabeth kan goed piano spelen ze houdt er ook van. Ze hield ook van juwelen, kunst, en {{wbwoord|1|antiek}}. Ze hield ook heel veel van dieren. Ze had een hond.<br />
<br />
== De dood ==<br />
30 maart 2002 begon iets ergs. Middernacht om 3.15 uur overleed ze in haar kasteel in het zuid-oosten van Engeland. Ze is overleden door een longontsteking en verkoudheid op 101-jarige leeftijd.<br />
{{wbbetekenis|1|oud en waardevol bv: "''dat kastje van oma is wel antiek''"}}<br />
<br />
[[Categorie:Koning van het Verenigd Koninkrijk]]<br />
[[Categorie:Brits koningshuis]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Miniworld_Rotterdam&diff=492733Miniworld Rotterdam2017-10-14T14:46:03Z<p>Danoinjesta: Categorie:Rotterdam toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Miniworld Rotterdam-9.jpg|miniatuur|[[Diergaarde Blijdorp]] in het klein]]<br />
'''Miniworld Rotterdam''' is de grootste [[Modelbaan]]<nowiki/>van {{NL}}<br />
<br />
== Gallerij ==<br />
<gallery><br />
Bestand:Miniworld Rotterdam-5.jpg|<br />
Bestand:Miniworld Rotterdam-8.jpg|<br />
Bestand:Miniworld Rotterdam-14.jpg|<br />
Bestand:Miniworld Rotterdam-16.jpg|<br />
Bestand:Miniworld Rotterdam-11, buildup of new section, with theme England-Scotland (Aug 2016).jpg|<br />
Bestand:Railz Miniworld.jpg|<br />
Bestand:Railz Miniworld Publiek.jpg|<br />
</gallery><br />
<br />
[[Categorie:Rotterdam]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Gebruiker:Danoinjesta&diff=488404Gebruiker:Danoinjesta2017-08-18T15:18:24Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div><div style="float:left; width:54%; background-color:skyblue; border:3px solid black; padding-top:130px; padding-bottom:130px; padding-left:15px; padding-right:15px"><br />
Welkom op mijn gebruikerspagina! Ik ben Danoinjesta en ik ben 16 jaar. Ik heb sinds 23 juni 2013 een account op WikiKids. Als ik tijd heb, help ik hier om zo deze wiki nog beter te maken! Mijn interesses liggen bij veel dingen, maar voornamelijk bij geschiedenis en aardrijkskunde. Ik vind het leuk om hier af en toe eens een artikel over te schrijven. <br />
<br />
Ik heb hier op WikiKids al veel nieuwe artikelen aangemaakt en veel artikelen verder uitgebreid. Zie [[Gebruiker:Danoinjesta/Lijst van geschreven artikelen|hier]] een lijst. In totaal heb ik al 7500+ bewerkingen gedaan. Deze artikelen zou je echt eens moeten lezen: <br />
*[[Zweden]]<br />
*[[Operatie Overlord|D-day]]<br />
*[[Tsjechië]]<br />
*[[Tiger I]]<br />
*[[Qatar]]<br />
<br />
</div> <br />
<br />
<div style="float:right; width:42%; background-color:navy; border:3px solid black"><br />
<gallery><br />
Bestand:Geschiedenisster.png|<div style="text-align; color:white"> Voor al je werk over de Tweede Wereldoorlog! </div> {{Gebruiker:Beem/handtekening}} <br />
Bestand:Resilient Barnstar Hires.png|<div style="text-align; color:white"> Voor meer dan 2000 bewerkingen! </div> {{Gebruiker:12345dan/Handtekening}} <br />
Bestand:Globe-barnstar Hires.png|<div style="text-align; color:white"> Voor al je mooie artikelen over landen! </div> {{Gebruiker:12345dan/Handtekening}} <br />
Bestand:Barnstar_of_Diligence_Hires.png|<div style="text-align; color:white"> Voor al je harde inzet met de categorieën e.d.! </div> {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} <br />
Bestand:Geschiedenisster.png|<div style="text-align; color:white"> Voor al je geschiedkundige artikelen. </div> {{User:Kalta/Kalta}} <br />
</gallery><br />
</div></div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Danoinjesta&diff=488403Overleg gebruiker:Danoinjesta2017-08-18T15:16:27Z<p>Danoinjesta: /* Welkom terug! */</p>
<hr />
<div><div style="border:3px solid darkblue;"><br />
'''Archief:'''<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief1|Archief 1]] (23 juni 2013 - 25 juni 2013)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief2|Archief 2]] (26 juni 2013 - 18 juli 2013)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief3|Archief 3]] (19 juli 2013 - 31 december 2013)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief4|Archief 4]] (1 januari 2014 - 5 mei 2014)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief5|Archief 5]] (6 mei 2014 - 31 december 2014)<br />
</div><br />
<br />
== Vrolijk Pasen! ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Stef 1999/Pasen2015}}<br />
Bij deze een vrolijk Pasen gewenst! {{smiley|;)}} {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 08:43 (CEST)<br />
:Dank je Stef! En hetzelfde! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 09:13 (CEST)<br />
<br />
== Categorie:Musici ==<br />
<br />
Hulp nodig? ;) {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 09:57 (CEST)<br />
:Ja, is goed. Ik begin wel achteraan. Misschien kunnen we een categorie:Band aanmaken? --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 09:58 (CEST)<br />
::Oke, is goed {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 09:58 (CEST)<br />
:::Is er nog een andere categorie die we kunnen aanpassen? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:06 (CEST)<br />
::::Misschien Categorie:Sporter? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:08 (CEST)<br />
:::::Categorie:Sporter + Categorie:Sporters kunnen wel worden aangepast. Misschien mag cat:Popmuziek weg, aangezien daar bijna niks in staat. En categorie:Muziek kan worden aangepast. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 10:10 (CEST)<br />
::::::Oke, welke zullen we dan gaan doen? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:10 (CEST)<br />
:::::::Volgens mij zijn ze zo gedaan. Ik haal cat:Popmuziek wel weg. Begin jij bij categorie:Sporter(s) (of een andere)? --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 10:11 (CEST)<br />
:Dan ga ik met cat:Sporter beginnen, en daarna Sporter'''s'''. {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:12 (CEST)<br />
::Ik ga vanmiddag verder met een andere categorie, want ik ga nu weg. {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:25 (CEST)<br />
:::Oké. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 10:26 (CEST)<br />
<br />
::::Jullie zijn erg goed bezig, maar één ding vind ik een beetje raar. De pagina [[Franz Schubert]] stond aangegeven als "Musicus" en nu als "Oostenrijks persoon". Nou kan ik je één ding zeggen: Schubert is veel bekender als musicus dan als Oostenrijker, dus als je nu via de categorieën naar hem zoekt vind je 'm niet zo snel. Hoe lossen we dit op, en is het niet beter om hem in de categorie musicus te laten staan? {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 3 apr 2015 18:21 (CEST)<br />
:@Viktor: Ik dacht "ik haal die ene categorie ook leeg". PS bedankt voor het compliment :p {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 18:23 (CEST)<br />
::Wat mij betreft mag hij wel terug. Een echte oplossing zal hier niet voor zijn denk ik, want we kunnen geen categorie aanmaken met cat:Oostenrijks musicus, dan blijft deze weer zo leeg. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 18:32 (CEST)<br />
:::@Danoinjesta: Welke categorie kunnen we nog meer aanpassen? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 20:38 (CEST)<br />
::::Categorie:Dieren, maar ik zou niet weten hoe we die kunnen indelen. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 21:32 (CEST)<br />
:Misschien nog een andere categorie in gedachten? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 21:37 (CEST)<br />
::Nee, misschien weet jij er nog één? --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 4 apr 2015 09:43 (CEST)<br />
:::Categorie:Mens en '''M'''aatschappij/cat:Mens en '''m'''aatschappij/cat:Maatschappij/cat:Mens/cat:Mensen. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 4 apr 2015 12:48 (CEST)<br />
<br />
== Stadsartikelen ==<br />
<br />
Dag Danoinjesta, <br />
<br />
Leuk dat je artikeltjes aanmaakt over verstedelijking enzovoort. Probeer je ietsje eenvoudiger te schrijven? De woorden die je gebruikt zullen niet door iedereen begrepen worden van de basisschool. Alvast bedankt! {{Gebruiker:Gerarddummer/Handtekening}} 24 apr 2015 20:50 (CEST)<br />
<br />
:Oké, ik zal er de volgende keer op letten. Bedankt voor het melden. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 25 apr 2015 10:25 (CEST)<br />
<br />
== Rebecca Honig USA ==<br />
<br />
Hoi Damoinjesta,<br />
Rebecca Honig is een USA'SE Stemactrice.-- {{Gebruiker:Maxie1hoi/Handtekening}} 30 jul 2015 12:09 (CEST)<br />
:Hoi Maxie, ik ben Danoinjesta dan niet maar mag ik vragen waar je die informatie dan vandaan hebt, want ik kan het nergens vinden op Google. Ik ontvang graag een linkje van jou. {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 30 jul 2015 18:49 (CEST)<br />
::Overal kijk maar zelf. Wikipedia, Imdb, Sonic feitjes enzo.. Kan je het nergens vinden?-- {{Gebruiker:Maxie1hoi/Handtekening}} 30 jul 2015 22:45 (CEST)<br />
:::Dan heb ik verkeerd gekeken, mijn fout. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 31 jul 2015 21:35 (CEST)<br />
<br />
== Gefeliciteerd! ==<br />
<br />
Gefeliciteerd! {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 15 nov 2015 15:58 (CET)<br />
:Dank je Stef! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 15 nov 2015 21:56 (CET)<br />
::Veels te laat, maar alsnog gefeliciteerd! {{Gebruiker:Southparkfan/Handtekening}} 15 nov 2015 22:17 (CET)<br />
:::Ik ook te laat, maar bij deze alsnog - proficiat! Groeten, {{Gebruiker:Gustaafff/Signature}} 16 nov 2015 13:20 (CET)<br />
::::Nog bedankt :D. {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 16 nov 2015 19:48 (CET)<br />
:::::Ook gefeliciteerd namens mij. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 16 nov 2015 20:14 (CET)<br />
::::::Gefeliciteerd!! {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 16 nov 2015 21:20 (CET)<br />
:::::::Bedankt! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 17 nov 2015 21:15 (CET)<br />
<br />
==Kerst en nieuwjaar==<br />
{{Gebruiker:Wouter15/kerst|{{Gebruiker:Wouter15/Handtekening}}. 25 dec 2015 19:58 (CET)}}<br />
:Bedankt! Jij ook nog fijne dagen gewenst. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 25 dec 2015 22:09 (CET)<br />
<br />
== Het beste voor 2016 gewenst! ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Southparkfan/2016|Danoinjesta|{{Gebruiker:Southparkfan/Handtekening}} 26 dec 2015 16:53 (CET)}}<br />
:Mooi gesproken! Jij ook nog een vrolijke kerstavond gewenst en een voorspoedige jaarwisseling. Groetjes, --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 26 dec 2015 21:02 (CET)<br />
<br />
==Fijne feestdagen!==<br />
{{Gebruiker:Vviktorie!!/Feestdagen2015}}<br />
Een gelukkig 2016, Danoinjesta! Hopelijk zien we nog wat mooie artikeltjes van jou verschijnen :). {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 27 dec 2015 12:24 (CET)<br />
:Bedankt voor je berichtje en jij ook nog een goede jaarwisseling gewenst! En ik zal zeker proberen om in 2016 wat meer artikelen te schrijven voor WikiKids! Groetjes, --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 27 dec 2015 16:52 (CET)<br />
<br />
== Fijne feestdagen ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Mike1023/Kerst2015}} {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 27 dec 2015 16:34 (CET)<br />
:Dank je Mike en jij ook een goed nieuw jaar gewenst. Je hebt alweer grote plannen voor 2016, zie ik! Groetjes, --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 27 dec 2015 16:52 (CET)<br />
<br />
== Leuk artikel ==<br />
<br />
De [[Geschiedenis van de Verenigde Staten]] is echt een mooi artikel geworden. De VS is natuurlijk al een land met een rijke historie, maar het staat heel leuk verteld. Mijn complimenten! {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 6 feb 2016 19:04 (CET)<br />
:Dank je wel Mike! Ik vond al dat daar een artikel over moest komen. {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 6 feb 2016 20:05 (CET)<br />
<br />
== Dank je ==<br />
<br />
Dank je dat je even tijd had om de vandalisme terug te draaien. Die hulp is altijd van harte welkom. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 9 jun 2016 20:06 (CEST)<br />
:Graag gedaan. Ik hou het hier ook wel een beetje in de gaten.. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 9 jun 2016 20:16 (CEST)<br />
::Dat is erg aardig en ik brn daar dan ook hrel blij mee. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 9 jun 2016 20:22 (CEST)<br />
== Zomer ==<br />
{{Gebruiker:BobbyJohnDB/Zomer|Groeten}}<br />
:Dank je, en natuurlijk voor jou ook een mooie zomer! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 30 jun 2016 18:44 (CEST)<br />
== Geschiedenis ==<br />
Bedankt voor het verbeteren! {{Gebruiker:BobbyJohnDB/Handtekening}} 3 sep 2016 19:43 (CEST)<br />
:Geen probleem. Ik heb de tijdvakken erin gezet, die op de basisschool en bij mij op de middelbare school worden gehanteerd. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 sep 2016 22:44 (CEST)<br />
::Mooi! Nog een fijne avond/nacht! {{Gebruiker:BobbyJohnDB/Handtekening}} 3 sep 2016 23:01 (CEST)<br />
<br />
== Leuk je weer te zien! ==<br />
<br />
Welkom terug op WikiKids. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 20 nov 2016 12:16 (CET)<br />
:Dank je. Ik kom hier als ik tijd heb :). --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 20 nov 2016 15:12 (CET)<br />
== Vrolijk kerstfeest ==<br />
{{Gebruiker:Aspiringshortlot/kerst2016|{{Gebruiker:Aspiringshortlot/Handtekening}} 18 dec 2016 15:32 (CET)}}<br />
:Dank je wel, en ook voor jou fijne feestdagen!--{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 18 dec 2016 16:25 (CET)<br />
<br />
==Fijne feestdagen!==<br />
{{Gebruiker:Wouter15/kerst2016|{{Gebruiker:Wouter15/Handtekening}}. 24 dec 2016 19:32 (CET)}}<br />
:Dank je wel, en hetzelfde voor jou! Groetjes, {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 25 dec 2016 11:31 (CET)<br />
<br />
== Terug? ==<br />
<br />
Leuk je weer te zien! {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 30 jun 2017 21:32 (CEST)<br />
: Dank je :) --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 1 jul 2017 12:37 (CEST)<br />
::Hoe gaat het met je? Ben je over? Ga je nog op vakantie? {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 1 jul 2017 23:22 (CEST)<br />
::: Ja hoor, het gaat prima. Ik zit in de bovenbouw, dus heb het nogal druk gehad. Maar ik ben over, ga nu naar de vijfde :D. Nog gefeliciteerd met je diploma trouwens! Ondanks dat zie ik dat je nog steeds druk bezig bent hier. Ga zo door. Fijne vakantie! {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 jul 2017 14:18 (CEST)<br />
<br />
== Verjaardag ==<br />
Beste, mag ik misschien weten wanneer u jarig bent. Indien u antwoord kan geven gelieve op mijn overlegpagina dit te melden. Mvg, {{Gebruiker:Bobbyjohn10/handtekening}} 2 jul 2017 15:15 (CEST)<br />
<br />
== ZOMERVAKANTIE! ==<br />
{{Gebruiker:Coolenleuk/zomer2017}}<br />
== Welkom terug! ==<br />
Welkom terug! En een mooi artikel [[Osama Bin Laden]]. Groeten, {{Gebruiker:Bobbyjohn10/handtekening}} 18 aug 2017 13:07 (CEST)<br />
:Dank je! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 18 aug 2017 13:10 (CEST)<br />
::Ik heb trouwens je artikel over [[Zweden]] genomineerd voor een Award. Ik weet niet of je het al had gezien. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 18 aug 2017 13:27 (CEST)<br />
:::Heb het gezien ja; nog een beetje de puntjes op de i gezet :). {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 18 aug 2017 17:16 (CEST)</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Zweden&diff=488402Zweden2017-08-18T15:14:35Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{Nominatie}}<br />
{{Zweden}}<br />
[[Bestand:Stora Sjöfallet National Park.jpg|450px|thumb|Stora Sjöfallet National Park in [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Noorderlicht Zweden.jpg|450px|thumb|Het noorderlicht (Poollicht) boven [[Lapland]], een natuurverschijnsel dat in Zweden voorkomt.]]<br />
'''Zweden''' of eigenlijk het '''Koninkrijk Zweden''' is een land in Noord-Europa. Het land vormt samen met [[Noorwegen]] en [[Denemarken]] [[Scandinavië]]. Het is het grootste land van Scandinavië en heeft ook de meeste inwoners.<br />
<br />
De hoofdstad van Zweden is [[Stockholm]]. Andere grote steden in Zweden zijn [[Göteborg]], [[Malmö]] en [[Uppsala]]. Zweden is één van de rijkste en welvarendste landen ter wereld. Zweden heeft ook een [[volkslied]]: [[Zweeds volkslied|Du gamla, Du fria]]<br />
<br />
Zweden is lid van de [[Noordse Raad]] en sinds 1 januari 1995 ook lid van de [[Europese Unie]]. In Zweden betaalt men niet met de euro, maar met [[Zweedse kroon|Zweedse kronen]]. Zweden is het land van [[Pippi Langkous]], [[Knäckebröd]], [[Astrid Lindgren]], [[IKEA]], [[Volvo]] en [[ABBA]].<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
[[Bestand:Mälarmeer.jpg|275px|left|thumb|Hier aan het Mälarenmeer begon de geschiedenis van Zweden.]]<br />
=== Oorspronkelijke bewoners ===<br />
Rond het begin van de jaartelling leefde er in de buurt van [[Stockholm]] aan het Mälarenmeer een volk, de [[Svear]]. Zij aanbaden verschillende goden, waaronder [[Odin]], de god van de oorlog die rondreed op zijn achtbenige paard. Een andere god was [[Tor]], de dondergod die rondreed op zijn strijdwagen die getrokken werd door 2 rammen. Ook hielp hij mensen bij ziekte en honger. Samen met [[Freja]] waren dit de belangrijkste goden van de Svear. Het volk gebruikte ook ijzeren werktuigen. <br />
<br />
Daarvoor hadden in Zweden al veel [[Germanen|Germaanse]] stammen van jagers rondgezworven. In de tijd van de Svear waren er ook al andere stammen en koninkrijkjes in Zweden. De koningen van de koninkrijkjes zeiden, om meer gezag te krijgen, dat ze afstamden van de goden. De Svear hadden hun naam aan Zweden gegeven, want Zweden is in het Zweeds: Sverige. In het zuiden van Zweden leefden de Goten.<br />
<br />
=== Vikingen ===<br />
Voor veel mensen was het vroeger een echte strijd om te overleven. Het werd nog eens extra moeilijk omdat de koningen heel veel belasting eisten. De mensen moesten heel veel oogst afstaan, waardoor er niet veel meer voor henzelf was. De mensen trokken weg richting de kust, waar goede scheepsbouwers woonden. Zij bouwden goede en snelle schepen. De mensen verlieten onder leiding van hun hoofdmannen [[Scandinavië]] en trokken op rooftocht naar West- en Oost-Europa. Later kwam de handel op gang. De Zweden dreven handel in het oosten, vooral in [[Rusland]]. Het plaatsje Birka, wat vlakbij [[Stockholm]] ligt, was een handelsplaats van de [[Vikingen]].<br />
<br />
=== Geloof ===<br />
In het gebied van Zweden was in de [[vroege middeleeuwen]] het [[christendom]] nog niet zo bekend. In 1008 ging de belangrijkste koning, Olaf van Uppsala, tot het christendom over. De verspreiding van het geloof ging traag, omdat nog veel mensen in de goden geloofden. Aan het eind van de 11e eeuw, toen de tempels van de goden waren verwoest, werd het [[christendom]] algemeen. In 1164 kwam in [[Uppsala]] het eerste aartsbisdom. In de 13e eeuw kwam er een koningschap met een hofhouding. Edelen en geestelijken kregen veel macht, zoals ook in andere [[Europa|Europese]] landen.<br />
<br />
=== Oorlogen en opstanden ===<br />
Na 1250 werd Zweden steeds meer een echt land met wetten. Zweden veroverde ook [[Finland]]. In 1252 werd [[Stockholm]] gesticht. In deze tijd had Zweden ongeveer 500.000 inwoners. Zweden dreef toen handel met de Duitse Hanzesteden. In 1380 werden [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] één land. Dit rijk werd geregeerd door de koningin Margareta van Denemarken. In 1397 werd ook Zweden toegevoegd aan het Deense rijk. Vanaf nu heette het de Unie van Kalmar. De Zweden lieten dit niet toe en in 1471 werden de Denen weggejaagd. Hierop volgde een lange periode van oorlog tussen [[Denemarken]] en Zweden. In 1520 lukte het Christian II van Denemarken toch om Zweden te veroveren. Hij ging naar [[Stockholm]] om zichzelf tot koning uit te roepen. Daarna vond het bloedbad van Stockholm plaats. Er werden 94 Zweedse edelen, bisschoppen, maar ook burgers onthoofd op de grote markt (Stortorget) in Stockholm. Overal in Zweden brak nu een opstand uit. De Deense koning Christian II hield het slechts 3 jaar vol, want in 1523 lukte het Gustav Vasa, de leider van het verzet tegen de Denen, om de Denen definitief weg te jagen. Gustav werd op 6 juni in hetzelfde jaar tot koning gekroond. Deze koning bracht weer orde in het land en de Lutherse godsdienst werd de staatsgodsdienst.<br />
<br />
=== Grootmacht Zweden ===<br />
[[Afbeelding:Zweden 1560-1814.PNG|thumb|250px|Groei van het Zweedse Rijk tussen 1560 en 1814.]]<br />
De 17e eeuw was voor Zweden een soort “Gouden eeuw”. Koning Gustav II Adolf legde de basis voor grootmacht Zweden. Hij maakte een goed bestuur, stimuleerde het onderwijs en bouwde een sterk leger. Tijdens zijn koningschap werden veel steden gesticht, waaronder ook [[Göteborg]]. Maar de 17e eeuw was ook een eeuw vol met oorlogen. [[Polen]] was rooms-katholiek en begon een oorlog tegen de protestantse grootmacht Zweden. Zweden won wel en Polen moest delen van haar kustgebied afstaan. Ook veroverde Zweden delen van de [[Baltische Staten]]. Ook begon er weer een strijd tegen [[Denemarken]]. In 1618 begon de [[Dertigjarige Oorlog]] in Duitsland. De rooms-katholieke keizer probeerde de protestanten in [[Duitsland]] terug te dwingen, maar Zweden kwam de protestanten te hulp. De Zweedse troepen trokken steeds verder Duitsland binnen en bezetten zelfs [[München]]. Bij de vrede van Westfalen, in Münster in 1648, kwamen grote stukken land aan de [[Oostzee]]kust bij Zweden. In 1658 hoorde [[Skåne]] (Zuid-Zweden) ook bij de grootmacht Zweden (want Skåne hoorde eerst nog bij [[Denemarken]]) en hiermee was de strijd in Noord-Europa definitief beslist. Hiernaast op het plaatje kan je nog een keer zien welke delen er allemaal bij de grootmacht Zweden hoorden.<br />
<br />
=== Het einde van Grootmacht Zweden ===<br />
Karel XII, de zoon van Karel XI, werd in 1697 koning. Hij was nog maar 15 jaar oud, maar de adel gaf hem alle macht. In 1700 begon de Derde Noordse oorlog met [[Rusland]], [[Polen]] en [[Denemarken]]. Het ging daarbij om de [[Baltische Staten|Baltische landen]]. [[Rusland]] won de oorlog die in 1721 eindigde. Zweden moest [[Estland]] en [[Letland]] aan [[Rusland]] afstaan en ook de delen van [[Polen]], [[Brandenburg]] en [[Denemarken]]. Grootmacht Zweden verloor heel veel land, geld en macht. In 1720 kwam er een nieuwe wet en de koning verloor bijna alle macht. Er ontstonden 2 partijen. Aan de ene kant stond een partij die de handel en de industrie probeerde te bevorderen en aan de andere kant stond een partij die in 1741 Zweden in een oorlog stortte met [[Rusland]]. De “handel en industrie partij" werd door haar tegenstanders spottend ''Mössorna'' (betekent:slaapmutsen) genoemd. De andere partij werd weer ''Hattar'' (betekent:hoeden) genoemd. Na de oorlog met Rusland had Zweden een stuk van [[Finland]] verloren. <br />
<br />
=== Na de Grootmacht Zweden ===<br />
In 1772 lukte het koning Gustav III toch nog om aan de macht te komen. Hij werd in 1792 vermoord. Gustav III liet Zweden wel welvarend achter. Zijn zoon Gustav Adolf deed het niet goed, want hij stortte Zweden in een oorlog met [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] en daarna ook nog tegen [[Rusland]], waardoor [[Finland]] in 1809 helemaal verloren ging. Gustav Adolf werd afgezet en er kwam een nieuwe koning: Karel XIII. Maar deze koning had geen kinderen, dus dat betekende dat bij het overlijden van Karel er geen koning meer was in Zweden. In 1810 werd daarom de Franse maarschalk Napoleon Jean-Baptiste Bernadotte aangewezen als troonopvolger. In 1818 stierf Karel XIII, waardoor Jean-Baptiste Bernadotte koning van Zweden en [[Noorwegen]] werd. Zijn nieuwe naam werd Karel XIV Johan. Maar waarom nou opeens koning van Zweden EN Noorwegen? In 1814 was [[Noorwegen]] na een korte strijd bij Zweden gevoegd, als dank voor de steun van Zweden tijdens de strijd tegen [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]]. Dit was de laatste oorlog van Zweden. Ook kregen in 1865 sommige boeren steeds meer macht. Negentig procent van de bevolking werkte in de landbouw en deze mensen waren erg arm. Daarom emigreerden vanaf 1850 veel boeren en arbeiders naar [[Noord-Amerika]]. Vanaf 1880 begon er een grote industriële ontwikkeling met ijzererts, koper en andere belangrijke materialen. Deze grondstoffen legden de basis voor een grote staalindustrie en later ook de autofabrieken.<br />
<br />
=== Twintigste eeuw ===<br />
In 1905 werd [[Noorwegen]] onafhankelijk van Zweden. Bij de [[Eerste Wereldoorlog|Eerste]] en [[Tweede Wereldoorlog]] was Zweden [[neutraal]] gebleven, maar in de [[Tweede Wereldoorlog]] speelde Zweden toch een belangrijke rol. Zweden leverde ijzererts en troepen aan [[Nazi-Duitsland]]. In 1901 werd de [[Nobelprijs]] voor het eerst uitgereikt en in 1912 werden de [[Olympische Spelen]] in [[Stockholm]] gehouden. In 1918 kreeg Zweden ook kiesrecht voor mannen en vrouwen. Ook tijdens de eerste helft van de 20e eeuw was er een snelle industriële ontwikkeling. Ook werd er elektriciteit opgewekt door snelstromende rivieren, waardoor het land aan goedkopere energie kon komen. Ook werd stemrecht en scholing een feit. Ook kwamen er cursussen en vakverenigingen. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werd de leider van de sociaal-democraten, Tage Erlander, de premier. In die tijd ontwikkelde Zweden zich tot een welvaartstaat. Gratis onderwijs, goede gezondheidszorg, pensioenen, goede huizen en ook de gelijkheid van man en vrouw. En ook belangrijk: Zweden was één van de eerste landen waar een wet werd aangenomen waar in stond dat leraren en ouders hun kinderen niet mochten slaan. <br />
<br />
Na de dood van Tage Erlander werd Olof Palme de premier. In 1986 werd Palme na een bezoek aan een bioscoop in [[Stockholm]] vermoord. De dader is nooit gevonden.<br />
<br />
Zweden sloot zich in 1995 aan bij de Europese Unie. Het land is geen lid van de [[NAVO]], omdat het steeds neutraal bleef in oorlogen.<br />
<br />
== Indeling en steden ==<br />
=== Indeling ===<br />
[[Bestand:Gemeenten van Zweden.png|left|250px|thumb|Gemeenten van Zweden.]]<br />
[[Bestand:Provincies Zweden.png|250px|thumb|Provincies van Zweden.]]<br />
De geografische beschrijving zorgt soms voor verwarring.<br />
<br />
Zweden is verdeeld in drie landsdelen; [[Norrland]], [[Svealand]] en [[Götaland]]. Het noorden behoort tot Norrland, het midden behoort tot Svealand en bij Götaland hoort het zuiden van Zweden.<br />
<br />
Het land is ook ingedeeld in landschappen. Dat zijn er om precies te zijn 25. Vroeger waren dit de provincies. Hier de 25 Zweedse landschappen: [[Ǻngermanland]], [[Blekinge]], [[Bohuslän]], [[Dalarna]], [[Dalsland]], [[Gästrikland]], [[Gotland]], [[Halland]], [[Hälsingland]], [[Härjedalen]], [[Jämtland]], [[Lapland]], [[Medelpad]], [[Närke]], [[Norrbotten]], [[Öland]], [[Östergötland]], [[Skåne]], [[Småland]], [[Södermanland]], [[Uppland]], [[Värmland]], [[Västerbotten]], [[Västergötland]] en [[Västmanland]].<br />
<br />
Er zijn in Zweden 290 gemeenten. <br />
<br />
Zweden heeft 21 provincies, ook wel ''län'' genoemd. Hier volgt een lijstje: <br />
{| class="wikitable"<br />
! Letter(s)<br />
! Naam<br />
! Hoofdstad<br />
! Inwoners<br />
! Oppervlakte<br />
|-<br />
|M || [[Skåne län]] || [[Malmö]] || 1.243.329 || 11.027 km²<br />
|-<br />
|K || [[Blekinge län]] || [[Karlskrona]] || 153.131 || 2.941 km²<br />
|-<br />
|I || [[Gotlands län]] || [[Visby (Zweden)|Visby]] || 57.203 || 3.140 km²<br />
|-<br />
|H || [[Kalmar län]] || [[Kalmar]] || 233.168 || 11.171 km²<br />
|-<br />
|G || [[Kronobergs län]] || [[Växjö]] || 183.988 || 8.458 km²<br />
|-<br />
|N || [[Hallands län]] || [[Halmstad]] || 299.606 || 5.454 km²<br />
|-<br />
|O || [[Västra Götalands län]] || [[Göteborg]] || 1.581.850 || 23.942 km²<br />
|-<br />
|F || [[Jönköpings län]] || [[Jönköping]] || 336.866 || 10.475 km²<br />
|-<br />
|E || [[Östergötlands län]] || [[Linköping]] || 429.852 || 10.562 km²<br />
|-<br />
|D || [[Södermanlands län]] || [[Nyköping]] || 270.738 || 6.061 km²<br />
|-<br />
|AB || [[Stockholms län]] || [[Stockholm]] || 2.063.945 || 6.488 km²<br />
|-<br />
|C || [[Uppsala län]] || [[Uppsala]] || 336.533 || 6.989 km²<br />
|-<br />
|U || [[Västmanlands län]] || [[Västerås]] || 252.756 || 6.302 km²<br />
|-<br />
|T || [[Örebro län]] || [[Örebro]] || 280.305 || 8.519 km²<br />
|-<br />
|S || [[Värmlands län]] || [[Karlstad]] || 272.773 || 17.583 km²<br />
|-<br />
|W || [[Dalarnas län]] || [[Falun]] || 276.770 || 28.194 km² <br />
|-<br />
|X || [[Gävleborgs län]] || [[Gävle]] || 276.323 || 18.191 km²<br />
|-<br />
|Y || [[Västernorrlands län]] || [[Härnösand]] || 242.347 || 21.678 km²<br />
|-<br />
|Z || [[Jämtlands län]] || [[Östersund]] || 126.573 || 49.443 km²<br />
|-<br />
|AC || [[Västerbottens län]] || [[Umeå]] || 259.239 || 55.401 km²<br />
|-<br />
|BD || [[Norrbottens län]] || [[Luleå]] || 248.421 || 98.911 km²<br />
|}<br />
<br />
=== Steden ===<br />
Hier een lijstje met de vijf grootste steden van Zweden. Zie ook: [[Lijst van grote Zweedse steden]].<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Stad<br />
! Inwoners<br />
! Provincie<br />
<br />
|-<br />
| 1 || [[Stockholm]] || 872.000 || [[Stockholms län]]<br />
|-<br />
| 2 || [[Göteborg]] || 511.000 || [[Västra Götalands län]]<br />
|-<br />
| 3 || [[Malmö]] || 281.000 || [[Skåne län]]<br />
|-<br />
| 4 || [[Uppsala]] || 129.000 || [[Uppsala län]]<br />
|-<br />
| 5 || [[Västerås]] || 107.000 || [[Västmanlands län]] <br />
|}<br />
<br />
== Het land ==<br />
[[Bestand:Lapland.jpg|380px|left|thumb|Lapporten, de poort tot [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Vänern Zweden.JPG|275px|thumb|Het grootste meer van Zweden, Vänern.]]<br />
Zweden is met een oppervlakte van 450.000 km² het grootste land van [[Scandinavië]]. Het land is ongeveer 11 keer groter dan [[Nederland]] en 15 keer groter dan [[België]]. Zweden is ook één van de grotere landen in Europa. Van noord naar zuid is wel 1574 kilometer! Van oost naar west is 500 kilometer. Het land is zo groot, dat de mensen in Zweden de afstanden soms niet in kilometers berekenen, maar in Zweedse mijlen (1 mijl is 10 kilometer). <br />
<br />
[[Noorwegen]] ligt aan de westkant en [[Finland]] in het noordoosten. De grens met [[Noorwegen]] bestaat uit een lange, hoge bergrug. <br />
Noorwegen en Zweden zijn samen een groot, langgerekt schiereiland. De kustlijn van Zweden heeft een lengte van meer dan 3000 kilometer! In het oosten vind je de [[Botnische Golf]] en de [[Oostzee]] in het zuiden en het oosten. Het [[Kattegat]], de [[Skagerrak]] en de smalle [[Sont]] liggen in het zuidwesten. Tussen het Zweedse [[Helsingborg]] en het Deense [[Helsingør]] zit maar 4 kilometer. In de [[Oostzee]] liggen de eilanden [[Öland]] en [[Gotland]]. Deze horen allebei bij Zweden. De hoofdstad van Zweden, [[Stockholm]], ligt aan de kust in het oosten. Voor de kust van Stockholm ligt de scherenkust. Het bestaat uit ongeveer 25.000 eilanden waar Stockholm op gebouwd is. Het gebied is wel 200 kilometer lang en 60 kilometer breed! De eilanden worden verbonden met bruggen.<br />
<br />
In het zuidwesten ligt een 14 kilometer lange brug die [[Malmö]] met [[Kopenhagen]] verbind, de [[Sontbrug]].<br />
<br />
=== Wateren ===<br />
In Zweden zijn heel erg veel meren, ongeveer 96.000! De twee grootste meren liggen in het zuiden, het [[Vänermeer|Vänern]] (groter dan de provincie Gelderland) en het [[Vättermeer|Vättern]]. Het water in de meren is zo schoon dat je het zelfs kunt drinken. Duizenden rivieren voeren het regenwater af naar de zee. De grootste rivieren zijn de Klarälv-Götaälv met een lengte van 720 kilometer en de Torneälv van 570 kilometer.<br />
<br />
=== Bossen ===<br />
Ongeveer 55% van Zweden is bedekt met bos. Zweden is daarom ook een belangrijke leverancier van hout. De bossen bestaan vooral uit naaldbomen, zoals sparren en dennen. Omdat Zweden noordelijk ligt, kunnen niet alle soorten bomen er groeien. Alleen in het zuiden, ongeveer tot de hoogte van [[Stockholm]], groeien loofbomen, zoals beuken. Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe schraler de begroeiing wordt. Boven de loofbomengrens vind je alleen maar naaldbomen en berken. Hoe verder naar het noorden, hoe kleiner de berkenbomen worden. In het uiterste noorden vind je geen bomen meer, maar [[toendra]].<br />
<br />
=== Bergen ===<br />
In het westen van Zweden, bij de grens met [[Noorwegen]], vind je hoge bergen. De hoogste berg van Zweden is de [[Kebnekaise]], die is wel 2111 meter hoog! Deze berg ligt in het uiterste noorden van Zweden, in Lapland.<br />
<br />
=== Dieren ===<br />
[[File:Lynx lynx (geypa)-cropped.jpg|300px|thumb|Ook lynxen vind je in Zweden.]]<br />
Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe stiller het wordt. Dieren kunnen hier ongestoord leven.<br />
<br />
Er leven nog echte wilde dieren in Zweden, zoals beren en wolven. Ze zijn erg schuw, dus kleine kans dat je ze ziet. Herten daarentegen zijn niet schuw en komen gewoon in de tuinen van mensen. In het midden en noorden leven heel veel elanden. Elanden zijn grote dieren met een enorm gewei. <br />
<br />
Er worden veel dieren aangereden op de weg door auto’s. Om dat te voorkomen zijn aan de bermkant grote hekken geplaatst waar de dieren niet overheen komen. <br />
<br />
Een bijzonder dier is de [[veelvraat]]. Het dier lijkt een beetje op een wasbeer en kunnen wel een meter lang worden. Andere dieren die je in de Zweedse natuur vindt, zijn de lynx, poolvos, bever en de lemming. In de [[Oostzee]] kun je ook zeehonden en robben vinden, maar ook gewoon makreel, haring en schol. In de meren vind je forel, zalm, baars, snoek, brasem en karper.<br />
<br />
Ook zijn er in Zweden verschillende soorten vogels. Langs de rotsachtige kusten vind je onder andere meeuwen, eenden en alken. In de bossen leven weer patrijzen, fazanten en andere grote vogels. Maar er zijn ook bekende zangvogels, zoals de rietzanger en het blauwborstje. Roofvogels zijn er in grote getale, zoals uilen, valken en buizerds. De vogels die je er het meest ziet zijn de mees, kraai, raaf, vink en de bonte specht.<br />
<br />
=== Natuurparken ===<br />
In Zweden zijn ook veel nationale parken, vooral in [[Norrland]]. Zo’n 20 kilometer van [[Stockholm]] vandaan vind je het nationaal park Tyresta. In het park leven wel 80 vogelsoorten, waaronder ook uilen. <br />
<br />
=== Allemansrecht ===<br />
In de natuurgebieden zijn paden aangelegd om te wandelen, er zijn barbecueplekken en nog meer gemakken die het leven buiten de deur prettiger maken. Als je in een natuurgebied bent, mag je vrij bewegen zolang je het allemansrecht (Zweeds: allemansrätten) niet schend. Het allamansrätten is het recht om over privéland te mogen lopen, zodat je van de natuur kunt genieten. Je zult in Zweden weinig bordjes tegenkomen met 'Verboden toegang'. Je moet zorgen dat je geen bomen beschadigd of struiken plat trapt en je mag ook de wilde dieren niet lastig vallen. Daarnaast moet je alle hekken achter je dicht doen. Je mag niet in tuinen of graanvelden lopen, en je mag geen afval achterlaten. Vuur mag niet gemaakt worden als er een risico bestaat dat je een bosbrand aansteekt. Je mag ook niet zomaar jagen of vissen. Ook moeten honden altijd aan de lijn blijven. Je mag wel overal kamperen, maar je moet het wel eerst vragen aan de eigenaar van de grond. Je mag ook bessen, paddestoelen en bloemen plukken.<br />
<br />
=== Werelderfgoed ===<br />
[[File:Visby 207-08-04.jpg|300px|left|thumb|Visby was vroeger een [[hanzestad]] en staat tegenwoordig op de Werelderfgoedlijst.]]<br />
In Zweden zijn 15 werelderfgoederen:<br />
<br />
*'''Koninklijk domein Drottningholm''', de woonplaats van de Zweedse koninklijke familie. (Sinds 1991 - cultuurerfgoed - in [[Ekerö]], vlakbij [[Stockholm]])<br />
*'''Birka en Hovgården''', een vroegere handelsplaats voor de [[Vikingen]]. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in het [[Mälarmeer]])<br />
*'''Hoogovens van Engelsberg''', hoogovens. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in [[Västmanland]])<br />
*'''Rotstekeningen van Tanum''', rotstekeningen. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - in [[Talum]], [[Västra Götalands län]])<br />
*'''Skogskyrkogården''', een kerkhof. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - [[Stockholm]])<br />
*'''Hanzestad Visby''', haven van Visby. (Sinds 1995 - cultuurerfgoed - [[Visby (Zweden)|Visby]], [[Gotland]])<br />
*'''Kerkdorp Gammelstad''', een kerkdorp. (Sinds 1996 - cultuurerfgoed - [[Luleå]])<br />
*'''Laponia''', een gebied waar bergketens, gletsjers, hoogvlakten, oerbossen, bergmeren en stroomversnellingen te vinden zijn met een uitgebreide dieren- en plantenwereld. (Sinds 1996 - cultuur- en natuurerfgoed - [[Lapland]])<br />
*'''Vlootbasis Karlskrona''', een vlootbasis. (Sinds 1998 - cultuurerfgoed - [[Karlskrona]])<br />
*'''Hoge Kust / Kvarkenarchipel''', een kust met hoge kliffen en stenige, uit zee oprijzende eilandjes. (Sinds 2000 - natuurerfgoed - [[Ångermanland]], gedeeltelijk in [[Finland]])<br />
*'''Agrarisch landschap van Zuid-Öland''', heideachtig landschap. (Sinds 2000 - cultuurerfgoed - Zuid-[[Öland]])<br />
*'''Mijngebied van de Grote Koperberg''', een mijngebied. (Sinds 2001 - cultuurerfgoed - [[Falun]])<br />
*'''Radiostation Varberg''', een radiostation. (Sinds 2004 - cultuurerfgoed - [[Varberg]])<br />
*'''Geodetische boog van Struve''', een geodetische boog. (Sinds 2005 - cultuurerfgoed - [[Norrbottens län]], ook in 9 andere landen)<br />
*'''Gedecoreerde boerderijen van Hälsingland''', 7 rijkelijk versierde houten boerderijhuizen en boerderijgebouwen. (Sinds 2012 - cultuurerfgoed - [[Hälsingland]])<br />
<br />
=== Klimaat ===<br />
In een groot en uitgestrekt land vind je natuurlijk verschillende soorten klimaat. Ook vind je in Zweden de natuurverschijnselen [[middernachtzon]] en het [[noorderlicht]].<br />
<br />
In het zuiden heerst er een [[zeeklimaat]]. Dat betekent dat het in de winter niet zo koud is vergeleken met de rest van Zweden. In de zomer is het aangenaam met een frisse wind.<br />
<br />
In het midden van het land heb je een [[landklimaat]]. Bij de grens met [[Noorwegen]] (westen) vind je [[bergen]]. De westenwinden met veel regen botsen tegen de bergen en dan gaat het regenen. Zijn ze eenmaal over de bergen heen, dan zijn ze uitgeregend. Daarom is het in Midden-Zweden vrij droog. In de winter ligt er ongeveer 3 maanden sneeuw. De lente breekt begin mei aan, maar die duurt maar kort. In de zomer is het er warm en er zijn meer zonuren dan in [[Nederland]].<br />
<br />
In het uiterste noorden is het wel bijna zeven maanden winter en er ligt een dik pak sneeuw. Een stuk van Noord-Zweden ligt ook boven de [[poolcirkel]]. De temperatuur is ver onder het vriespunt en soms is het wel 40 graden onder nul! Tijdens de wintermaanden schijnt de zon niet en ook overdag blijft het donker. Daarentegen is het in de zomer juist dag en nacht licht, bij de middernachtzon. De zon schijnt dan als het ware over de [[Noordpool]] heen en verlicht ook het deel van de aarde waar het eigenlijk nacht is. De middernachtzon kun je zelfs merken in [[Stockholm]] waar je midden in de nacht buiten nog een boek kunt lezen! Kort samengevat: hoe verder je naar het noorden gaat, hoe langer het ’s nachts licht blijft.<br />
<br />
== Demografie ==<br />
[[Bestand:Stortorget Stockholm.jpg|left|400px|thumb|Het plein Stortorget in [[Stockholm]], een stad met wel 875.000 inwoners.]]<br />
=== Bevolking ===<br />
Zweden telt in 2017 ruim 10 miljoen inwoners. Het aantal stijgt nog steeds, maar sommige mensen zeggen dat dat niet zo zal blijven. De '''bevolkingsdichtheid''' van het land bedraagt gemiddeld 22 inwoners per km², maar de bevolking is erg ongelijk verdeeld. De meeste mensen wonen in het zuiden en midden van Zweden. Het noorden van het land is erg dunbevolkt. Ruim 86% van de bevolking woont ten zuiden van de 61ste breedtegraad, een lijn ter hoogte van de stad [[Gävle]].<br />
<br />
Het '''kindersterftecijfer''' is in Zweden heel laag. Dat wil zeggen dat er per 1000 kinderen die er worden geboren heel weinig sterven. In Zweden sterven er per 1000 geboortes 3 kinderen. De '''levensverwachting''' is weer erg hoog. Dat wil zeggen dat de mensen in Zweden gemiddeld erg oud worden. In 1965 was de levensverwachting 74 jaar en in 2010 was dat al 82 jaar! En de gemiddelde leeftijd neemt alleen maar toe. Omdat de mensen in Zweden zo oud worden, is Zweden ook het land met de hoogste percentage ouderen ter wereld, ruim 17%.<br />
<br />
In Zweden worden meer '''jongens''' dan '''meisjes''' geboren, daarom zitten er in de '''leeftijdsgroep''' tot 63 jaar veel mannen. In de groep van 63 jaar en ouder zitten meer vrouwen, omdat vrouwen gemiddeld langer leven dan mannen. <br />
<br />
Later in de 20e eeuw zijn veel Zweden '''van het platteland naar de stad''' verhuisd. Daardoor raakten de dichtbevolkte streken nog meer in de problemen. Veel winkels kregen niet genoeg klanten, waardoor de mensen hun winkels moesten sluiten. De mensen die in het dichtbevolkte gebied bleven, moesten hierdoor veel verder reizen om boodschappen te halen. De regering heeft dit probleem opgelost door de afgelegen gebieden meer economische steun te geven.<br />
<br />
De meeste mensen '''werken''' gewoon 5 dagen achter elkaar en zijn zaterdag en zondag vrij. Iedereen heeft recht op 5 weken vakantie per jaar. Sinds de vorige eeuw zijn ook veel meer vrouwen gaan werken. Bijna de helft van de beroepsbevolking bestaat uit vrouwen. Vrouwen krijgen wel minder betaald dan mannen, ook al staat er in de wet dat vrouwen en mannen gelijk behandeld moeten worden.<br />
<br />
Zweden is een erg '''welvarend''' land. Daarom kunnen veel mensen vaak kopen wat ze maar willen. Ook geven veel mensen geld uit aan vakantie of '''vrije tijd'''. Voorbeeld: in 1990 hadden 100 mensen van de 1000 mensen een computer en in 2002 hadden al 620 mensen per 1000 mensen een computer! Ook hebben veel mensen in Zweden een bootje. De mensen in Zweden zijn erg ontspannen, geduldig en aardig. Vaak maken de mensen in Zweden met elkaar een praatje. Ook zijn Zweden vaak in de Zweedse natuur te vinden. <br />
<br />
In de stad gaan de meeste '''kinderen''' met de fiets of met de bus naar school. Op het platteland rijden er speciale schoolbussen. Tussen de middag krijgen de kinderen warm eten. Na school gaan veel kinderen trainen voor een sport, muziekles, tv kijken of huiswerk maken. Veel ouders zijn nog aan het werk als de kinderen al thuis zijn. <br />
<br />
==== Samen ====<br />
De Samen of Sami, vroeger werden ze ook wel de Lappen genoemd, is een volk dat boven de poolcirkel in het noorden van [[Scandinavië]] woont ([[Lapland]]). De Samen bewonen onder andere het gebied in het noorden van [[Noorwegen]], Zweden, [[Finland]] en [[Rusland]]. In Zweden leven ongeveer 20.000 Samen. Ze spreken hun eigen taal en hebben hun eigen gewoontes. Veel Samen wonen in gewone dorpen en steden en werken in kantoren en fabrieken, maar sommige Samen houden echt van het leven in het koude noorden en verkopen hun eigen rendiervlees en vis.<br />
<br />
=== Immigratie ===<br />
In het begin van de negentiende eeuw kwamen er al mensen uit [[Finland]] naar Zweden. De meeste immigranten kwamen pas na de [[Tweede Wereldoorlog]]. Er wonen op dit moment 300.000 Finnen in Zweden.<br />
<br />
Ongeveer 50 jaar geleden kwamen er veel werknemers uit [[Griekenland]] en [[Turkije]] naar Zweden. Zweden had een tekort aan arbeiders en de mensen werden toen met open armen ontvangen. Er wonen in het land meer dan een miljoen mensen uit andere landen. <br />
<br />
In veel landen in [[Europa]] komen vluchtelingen binnen. In veel landen wordt dit onderwerp streng behandeld en als het in het land van herkomst gewoon veilig is, moet je weer terug. De Zweedse immigratiedienst is minder streng. Zweden heeft in de jaren zeventig heel veel [[Chili|Chileense]] vluchtelingen opgenomen. Zweden is heel tolerant en gastvrij tegenover de immigranten en vluchtelingen.<br />
<br />
De laatste tijd zijn veel [[Denemarken|Denen]] in het zuiden van Zweden gaan wonen, omdat je in Zweden makkelijker en goedkoper aan een huis kunt komen en je minder belasting hoeft te betalen.<br />
<br />
Hier een overzicht van alle immigranten in Zweden, 2002:<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|22px]] [[Finland]] – 4,1%<br />
*[[Bestand:Flag of Bosnia and Herzegovina.svg|22px]] [[Bosnië en Herzegovina]] – 10,8%<br />
*[[Bestand:Vlag Koninkrijk Joegoslavië 1919-1943.png|22px]] Voormalig [[Joegoslavië]] – 7,3%<br />
*[[Bestand:Flag of Croatia.svg|22px]] [[Kroatië]] – 4,2%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of Poland.svg|22px]] [[Polen]] – 6,9%<br />
*[[Bestand:Flag of Turkey.svg|22px]] [[Turkije]] - 5,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Iraq.svg|22px]] [[Irak]] - 11%<br />
*[[Bestand:European flag.svg|22px]] Andere [[Europa|Europese]] landen – 12,3%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Afrika]] – 9,2%<br />
*[[Noord-Amerika|Noord]]- en [[Zuid-Amerika]] – 6,7%<br />
*Andere [[Azië|Aziatische]] landen – 13,6%<br />
*[[Landen van de wereld|Overige landen]] – 8,3%<br />
|}<br />
<br />
=== Emigratie ===<br />
[[Bestand:Kiruna kerk.jpg|280px|thumb|Een kerk in Kiruna.]]<br />
Vanaf 1820 tot 1930 verhuisden veel Zweden naar Noord-Amerika. Sommige gebieden hebben zwaar te lijden gehad van deze grote emigratie. Tegenwoordig wonen er in de [[Verenigde Staten]] 4,4 miljoen Zweden en in [[Canada]] 330.000!<br />
<br />
=== Taal ===<br />
Het [[Zweeds]] lijkt een beetje op het [[Nederlands]] en het [[Duits]]. Dat komt omdat de taal tot de Germaanse taalfamilie behoort. Veel woorden zijn te herkennen. Het [[Zweeds]] is ook een toontaal. Dat betekent dat in sommige woorden en zinnen de toon omhoog of omlaag gaat.<br />
<br />
=== Religie ===<br />
Gustav Vasa maakte in 1527 de Lutherse godsdienst tot staatsgodsdienst. Dat betekent dat de oorspronkelijke rooms-katholieke kerken in protestantse kerken veranderden. <br />
Met de komst van buitenlanders zijn ook andere religies Zweden binnengekomen. Ongeveer 100.000 mensen zijn rooms-katholiek. In sommige steden staat een moskee. De meeste mensen zijn [[protestant]], ruim 68%.<br />
<br />
== Politiek ==<br />
[[Bestand:Rijksdag Zweden.jpg|285px|thumb|De Rijksdag in [[Stockholm]].]]<br />
Zweden heeft een [[constitutionele monarchie]]. Ook heeft Zweden een ceremonieel koningschap. Dat betekent dat het staatshoofd (de koning) niet lid is van de [[regering]].<br />
<br />
Sinds 19 september 1973 is Karel XVI Gustaaf de koning van Zweden. Hij zal worden opgevolgd door zijn dochter prinses Victoria Ingrid Alice Desiree. De vrouw van Karel heet koningin Silvia en zij hebben 3 kinderen: Victoria (de kroonprinses), Carl Philip en Madeleine.<br />
<br />
De [[regeringsleider]], in Zweden wordt het de staatsminister genoemd, wordt gekozen door het [[parlement]]. De [[regeringsleider]] benoemt ook de ministers. Van 2006 tot 2014 was [[Fredrik Reinfeldt]] de [[regeringsleider]], nadat hij de parlementsverkiezingen won. Sinds 3 oktober 2014 is [[Stefan Löfven]] de regeringsleider.<br />
<br />
Het Zweedse [[parlement]], de Rijksdag, heeft één kamer. De kamer telt 349 leden. De leden worden direct gekozen.<br />
<br />
Om de 4 jaar zijn er parlementsverkiezingen. Als je 18 jaar of ouder bent mag je stemmen.<br />
<br />
Elke län (Zweedse provincie) heeft een gouverneur. De gouverneurs worden door het [[kabinet]] benoemd. Het [[kabinet]] is eigenlijk hetzelfde als de [[regering]].<br />
<br />
== Economie ==<br />
=== Werken in de dienstsector ===<br />
Ongeveer 4,5 miljoen Zweden hebben een baan. Van hun werkt ruim 70% in de dienstsector. Het grootste deel van de dienstensector zit in de hoofdstad [[Stockholm]] en andere grote steden, omdat er hier meer onderwijsinstellingen en handelscentra zijn gevestigd. Meer dan de helft van de mensen die in de dienstensector werken doen dat voor de overheid. Ze werken bijvoorbeeld in de verpleging, het onderwijs, de gezondheidszorg of bij de politie. <br />
<br />
Ongeveer 14% werkt in de handel en de horeca. Daaronder vallen bijvoorbeeld winkels, hotels en restaurants. En ongeveer 9% is werkzaam bij de financiële zaken, zoals banken en verzekeringsmaatschappijen. Ruim 7% werkt bij de transport of communicatie, zoals radio en televisie.<br />
<br />
De mensen in Zweden verdienen erg goed, ruim €29.850 per jaar! (2011)<br />
<br />
=== Werkloosheid ===<br />
De werkloosheid van Zweden: In 1990 waren er ongeveer 75.000 mensen werkloos. Dat aantal steeg snel tot in 1993, toen er ruim 360.000 mensen werkloos waren. Dat aantal bleef een aantal jaren hangen. Vanaf 1997 daalde het aantal weer tot in 2002, toen er 175.000 mensen geen baan hadden.<br />
<br />
=== Landbouw en veeteelt ===<br />
Zweden was in de 19e eeuw een land met heel veel boeren. Driekwart van de mensen werkte toen op het land en ze woonden in eenvoudige, houten huizen. Tegenwoordig werkt nog maar 3% van de bevolking in de [[landbouw]], [[veeteelt]] en [[bosbouw]]. De bedrijven van de boeren zijn wel veel groter en beter geworden. Veel machines hebben het zware werk overgenomen. De landbouw vindt met name plaats in het zuiden van het land, ongeveer onder de lijn van [[Oslo]] en [[Stockholm]]. De boeren verbouwen daar vooral graan, suikerbieten en aardappelen. Ook werken er mensen in de veeteelt. Koeien worden gehouden voor de melk en voor de slacht en er zijn kippenboerderijen en varkenshouderijen. De Zweden eten het liefst vlees en eieren die in Zweden zelf geproduceerd zijn.<br />
<br />
=== Bosbouw ===<br />
Op meer dan de helft van de bodem in Zweden groeien bomen in uitgestrekte bossen. Zweden is samen met [[Canada]] de grootste leverancier van [[hout]] in de wereld. Zweden verdient veel met de bosbouw. Er zijn ongeveer 28.000 mensen werkzaam in de bosbouw. Dat aantal gaat steeds meer dalen, omdat er nu veel machines worden ingezet. Jaarlijks wordt er ongeveer 68 miljoen kubieke meter hout gekapt. De mensen planten hierna weer nieuwe bomen die ook weer groter worden. Je mag overigens niet overal zomaar bomen kappen. In bepaalde gebieden mag helemaal niet gekapt worden, zoals in nationale parken. Het moet ook op een duurzame wijze worden gekapt, met behoud van de biodiversiteit. Dat betekent dat er voldoende bomen over moeten blijven voor vogels, het leefgebied van dieren en planten niet mag worden aangetast en bomen langs rivieren mogen niet gekapt worden. Dit moet de overheid in de gaten houden. Dit alles is in de wet vastgelegd.<br />
<br />
Vroeger was het transport van hout erg moeilijk. De gekapte boomstammen moesten in de rivieren worden gegooid en ze dreven naar de zee, waar de boomstammen er weer werden uitgehaald. Tegenwoordig worden de boomstammen met vrachtwagens en treinen vervoerd naar de houtzagerijen en cellulosefabrieken. In de cellulosefabrieken wordt het hout tot pulp vermalen waar papier van wordt gemaakt. De pulp wordt naar de papierfabrieken gebracht.<br />
<br />
Ikea is een Zweedse producent van houten meubelen. In heel veel landen vind je Ikea fabrieken.<br />
<br />
=== Energie ===<br />
Waterkrachtcentrales liggen veel in het midden en noorden van Zweden waar de grote rivieren stromen. Zij leveren meer dan 40% van alle energie. <br />
<br />
=== Industrie ===<br />
[[Bestand:Volvo V70.JPG|250px|thumb|Een Volvo V70, een Zweedse auto.]]<br />
Louis de Geer, een Nederlander, is de grondlegger van de industrie in Zweden. Hij begon rond het jaar 1620 een ijzergieterij. Pas veel later is de industrie echt op gang gekomen. In de Zweedse bodem werden veel grondstoffen gevonden. Het ijzererts dat bij Kiruna (Noord-Zweden) werd gedolven, behoort tot de hoogste kwaliteit. Maar ook in Midden-Zweden werd ijzererts gevonden. Zweden heeft één van de grootste hoeveelheid ijzererts, zwavelerts, koper en lood van [[Europa]].<br />
<br />
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] is de auto-industrie in Zweden enorm gegroeid. Volvo en Saab werden bekende merken in [[Europa]]. Saab maakt zelfs vliegtuigen. Ook worden er in Zweden koelkasten, stofzuigers en telefoons gemaakt. Er liggen telefoonnetwerken in het buitenland. <br />
<br />
De belangrijkste handelspartners van Zweden '''circa 2005''' waren: (% van de waarde)<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|'''Export (uitvoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 10,9%<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 10,3%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 7,6 %<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 5,8%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,5%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 5,4%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 5,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 4,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 4,2% <br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |'''Import (invoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 16,8%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 8,4%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 7,5%<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 7,2%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 6,5%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 6,4%<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 3,8<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 3,3%<br />
|}<br />
<br />
== Toerisme en vrije tijd ==<br />
=== Toerisme ===<br />
Zweden is een land waar heel veel te zien en te beleven valt. Er zijn prachtige, oude steden, zoals [[Stockholm]], [[Göteborg]] en [[Helsingborg]]. Maar ook een prachtige natuur waar je veel kan doen. Kortom: Zweden lijkt een echt toeristenland, maar toch is dat niet zo. Vroeger kwamen er veel toeristen naar Zweden, ongeveer 14 miljoen, maar dat aantal nam sterk af. De Zweden proberen het wel weer aantrekkelijker te maken, maar veel mensen denken dat Zweden koud en nat is. Dat is niet zo, want in de zomer kan het er ook erg warm zijn. Mensen kunnen naar de vele meren waar je kan zwemmen, of voor de wintersport om te skiën of te schaatsen. Tegenwoordig komen er jaarlijks zo’n 6 miljoen bezoekers naar Zweden, waaronder ook veel [[Japan]]ners. Wel komen veel dagjesmensen uit [[Noorwegen]] en [[Denemarken]] naar Zweden, omdat veel artikelen in Zweden erg goedkoop zijn.<br />
<br />
=== Vrije tijd ===<br />
Zweden houden van de natuur en trekken er in hun vrije tijd graag op uit. In [[Lapland]] kan je wandelen op de goed onderhouden wandelpaden door de prachtige natuur. Je mag ook overal kamperen. Ook skiën is een populaire wintersport. Heel veel mensen hebben hun eigen ski's en veel kinderen leren skiën op jonge leeftijd.<br />
<br />
De Zweden gaan 's zomers graag op vakantie naar het buitenland, vooral naar de landen rond de [[Middellandse Zee]]. Veel Zweden gaan meerdere keren per jaar op vakantie. Ook dagtripjes naar [[Denemarken]] en [[Polen]] zijn populair, vooral omdat je daar makkelijker aan sterke drank kunt komen.<br />
<br />
== Onderwijs ==<br />
Veel kinderen gaan als ze nog klein zijn naar de ''daghem'', de kinderopvang, omdat de ouders vaak werken. Vanaf 7 jaar is de basisschool, de ''grundskola''. Dit is verplicht. Het duurt 9 jaar, dus tot aan je zestiende zit je op school. In de lessen is veel aandacht voor natuur en activiteiten, zoals sport, muziek en handenarbeid. In de middag krijgen de kinderen op school warm eten.<br />
<br />
Na de basisschool kan je 2 of 3 jaar naar het gymnasium. Als je deze diploma hebt gehaald, kan je een studie doen aan een hogeschool of [[universiteit]]. In totaal zijn er in het hele land ongeveer 30 tot 35 hogescholen en universiteiten. Het verschil tussen een hogeschool en universiteit is dat er aan een universiteit onderzoek wordt gedaan. Aan een hogeschool gebeurt dit niet.<br />
<br />
Het onderwijs in Zweden is gratis! Van de basisschool tot aan de universiteit.<br />
<br />
== Cultuur ==<br />
[[Bestand:Knäckebröd.jpg|250px|thumb|Bekend in de Zweedse keuken, ''knäckebröd''.]]<br />
[[Bestand:Systembolaget.JPG|250px|thumb|Een ''systembolaget'' in het winkelcentrum Kungens Kurva in Huddinge, vlakbij [[Stockholm]].]]<br />
[[Bestand:Midsommar på Årsnäs.png|250px|thumb|Het midzomerfeest bij Kode, een plaatsje bij [[Göteborg]].]]<br />
[[Bestand:Luciafeest 2007.jpg|250px|thumb|Het Luciafeest in 2007.]]<br />
[[Bestand:Zweedse krant.jpg|250px|thumb|De Zweedse kranten ''Dagens Nyheter'' en ''Göteborgs-Posten''.]]<br />
[[Bestand:Svenska honderdkronen.JPG|250px|thumb|Zweedse honderdkronen.]]<br />
[[Bestand:Inlandsvägen.jpg|250px|thumb|Een ''inlandsväg'' is een Zweedse term voor een weg die van zuid naar noord loopt.]]<br />
[[Bestand:X2000 in Malmö.jpg|250px|thumb|De X2000, ook wel de SJ X2 genoemd, in [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:SAS.png|250px|thumb|Een vliegtuig van de Scandinavian Airlines.]]<br />
[[Bestand:Turning Torso by night.jpg|250px|thumb|De Turning Torso in de nacht, [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:Avicii.jpg|250px|thumb|Een bekende Zweedse dj, [[Avicii]].]]<br />
[[Bestand:ABBA Member.jpg|250px|thumb|De 4 leden van [[ABBA]], een wereldberoemde popgroep.]]<br />
<br />
=== Algemeen ===<br />
Veel Zweden zijn geïnteresseerd in kunst en cultuur. Ook zijn de Zweden leergierig, dus ze gaan graag naar cursussen en studies.<br />
<br />
Zweden staat ook bekend op het gebied van ''design''. De Zweedse meubelen zijn heel gewild in de rest van de wereld. Ook is glas een bekend product, want er zijn verschillende beroemde glasblazerijen.<br />
<br />
=== Sport ===<br />
Zweden kent een aantal populaire sporten. [[IJshockey]], [[bandy]], [[innebandy]], [[schaatsen]] en [[skiën]] zijn bekend onder de Zweden. Ook houden veel Zweden van watersport. [[Voetbal]] is ook erg populair, ook bij de meisjes. Zweden heeft dan ook een goed nationaal voetbalelftal, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. In 1994 stond het Zweedse mannenelftal zelfs tweede op de FIFA-wereldranglijst. Meer dan 2 miljoen van de 9 miljoen Zweden zijn lid van een sportvereniging. Veel kinderen zitten op [[voetbal]], [[golf]], [[atletiek]] en [[paardensport]].<br />
<br />
=== Zweedse keuken ===<br />
Zweden heeft een heel eigen keuken. De meeste gerechten komen van de boeren en zijn stevig: veel vlees/vis met aardappelen en jus.<br />
Vis is in Zweden erg populair. In de rivieren zit veel zalm en forel. In de rivieren, meren en in de [[Oostzee]] wordt vis gevangen.<br />
<br />
Sommige Zweden eten haring op een aparte manier. Dat heet ''surströmming''. De haring wordt verpakt in blik en na een paar maanden gaat de haring rotten en het blik gaat bol staan. Als het blik bol gaat staan is het een goed moment om het blik te openen en de haring te eten. Het geeft wel een vreselijke lucht, daarom kan je het beter niet in huis openen!<br />
<br />
In Zweden zijn verschillende broodsoorten. Veel broodsoorten zijn gezoet met stroop, waardoor het langer goed blijft. Tegenwoordig is het niet meer nodig, maar veel Zweden zijn die zoete smaak wel gewend. Een typisch Zweeds broodsoort dat je maandenlang kunt bewaren is ''knäckebröd''. Het is plat, knapperig en volkoren. ''Knäckebröd'' is erg gezond en het wordt veel gegeten door mensen die op dieet zijn.<br />
<br />
In de vele bossen groeien verschillende soorten bessen, waaronder bosbessen, bramen, frambozen en wilde aardbeien. Maar je vindt er ook verschillende soorten eetbare [[paddenstoelen]]. Deze bessen en “schimmels” worden veel geplukt door de mensen. Van de bessen kan je onder andere ''kräm'' maken. Dat is een soort vla van bessensap gemaakt. Maar dit kan je ook gewoon in de supermarkt kopen.<br />
<br />
==== Alcohol ====<br />
In Zweden kun je in supermarkten alleen licht [[bier]] krijgen. Voor sterke drank, zoals likeur, wijn en zwaarder bier moet je naar speciale staatswinkeltjes. Zo'n winkeltje heet een ''systembolaget''. Mensen die in afgelegen gebieden wonen moeten hiervoor meestal ver reizen, omdat het meestal alleen in grote steden te vinden is.<br />
<br />
=== Zweedse feestdagen ===<br />
Enkele bekende Zweedse feestdagen zijn:<br />
<br />
==== Walpurgisnacht ====<br />
Op 30 april wordt de Walpurgisnacht gevierd, ook wel bekend als ''Valborgsmässoafton''. 'S avonds worden overal grote vuren ontstoken om de winter te verjagen. Het feest wordt onder andere ook in [[Duitsland]] en [[Finland]] gevierd. De viering is overal verschillend. Vaak zingen de mensen liedjes over de lente, maar ook worden er soms carnavalsoptochten gehouden. <br />
<br />
==== Nationale feestdag ====<br />
De nationale feestdag is de ''Svenska flaggans dag''. In 1982 werd besloten dat 6 juni, de dag van de Zweedse vlag, ook de nationale feestdag zou worden. Het werd echter geen officiële feestdag waarop iedereen vrij zou zijn. Later wilden mensen in de regering een nieuwe nationale feestdag creëren, waar iedereen, inclusief de immigranten, plezier aan zouden beleven. Daarom werd in 2005 besloten dat de nationale feestdag een officiële feestdag werd. Dit ging ten koste van tweede pinksterdag.<br />
<br />
==== Midzomerfeest ====<br />
Het ''midsommarfest'' wordt gevierd op de vrijdag en zaterdag van het laatste weekend van juni. Iedereen doet daar aan mee en de huizen en winkels zijn versierd. De mensen gaan tot diep in de nacht door met dansen en drinken. Als traditie planten de mensen een meiboom. Op de boom zitten berkenbladeren en bloemen. Veel mensen vieren dat de zomer is begonnen.<br />
<br />
==== Rivierkreeftfeest ====<br />
Op de tweede woensdag van augustus begint het ''Kräftskiva''. De hele familie komt dan bij elkaar om rivierkreeft te eten met brood, kaas, bier en schnapps. De kreeften die worden gegeten zijn erg geliefd en sommige mensen kweken ze zelf om zeker te weten dat ze er één hebben als het seizoen begint.<br />
<br />
==== Surströmningfeest ====<br />
Op de tweede donderdag van augustus begint in het noorden van Zweden het ''surströmningfeest''. De mensen eten dan de eerste haringen die in de [[Oostzee]] zijn gevangen. De haringen worden gegeten met brood, uien en aardappelen.<br />
<br />
==== Luciafeest ====<br />
Op 13 december wordt het ''Santa Luciafest'' gevierd. Het feest geeft het begin van de kerstperiode aan. De Lucia draagt een wit gewaad met een rood lint en ze heeft een kroon met brandende kaarsen op haar hoofd.<br />
<br />
==== Kerstfeest ====<br />
Het kerstfeest is voor de Zweden een echt familiefeest. Het wordt gevierd rond 24, 25 en 26 december. De familie komt bij elkaar om verschillende lekkernijen te eten en daarna worden er oude liederen gezongen rond de kerstboom. Onder de kerstboom liggen ook cadeautjes. <br />
<br />
==== Oud en nieuw ====<br />
Met oud en nieuw, eind december en begin januari, organiseren de Zweden hun eigen feesten. Jongeren gaan vaak naar de discotheek of mensen zoeken een restaurant op. Er wordt ook wel [[vuurwerk]] afgestoken, maar de gekte daaromheen is niet zo groot als in de rest van [[Europa]], bijvoorbeeld [[Nederland]], [[België]], [[Duitsland]] en Oost-Europa.<br />
<br />
=== Media ===<br />
==== Radio en televisie ====<br />
Sveriges Television (SVT) is de nationale publieke omroep van Zweden. Het is opgericht in 1956. SVT heeft 6 kanalen. Verder hebben verschillende regio’s lokale televisie. Zweden heeft ook een educatieve omroep: ''Utbildningsradion''. Er is ook een aparte kinderzender die programma’s voor kinderen uitzend. <br />
<br />
Sveriges Radio heeft verschillende zenders. De één heeft alleen klassieke muziek en de andere zend vaak nieuws uit. Je hebt ook zenders met popmuziek en amusement. Verder heb je ook verschillende lokale zenders, afhankelijk van waar je bent.<br />
<br />
==== Kranten en tijdschriften ====<br />
Verschillende Zweedse kranten zijn ''Dagens Nyheter'', ''Aftonbladet'', ''Svenska Dagbladet'' en ''Metro''. Verder zijn er ook veel streekbladen voor bijvoorbeeld [[Skåne]], [[Stockholm]] en Jämtland.<br />
<br />
=== Geld ===<br />
In september 2003 stemde 56% van de Zweden tegen de invoering van de euro in hun land. De mensen betalen daar dus nog steeds met de [[Zweedse kroon]]. Eén Zweedse kroon is ongeveer 11 cent. Honderd Zweedse kronen zijn dus 11 euro.<br />
<br />
=== Gezondheidszorg ===<br />
De meeste steden hebben meerdere gezondheidscentra (''Vårdcentraler''). Er werken artsen en verpleegkundigen in de ziekenhuizen. De gezondheidszorg is in Zweden heel erg goed. Iedereen valt onder de verplichte collectieve ziektekostenverzekering. Een opname of verblijf in het [[ziekenhuis]] wordt dus betaald door de verzekering. In Zweden zijn ook apotheken, waar je medicijnen kan halen.<br />
<br />
== Vervoer ==<br />
=== Per auto ===<br />
Tegenwoordig vindt het meeste transport plaats over de weg, dat vaak geasfalteerd is, maar er zijn ook verharde grindwegen. Het vrachtvervoer gaat vooral per vrachtwagen. Hoewel Zweden een erg groot land is met een kleine bevolking, heeft het toch een groot wegennet. Er zijn een paar grote vierbaanswegen, zoals de E4 van [[Stockholm]] naar Helsingborg. Rondom de steden zijn de wegen ook vierbaans. Verder naar het noorden vind je minder wegen, omdat het daar veel minder dichtbevolkt is. Over een afstand van 100 kilometer zie je daar soms maar een paar auto’s!<br />
<br />
=== Per trein ===<br />
In Zweden vind je verschillende soorten [[trein]]en. De snelste is de hogesnelheidstrein X2000. Die rijdt met een snelheid van meer dan 200 kilometer per uur. Deze treinen rijden naar [[Malmö]], [[Sundsvall]], [[Jönköping]], maar ook naar [[Kopenhagen]] en [[Oslo]] in het buitenland. De treinreis van [[Göteborg]] naar [[Stockholm]] duurt maar 3 uur en aan boord kun je een warme maaltijd krijgen. Verder heb je ook nog de intercities, de treinen die tussen verschillende steden rijden. Ook heb je in [[Lapland]] kilometerslange ertstreinen die ijzererts naar de havens brengen.<br />
<br />
=== Per bus ===<br />
Tussen veel Zweedse steden rijden bussen. Met de bus reizen is er goedkoop. Als je met de bus reist, zit je in een snelbus. Deze snelbussen stoppen niet vaak op tussenliggende plaatsen. Er rijden zelfs bussen naar [[Noorwegen]] en [[Denemarken]].<br />
<br />
=== Per boot ===<br />
Er varen nog steeds veerboten over de [[Oostzee]], die naar eilanden of zelfs naar het buitenland gaan. Er zijn verschillende veerverbindingen met andere landen.<br />
<br />
=== Per vliegtuig ===<br />
Zweden is een heel groot land, waardoor reizen met een vliegtuig erg handig en normaal is. Er zijn veel vliegvelden in het land. Zweden deelt samen met [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] de luchtvaartmaatschappij SAS, [[Scandinavian Airlines|Scandinavia Airline System]]. Vanuit de luchthavens van [[Stockholm]] vliegt de SAS op alle werelddelen.<br />
<br />
== Gebouwen ==<br />
Zweden heeft 24 gebouwen die hoger zijn dan 70 meter. Veel van die gebouwen staan in de hoofdstad [[Stockholm]], maar ook in [[Göteborg]], [[Malmö]], [[Västerås]], [[Solna]], [[Lund]], [[Halmstad]] en [[Upplands Väsby]]. Hier een lijst met de 10 hoogste gebouwen van Zweden:<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 1 || [[Turning Torso]] || [[Malmö]] || 190 m|| 2005<br />
|-<br />
| 2 || [[Kista Science Tower]] || [[Stockholm]] || 124 m || 2003 <br />
|-<br />
| 3 || [[Scandic Victoria Tower]] || [[Stockholm]] || 117 m || 2011<br />
|-<br />
| 4 || [[Quality Hotel Friends]] || [[Solna]] || 90 m || 2013<br />
|-<br />
| 5 || [[Skatteskrapan]] || [[Stockholm]] || 86 m || 1959<br />
|}<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 6 || [[DN-Skrapan]] || [[Stockholm]] || 84 m || 1964<br />
|-<br />
| 7 || [[Kronprinsen]] || [[Malmö]] || 82 m|| 1964<br />
|-<br />
| 8 || [[Gothia Crown Tower]] || [[Göteborg]] || 82 m || 1984<br />
|-<br />
| 9 || [[Lilla Bommen]] || [[Göteborg]] || 81 m || 1989<br />
|-<br />
| 10 || [[Skrapan]] || [[Västerås]] || 81 m || 1990<br />
|}<br />
|}<br />
<br />
== Vlag ==<br />
[[Bestand:Flag of Sweden.svg|30px]] De Zweedse vlag is al sinds de zestiende eeuw in gebruik, maar werd pas in 1906 de officiële vlag van Zweden. Het Scandinavisch kruis moet het [[christendom|christelijk]] geloof voorstellen en het blauw en het geel het oude Zweedse wapen.<br />
<br />
== Beroemde Zweden ==<br />
* [[ABBA]] (actief van 1972-1982), popgroep<br />
* [[Astrid Lindgren]] (1907-2002), schrijfster<br />
* [[Alfred Nobel]] (1833-1896), uitvinder van [[dynamiet]] - naar hem is ook de [[Nobelprijs]] vernoemd<br />
* [[Avicii]] (1989), dj<br />
* [[Inger Nilsson]] (1959), kind[[actrice]], Inger speelde [[Pippi Langkous]]<br />
* [[Ove Kindvall]] (1943), voetballer<br />
* [[Zlatan Ibrahimović]] (1981), voetballer<br />
<br />
== Weetjes ==<br />
Wist je dat...<br />
*... Zweden haar nationale luchtvaartmaatschappij, [[Scandinavian Airlines]], deelt met [[Noorwegen]] en [[Denemarken]]?<br />
*... het water in de meertjes zo schoon is dat je het kunt drinken?<br />
*... de [[Sontbrug]] Zweden met [[Denemarken]] verbind?<br />
*... veel Zweedse kinderen een televisie op hun kamer hebben?<br />
*... rottende haring in blik een echte Zweedse lekkernij is?<br />
*... herten in het voorjaar de bloemetjes komen opeten in de tuinen aan de rand van de stad?<br />
*... Zweedse vrouwen tot de allermooiste vrouwen ter wereld behoren?<br />
*... Zweden één van de welvarendste landen ter wereld is?<br />
*... gezinnen in Zweden vaak 2 of meer auto's hebben?<br />
*... er 200 kilometer boven de [[poolcirkel]] een [[IJshotel Jukkasjärvi|ijshotel]] staat dat alleen in de winter geopend is?<br />
<br />
== Fotogalerij ==<br />
<gallery><br />
Bestand:Zweden map.gif|Een kaartje van Zweden<br />
</gallery><br />
<br />
Voor meer afbeeldingen van Zweden, kijk dan [[:Categorie:AfbZweden|hier]]!<br />
<br />
== Externe links, bronnen, afbeeldingen ==<br />
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sw.html CIA worldfactbook]<br />
* [http://www.zweden.com Site over Zweden] (In het Duits en Engels)<br />
<br />
{{Navigatie Europese Unie}}<br />
{{Navigatie Landen Europa}}<br />
[[Categorie:Landen]]<br />
[[Categorie:Europese Unie]]<br />
[[Categorie:Landen van Europa]]<br />
[[Categorie:Koninkrijk]]<br />
<br />
[[en:Sweden]]<br />
[[es:Suecia]]<br />
[[fr:Suède]]<br />
[[ru:Швеция]]<br />
|}</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Zweden&diff=488401Zweden2017-08-18T15:09:27Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{Nominatie}}<br />
{{Zweden}}<br />
[[Bestand:Stora Sjöfallet National Park.jpg|450px|thumb|Stora Sjöfallet National Park in [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Noorderlicht Zweden.jpg|450px|thumb|Het noorderlicht (Poollicht) boven [[Lapland]], een natuurverschijnsel dat in Zweden voorkomt.]]<br />
'''Zweden''' of eigenlijk het '''Koninkrijk Zweden''' is een land in Noord-Europa. Het land vormt samen met [[Noorwegen]] en [[Denemarken]] [[Scandinavië]]. Het is het grootste land van Scandinavië en heeft ook de meeste inwoners.<br />
<br />
De hoofdstad van Zweden is [[Stockholm]]. Andere grote steden in Zweden zijn [[Göteborg]], [[Malmö]] en [[Uppsala]]. Zweden is één van de rijkste en welvarendste landen ter wereld. Zweden heeft ook een [[volkslied]]: [[Zweeds volkslied|Du gamla, Du fria]]<br />
<br />
Zweden is lid van de [[Noordse Raad]] en sinds 1 januari 1995 ook lid van de [[Europese Unie]]. In Zweden betaalt men niet met de euro, maar met [[Zweedse kroon|Zweedse kronen]]. Zweden is het land van [[Pippi Langkous]], [[Knäckebröd]], [[Astrid Lindgren]], [[IKEA]], [[Volvo]] en [[ABBA]].<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
[[Bestand:Mälarmeer.jpg|275px|left|thumb|Hier aan het Mälarenmeer begon de geschiedenis van Zweden.]]<br />
=== Oorspronkelijke bewoners ===<br />
Rond het begin van de jaartelling leefde er in de buurt van [[Stockholm]] aan het Mälarenmeer een volk, de [[Svear]]. Zij aanbaden verschillende goden, waaronder [[Odin]], de god van de oorlog die rondreed op zijn achtbenige paard. Een andere god was [[Tor]], de dondergod die rondreed op zijn strijdwagen die getrokken werd door 2 rammen. Ook hielp hij mensen bij ziekte en honger. Samen met [[Freja]] waren dit de belangrijkste goden van de Svear. Het volk gebruikte ook ijzeren werktuigen. <br />
<br />
Daarvoor hadden in Zweden al veel [[Germanen|Germaanse]] stammen van jagers rondgezworven. In de tijd van de Svear waren er ook al andere stammen en koninkrijkjes in Zweden. De koningen van de koninkrijkjes zeiden, om meer gezag te krijgen, dat ze afstamden van de goden. De Svear hadden hun naam aan Zweden gegeven, want Zweden is in het Zweeds: Sverige. In het zuiden van Zweden leefden de Goten.<br />
<br />
=== Vikingen ===<br />
Voor veel mensen was het vroeger een echte strijd om te overleven. Het werd nog eens extra moeilijk omdat de koningen heel veel belasting eisten. De mensen moesten heel veel oogst afstaan, waardoor er niet veel meer voor henzelf was. De mensen trokken weg richting de kust, waar goede scheepsbouwers woonden. Zij bouwden goede en snelle schepen. De mensen verlieten onder leiding van hun hoofdmannen [[Scandinavië]] en trokken op rooftocht naar West- en Oost-Europa. Later kwam de handel op gang. De Zweden dreven handel in het oosten, vooral in [[Rusland]]. Het plaatsje Birka, wat vlakbij [[Stockholm]] ligt, was een handelsplaats van de [[Vikingen]].<br />
<br />
=== Geloof ===<br />
In het gebied van Zweden was in de [[vroege middeleeuwen]] het [[christendom]] nog niet zo bekend. In 1008 ging de belangrijkste koning, Olaf van Uppsala, tot het christendom over. De verspreiding van het geloof ging traag, omdat nog veel mensen in de goden geloofden. Aan het eind van de 11e eeuw, toen de tempels van de goden waren verwoest, werd het [[christendom]] algemeen. In 1164 kwam in [[Uppsala]] het eerste aartsbisdom. In de 13e eeuw kwam er een koningschap met een hofhouding. Edelen en geestelijken kregen veel macht, zoals ook in andere [[Europa|Europese]] landen.<br />
<br />
=== Oorlogen en opstanden ===<br />
Na 1250 werd Zweden steeds meer een echt land met wetten. Zweden veroverde ook [[Finland]]. In 1252 werd [[Stockholm]] gesticht. In deze tijd had Zweden ongeveer 500.000 inwoners. Zweden dreef toen handel met de Duitse Hanzesteden. In 1380 werden [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] één land. Dit rijk werd geregeerd door de koningin Margareta van Denemarken. In 1397 werd ook Zweden toegevoegd aan het Deense rijk. Vanaf nu heette het de Unie van Kalmar. De Zweden lieten dit niet toe en in 1471 werden de Denen weggejaagd. Hierop volgde een lange periode van oorlog tussen [[Denemarken]] en Zweden. In 1520 lukte het Christian II van Denemarken toch om Zweden te veroveren. Hij ging naar [[Stockholm]] om zichzelf tot koning uit te roepen. Daarna vond het bloedbad van Stockholm plaats. Er werden 94 Zweedse edelen, bisschoppen, maar ook burgers onthoofd op de grote markt (Stortorget) in Stockholm. Overal in Zweden brak nu een opstand uit. De Deense koning Christian II hield het slechts 3 jaar vol, want in 1523 lukte het Gustav Vasa, de leider van het verzet tegen de Denen, om de Denen definitief weg te jagen. Gustav werd op 6 juni in hetzelfde jaar tot koning gekroond. Deze koning bracht weer orde in het land en de Lutherse godsdienst werd de staatsgodsdienst.<br />
<br />
=== Grootmacht Zweden ===<br />
[[Afbeelding:Zweden 1560-1814.PNG|thumb|250px|Groei van het Zweedse Rijk tussen 1560 en 1814.]]<br />
De 17e eeuw was voor Zweden een soort “Gouden eeuw”. Koning Gustav II Adolf legde de basis voor grootmacht Zweden. Hij maakte een goed bestuur, stimuleerde het onderwijs en bouwde een sterk leger. Tijdens zijn koningschap werden veel steden gesticht, waaronder ook [[Göteborg]]. Maar de 17e eeuw was ook een eeuw vol met oorlogen. [[Polen]] was rooms-katholiek en begon een oorlog tegen de protestantse grootmacht Zweden. Zweden won wel en Polen moest delen van haar kustgebied afstaan. Ook veroverde Zweden delen van de [[Baltische Staten]]. Ook begon er weer een strijd tegen [[Denemarken]]. In 1618 begon de [[Dertigjarige Oorlog]] in Duitsland. De rooms-katholieke keizer probeerde de protestanten in [[Duitsland]] terug te dwingen, maar Zweden kwam de protestanten te hulp. De Zweedse troepen trokken steeds verder Duitsland binnen en bezetten zelfs [[München]]. Bij de vrede van Westfalen, in Münster in 1648, kwamen grote stukken land aan de [[Oostzee]]kust bij Zweden. In 1658 hoorde [[Skåne]] (Zuid-Zweden) ook bij de grootmacht Zweden (want Skåne hoorde eerst nog bij [[Denemarken]]) en hiermee was de strijd in Noord-Europa definitief beslist. Hiernaast op het plaatje kan je nog een keer zien welke delen er allemaal bij de grootmacht Zweden hoorden.<br />
<br />
=== Het einde van Grootmacht Zweden ===<br />
Karel XII, de zoon van Karel XI, werd in 1697 koning. Hij was nog maar 15 jaar oud, maar de adel gaf hem alle macht. In 1700 begon de Derde Noordse oorlog met [[Rusland]], [[Polen]] en [[Denemarken]]. Het ging daarbij om de [[Baltische Staten|Baltische landen]]. [[Rusland]] won de oorlog die in 1721 eindigde. Zweden moest [[Estland]] en [[Letland]] aan [[Rusland]] afstaan en ook de delen van [[Polen]], [[Brandenburg]] en [[Denemarken]]. Grootmacht Zweden verloor heel veel land, geld en macht. In 1720 kwam er een nieuwe wet en de koning verloor bijna alle macht. Er ontstonden 2 partijen. Aan de ene kant stond een partij die de handel en de industrie probeerde te bevorderen en aan de andere kant stond een partij die in 1741 Zweden in een oorlog stortte met [[Rusland]]. De “handel en industrie partij" werd door haar tegenstanders spottend ''Mössorna'' (betekent:slaapmutsen) genoemd. De andere partij werd weer ''Hattar'' (betekent:hoeden) genoemd. Na de oorlog met Rusland had Zweden een stuk van [[Finland]] verloren. <br />
<br />
=== Na de Grootmacht Zweden ===<br />
In 1772 lukte het koning Gustav III toch nog om aan de macht te komen. Hij werd in 1792 vermoord. Gustav III liet Zweden wel welvarend achter. Zijn zoon Gustav Adolf deed het niet goed, want hij stortte Zweden in een oorlog met [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] en daarna ook nog tegen [[Rusland]], waardoor [[Finland]] in 1809 helemaal verloren ging. Gustav Adolf werd afgezet en er kwam een nieuwe koning: Karel XIII. Maar deze koning had geen kinderen, dus dat betekende dat bij het overlijden van Karel er geen koning meer was in Zweden. In 1810 werd daarom de Franse maarschalk Napoleon Jean-Baptiste Bernadotte aangewezen als troonopvolger. In 1818 stierf Karel XIII, waardoor Jean-Baptiste Bernadotte koning van Zweden en [[Noorwegen]] werd. Zijn nieuwe naam werd Karel XIV Johan. Maar waarom nou opeens koning van Zweden EN Noorwegen? In 1814 was [[Noorwegen]] na een korte strijd bij Zweden gevoegd, als dank voor de steun van Zweden tijdens de strijd tegen [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]]. Dit was de laatste oorlog van Zweden. Ook kregen in 1865 sommige boeren steeds meer macht. Negentig procent van de bevolking werkte in de landbouw en deze mensen waren erg arm. Daarom emigreerden vanaf 1850 veel boeren en arbeiders naar [[Noord-Amerika]]. Vanaf 1880 begon er een grote industriële ontwikkeling met ijzererts, koper en andere belangrijke materialen. Deze grondstoffen legden de basis voor een grote staalindustrie en later ook de autofabrieken.<br />
<br />
=== Twintigste eeuw ===<br />
In 1905 werd [[Noorwegen]] onafhankelijk van Zweden. Bij de [[Eerste Wereldoorlog|Eerste]] en [[Tweede Wereldoorlog]] was Zweden [[neutraal]] gebleven, maar in de [[Tweede Wereldoorlog]] speelde Zweden toch een belangrijke rol. Zweden leverde ijzererts en troepen aan [[Nazi-Duitsland]]. In 1901 werd de [[Nobelprijs]] voor het eerst uitgereikt en in 1912 werden de [[Olympische Spelen]] in [[Stockholm]] gehouden. In 1918 kreeg Zweden ook kiesrecht voor mannen en vrouwen. Ook tijdens de eerste helft van de 20e eeuw was er een snelle industriële ontwikkeling. Ook werd er elektriciteit opgewekt door snelstromende rivieren, waardoor het land aan goedkopere energie kon komen. Ook werd stemrecht en scholing een feit. Ook kwamen er cursussen en vakverenigingen. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werd de leider van de sociaal-democraten, Tage Erlander, de premier. In die tijd ontwikkelde Zweden zich tot een welvaartstaat. Gratis onderwijs, goede gezondheidszorg, pensioenen, goede huizen en ook de gelijkheid van man en vrouw. En ook belangrijk: Zweden was één van de eerste landen waar een wet werd aangenomen waar in stond dat leraren en ouders hun kinderen niet mochten slaan. <br />
<br />
Na de dood van Tage Erlander werd Olof Palme de premier. In 1986 werd Palme na een bezoek aan een bioscoop in [[Stockholm]] vermoord. De dader is nooit gevonden.<br />
<br />
Zweden sloot zich in 1995 aan bij de Europese Unie. Het land is geen lid van de [[NAVO]], omdat het steeds neutraal bleef in oorlogen.<br />
<br />
== Indeling en steden ==<br />
=== Indeling ===<br />
[[Bestand:Gemeenten van Zweden.png|left|250px|thumb|Gemeenten van Zweden.]]<br />
[[Bestand:Provincies Zweden.png|250px|thumb|Provincies van Zweden.]]<br />
De geografische beschrijving zorgt soms voor verwarring.<br />
<br />
Zweden is verdeeld in drie landsdelen; [[Norrland]], [[Svealand]] en [[Götaland]]. Het noorden behoort tot Norrland, het midden behoort tot Svealand en bij Götaland hoort het zuiden van Zweden.<br />
<br />
Het land is ook ingedeeld in landschappen. Dat zijn er om precies te zijn 25. Vroeger waren dit de provincies. Hier de 25 Zweedse landschappen: [[Ǻngermanland]], [[Blekinge]], [[Bohuslän]], [[Dalarna]], [[Dalsland]], [[Gästrikland]], [[Gotland]], [[Halland]], [[Hälsingland]], [[Härjedalen]], [[Jämtland]], [[Lapland]], [[Medelpad]], [[Närke]], [[Norrbotten]], [[Öland]], [[Östergötland]], [[Skåne]], [[Småland]], [[Södermanland]], [[Uppland]], [[Värmland]], [[Västerbotten]], [[Västergötland]] en [[Västmanland]].<br />
<br />
Er zijn in Zweden 290 gemeenten. <br />
<br />
Zweden heeft 21 provincies, ook wel ''län'' genoemd. Hier volgt een lijstje: <br />
{| class="wikitable"<br />
! Letter(s)<br />
! Naam<br />
! Hoofdstad<br />
! Inwoners<br />
! Oppervlakte<br />
|-<br />
|M || [[Skåne län]] || [[Malmö]] || 1.243.329 || 11.027 km²<br />
|-<br />
|K || [[Blekinge län]] || [[Karlskrona]] || 153.131 || 2.941 km²<br />
|-<br />
|I || [[Gotlands län]] || [[Visby (Zweden)|Visby]] || 57.203 || 3.140 km²<br />
|-<br />
|H || [[Kalmar län]] || [[Kalmar]] || 233.168 || 11.171 km²<br />
|-<br />
|G || [[Kronobergs län]] || [[Växjö]] || 183.988 || 8.458 km²<br />
|-<br />
|N || [[Hallands län]] || [[Halmstad]] || 299.606 || 5.454 km²<br />
|-<br />
|O || [[Västra Götalands län]] || [[Göteborg]] || 1.581.850 || 23.942 km²<br />
|-<br />
|F || [[Jönköpings län]] || [[Jönköping]] || 336.866 || 10.475 km²<br />
|-<br />
|E || [[Östergötlands län]] || [[Linköping]] || 429.852 || 10.562 km²<br />
|-<br />
|D || [[Södermanlands län]] || [[Nyköping]] || 270.738 || 6.061 km²<br />
|-<br />
|AB || [[Stockholms län]] || [[Stockholm]] || 2.063.945 || 6.488 km²<br />
|-<br />
|C || [[Uppsala län]] || [[Uppsala]] || 336.533 || 6.989 km²<br />
|-<br />
|U || [[Västmanlands län]] || [[Västerås]] || 252.756 || 6.302 km²<br />
|-<br />
|T || [[Örebro län]] || [[Örebro]] || 280.305 || 8.519 km²<br />
|-<br />
|S || [[Värmlands län]] || [[Karlstad]] || 272.773 || 17.583 km²<br />
|-<br />
|W || [[Dalarnas län]] || [[Falun]] || 276.770 || 28.194 km² <br />
|-<br />
|X || [[Gävleborgs län]] || [[Gävle]] || 276.323 || 18.191 km²<br />
|-<br />
|Y || [[Västernorrlands län]] || [[Härnösand]] || 242.347 || 21.678 km²<br />
|-<br />
|Z || [[Jämtlands län]] || [[Östersund]] || 126.573 || 49.443 km²<br />
|-<br />
|AC || [[Västerbottens län]] || [[Umeå]] || 259.239 || 55.401 km²<br />
|-<br />
|BD || [[Norrbottens län]] || [[Luleå]] || 248.421 || 98.911 km²<br />
|}<br />
<br />
=== Steden ===<br />
Hier een lijstje met de vijf grootste steden van Zweden. Zie ook: [[Lijst van grote Zweedse steden]].<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Stad<br />
! Inwoners<br />
! Provincie<br />
<br />
|-<br />
| 1 || [[Stockholm]] || 872.000 || [[Stockholms län]]<br />
|-<br />
| 2 || [[Göteborg]] || 511.000 || [[Västra Götalands län]]<br />
|-<br />
| 3 || [[Malmö]] || 281.000 || [[Skåne län]]<br />
|-<br />
| 4 || [[Uppsala]] || 129.000 || [[Uppsala län]]<br />
|-<br />
| 5 || [[Västerås]] || 107.000 || [[Västmanlands län]] <br />
|}<br />
<br />
== Het land ==<br />
[[Bestand:Lapland.jpg|380px|left|thumb|Lapporten, de poort tot [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Vänern Zweden.JPG|275px|thumb|Het grootste meer van Zweden, Vänern.]]<br />
Zweden is met een oppervlakte van 450.000 km² het grootste land van [[Scandinavië]]. Het land is ongeveer 11 keer groter dan [[Nederland]] en 15 keer groter dan [[België]]. Zweden is ook één van de grotere landen in Europa. Van noord naar zuid is wel 1574 kilometer! Van oost naar west is 500 kilometer. Het land is zo groot, dat de mensen in Zweden de afstanden soms niet in kilometers berekenen, maar in Zweedse mijlen (1 mijl is 10 kilometer). <br />
<br />
[[Noorwegen]] ligt aan de westkant en [[Finland]] in het noordoosten. De grens met [[Noorwegen]] bestaat uit een lange, hoge bergrug. <br />
Noorwegen en Zweden zijn samen een groot, langgerekt schiereiland. De kustlijn van Zweden heeft een lengte van meer dan 3000 kilometer! In het oosten vind je de [[Botnische Golf]] en de [[Oostzee]] in het zuiden en het oosten. Het [[Kattegat]], de [[Skagerrak]] en de smalle [[Sont]] liggen in het zuidwesten. Tussen het Zweedse [[Helsingborg]] en het Deense [[Helsingør]] zit maar 4 kilometer. In de [[Oostzee]] liggen de eilanden [[Öland]] en [[Gotland]]. Deze horen allebei bij Zweden. De hoofdstad van Zweden, [[Stockholm]], ligt aan de kust in het oosten. Voor de kust van Stockholm ligt de scherenkust. Het bestaat uit ongeveer 25.000 eilanden waar Stockholm op gebouwd is. Het gebied is wel 200 kilometer lang en 60 kilometer breed! De eilanden worden verbonden met bruggen.<br />
<br />
In het zuidwesten ligt een 14 kilometer lange brug die [[Malmö]] met [[Kopenhagen]] verbind, de [[Sontbrug]].<br />
<br />
=== Wateren ===<br />
In Zweden zijn heel erg veel meren, ongeveer 96.000! De twee grootste meren liggen in het zuiden, het [[Vänermeer|Vänern]] (groter dan de provincie Gelderland) en het [[Vättermeer|Vättern]]. Het water in de meren is zo schoon dat je het zelfs kunt drinken. Duizenden rivieren voeren het regenwater af naar de zee. De grootste rivieren zijn de Klarälv-Götaälv met een lengte van 720 kilometer en de Torneälv van 570 kilometer.<br />
<br />
=== Bossen ===<br />
Ongeveer 55% van Zweden is bedekt met bos. Zweden is daarom ook een belangrijke leverancier van hout. De bossen bestaan vooral uit naaldbomen, zoals sparren en dennen. Omdat Zweden noordelijk ligt, kunnen niet alle soorten bomen er groeien. Alleen in het zuiden, ongeveer tot de hoogte van [[Stockholm]], groeien loofbomen, zoals beuken. Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe schraler de begroeiing wordt. Boven de loofbomengrens vind je alleen maar naaldbomen en berken. Hoe verder naar het noorden, hoe kleiner de berkenbomen worden. In het uiterste noorden vind je geen bomen meer, maar [[toendra]].<br />
<br />
=== Bergen ===<br />
In het westen van Zweden, bij de grens met [[Noorwegen]], vind je hoge bergen. De hoogste berg van Zweden is de [[Kebnekaise]], die is wel 2111 meter hoog! Deze berg ligt in het uiterste noorden van Zweden, in Lapland.<br />
<br />
=== Dieren ===<br />
[[File:Lynx lynx (geypa)-cropped.jpg|300px|thumb|Ook lynxen vind je in Zweden.]]<br />
Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe stiller het wordt. Dieren kunnen hier ongestoord leven.<br />
<br />
Er leven nog echte wilde dieren in Zweden, zoals beren en wolven. Ze zijn erg schuw, dus kleine kans dat je ze ziet. Herten daarentegen zijn niet schuw en komen gewoon in de tuinen van mensen. In het midden en noorden leven heel veel elanden. Elanden zijn grote dieren met een enorm gewei. <br />
<br />
Er worden veel dieren aangereden op de weg door auto’s. Om dat te voorkomen zijn aan de bermkant grote hekken geplaatst waar de dieren niet overheen komen. <br />
<br />
Een bijzonder dier is de [[veelvraat]]. Het dier lijkt een beetje op een wasbeer en kunnen wel een meter lang worden. Andere dieren die je in de Zweedse natuur vindt, zijn de lynx, poolvos, bever en de lemming. In de [[Oostzee]] kun je ook zeehonden en robben vinden, maar ook gewoon makreel, haring en schol. In de meren vind je forel, zalm, baars, snoek, brasem en karper.<br />
<br />
Ook zijn er in Zweden verschillende soorten vogels. Langs de rotsachtige kusten vind je onder andere meeuwen, eenden en alken. In de bossen leven weer patrijzen, fazanten en andere grote vogels. Maar er zijn ook bekende zangvogels, zoals de rietzanger en het blauwborstje. Roofvogels zijn er in grote getale, zoals uilen, valken en buizerds. De vogels die je er het meest ziet zijn de mees, kraai, raaf, vink en de bonte specht.<br />
<br />
=== Natuurparken ===<br />
In Zweden zijn ook veel nationale parken, vooral in [[Norrland]]. Zo’n 20 kilometer van [[Stockholm]] vandaan vind je het nationaal park Tyresta. In het park leven wel 80 vogelsoorten, waaronder ook uilen. <br />
<br />
=== Allemansrecht ===<br />
In de natuurgebieden zijn paden aangelegd om te wandelen, er zijn barbecueplekken en nog meer gemakken die het leven buiten de deur prettiger maken. Als je in een natuurgebied bent, mag je vrij bewegen zolang je het allemansrecht (Zweeds: allemansrätten) niet schend. Het allamansrätten is het recht om over privéland te mogen lopen, zodat je van de natuur kunt genieten. Je zult in Zweden weinig bordjes tegenkomen met 'Verboden toegang'. Je moet zorgen dat je geen bomen beschadigd of struiken plat trapt en je mag ook de wilde dieren niet lastig vallen. Daarnaast moet je alle hekken achter je dicht doen. Je mag niet in tuinen of graanvelden lopen, en je mag geen afval achterlaten. Vuur mag niet gemaakt worden als er een risico bestaat dat je een bosbrand aansteekt. Je mag ook niet zomaar jagen of vissen. Ook moeten honden altijd aan de lijn blijven. Je mag wel overal kamperen, maar je moet het wel eerst vragen aan de eigenaar van de grond. Je mag ook bessen, paddestoelen en bloemen plukken.<br />
<br />
=== Werelderfgoed ===<br />
[[File:Visby 207-08-04.jpg|300px|left|thumb|Visby was vroeger een [[hanzestad]] en staat tegenwoordig op de Werelderfgoedlijst.]]<br />
In Zweden zijn 15 werelderfgoederen:<br />
<br />
*'''Koninklijk domein Drottningholm''', de woonplaats van de Zweedse koninklijke familie. (Sinds 1991 - cultuurerfgoed - in [[Ekerö]], vlakbij [[Stockholm]])<br />
*'''Birka en Hovgården''', een vroegere handelsplaats voor de [[Vikingen]]. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in het [[Mälarmeer]])<br />
*'''Hoogovens van Engelsberg''', hoogovens. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in [[Västmanland]])<br />
*'''Rotstekeningen van Tanum''', rotstekeningen. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - in [[Talum]], [[Västra Götalands län]])<br />
*'''Skogskyrkogården''', een kerkhof. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - [[Stockholm]])<br />
*'''Hanzestad Visby''', haven van Visby. (Sinds 1995 - cultuurerfgoed - [[Visby (Zweden)|Visby]], [[Gotland]])<br />
*'''Kerkdorp Gammelstad''', een kerkdorp. (Sinds 1996 - cultuurerfgoed - [[Luleå]])<br />
*'''Laponia''', een gebied waar bergketens, gletsjers, hoogvlakten, oerbossen, bergmeren en stroomversnellingen te vinden zijn met een uitgebreide dieren- en plantenwereld. (Sinds 1996 - cultuur- en natuurerfgoed - [[Lapland]])<br />
*'''Vlootbasis Karlskrona''', een vlootbasis. (Sinds 1998 - cultuurerfgoed - [[Karlskrona]])<br />
*'''Hoge Kust / Kvarkenarchipel''', een kust met hoge kliffen en stenige, uit zee oprijzende eilandjes. (Sinds 2000 - natuurerfgoed - [[Ångermanland]], gedeeltelijk in [[Finland]])<br />
*'''Agrarisch landschap van Zuid-Öland''', heideachtig landschap. (Sinds 2000 - cultuurerfgoed - Zuid-[[Öland]])<br />
*'''Mijngebied van de Grote Koperberg''', een mijngebied. (Sinds 2001 - cultuurerfgoed - [[Falun]])<br />
*'''Radiostation Varberg''', een radiostation. (Sinds 2004 - cultuurerfgoed - [[Varberg]])<br />
*'''Geodetische boog van Struve''', een geodetische boog. (Sinds 2005 - cultuurerfgoed - [[Norrbottens län]], ook in 9 andere landen)<br />
*'''Gedecoreerde boerderijen van Hälsingland''', 7 rijkelijk versierde houten boerderijhuizen en boerderijgebouwen. (Sinds 2012 - cultuurerfgoed - [[Hälsingland]])<br />
<br />
=== Klimaat ===<br />
In een groot en uitgestrekt land vind je natuurlijk verschillende soorten klimaat. Ook vind je in Zweden de natuurverschijnselen [[middernachtzon]] en het [[noorderlicht]].<br />
<br />
In het zuiden heerst er een [[zeeklimaat]]. Dat betekent dat het in de winter niet zo koud is vergeleken met de rest van Zweden. In de zomer is het aangenaam met een frisse wind.<br />
<br />
In het midden van het land heb je een [[landklimaat]]. Bij de grens met [[Noorwegen]] (westen) vind je [[bergen]]. De westenwinden met veel regen botsen tegen de bergen en dan gaat het regenen. Zijn ze eenmaal over de bergen heen, dan zijn ze uitgeregend. Daarom is het in Midden-Zweden vrij droog. In de winter ligt er ongeveer 3 maanden sneeuw. De lente breekt begin mei aan, maar die duurt maar kort. In de zomer is het er warm en er zijn meer zonuren dan in [[Nederland]].<br />
<br />
In het uiterste noorden is het wel bijna zeven maanden winter en er ligt een dik pak sneeuw. Een stuk van Noord-Zweden ligt ook boven de [[poolcirkel]]. De temperatuur is ver onder het vriespunt en soms is het wel 40 graden onder nul! Tijdens de wintermaanden schijnt de zon niet en ook overdag blijft het donker. Daarentegen is het in de zomer juist dag en nacht licht, bij de middernachtzon. De zon schijnt dan als het ware over de [[Noordpool]] heen en verlicht ook het deel van de aarde waar het eigenlijk nacht is. De middernachtzon kun je zelfs merken in [[Stockholm]] waar je midden in de nacht buiten nog een boek kunt lezen! Kort samengevat: hoe verder je naar het noorden gaat, hoe langer het ’s nachts licht blijft.<br />
<br />
== Demografie ==<br />
[[Bestand:Stortorget Stockholm.jpg|left|400px|thumb|Het plein Stortorget in [[Stockholm]], een stad met wel 875.000 inwoners.]]<br />
=== Bevolking ===<br />
Zweden telt in 2017 ruim 10 miljoen inwoners. Het aantal stijgt nog steeds, maar sommige mensen zeggen dat dat niet zo zal blijven. De '''bevolkingsdichtheid''' van het land bedraagt gemiddeld 22 inwoners per km², maar de bevolking is erg ongelijk verdeeld. De meeste mensen wonen in het zuiden en midden van Zweden. Het noorden van het land is erg dunbevolkt. Ruim 86% van de bevolking woont ten zuiden van de 61ste breedtegraad, een lijn ter hoogte van de stad [[Gävle]].<br />
<br />
Het '''kindersterftecijfer''' is in Zweden heel laag. Dat wil zeggen dat er per 1000 kinderen die er worden geboren heel weinig sterven. In Zweden sterven er per 1000 geboortes 3 kinderen. De '''levensverwachting''' is weer erg hoog. Dat wil zeggen dat de mensen in Zweden gemiddeld erg oud worden. In 1965 was de levensverwachting 74 jaar en in 2010 was dat al 82 jaar! En de gemiddelde leeftijd neemt alleen maar toe. Omdat de mensen in Zweden zo oud worden, is Zweden ook het land met de hoogste percentage ouderen ter wereld, ruim 17%.<br />
<br />
In Zweden worden meer '''jongens''' dan '''meisjes''' geboren, daarom zitten er in de '''leeftijdsgroep''' tot 63 jaar veel mannen. In de groep van 63 jaar en ouder zitten meer vrouwen, omdat vrouwen gemiddeld langer leven dan mannen. <br />
<br />
Later in de 20e eeuw zijn veel Zweden '''van het platteland naar de stad''' verhuisd. Daardoor raakten de dichtbevolkte streken nog meer in de problemen. Veel winkels kregen niet genoeg klanten, waardoor de mensen hun winkels moesten sluiten. De mensen die in het dichtbevolkte gebied bleven, moesten hierdoor veel verder reizen om boodschappen te halen. De regering heeft dit probleem opgelost door de afgelegen gebieden meer economische steun te geven.<br />
<br />
De meeste mensen '''werken''' gewoon 5 dagen achter elkaar en zijn zaterdag en zondag vrij. Iedereen heeft recht op 5 weken vakantie per jaar. Sinds de vorige eeuw zijn ook veel meer vrouwen gaan werken. Bijna de helft van de beroepsbevolking bestaat uit vrouwen. Vrouwen krijgen wel minder betaald dan mannen, ook al staat er in de wet dat vrouwen en mannen gelijk behandeld moeten worden.<br />
<br />
Zweden is een erg '''welvarend''' land. Daarom kunnen veel mensen vaak kopen wat ze maar willen. Ook geven veel mensen geld uit aan vakantie of '''vrije tijd'''. Voorbeeld: in 1990 hadden 100 mensen van de 1000 mensen een computer en in 2002 hadden al 620 mensen per 1000 mensen een computer! Ook hebben veel mensen in Zweden een bootje. De mensen in Zweden zijn erg ontspannen, geduldig en aardig. Vaak maken de mensen in Zweden met elkaar een praatje. Ook zijn Zweden vaak in de Zweedse natuur te vinden. <br />
<br />
In de stad gaan de meeste '''kinderen''' met de fiets of met de bus naar school. Op het platteland rijden er speciale schoolbussen. Tussen de middag krijgen de kinderen warm eten. Na school gaan veel kinderen trainen voor een sport, muziekles, tv kijken of huiswerk maken. Veel ouders zijn nog aan het werk als de kinderen al thuis zijn. <br />
<br />
==== Samen ====<br />
De Samen of Sami, vroeger werden ze ook wel de Lappen genoemd, is een volk dat boven de poolcirkel in het noorden van [[Scandinavië]] woont ([[Lapland]]). De Samen bewonen onder andere het gebied in het noorden van [[Noorwegen]], Zweden, [[Finland]] en [[Rusland]]. In Zweden leven ongeveer 20.000 Samen. Ze spreken hun eigen taal en hebben hun eigen gewoontes. Veel Samen wonen in gewone dorpen en steden en werken in kantoren en fabrieken, maar sommige Samen houden echt van het leven in het koude noorden en verkopen hun eigen rendiervlees en vis.<br />
<br />
=== Immigratie ===<br />
In het begin van de negentiende eeuw kwamen er al mensen uit [[Finland]] naar Zweden. De meeste immigranten kwamen pas na de [[Tweede Wereldoorlog]]. Er wonen op dit moment 300.000 Finnen in Zweden.<br />
<br />
Ongeveer 50 jaar geleden kwamen er veel werknemers uit [[Griekenland]] en [[Turkije]] naar Zweden. Zweden had een tekort aan arbeiders en de mensen werden toen met open armen ontvangen. Er wonen in het land meer dan een miljoen mensen uit andere landen. <br />
<br />
In veel landen in [[Europa]] komen vluchtelingen binnen. In veel landen wordt dit onderwerp streng behandeld en als het in het land van herkomst gewoon veilig is, moet je weer terug. De Zweedse immigratiedienst is minder streng. Zweden heeft in de jaren zeventig heel veel [[Chili|Chileense]] vluchtelingen opgenomen. Zweden is heel tolerant en gastvrij tegenover de immigranten en vluchtelingen.<br />
<br />
De laatste tijd zijn veel [[Denemarken|Denen]] in het zuiden van Zweden gaan wonen, omdat je in Zweden makkelijker en goedkoper aan een huis kunt komen en je minder belasting hoeft te betalen.<br />
<br />
Hier een overzicht van alle immigranten in Zweden, 2002:<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|22px]] [[Finland]] – 4,1%<br />
*[[Bestand:Flag of Bosnia and Herzegovina.svg|22px]] [[Bosnië en Herzegovina]] – 10,8%<br />
*[[Bestand:Vlag Koninkrijk Joegoslavië 1919-1943.png|22px]] Voormalig [[Joegoslavië]] – 7,3%<br />
*[[Bestand:Flag of Croatia.svg|22px]] [[Kroatië]] – 4,2%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of Poland.svg|22px]] [[Polen]] – 6,9%<br />
*[[Bestand:Flag of Turkey.svg|22px]] [[Turkije]] - 5,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Iraq.svg|22px]] [[Irak]] - 11%<br />
*[[Bestand:European flag.svg|22px]] Andere [[Europa|Europese]] landen – 12,3%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Afrika]] – 9,2%<br />
*[[Noord-Amerika|Noord]]- en [[Zuid-Amerika]] – 6,7%<br />
*Andere [[Azië|Aziatische]] landen – 13,6%<br />
*[[Landen van de wereld|Overige landen]] – 8,3%<br />
|}<br />
<br />
=== Emigratie ===<br />
[[Bestand:Kiruna kerk.jpg|280px|thumb|Een kerk in Kiruna.]]<br />
Vanaf 1820 tot 1930 verhuisden veel Zweden naar Noord-Amerika. Sommige gebieden hebben zwaar te lijden gehad van deze grote emigratie. Tegenwoordig wonen er in de [[Verenigde Staten]] 4,4 miljoen Zweden en in [[Canada]] 330.000!<br />
<br />
=== Taal ===<br />
Het [[Zweeds]] lijkt een beetje op het [[Nederlands]] en het [[Duits]]. Dat komt omdat de taal tot de Germaanse taalfamilie behoort. Veel woorden zijn te herkennen. Het [[Zweeds]] is ook een toontaal. Dat betekent dat in sommige woorden en zinnen de toon omhoog of omlaag gaat.<br />
<br />
=== Religie ===<br />
Gustav Vasa maakte in 1527 de Lutherse godsdienst tot staatsgodsdienst. Dat betekent dat de oorspronkelijke rooms-katholieke kerken in protestantse kerken veranderden. <br />
Met de komst van buitenlanders zijn ook andere religies Zweden binnengekomen. Ongeveer 100.000 mensen zijn rooms-katholiek. In sommige steden staat een moskee. De meeste mensen zijn [[protestant]], ruim 68%.<br />
<br />
== Politiek ==<br />
[[Bestand:Rijksdag Zweden.jpg|285px|thumb|De Rijksdag in [[Stockholm]].]]<br />
Zweden heeft een [[constitutionele monarchie]]. Ook heeft Zweden een ceremonieel koningschap. Dat betekent dat het staatshoofd (de koning) niet lid is van de [[regering]].<br />
<br />
Sinds 19 september 1973 is Karel XVI Gustaaf de koning van Zweden. Hij zal worden opgevolgd door zijn dochter prinses Victoria Ingrid Alice Desiree. De vrouw van Karel heet koningin Silvia en zij hebben 3 kinderen: Victoria (de kroonprinses), Carl Philip en Madeleine.<br />
<br />
De [[regeringsleider]], in Zweden wordt het de staatsminister genoemd, wordt gekozen door het [[parlement]]. De [[regeringsleider]] benoemt ook de ministers. Van 2006 tot 2014 was [[Fredrik Reinfeldt]] de [[regeringsleider]], nadat hij de parlementsverkiezingen won. Sinds 3 oktober 2014 is [[Stefan Löfven]] de regeringsleider.<br />
<br />
Het Zweedse [[parlement]], de Rijksdag, heeft één kamer. De kamer telt 349 leden. De leden worden direct gekozen.<br />
<br />
Om de 4 jaar zijn er parlementsverkiezingen. Als je 18 jaar of ouder bent mag je stemmen.<br />
<br />
Elke län (Zweedse provincie) heeft een gouverneur. De gouverneurs worden door het [[kabinet]] benoemd. Het [[kabinet]] is eigenlijk hetzelfde als de [[regering]].<br />
<br />
== Economie ==<br />
=== Werken in de dienstsector ===<br />
Ongeveer 4,5 miljoen Zweden hebben een baan. Van hun werkt ruim 70% in de dienstsector. Het grootste deel van de dienstensector zit in de hoofdstad [[Stockholm]] en andere grote steden, omdat er hier meer onderwijsinstellingen en handelscentra zijn gevestigd. Meer dan de helft van de mensen die in de dienstensector werken doen dat voor de overheid. Ze werken bijvoorbeeld in de verpleging, het onderwijs, de gezondheidszorg of bij de politie. <br />
<br />
Ongeveer 14% werkt in de handel en de horeca. Daaronder vallen bijvoorbeeld winkels, hotels en restaurants. En ongeveer 9% is werkzaam bij de financiële zaken, zoals banken en verzekeringsmaatschappijen. Ruim 7% werkt bij de transport of communicatie, zoals radio en televisie.<br />
<br />
De mensen in Zweden verdienen erg goed, ruim €29.850 per jaar! (2011)<br />
<br />
=== Werkloosheid ===<br />
De werkloosheid van Zweden: In 1990 waren er ongeveer 75.000 mensen werkloos. Dat aantal steeg snel tot in 1993, toen er ruim 360.000 mensen werkloos waren. Dat aantal bleef een aantal jaren hangen. Vanaf 1997 daalde het aantal weer tot in 2002, toen er 175.000 mensen geen baan hadden.<br />
<br />
=== Landbouw en veeteelt ===<br />
Zweden was in de 19e eeuw een land met heel veel boeren. Driekwart van de mensen werkte toen op het land en ze woonden in eenvoudige, houten huizen. Tegenwoordig werkt nog maar 3% van de bevolking in de [[landbouw]], [[veeteelt]] en [[bosbouw]]. De bedrijven van de boeren zijn wel veel groter en beter geworden. Veel machines hebben het zware werk overgenomen. De landbouw vindt met name plaats in het zuiden van het land, ongeveer onder de lijn van [[Oslo]] en [[Stockholm]]. De boeren verbouwen daar vooral graan, suikerbieten en aardappelen. Ook werken er mensen in de veeteelt. Koeien worden gehouden voor de melk en voor de slacht en er zijn kippenboerderijen en varkenshouderijen. De Zweden eten het liefst vlees en eieren die in Zweden zelf geproduceerd zijn.<br />
<br />
=== Bosbouw ===<br />
Op meer dan de helft van de bodem in Zweden groeien bomen in uitgestrekte bossen. Zweden is samen met [[Canada]] de grootste leverancier van [[hout]] in de wereld. Zweden verdient veel met de bosbouw. Er zijn ongeveer 28.000 mensen werkzaam in de bosbouw. Dat aantal gaat steeds meer dalen, omdat er nu veel machines worden ingezet. Jaarlijks wordt er ongeveer 68 miljoen kubieke meter hout gekapt. De mensen planten hierna weer nieuwe bomen die ook weer groter worden. Je mag overigens niet overal zomaar bomen kappen. In bepaalde gebieden mag helemaal niet gekapt worden, zoals in nationale parken. Het moet ook op een duurzame wijze worden gekapt, met behoud van de biodiversiteit. Dat betekent dat er voldoende bomen over moeten blijven voor vogels, het leefgebied van dieren en planten niet mag worden aangetast en bomen langs rivieren mogen niet gekapt worden. Dit moet de overheid in de gaten houden. Dit alles is in de wet vastgelegd.<br />
<br />
Vroeger was het transport van hout erg moeilijk. De gekapte boomstammen moesten in de rivieren worden gegooid en ze dreven naar de zee, waar de boomstammen er weer werden uitgehaald. Tegenwoordig worden de boomstammen met vrachtwagens en treinen vervoerd naar de houtzagerijen en cellulosefabrieken. In de cellulosefabrieken wordt het hout tot pulp vermalen waar papier van wordt gemaakt. De pulp wordt naar de papierfabrieken gebracht.<br />
<br />
Ikea is een Zweedse producent van houten meubelen. In heel veel landen vind je Ikea fabrieken.<br />
<br />
=== Energie ===<br />
Waterkrachtcentrales liggen veel in het midden en noorden van Zweden waar de grote rivieren stromen. Zij leveren meer dan 40% van alle energie. <br />
<br />
=== Industrie ===<br />
[[Bestand:Volvo V70.JPG|250px|thumb|Een Volvo V70, een Zweedse auto.]]<br />
Louis de Geer, een Nederlander, is de grondlegger van de industrie in Zweden. Hij begon rond het jaar 1620 een ijzergieterij. Pas veel later is de industrie echt op gang gekomen. In de Zweedse bodem werden veel grondstoffen gevonden. Het ijzererts dat bij Kiruna (Noord-Zweden) werd gedolven, behoort tot de hoogste kwaliteit. Maar ook in Midden-Zweden werd ijzererts gevonden. Zweden heeft één van de grootste hoeveelheid ijzererts, zwavelerts, koper en lood van [[Europa]].<br />
<br />
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] is de auto-industrie in Zweden enorm gegroeid. Volvo en Saab werden bekende merken in [[Europa]]. Saab maakt zelfs vliegtuigen. Ook worden er in Zweden koelkasten, stofzuigers en telefoons gemaakt. Er liggen telefoonnetwerken in het buitenland. <br />
<br />
De belangrijkste handelspartners van Zweden '''circa 2005''' waren: (% van de waarde)<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|'''Export (uitvoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 10,9%<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 10,3%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 7,6 %<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 5,8%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,5%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 5,4%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 5,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 4,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 4,2% <br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |'''Import (invoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 16,8%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 8,4%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 7,5%<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 7,2%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 6,5%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 6,4%<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 3,8<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 3,3%<br />
|}<br />
<br />
== Toerisme en vrije tijd ==<br />
=== Toerisme ===<br />
Zweden is een land waar heel veel te zien en te beleven valt. Er zijn prachtige, oude steden, zoals [[Stockholm]], [[Göteborg]] en [[Helsingborg]]. Maar ook een prachtige natuur waar je veel kan doen. Kortom: Zweden lijkt een echt toeristenland, maar toch is dat niet zo. Vroeger kwamen er veel toeristen naar Zweden, ongeveer 14 miljoen, maar dat aantal nam sterk af. De Zweden proberen het wel weer aantrekkelijker te maken, maar veel mensen denken dat Zweden koud en nat is. Dat is niet zo, want in de zomer kan het er ook erg warm zijn. Mensen kunnen naar de vele meren waar je kan zwemmen, of voor de wintersport om te skiën of te schaatsen. Tegenwoordig komen er jaarlijks zo’n 6 miljoen bezoekers naar Zweden, waaronder ook veel [[Japan]]ners. Wel komen veel dagjesmensen uit [[Noorwegen]] en [[Denemarken]] naar Zweden, omdat veel artikelen in Zweden erg goedkoop zijn.<br />
<br />
=== Vrije tijd ===<br />
Zweden houden van de natuur en trekken er in hun vrije tijd graag op uit. In [[Lapland]] kan je wandelen op de goed onderhouden wandelpaden door de prachtige natuur. Je mag ook overal kamperen. Ook skiën is een populaire wintersport. Heel veel mensen hebben hun eigen ski's en veel kinderen leren skiën op jonge leeftijd.<br />
<br />
De Zweden gaan 's zomers graag op vakantie naar het buitenland, vooral naar de landen rond de [[Middellandse Zee]]. Veel Zweden gaan meerdere keren per jaar op vakantie. Ook dagtripjes naar [[Denemarken]] en [[Polen]] zijn populair, vooral omdat je daar makkelijker aan sterke drank kunt komen.<br />
<br />
== Onderwijs ==<br />
Veel kinderen gaan als ze nog klein zijn naar de ''daghem'', de kinderopvang, omdat de ouders vaak werken. Vanaf 7 jaar is de basisschool, de ''grundskola''. Dit is verplicht. Het duurt 9 jaar, dus tot aan je zestiende zit je op school. In de lessen is veel aandacht voor natuur en activiteiten, zoals sport, muziek en handenarbeid. In de middag krijgen de kinderen op school warm eten.<br />
<br />
Na de basisschool kan je 2 of 3 jaar naar het gymnasium. Als je deze diploma hebt gehaald, kan je een studie doen aan een hogeschool of [[universiteit]]. In totaal zijn er in het hele land ongeveer 30 tot 35 hogescholen en universiteiten. Het verschil tussen een hogeschool en universiteit is dat er aan een universiteit onderzoek wordt gedaan. Aan een hogeschool gebeurt dit niet.<br />
<br />
Het onderwijs in Zweden is gratis! Van de basisschool tot aan de universiteit.<br />
<br />
== Cultuur ==<br />
[[Bestand:Knäckebröd.jpg|250px|thumb|Bekend in de Zweedse keuken, ''knäckebröd''.]]<br />
[[Bestand:Systembolaget.JPG|250px|thumb|Een ''systembolaget'' in het winkelcentrum Kungens Kurva in Huddinge, vlakbij [[Stockholm]].]]<br />
[[Bestand:Midsommar på Årsnäs.png|250px|thumb|Het midzomerfeest bij Kode, een plaatsje bij [[Göteborg]].]]<br />
[[Bestand:Luciafeest 2007.jpg|250px|thumb|Het Luciafeest in 2007.]]<br />
[[Bestand:Zweedse krant.jpg|250px|thumb|De Zweedse kranten ''Dagens Nyheter'' en ''Göteborgs-Posten''.]]<br />
[[Bestand:Svenska honderdkronen.JPG|250px|thumb|Zweedse honderdkronen.]]<br />
[[Bestand:Inlandsvägen.jpg|250px|thumb|Een ''inlandsväg'' is een Zweedse term voor een weg die van zuid naar noord loopt.]]<br />
[[Bestand:X2000 in Malmö.jpg|250px|thumb|De X2000, ook wel de SJ X2 genoemd, in [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:SAS.png|250px|thumb|Een vliegtuig van de Scandinavian Airlines.]]<br />
[[Bestand:Turning Torso by night.jpg|250px|thumb|De Turning Torso in de nacht, [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:Avicii.jpg|250px|thumb|Een bekende Zweedse dj, [[Avicii]].]]<br />
[[Bestand:ABBA Member.jpg|250px|thumb|De 4 leden van [[ABBA]], een wereldberoemde popgroep.]]<br />
<br />
=== Algemeen ===<br />
Veel Zweden zijn geïnteresseerd in kunst en cultuur. Ook zijn de Zweden leergierig, dus ze gaan graag naar cursussen en studies.<br />
<br />
Zweden staat ook bekend op het gebied van ''design''. De Zweedse meubelen zijn heel gewild in de rest van de wereld. Ook is glas een bekend product, want er zijn verschillende beroemde glasblazerijen.<br />
<br />
=== Sport ===<br />
Zweden kent een aantal populaire sporten. [[IJshockey]], [[bandy]], [[innebandy]], [[schaatsen]] en [[skiën]] zijn bekend onder de Zweden. Ook houden veel Zweden van watersport. [[Voetbal]] is ook erg populair, ook bij de meisjes. Meer dan 2 miljoen van de 9 miljoen Zweden zijn lid van een sportvereniging! Veel kinderen zitten op [[voetbal]], [[golf]], [[atletiek]] en [[paardensport]].<br />
<br />
=== Zweedse keuken ===<br />
Zweden heeft een heel eigen keuken. De meeste gerechten komen van de boeren en zijn stevig: veel vlees/vis met aardappelen en jus.<br />
Vis is in Zweden erg populair. In de rivieren zit veel zalm en forel. In de rivieren, meren en in de [[Oostzee]] wordt vis gevangen.<br />
<br />
Sommige Zweden eten haring op een aparte manier. Dat heet ''surströmming''. De haring wordt verpakt in blik en na een paar maanden gaat de haring rotten en het blik gaat bol staan. Als het blik bol gaat staan is het een goed moment om het blik te openen en de haring te eten. Het geeft wel een vreselijke lucht, daarom kan je het beter niet in huis openen!<br />
<br />
In Zweden zijn verschillende broodsoorten. Veel broodsoorten zijn gezoet met stroop, waardoor het langer goed blijft. Tegenwoordig is het niet meer nodig, maar veel Zweden zijn die zoete smaak wel gewend. Een typisch Zweeds broodsoort dat je maandenlang kunt bewaren is ''knäckebröd''. Het is plat, knapperig en volkoren. ''Knäckebröd'' is erg gezond en het wordt veel gegeten door mensen die op dieet zijn.<br />
<br />
In de vele bossen groeien verschillende soorten bessen, waaronder bosbessen, bramen, frambozen en wilde aardbeien. Maar je vindt er ook verschillende soorten eetbare [[paddenstoelen]]. Deze bessen en “schimmels” worden veel geplukt door de mensen. Van de bessen kan je onder andere ''kräm'' maken. Dat is een soort vla van bessensap gemaakt. Maar dit kan je ook gewoon in de supermarkt kopen.<br />
<br />
==== Alcohol ====<br />
In Zweden kun je in supermarkten alleen licht [[bier]] krijgen. Voor sterke drank, zoals likeur, wijn en zwaarder bier moet je naar speciale staatswinkeltjes. Zo'n winkeltje heet een ''systembolaget''. Mensen die in afgelegen gebieden wonen moeten hiervoor meestal ver reizen, omdat het meestal alleen in grote steden te vinden is.<br />
<br />
=== Zweedse feestdagen ===<br />
Enkele bekende Zweedse feestdagen zijn:<br />
<br />
==== Walpurgisnacht ====<br />
Op 30 april wordt de Walpurgisnacht gevierd, ook wel bekend als ''Valborgsmässoafton''. 'S avonds worden overal grote vuren ontstoken om de winter te verjagen. Het feest wordt onder andere ook in [[Duitsland]] en [[Finland]] gevierd. De viering is overal verschillend. Vaak zingen de mensen liedjes over de lente, maar ook worden er soms carnavalsoptochten gehouden. <br />
<br />
==== Nationale feestdag ====<br />
De nationale feestdag is de ''Svenska flaggans dag''. In 1982 werd besloten dat 6 juni, de dag van de Zweedse vlag, ook de nationale feestdag zou worden. Het werd echter geen officiële feestdag waarop iedereen vrij zou zijn. Later wilden mensen in de regering een nieuwe nationale feestdag creëren, waar iedereen, inclusief de immigranten, plezier aan zouden beleven. Daarom werd in 2005 besloten dat de nationale feestdag een officiële feestdag werd. Dit ging ten koste van tweede pinksterdag.<br />
<br />
==== Midzomerfeest ====<br />
Het ''midsommarfest'' wordt gevierd op de vrijdag en zaterdag van het laatste weekend van juni. Iedereen doet daar aan mee en de huizen en winkels zijn versierd. De mensen gaan tot diep in de nacht door met dansen en drinken. Als traditie planten de mensen een meiboom. Op de boom zitten berkenbladeren en bloemen. Veel mensen vieren dat de zomer is begonnen.<br />
<br />
==== Rivierkreeftfeest ====<br />
Op de tweede woensdag van augustus begint het ''Kräftskiva''. De hele familie komt dan bij elkaar om rivierkreeft te eten met brood, kaas, bier en schnapps. De kreeften die worden gegeten zijn erg geliefd en sommige mensen kweken ze zelf om zeker te weten dat ze er één hebben als het seizoen begint.<br />
<br />
==== Surströmningfeest ====<br />
Op de tweede donderdag van augustus begint in het noorden van Zweden het ''surströmningfeest''. De mensen eten dan de eerste haringen die in de [[Oostzee]] zijn gevangen. De haringen worden gegeten met brood, uien en aardappelen.<br />
<br />
==== Luciafeest ====<br />
Op 13 december wordt het ''Santa Luciafest'' gevierd. Het feest geeft het begin van de kerstperiode aan. De Lucia draagt een wit gewaad met een rood lint en ze heeft een kroon met brandende kaarsen op haar hoofd.<br />
<br />
==== Kerstfeest ====<br />
Het kerstfeest is voor de Zweden een echt familiefeest. Het wordt gevierd rond 24, 25 en 26 december. De familie komt bij elkaar om verschillende lekkernijen te eten en daarna worden er oude liederen gezongen rond de kerstboom. Onder de kerstboom liggen ook cadeautjes. <br />
<br />
==== Oud en nieuw ====<br />
Met oud en nieuw, eind december en begin januari, organiseren de Zweden hun eigen feesten. Jongeren gaan vaak naar de discotheek of mensen zoeken een restaurant op. Er wordt ook wel [[vuurwerk]] afgestoken, maar de gekte daaromheen is niet zo groot als in de rest van [[Europa]], bijvoorbeeld [[Nederland]], [[België]], [[Duitsland]] en Oost-Europa.<br />
<br />
=== Media ===<br />
==== Radio en televisie ====<br />
Sveriges Television (SVT) is de nationale publieke omroep van Zweden. Het is opgericht in 1956. SVT heeft 6 kanalen. Verder hebben verschillende regio’s lokale televisie. Zweden heeft ook een educatieve omroep: ''Utbildningsradion''. Er is ook een aparte kinderzender die programma’s voor kinderen uitzend. <br />
<br />
Sveriges Radio heeft verschillende zenders. De één heeft alleen klassieke muziek en de andere zend vaak nieuws uit. Je hebt ook zenders met popmuziek en amusement. Verder heb je ook verschillende lokale zenders, afhankelijk van waar je bent.<br />
<br />
==== Kranten en tijdschriften ====<br />
Verschillende Zweedse kranten zijn ''Dagens Nyheter'', ''Aftonbladet'', ''Svenska Dagbladet'' en ''Metro''. Verder zijn er ook veel streekbladen voor bijvoorbeeld [[Skåne]], [[Stockholm]] en Jämtland.<br />
<br />
=== Geld ===<br />
In september 2003 stemde 56% van de Zweden tegen de invoering van de euro in hun land. De mensen betalen daar dus nog steeds met de [[Zweedse kroon]]. Eén Zweedse kroon is ongeveer 11 cent. Honderd Zweedse kronen zijn dus 11 euro.<br />
<br />
=== Gezondheidszorg ===<br />
De meeste steden hebben meerdere gezondheidscentra (''Vårdcentraler''). Er werken artsen en verpleegkundigen in de ziekenhuizen. De gezondheidszorg is in Zweden heel erg goed. Iedereen valt onder de verplichte collectieve ziektekostenverzekering. Een opname of verblijf in het [[ziekenhuis]] wordt dus betaald door de verzekering. In Zweden zijn ook apotheken, waar je medicijnen kan halen.<br />
<br />
== Vervoer ==<br />
=== Per auto ===<br />
Tegenwoordig vindt het meeste transport plaats over de weg, dat vaak geasfalteerd is, maar er zijn ook verharde grindwegen. Het vrachtvervoer gaat vooral per vrachtwagen. Hoewel Zweden een erg groot land is met een kleine bevolking, heeft het toch een groot wegennet. Er zijn een paar grote vierbaanswegen, zoals de E4 van [[Stockholm]] naar Helsingborg. Rondom de steden zijn de wegen ook vierbaans. Verder naar het noorden vind je minder wegen, omdat het daar veel minder dichtbevolkt is. Over een afstand van 100 kilometer zie je daar soms maar een paar auto’s!<br />
<br />
=== Per trein ===<br />
In Zweden vind je verschillende soorten [[trein]]en. De snelste is de hogesnelheidstrein X2000. Die rijdt met een snelheid van meer dan 200 kilometer per uur. Deze treinen rijden naar [[Malmö]], [[Sundsvall]], [[Jönköping]], maar ook naar [[Kopenhagen]] en [[Oslo]] in het buitenland. De treinreis van [[Göteborg]] naar [[Stockholm]] duurt maar 3 uur en aan boord kun je een warme maaltijd krijgen. Verder heb je ook nog de intercities, de treinen die tussen verschillende steden rijden. Ook heb je in [[Lapland]] kilometerslange ertstreinen die ijzererts naar de havens brengen.<br />
<br />
=== Per bus ===<br />
Tussen veel Zweedse steden rijden bussen. Met de bus reizen is er goedkoop. Als je met de bus reist, zit je in een snelbus. Deze snelbussen stoppen niet vaak op tussenliggende plaatsen. Er rijden zelfs bussen naar [[Noorwegen]] en [[Denemarken]].<br />
<br />
=== Per boot ===<br />
Er varen nog steeds veerboten over de [[Oostzee]], die naar eilanden of zelfs naar het buitenland gaan. Er zijn verschillende veerverbindingen met andere landen.<br />
<br />
=== Per vliegtuig ===<br />
Zweden is een heel groot land, waardoor reizen met een vliegtuig erg handig en normaal is. Er zijn veel vliegvelden in het land. Zweden deelt samen met [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] de luchtvaartmaatschappij SAS, [[Scandinavian Airlines|Scandinavia Airline System]]. Vanuit de luchthavens van [[Stockholm]] vliegt de SAS op alle werelddelen.<br />
<br />
== Gebouwen ==<br />
Zweden heeft 24 gebouwen die hoger zijn dan 70 meter. Veel van die gebouwen staan in de hoofdstad [[Stockholm]], maar ook in [[Göteborg]], [[Malmö]], [[Västerås]], [[Solna]], [[Lund]], [[Halmstad]] en [[Upplands Väsby]]. Hier een lijst met de 10 hoogste gebouwen van Zweden:<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 1 || [[Turning Torso]] || [[Malmö]] || 190 m|| 2005<br />
|-<br />
| 2 || [[Kista Science Tower]] || [[Stockholm]] || 124 m || 2003 <br />
|-<br />
| 3 || [[Scandic Victoria Tower]] || [[Stockholm]] || 117 m || 2011<br />
|-<br />
| 4 || [[Quality Hotel Friends]] || [[Solna]] || 90 m || 2013<br />
|-<br />
| 5 || [[Skatteskrapan]] || [[Stockholm]] || 86 m || 1959<br />
|}<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 6 || [[DN-Skrapan]] || [[Stockholm]] || 84 m || 1964<br />
|-<br />
| 7 || [[Kronprinsen]] || [[Malmö]] || 82 m|| 1964<br />
|-<br />
| 8 || [[Gothia Crown Tower]] || [[Göteborg]] || 82 m || 1984<br />
|-<br />
| 9 || [[Lilla Bommen]] || [[Göteborg]] || 81 m || 1989<br />
|-<br />
| 10 || [[Skrapan]] || [[Västerås]] || 81 m || 1990<br />
|}<br />
|}<br />
<br />
== Vlag ==<br />
[[Bestand:Flag of Sweden.svg|30px]] De Zweedse vlag is al sinds de zestiende eeuw in gebruik, maar werd pas in 1906 de officiële vlag van Zweden. Het Scandinavisch kruis moet het [[christendom|christelijk]] geloof voorstellen en het blauw en het geel het oude Zweedse wapen.<br />
<br />
== Beroemde Zweden ==<br />
* [[ABBA]] (actief van 1972-1982), popgroep<br />
* [[Astrid Lindgren]] (1907-2002), schrijfster<br />
* [[Alfred Nobel]] (1833-1896), uitvinder van [[dynamiet]] - naar hem is ook de [[Nobelprijs]] vernoemd<br />
* [[Avicii]] (1989), dj<br />
* [[Inger Nilsson]] (1959), kind[[actrice]], Inger speelde [[Pippi Langkous]]<br />
* [[Ove Kindvall]] (1943), voetballer<br />
* [[Zlatan Ibrahimović]] (1981), voetballer<br />
<br />
== Weetjes ==<br />
Wist je dat...<br />
*... Zweden haar nationale luchtvaartmaatschappij, [[Scandinavian Airlines]], deelt met [[Noorwegen]] en [[Denemarken]]?<br />
*... het water in de meertjes zo schoon is dat je het kunt drinken?<br />
*... de [[Sontbrug]] Zweden met [[Denemarken]] verbind?<br />
*... veel Zweedse kinderen een televisie op hun kamer hebben?<br />
*... rottende haring in blik een echte Zweedse lekkernij is?<br />
*... herten in het voorjaar de bloemetjes komen opeten in de tuinen aan de rand van de stad?<br />
*... Zweedse vrouwen tot de allermooiste vrouwen ter wereld behoren?<br />
*... Zweden één van de welvarendste landen ter wereld is?<br />
*... gezinnen in Zweden vaak 2 of meer auto's hebben?<br />
*... er 200 kilometer boven de [[poolcirkel]] een [[IJshotel Jukkasjärvi|ijshotel]] staat dat alleen in de winter geopend is?<br />
<br />
== Fotogalerij ==<br />
<gallery><br />
Bestand:Zweden map.gif|Een kaartje van Zweden<br />
</gallery><br />
<br />
Voor meer afbeeldingen van Zweden, kijk dan [[:Categorie:AfbZweden|hier]]!<br />
<br />
== Externe links, bronnen, afbeeldingen ==<br />
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sw.html CIA worldfactbook]<br />
* [http://www.zweden.com Site over Zweden] (In het Duits en Engels)<br />
<br />
{{Navigatie Europese Unie}}<br />
{{Navigatie Landen Europa}}<br />
[[Categorie:Landen]]<br />
[[Categorie:Europese Unie]]<br />
[[Categorie:Landen van Europa]]<br />
[[Categorie:Koninkrijk]]<br />
<br />
[[en:Sweden]]<br />
[[es:Suecia]]<br />
[[fr:Suède]]<br />
[[ru:Швеция]]<br />
|}</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Zweden&diff=488397Zweden2017-08-18T15:04:36Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{Nominatie}}<br />
{{Zweden}}<br />
[[Bestand:Stora Sjöfallet National Park.jpg|450px|thumb|Stora Sjöfallet National Park in [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Noorderlicht Zweden.jpg|450px|thumb|Het noorderlicht (Poollicht) boven [[Lapland]], een natuurverschijnsel dat in Zweden voorkomt.]]<br />
'''Zweden''' of eigenlijk het '''Koninkrijk Zweden''' is een land in Noord-Europa. Het land maakt samen met [[Noorwegen]], [[Denemarken]] en [[Finland]] deel uit van [[Scandinavië]]. Het is het grootste land van Scandinavië en heeft ook de meeste inwoners.<br />
<br />
De hoofdstad van Zweden is [[Stockholm]]. Andere grote steden in Zweden zijn [[Göteborg]], [[Malmö]] en [[Uppsala]]. Zweden is één van de rijkste en welvarendste landen ter wereld. Zweden heeft ook een [[volkslied]]: [[Zweeds volkslied|Du gamla, Du fria]]<br />
<br />
Zweden is lid van de [[Noordse Raad]] en sinds 1 januari 1995 ook lid van de [[Europese Unie]]. In Zweden betaalt men niet met de euro, maar met [[Zweedse kroon|Zweedse kronen]]. Zweden is o.a. het land van [[Pippi Langkous]], [[Astrid Lindgren]], [[IKEA]], [[H&M]], [[Saab]], [[Volvo]] en [[ABBA]].<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
[[Bestand:Mälarmeer.jpg|275px|left|thumb|Hier aan het Mälarenmeer begon de geschiedenis van Zweden.]]<br />
=== Oorspronkelijke bewoners ===<br />
Rond het begin van de jaartelling leefde er in de buurt van [[Stockholm]] aan het Mälarenmeer een volk, de [[Svear]]. Zij aanbaden verschillende goden, waaronder [[Odin]], de god van de oorlog die rondreed op zijn achtbenige paard. Een andere god was [[Tor]], de dondergod die rondreed op zijn strijdwagen die getrokken werd door 2 rammen. Ook hielp hij mensen bij ziekte en honger. Samen met [[Freja]] waren dit de belangrijkste goden van de Svear. Het volk gebruikte ook ijzeren werktuigen. <br />
<br />
Daarvoor hadden in Zweden al veel [[Germanen|Germaanse]] stammen van jagers rondgezworven. In de tijd van de Svear waren er ook al andere stammen en koninkrijkjes in Zweden. De koningen van de koninkrijkjes zeiden, om meer gezag te krijgen, dat ze afstamden van de goden. De Svear hadden hun naam aan Zweden gegeven, want Zweden is in het Zweeds: Sverige. In het zuiden van Zweden leefden de Goten.<br />
<br />
=== Vikingen ===<br />
Voor veel mensen was het vroeger een echte strijd om te overleven. Het werd nog eens extra moeilijk omdat de koningen heel veel belasting eisten. De mensen moesten heel veel oogst afstaan, waardoor er niet veel meer voor henzelf was. De mensen trokken weg richting de kust, waar goede scheepsbouwers woonden. Zij bouwden goede en snelle schepen. De mensen verlieten onder leiding van hun hoofdmannen [[Scandinavië]] en trokken op rooftocht naar West- en Oost-Europa. Later kwam de handel op gang. De Zweden dreven handel in het oosten, vooral in [[Rusland]]. Het plaatsje Birka, wat vlakbij [[Stockholm]] ligt, was een handelsplaats van de [[Vikingen]].<br />
<br />
=== Geloof ===<br />
In het gebied van Zweden was in de [[vroege middeleeuwen]] het [[christendom]] nog niet zo bekend. In 1008 ging de belangrijkste koning, Olaf van Uppsala, tot het christendom over. De verspreiding van het geloof ging traag, omdat nog veel mensen in de goden geloofden. Aan het eind van de 11e eeuw, toen de tempels van de goden waren verwoest, werd het [[christendom]] algemeen. In 1164 kwam in [[Uppsala]] het eerste aartsbisdom. In de 13e eeuw kwam er een koningschap met een hofhouding. Edelen en geestelijken kregen veel macht, zoals ook in andere [[Europa|Europese]] landen.<br />
<br />
=== Oorlogen en opstanden ===<br />
Na 1250 werd Zweden steeds meer een echt land met wetten. Zweden veroverde ook [[Finland]]. In 1252 werd [[Stockholm]] gesticht. In deze tijd had Zweden ongeveer 500.000 inwoners. Zweden dreef toen handel met de Duitse Hanzesteden. In 1380 werden [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] één land. Dit rijk werd geregeerd door de koningin Margareta van Denemarken. In 1397 werd ook Zweden toegevoegd aan het Deense rijk. Vanaf nu heette het de Unie van Kalmar. De Zweden lieten dit niet toe en in 1471 werden de Denen weggejaagd. Hierop volgde een lange periode van oorlog tussen [[Denemarken]] en Zweden. In 1520 lukte het Christian II van Denemarken toch om Zweden te veroveren. Hij ging naar [[Stockholm]] om zichzelf tot koning uit te roepen. Daarna vond het bloedbad van Stockholm plaats. Er werden 94 Zweedse edelen, bisschoppen, maar ook burgers onthoofd op de grote markt (Stortorget) in Stockholm. Overal in Zweden brak nu een opstand uit. De Deense koning Christian II hield het slechts 3 jaar vol, want in 1523 lukte het Gustav Vasa, de leider van het verzet tegen de Denen, om de Denen definitief weg te jagen. Gustav werd op 6 juni in hetzelfde jaar tot koning gekroond. Deze koning bracht weer orde in het land en de Lutherse godsdienst werd de staatsgodsdienst.<br />
<br />
=== Grootmacht Zweden ===<br />
[[Afbeelding:Zweden 1560-1814.PNG|thumb|250px|Groei van het Zweedse Rijk tussen 1560 en 1814.]]<br />
De 17e eeuw was voor Zweden een soort “Gouden eeuw”. Koning Gustav II Adolf legde de basis voor grootmacht Zweden. Hij maakte een goed bestuur, stimuleerde het onderwijs en bouwde een sterk leger. Tijdens zijn koningschap werden veel steden gesticht, waaronder ook [[Göteborg]]. Maar de 17e eeuw was ook een eeuw vol met oorlogen. [[Polen]] was rooms-katholiek en begon een oorlog tegen de protestantse grootmacht Zweden. Zweden won wel en Polen moest delen van haar kustgebied afstaan. Ook veroverde Zweden delen van de [[Baltische Staten]]. Ook begon er weer een strijd tegen [[Denemarken]]. In 1618 begon de [[Dertigjarige Oorlog]] in Duitsland. De rooms-katholieke keizer probeerde de protestanten in [[Duitsland]] terug te dwingen, maar Zweden kwam de protestanten te hulp. De Zweedse troepen trokken steeds verder Duitsland binnen en bezetten zelfs [[München]]. Bij de vrede van Westfalen, in Münster in 1648, kwamen grote stukken land aan de [[Oostzee]]kust bij Zweden. In 1658 hoorde [[Skåne]] (Zuid-Zweden) ook bij de grootmacht Zweden (want Skåne hoorde eerst nog bij [[Denemarken]]) en hiermee was de strijd in Noord-Europa definitief beslist. Hiernaast op het plaatje kan je nog een keer zien welke delen er allemaal bij de grootmacht Zweden hoorden.<br />
<br />
=== Het einde van Grootmacht Zweden ===<br />
Karel XII, de zoon van Karel XI, werd in 1697 koning. Hij was nog maar 15 jaar oud, maar de adel gaf hem alle macht. In 1700 begon de Derde Noordse oorlog met [[Rusland]], [[Polen]] en [[Denemarken]]. Het ging daarbij om de [[Baltische Staten|Baltische landen]]. [[Rusland]] won de oorlog die in 1721 eindigde. Zweden moest [[Estland]] en [[Letland]] aan [[Rusland]] afstaan en ook de delen van [[Polen]], [[Brandenburg]] en [[Denemarken]]. Grootmacht Zweden verloor heel veel land, geld en macht. In 1720 kwam er een nieuwe wet en de koning verloor bijna alle macht. Er ontstonden 2 partijen. Aan de ene kant stond een partij die de handel en de industrie probeerde te bevorderen en aan de andere kant stond een partij die in 1741 Zweden in een oorlog stortte met [[Rusland]]. De “handel en industrie partij" werd door haar tegenstanders spottend ''Mössorna'' (betekent:slaapmutsen) genoemd. De andere partij werd weer ''Hattar'' (betekent:hoeden) genoemd. Na de oorlog met Rusland had Zweden een stuk van [[Finland]] verloren. <br />
<br />
=== Na de Grootmacht Zweden ===<br />
In 1772 lukte het koning Gustav III toch nog om aan de macht te komen. Hij werd in 1792 vermoord. Gustav III liet Zweden wel welvarend achter. Zijn zoon Gustav Adolf deed het niet goed, want hij stortte Zweden in een oorlog met [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] en daarna ook nog tegen [[Rusland]], waardoor [[Finland]] in 1809 helemaal verloren ging. Gustav Adolf werd afgezet en er kwam een nieuwe koning: Karel XIII. Maar deze koning had geen kinderen, dus dat betekende dat bij het overlijden van Karel er geen koning meer was in Zweden. In 1810 werd daarom de Franse maarschalk Napoleon Jean-Baptiste Bernadotte aangewezen als troonopvolger. In 1818 stierf Karel XIII, waardoor Jean-Baptiste Bernadotte koning van Zweden en [[Noorwegen]] werd. Zijn nieuwe naam werd Karel XIV Johan. Maar waarom nou opeens koning van Zweden EN Noorwegen? In 1814 was [[Noorwegen]] na een korte strijd bij Zweden gevoegd, als dank voor de steun van Zweden tijdens de strijd tegen [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]]. Dit was de laatste oorlog van Zweden. Ook kregen in 1865 sommige boeren steeds meer macht. Negentig procent van de bevolking werkte in de landbouw en deze mensen waren erg arm. Daarom emigreerden vanaf 1850 veel boeren en arbeiders naar [[Noord-Amerika]]. Vanaf 1880 begon er een grote industriële ontwikkeling met ijzererts, koper en andere belangrijke materialen. Deze grondstoffen legden de basis voor een grote staalindustrie en later ook de autofabrieken.<br />
<br />
=== Twintigste eeuw ===<br />
In 1905 werd [[Noorwegen]] onafhankelijk van Zweden. Bij de [[Eerste Wereldoorlog|Eerste]] en [[Tweede Wereldoorlog]] was Zweden [[neutraal]] gebleven, maar in de [[Tweede Wereldoorlog]] speelde Zweden toch een belangrijke rol. Zweden leverde ijzererts en troepen aan [[Nazi-Duitsland]]. In 1901 werd de [[Nobelprijs]] voor het eerst uitgereikt en in 1912 werden de [[Olympische Spelen]] in [[Stockholm]] gehouden. In 1918 kreeg Zweden ook kiesrecht voor mannen en vrouwen. Ook tijdens de eerste helft van de 20e eeuw was er een snelle industriële ontwikkeling. Ook werd er elektriciteit opgewekt door snelstromende rivieren, waardoor het land aan goedkopere energie kon komen. Ook werd stemrecht en scholing een feit. Ook kwamen er cursussen en vakverenigingen. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werd de leider van de sociaal-democraten, Tage Erlander, de premier. In die tijd ontwikkelde Zweden zich tot een welvaartstaat. Gratis onderwijs, goede gezondheidszorg, pensioenen, goede huizen en ook de gelijkheid van man en vrouw. En ook belangrijk: Zweden was één van de eerste landen waar een wet werd aangenomen waar in stond dat leraren en ouders hun kinderen niet mochten slaan. <br />
<br />
Na de dood van Tage Erlander werd Olof Palme de premier. In 1986 werd Palme na een bezoek aan een bioscoop in [[Stockholm]] vermoord. De dader is nooit gevonden.<br />
<br />
Zweden sloot zich in 1995 aan bij de Europese Unie. Het land is geen lid van de [[NAVO]], omdat het steeds neutraal bleef in oorlogen.<br />
<br />
== Indeling en steden ==<br />
=== Indeling ===<br />
[[Bestand:Gemeenten van Zweden.png|left|250px|thumb|Gemeenten van Zweden.]]<br />
[[Bestand:Provincies Zweden.png|250px|thumb|Provincies van Zweden.]]<br />
De geografische beschrijving zorgt soms voor verwarring.<br />
<br />
Zweden is verdeeld in drie landsdelen; [[Norrland]], [[Svealand]] en [[Götaland]]. Het noorden behoort tot Norrland, het midden behoort tot Svealand en bij Götaland hoort het zuiden van Zweden.<br />
<br />
Het land is ook ingedeeld in landschappen. Dat zijn er om precies te zijn 25. Vroeger waren dit de provincies. Hier de 25 Zweedse landschappen: [[Ǻngermanland]], [[Blekinge]], [[Bohuslän]], [[Dalarna]], [[Dalsland]], [[Gästrikland]], [[Gotland]], [[Halland]], [[Hälsingland]], [[Härjedalen]], [[Jämtland]], [[Lapland]], [[Medelpad]], [[Närke]], [[Norrbotten]], [[Öland]], [[Östergötland]], [[Skåne]], [[Småland]], [[Södermanland]], [[Uppland]], [[Värmland]], [[Västerbotten]], [[Västergötland]] en [[Västmanland]].<br />
<br />
Er zijn in Zweden 290 gemeenten. <br />
<br />
Zweden heeft 21 provincies, ook wel ''län'' genoemd. Hier volgt een lijstje: <br />
{| class="wikitable"<br />
! Letter(s)<br />
! Naam<br />
! Hoofdstad<br />
! Inwoners<br />
! Oppervlakte<br />
|-<br />
|M || [[Skåne län]] || [[Malmö]] || 1.243.329 || 11.027 km²<br />
|-<br />
|K || [[Blekinge län]] || [[Karlskrona]] || 153.131 || 2.941 km²<br />
|-<br />
|I || [[Gotlands län]] || [[Visby (Zweden)|Visby]] || 57.203 || 3.140 km²<br />
|-<br />
|H || [[Kalmar län]] || [[Kalmar]] || 233.168 || 11.171 km²<br />
|-<br />
|G || [[Kronobergs län]] || [[Växjö]] || 183.988 || 8.458 km²<br />
|-<br />
|N || [[Hallands län]] || [[Halmstad]] || 299.606 || 5.454 km²<br />
|-<br />
|O || [[Västra Götalands län]] || [[Göteborg]] || 1.581.850 || 23.942 km²<br />
|-<br />
|F || [[Jönköpings län]] || [[Jönköping]] || 336.866 || 10.475 km²<br />
|-<br />
|E || [[Östergötlands län]] || [[Linköping]] || 429.852 || 10.562 km²<br />
|-<br />
|D || [[Södermanlands län]] || [[Nyköping]] || 270.738 || 6.061 km²<br />
|-<br />
|AB || [[Stockholms län]] || [[Stockholm]] || 2.063.945 || 6.488 km²<br />
|-<br />
|C || [[Uppsala län]] || [[Uppsala]] || 336.533 || 6.989 km²<br />
|-<br />
|U || [[Västmanlands län]] || [[Västerås]] || 252.756 || 6.302 km²<br />
|-<br />
|T || [[Örebro län]] || [[Örebro]] || 280.305 || 8.519 km²<br />
|-<br />
|S || [[Värmlands län]] || [[Karlstad]] || 272.773 || 17.583 km²<br />
|-<br />
|W || [[Dalarnas län]] || [[Falun]] || 276.770 || 28.194 km² <br />
|-<br />
|X || [[Gävleborgs län]] || [[Gävle]] || 276.323 || 18.191 km²<br />
|-<br />
|Y || [[Västernorrlands län]] || [[Härnösand]] || 242.347 || 21.678 km²<br />
|-<br />
|Z || [[Jämtlands län]] || [[Östersund]] || 126.573 || 49.443 km²<br />
|-<br />
|AC || [[Västerbottens län]] || [[Umeå]] || 259.239 || 55.401 km²<br />
|-<br />
|BD || [[Norrbottens län]] || [[Luleå]] || 248.421 || 98.911 km²<br />
|}<br />
<br />
=== Steden ===<br />
Hier een lijstje met de vijf grootste steden van Zweden. Zie ook: [[Lijst van grote Zweedse steden]].<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Stad<br />
! Inwoners<br />
! Provincie<br />
<br />
|-<br />
| 1 || [[Stockholm]] || 872.000 || [[Stockholms län]]<br />
|-<br />
| 2 || [[Göteborg]] || 511.000 || [[Västra Götalands län]]<br />
|-<br />
| 3 || [[Malmö]] || 281.000 || [[Skåne län]]<br />
|-<br />
| 4 || [[Uppsala]] || 129.000 || [[Uppsala län]]<br />
|-<br />
| 5 || [[Västerås]] || 107.000 || [[Västmanlands län]] <br />
|}<br />
<br />
== Het land ==<br />
[[Bestand:Lapland.jpg|380px|left|thumb|Lapporten, de poort tot [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Vänern Zweden.JPG|275px|thumb|Het grootste meer van Zweden, Vänern.]]<br />
Zweden is met een oppervlakte van 450.000 km² het grootste land van [[Scandinavië]]. Het land is ongeveer 11 keer groter dan [[Nederland]] en 15 keer groter dan [[België]]. Zweden is ook één van de grotere landen in Europa. Van noord naar zuid is wel 1574 kilometer! Van oost naar west is 500 kilometer. Het land is zo groot, dat de mensen in Zweden de afstanden soms niet in kilometers berekenen, maar in Zweedse mijlen (1 mijl is 10 kilometer). <br />
<br />
[[Noorwegen]] ligt aan de westkant en [[Finland]] in het noordoosten. De grens met [[Noorwegen]] bestaat uit een lange, hoge bergrug. <br />
Noorwegen en Zweden zijn samen een groot, langgerekt schiereiland. De kustlijn van Zweden heeft een lengte van meer dan 3000 kilometer! In het oosten vind je de [[Botnische Golf]] en de [[Oostzee]] in het zuiden en het oosten. Het [[Kattegat]], de [[Skagerrak]] en de smalle [[Sont]] liggen in het zuidwesten. Tussen het Zweedse [[Helsingborg]] en het Deense [[Helsingør]] zit maar 4 kilometer. In de [[Oostzee]] liggen de eilanden [[Öland]] en [[Gotland]]. Deze horen allebei bij Zweden. De hoofdstad van Zweden, [[Stockholm]], ligt aan de kust in het oosten. Voor de kust van Stockholm ligt de scherenkust. Het bestaat uit ongeveer 25.000 eilanden waar Stockholm op gebouwd is. Het gebied is wel 200 kilometer lang en 60 kilometer breed! De eilanden worden verbonden met bruggen.<br />
<br />
In het zuidwesten ligt een 14 kilometer lange brug die [[Malmö]] met [[Kopenhagen]] verbind, de [[Sontbrug]].<br />
<br />
=== Wateren ===<br />
In Zweden zijn heel erg veel meren, ongeveer 96.000! De twee grootste meren liggen in het zuiden, het [[Vänermeer|Vänern]] (groter dan de provincie Gelderland) en het [[Vättermeer|Vättern]]. Het water in de meren is zo schoon dat je het zelfs kunt drinken. Duizenden rivieren voeren het regenwater af naar de zee. De grootste rivieren zijn de Klarälv-Götaälv met een lengte van 720 kilometer en de Torneälv van 570 kilometer.<br />
<br />
=== Bossen ===<br />
Ongeveer 55% van Zweden is bedekt met bos. Zweden is daarom ook een belangrijke leverancier van hout. De bossen bestaan vooral uit naaldbomen, zoals sparren en dennen. Omdat Zweden noordelijk ligt, kunnen niet alle soorten bomen er groeien. Alleen in het zuiden, ongeveer tot de hoogte van [[Stockholm]], groeien loofbomen, zoals beuken. Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe schraler de begroeiing wordt. Boven de loofbomengrens vind je alleen maar naaldbomen en berken. Hoe verder naar het noorden, hoe kleiner de berkenbomen worden. In het uiterste noorden vind je geen bomen meer, maar [[toendra]].<br />
<br />
=== Bergen ===<br />
In het westen van Zweden, bij de grens met [[Noorwegen]], vind je hoge bergen. De hoogste berg van Zweden is de [[Kebnekaise]], die is wel 2111 meter hoog! Deze berg ligt in het uiterste noorden van Zweden, in Lapland.<br />
<br />
=== Dieren ===<br />
[[File:Lynx lynx (geypa)-cropped.jpg|300px|thumb|Ook lynxen vind je in Zweden.]]<br />
Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe stiller het wordt. Dieren kunnen hier ongestoord leven.<br />
<br />
Er leven nog echte wilde dieren in Zweden, zoals beren en wolven. Ze zijn erg schuw, dus kleine kans dat je ze ziet. Herten daarentegen zijn niet schuw en komen gewoon in de tuinen van mensen. In het midden en noorden leven heel veel elanden. Elanden zijn grote dieren met een enorm gewei. <br />
<br />
Er worden veel dieren aangereden op de weg door auto’s. Om dat te voorkomen zijn aan de bermkant grote hekken geplaatst waar de dieren niet overheen komen. <br />
<br />
Een bijzonder dier is de [[veelvraat]]. Het dier lijkt een beetje op een wasbeer en kunnen wel een meter lang worden. Andere dieren die je in de Zweedse natuur vindt, zijn de lynx, poolvos, bever en de lemming. In de [[Oostzee]] kun je ook zeehonden en robben vinden, maar ook gewoon makreel, haring en schol. In de meren vind je forel, zalm, baars, snoek, brasem en karper.<br />
<br />
Ook zijn er in Zweden verschillende soorten vogels. Langs de rotsachtige kusten vind je onder andere meeuwen, eenden en alken. In de bossen leven weer patrijzen, fazanten en andere grote vogels. Maar er zijn ook bekende zangvogels, zoals de rietzanger en het blauwborstje. Roofvogels zijn er in grote getale, zoals uilen, valken en buizerds. De vogels die je er het meest ziet zijn de mees, kraai, raaf, vink en de bonte specht.<br />
<br />
=== Natuurparken ===<br />
In Zweden zijn ook veel nationale parken, vooral in [[Norrland]]. Zo’n 20 kilometer van [[Stockholm]] vandaan vind je het nationaal park Tyresta. In het park leven wel 80 vogelsoorten, waaronder ook uilen. <br />
<br />
=== Allemansrecht ===<br />
In de natuurgebieden zijn paden aangelegd om te wandelen, er zijn barbecueplekken en nog meer gemakken die het leven buiten de deur prettiger maken. Als je in een natuurgebied bent, mag je vrij bewegen zolang je het allemansrecht (Zweeds: allemansrätten) niet schend. Het allamansrätten is het recht om over privéland te mogen lopen, zodat je van de natuur kunt genieten. Je zult in Zweden weinig bordjes tegenkomen met 'Verboden toegang'. Je moet zorgen dat je geen bomen beschadigd of struiken plat trapt en je mag ook de wilde dieren niet lastig vallen. Daarnaast moet je alle hekken achter je dicht doen. Je mag niet in tuinen of graanvelden lopen, en je mag geen afval achterlaten. Vuur mag niet gemaakt worden als er een risico bestaat dat je een bosbrand aansteekt. Je mag ook niet zomaar jagen of vissen. Ook moeten honden altijd aan de lijn blijven. Je mag wel overal kamperen, maar je moet het wel eerst vragen aan de eigenaar van de grond. Je mag ook bessen, paddestoelen en bloemen plukken.<br />
<br />
=== Werelderfgoed ===<br />
[[File:Visby 207-08-04.jpg|300px|left|thumb|Visby was vroeger een [[hanzestad]] en staat tegenwoordig op de Werelderfgoedlijst.]]<br />
In Zweden zijn 15 werelderfgoederen:<br />
<br />
*'''Koninklijk domein Drottningholm''', de woonplaats van de Zweedse koninklijke familie. (Sinds 1991 - cultuurerfgoed - in [[Ekerö]], vlakbij [[Stockholm]])<br />
*'''Birka en Hovgården''', een vroegere handelsplaats voor de [[Vikingen]]. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in het [[Mälarmeer]])<br />
*'''Hoogovens van Engelsberg''', hoogovens. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in [[Västmanland]])<br />
*'''Rotstekeningen van Tanum''', rotstekeningen. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - in [[Talum]], [[Västra Götalands län]])<br />
*'''Skogskyrkogården''', een kerkhof. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - [[Stockholm]])<br />
*'''Hanzestad Visby''', haven van Visby. (Sinds 1995 - cultuurerfgoed - [[Visby (Zweden)|Visby]], [[Gotland]])<br />
*'''Kerkdorp Gammelstad''', een kerkdorp. (Sinds 1996 - cultuurerfgoed - [[Luleå]])<br />
*'''Laponia''', een gebied waar bergketens, gletsjers, hoogvlakten, oerbossen, bergmeren en stroomversnellingen te vinden zijn met een uitgebreide dieren- en plantenwereld. (Sinds 1996 - cultuur- en natuurerfgoed - [[Lapland]])<br />
*'''Vlootbasis Karlskrona''', een vlootbasis. (Sinds 1998 - cultuurerfgoed - [[Karlskrona]])<br />
*'''Hoge Kust / Kvarkenarchipel''', een kust met hoge kliffen en stenige, uit zee oprijzende eilandjes. (Sinds 2000 - natuurerfgoed - [[Ångermanland]], gedeeltelijk in [[Finland]])<br />
*'''Agrarisch landschap van Zuid-Öland''', heideachtig landschap. (Sinds 2000 - cultuurerfgoed - Zuid-[[Öland]])<br />
*'''Mijngebied van de Grote Koperberg''', een mijngebied. (Sinds 2001 - cultuurerfgoed - [[Falun]])<br />
*'''Radiostation Varberg''', een radiostation. (Sinds 2004 - cultuurerfgoed - [[Varberg]])<br />
*'''Geodetische boog van Struve''', een geodetische boog. (Sinds 2005 - cultuurerfgoed - [[Norrbottens län]], ook in 9 andere landen)<br />
*'''Gedecoreerde boerderijen van Hälsingland''', 7 rijkelijk versierde houten boerderijhuizen en boerderijgebouwen. (Sinds 2012 - cultuurerfgoed - [[Hälsingland]])<br />
<br />
=== Klimaat ===<br />
In een groot en uitgestrekt land vind je natuurlijk verschillende soorten klimaat. Ook vind je in Zweden de natuurverschijnselen [[middernachtzon]] en het [[noorderlicht]].<br />
<br />
In het zuiden heerst er een [[zeeklimaat]]. Dat betekent dat het in de winter niet zo koud is vergeleken met de rest van Zweden. In de zomer is het aangenaam met een frisse wind.<br />
<br />
In het midden van het land heb je een [[landklimaat]]. Bij de grens met [[Noorwegen]] (westen) vind je [[bergen]]. De westenwinden met veel regen botsen tegen de bergen en dan gaat het regenen. Zijn ze eenmaal over de bergen heen, dan zijn ze uitgeregend. Daarom is het in Midden-Zweden vrij droog. In de winter ligt er ongeveer 3 maanden sneeuw. De lente breekt begin mei aan, maar die duurt maar kort. In de zomer is het er warm en er zijn meer zonuren dan in [[Nederland]].<br />
<br />
In het uiterste noorden is het wel bijna zeven maanden winter en er ligt een dik pak sneeuw. Een stuk van Noord-Zweden ligt ook boven de [[poolcirkel]]. De temperatuur is ver onder het vriespunt en soms is het wel 40 graden onder nul! Tijdens de wintermaanden schijnt de zon niet en ook overdag blijft het donker. Daarentegen is het in de zomer juist dag en nacht licht, bij de middernachtzon. De zon schijnt dan als het ware over de [[Noordpool]] heen en verlicht ook het deel van de aarde waar het eigenlijk nacht is. De middernachtzon kun je zelfs merken in [[Stockholm]] waar je midden in de nacht buiten nog een boek kunt lezen! Kort samengevat: hoe verder je naar het noorden gaat, hoe langer het ’s nachts licht blijft.<br />
<br />
== Demografie ==<br />
[[Bestand:Stortorget Stockholm.jpg|left|400px|thumb|Het plein Stortorget in [[Stockholm]], een stad met wel 875.000 inwoners.]]<br />
=== Bevolking ===<br />
Zweden telt in 2017 ruim 10 miljoen inwoners. Het aantal stijgt nog steeds, maar sommige mensen zeggen dat dat niet zo zal blijven. De '''bevolkingsdichtheid''' van het land bedraagt gemiddeld 22 inwoners per km², maar de bevolking is erg ongelijk verdeeld. De meeste mensen wonen in het zuiden en midden van Zweden. Het noorden van het land is erg dunbevolkt. Ruim 86% van de bevolking woont ten zuiden van de 61ste breedtegraad, een lijn ter hoogte van de stad [[Gävle]].<br />
<br />
Het '''kindersterftecijfer''' is in Zweden heel laag. Dat wil zeggen dat er per 1000 kinderen die er worden geboren heel weinig sterven. In Zweden sterven er per 1000 geboortes 3 kinderen. De '''levensverwachting''' is weer erg hoog. Dat wil zeggen dat de mensen in Zweden gemiddeld erg oud worden. In 1965 was de levensverwachting 74 jaar en in 2010 was dat al 82 jaar! En de gemiddelde leeftijd neemt alleen maar toe. Omdat de mensen in Zweden zo oud worden, is Zweden ook het land met de hoogste percentage ouderen ter wereld, ruim 17%.<br />
<br />
In Zweden worden meer '''jongens''' dan '''meisjes''' geboren, daarom zitten er in de '''leeftijdsgroep''' tot 63 jaar veel mannen. In de groep van 63 jaar en ouder zitten meer vrouwen, omdat vrouwen gemiddeld langer leven dan mannen. <br />
<br />
Later in de 20e eeuw zijn veel Zweden '''van het platteland naar de stad''' verhuisd. Daardoor raakten de dichtbevolkte streken nog meer in de problemen. Veel winkels kregen niet genoeg klanten, waardoor de mensen hun winkels moesten sluiten. De mensen die in het dichtbevolkte gebied bleven, moesten hierdoor veel verder reizen om boodschappen te halen. De regering heeft dit probleem opgelost door de afgelegen gebieden meer economische steun te geven.<br />
<br />
De meeste mensen '''werken''' gewoon 5 dagen achter elkaar en zijn zaterdag en zondag vrij. Iedereen heeft recht op 5 weken vakantie per jaar. Sinds de vorige eeuw zijn ook veel meer vrouwen gaan werken. Bijna de helft van de beroepsbevolking bestaat uit vrouwen. Vrouwen krijgen wel minder betaald dan mannen, ook al staat er in de wet dat vrouwen en mannen gelijk behandeld moeten worden.<br />
<br />
Zweden is een erg '''welvarend''' land. Daarom kunnen veel mensen vaak kopen wat ze maar willen. Ook geven veel mensen geld uit aan vakantie of '''vrije tijd'''. Voorbeeld: in 1990 hadden 100 mensen van de 1000 mensen een computer en in 2002 hadden al 620 mensen per 1000 mensen een computer! Ook hebben veel mensen in Zweden een bootje. De mensen in Zweden zijn erg ontspannen, geduldig en aardig. Vaak maken de mensen in Zweden met elkaar een praatje. Ook zijn Zweden vaak in de Zweedse natuur te vinden. <br />
<br />
In de stad gaan de meeste '''kinderen''' met de fiets of met de bus naar school. Op het platteland rijden er speciale schoolbussen. Tussen de middag krijgen de kinderen warm eten. Na school gaan veel kinderen trainen voor een sport, muziekles, tv kijken of huiswerk maken. Veel ouders zijn nog aan het werk als de kinderen al thuis zijn. <br />
<br />
==== Samen ====<br />
De Samen of Sami, vroeger werden ze ook wel de Lappen genoemd, is een volk dat boven de poolcirkel in het noorden van [[Scandinavië]] woont ([[Lapland]]). De Samen bewonen onder andere het gebied in het noorden van [[Noorwegen]], Zweden, [[Finland]] en [[Rusland]]. In Zweden leven ongeveer 20.000 Samen. Ze spreken hun eigen taal en hebben hun eigen gewoontes. Veel Samen wonen in gewone dorpen en steden en werken in kantoren en fabrieken, maar sommige Samen houden echt van het leven in het koude noorden en verkopen hun eigen rendiervlees en vis.<br />
<br />
=== Immigratie ===<br />
In het begin van de negentiende eeuw kwamen er al mensen uit [[Finland]] naar Zweden. De meeste immigranten kwamen pas na de [[Tweede Wereldoorlog]]. Er wonen op dit moment 300.000 Finnen in Zweden.<br />
<br />
Ongeveer 50 jaar geleden kwamen er veel werknemers uit [[Griekenland]] en [[Turkije]] naar Zweden. Zweden had een tekort aan arbeiders en de mensen werden toen met open armen ontvangen. Er wonen in het land meer dan een miljoen mensen uit andere landen. <br />
<br />
In veel landen in [[Europa]] komen vluchtelingen binnen. In veel landen wordt dit onderwerp streng behandeld en als het in het land van herkomst gewoon veilig is, moet je weer terug. De Zweedse immigratiedienst is minder streng. Zweden heeft in de jaren zeventig heel veel [[Chili|Chileense]] vluchtelingen opgenomen. Zweden is heel tolerant en gastvrij tegenover de immigranten en vluchtelingen.<br />
<br />
De laatste tijd zijn veel [[Denemarken|Denen]] in het zuiden van Zweden gaan wonen, omdat je in Zweden makkelijker en goedkoper aan een huis kunt komen en je minder belasting hoeft te betalen.<br />
<br />
Hier een overzicht van alle immigranten in Zweden, 2002:<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|22px]] [[Finland]] – 4,1%<br />
*[[Bestand:Flag of Bosnia and Herzegovina.svg|22px]] [[Bosnië en Herzegovina]] – 10,8%<br />
*[[Bestand:Vlag Koninkrijk Joegoslavië 1919-1943.png|22px]] Voormalig [[Joegoslavië]] – 7,3%<br />
*[[Bestand:Flag of Croatia.svg|22px]] [[Kroatië]] – 4,2%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of Poland.svg|22px]] [[Polen]] – 6,9%<br />
*[[Bestand:Flag of Turkey.svg|22px]] [[Turkije]] - 5,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Iraq.svg|22px]] [[Irak]] - 11%<br />
*[[Bestand:European flag.svg|22px]] Andere [[Europa|Europese]] landen – 12,3%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Afrika]] – 9,2%<br />
*[[Noord-Amerika|Noord]]- en [[Zuid-Amerika]] – 6,7%<br />
*Andere [[Azië|Aziatische]] landen – 13,6%<br />
*[[Landen van de wereld|Overige landen]] – 8,3%<br />
|}<br />
<br />
=== Emigratie ===<br />
[[Bestand:Kiruna kerk.jpg|280px|thumb|Een kerk in Kiruna.]]<br />
Vanaf 1820 tot 1930 verhuisden veel Zweden naar Noord-Amerika. Sommige gebieden hebben zwaar te lijden gehad van deze grote emigratie. Tegenwoordig wonen er in de [[Verenigde Staten]] 4,4 miljoen Zweden en in [[Canada]] 330.000!<br />
<br />
=== Taal ===<br />
Het [[Zweeds]] lijkt een beetje op het [[Nederlands]] en het [[Duits]]. Dat komt omdat de taal tot de Germaanse taalfamilie behoort. Veel woorden zijn te herkennen. Het [[Zweeds]] is ook een toontaal. Dat betekent dat in sommige woorden en zinnen de toon omhoog of omlaag gaat.<br />
<br />
=== Religie ===<br />
Gustav Vasa maakte in 1527 de Lutherse godsdienst tot staatsgodsdienst. Dat betekent dat de oorspronkelijke rooms-katholieke kerken in protestantse kerken veranderden. <br />
Met de komst van buitenlanders zijn ook andere religies Zweden binnengekomen. Ongeveer 100.000 mensen zijn rooms-katholiek. In sommige steden staat een moskee. De meeste mensen zijn [[protestant]], ruim 68%.<br />
<br />
== Politiek ==<br />
[[Bestand:Rijksdag Zweden.jpg|285px|thumb|De Rijksdag in [[Stockholm]].]]<br />
Zweden heeft een [[constitutionele monarchie]]. Ook heeft Zweden een ceremonieel koningschap. Dat betekent dat het staatshoofd (de koning) niet lid is van de [[regering]].<br />
<br />
Sinds 19 september 1973 is Karel XVI Gustaaf de koning van Zweden. Hij zal worden opgevolgd door zijn dochter prinses Victoria Ingrid Alice Desiree. De vrouw van Karel heet koningin Silvia en zij hebben 3 kinderen: Victoria (de kroonprinses), Carl Philip en Madeleine.<br />
<br />
De [[regeringsleider]], in Zweden wordt het de staatsminister genoemd, wordt gekozen door het [[parlement]]. De [[regeringsleider]] benoemt ook de ministers. Van 2006 tot 2014 was [[Fredrik Reinfeldt]] de [[regeringsleider]], nadat hij de parlementsverkiezingen won. Sinds 3 oktober 2014 is [[Stefan Löfven]] de regeringsleider.<br />
<br />
Het Zweedse [[parlement]], de Rijksdag, heeft één kamer. De kamer telt 349 leden. De leden worden direct gekozen.<br />
<br />
Om de 4 jaar zijn er parlementsverkiezingen. Als je 18 jaar of ouder bent mag je stemmen.<br />
<br />
Elke län (Zweedse provincie) heeft een gouverneur. De gouverneurs worden door het [[kabinet]] benoemd. Het [[kabinet]] is eigenlijk hetzelfde als de [[regering]].<br />
<br />
== Economie ==<br />
=== Werken in de dienstsector ===<br />
Ongeveer 4,5 miljoen Zweden hebben een baan. Van hun werkt ruim 70% in de dienstsector. Het grootste deel van de dienstensector zit in de hoofdstad [[Stockholm]] en andere grote steden, omdat er hier meer onderwijsinstellingen en handelscentra zijn gevestigd. Meer dan de helft van de mensen die in de dienstensector werken doen dat voor de overheid. Ze werken bijvoorbeeld in de verpleging, het onderwijs, de gezondheidszorg of bij de politie. <br />
<br />
Ongeveer 14% werkt in de handel en de horeca. Daaronder vallen bijvoorbeeld winkels, hotels en restaurants. En ongeveer 9% is werkzaam bij de financiële zaken, zoals banken en verzekeringsmaatschappijen. Ruim 7% werkt bij de transport of communicatie, zoals radio en televisie.<br />
<br />
De mensen in Zweden verdienen erg goed, ruim €29.850 per jaar! (2011)<br />
<br />
=== Werkloosheid ===<br />
De werkloosheid van Zweden: In 1990 waren er ongeveer 75.000 mensen werkloos. Dat aantal steeg snel tot in 1993, toen er ruim 360.000 mensen werkloos waren. Dat aantal bleef een aantal jaren hangen. Vanaf 1997 daalde het aantal weer tot in 2002, toen er 175.000 mensen geen baan hadden.<br />
<br />
=== Landbouw en veeteelt ===<br />
Zweden was in de 19e eeuw een land met heel veel boeren. Driekwart van de mensen werkte toen op het land en ze woonden in eenvoudige, houten huizen. Tegenwoordig werkt nog maar 3% van de bevolking in de [[landbouw]], [[veeteelt]] en [[bosbouw]]. De bedrijven van de boeren zijn wel veel groter en beter geworden. Veel machines hebben het zware werk overgenomen. De landbouw vindt met name plaats in het zuiden van het land, ongeveer onder de lijn van [[Oslo]] en [[Stockholm]]. De boeren verbouwen daar vooral graan, suikerbieten en aardappelen. Ook werken er mensen in de veeteelt. Koeien worden gehouden voor de melk en voor de slacht en er zijn kippenboerderijen en varkenshouderijen. De Zweden eten het liefst vlees en eieren die in Zweden zelf geproduceerd zijn.<br />
<br />
=== Bosbouw ===<br />
Op meer dan de helft van de bodem in Zweden groeien bomen in uitgestrekte bossen. Zweden is samen met [[Canada]] de grootste leverancier van [[hout]] in de wereld. Zweden verdient veel met de bosbouw. Er zijn ongeveer 28.000 mensen werkzaam in de bosbouw. Dat aantal gaat steeds meer dalen, omdat er nu veel machines worden ingezet. Jaarlijks wordt er ongeveer 68 miljoen kubieke meter hout gekapt. De mensen planten hierna weer nieuwe bomen die ook weer groter worden. Je mag overigens niet overal zomaar bomen kappen. In bepaalde gebieden mag helemaal niet gekapt worden, zoals in nationale parken. Het moet ook op een duurzame wijze worden gekapt, met behoud van de biodiversiteit. Dat betekent dat er voldoende bomen over moeten blijven voor vogels, het leefgebied van dieren en planten niet mag worden aangetast en bomen langs rivieren mogen niet gekapt worden. Dit moet de overheid in de gaten houden. Dit alles is in de wet vastgelegd.<br />
<br />
Vroeger was het transport van hout erg moeilijk. De gekapte boomstammen moesten in de rivieren worden gegooid en ze dreven naar de zee, waar de boomstammen er weer werden uitgehaald. Tegenwoordig worden de boomstammen met vrachtwagens en treinen vervoerd naar de houtzagerijen en cellulosefabrieken. In de cellulosefabrieken wordt het hout tot pulp vermalen waar papier van wordt gemaakt. De pulp wordt naar de papierfabrieken gebracht.<br />
<br />
Ikea is een Zweedse producent van houten meubelen. In heel veel landen vind je Ikea fabrieken.<br />
<br />
=== Energie ===<br />
Waterkrachtcentrales liggen veel in het midden en noorden van Zweden waar de grote rivieren stromen. Zij leveren meer dan 40% van alle energie. <br />
<br />
=== Industrie ===<br />
[[Bestand:Volvo V70.JPG|250px|thumb|Een Volvo V70, een Zweedse auto.]]<br />
Louis de Geer, een Nederlander, is de grondlegger van de industrie in Zweden. Hij begon rond het jaar 1620 een ijzergieterij. Pas veel later is de industrie echt op gang gekomen. In de Zweedse bodem werden veel grondstoffen gevonden. Het ijzererts dat bij Kiruna (Noord-Zweden) werd gedolven, behoort tot de hoogste kwaliteit. Maar ook in Midden-Zweden werd ijzererts gevonden. Zweden heeft één van de grootste hoeveelheid ijzererts, zwavelerts, koper en lood van [[Europa]].<br />
<br />
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] is de auto-industrie in Zweden enorm gegroeid. Volvo en Saab werden bekende merken in [[Europa]]. Saab maakt zelfs vliegtuigen. Ook worden er in Zweden koelkasten, stofzuigers en telefoons gemaakt. Er liggen telefoonnetwerken in het buitenland. <br />
<br />
De belangrijkste handelspartners van Zweden '''circa 2005''' waren: (% van de waarde)<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|'''Export (uitvoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 10,9%<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 10,3%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 7,6 %<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 5,8%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,5%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 5,4%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 5,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 4,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 4,2% <br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |'''Import (invoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 16,8%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 8,4%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 7,5%<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 7,2%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 6,5%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 6,4%<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 3,8<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 3,3%<br />
|}<br />
<br />
== Toerisme en vrije tijd ==<br />
=== Toerisme ===<br />
Zweden is een land waar heel veel te zien en te beleven valt. Er zijn prachtige, oude steden, zoals [[Stockholm]], [[Göteborg]] en [[Helsingborg]]. Maar ook een prachtige natuur waar je veel kan doen. Kortom: Zweden lijkt een echt toeristenland, maar toch is dat niet zo. Vroeger kwamen er veel toeristen naar Zweden, ongeveer 14 miljoen, maar dat aantal nam sterk af. De Zweden proberen het wel weer aantrekkelijker te maken, maar veel mensen denken dat Zweden koud en nat is. Dat is niet zo, want in de zomer kan het er ook erg warm zijn. Mensen kunnen naar de vele meren waar je kan zwemmen, of voor de wintersport om te skiën of te schaatsen. Tegenwoordig komen er jaarlijks zo’n 6 miljoen bezoekers naar Zweden, waaronder ook veel [[Japan]]ners. Wel komen veel dagjesmensen uit [[Noorwegen]] en [[Denemarken]] naar Zweden, omdat veel artikelen in Zweden erg goedkoop zijn.<br />
<br />
=== Vrije tijd ===<br />
Zweden houden van de natuur en trekken er in hun vrije tijd graag op uit. In [[Lapland]] kan je wandelen op de goed onderhouden wandelpaden door de prachtige natuur. Je mag ook overal kamperen. Ook skiën is een populaire wintersport. Heel veel mensen hebben hun eigen ski's en veel kinderen leren skiën op jonge leeftijd.<br />
<br />
De Zweden gaan 's zomers graag op vakantie naar het buitenland, vooral naar de landen rond de [[Middellandse Zee]]. Veel Zweden gaan meerdere keren per jaar op vakantie. Ook dagtripjes naar [[Denemarken]] en [[Polen]] zijn populair, vooral omdat je daar makkelijker aan sterke drank kunt komen.<br />
<br />
== Onderwijs ==<br />
Veel kinderen gaan als ze nog klein zijn naar de ''daghem'', de kinderopvang, omdat de ouders vaak werken. Vanaf 7 jaar is de basisschool, de ''grundskola''. Dit is verplicht. Het duurt 9 jaar, dus tot aan je zestiende zit je op school. In de lessen is veel aandacht voor natuur en activiteiten, zoals sport, muziek en handenarbeid. In de middag krijgen de kinderen op school warm eten.<br />
<br />
Na de basisschool kan je 2 of 3 jaar naar het gymnasium. Als je deze diploma hebt gehaald, kan je een studie doen aan een hogeschool of [[universiteit]]. In totaal zijn er in het hele land ongeveer 30 tot 35 hogescholen en universiteiten. Het verschil tussen een hogeschool en universiteit is dat er aan een universiteit onderzoek wordt gedaan. Aan een hogeschool gebeurt dit niet.<br />
<br />
Het onderwijs in Zweden is gratis! Van de basisschool tot aan de universiteit.<br />
<br />
== Cultuur ==<br />
[[Bestand:Knäckebröd.jpg|250px|thumb|Bekend in de Zweedse keuken, ''knäckebröd''.]]<br />
[[Bestand:Systembolaget.JPG|250px|thumb|Een ''systembolaget'' in het winkelcentrum Kungens Kurva in Huddinge, vlakbij [[Stockholm]].]]<br />
[[Bestand:Midsommar på Årsnäs.png|250px|thumb|Het midzomerfeest bij Kode, een plaatsje bij [[Göteborg]].]]<br />
[[Bestand:Luciafeest 2007.jpg|250px|thumb|Het Luciafeest in 2007.]]<br />
[[Bestand:Zweedse krant.jpg|250px|thumb|De Zweedse kranten ''Dagens Nyheter'' en ''Göteborgs-Posten''.]]<br />
[[Bestand:Svenska honderdkronen.JPG|250px|thumb|Zweedse honderdkronen.]]<br />
[[Bestand:Inlandsvägen.jpg|250px|thumb|Een ''inlandsväg'' is een Zweedse term voor een weg die van zuid naar noord loopt.]]<br />
[[Bestand:X2000 in Malmö.jpg|250px|thumb|De X2000, ook wel de SJ X2 genoemd, in [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:SAS.png|250px|thumb|Een vliegtuig van de Scandinavian Airlines.]]<br />
[[Bestand:Turning Torso by night.jpg|250px|thumb|De Turning Torso in de nacht, [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:Avicii.jpg|250px|thumb|Een bekende Zweedse dj, [[Avicii]].]]<br />
[[Bestand:ABBA Member.jpg|250px|thumb|De 4 leden van [[ABBA]], een wereldberoemde popgroep.]]<br />
<br />
=== Algemeen ===<br />
Veel Zweden zijn geïnteresseerd in kunst en cultuur. Ook zijn de Zweden leergierig, dus ze gaan graag naar cursussen en studies.<br />
<br />
Zweden staat ook bekend op het gebied van ''design''. De Zweedse meubelen zijn heel gewild in de rest van de wereld. Ook is glas een bekend product, want er zijn verschillende beroemde glasblazerijen.<br />
<br />
=== Sport ===<br />
Zweden kent een aantal populaire sporten. [[IJshockey]], [[bandy]], [[innebandy]], [[schaatsen]] en [[skiën]] zijn bekend onder de Zweden. Ook houden veel Zweden van watersport. [[Voetbal]] is ook erg populair, ook bij de meisjes. Meer dan 2 miljoen van de 9 miljoen Zweden zijn lid van een sportvereniging! Veel kinderen zitten op [[voetbal]], [[golf]], [[atletiek]] en [[paardensport]].<br />
<br />
=== Zweedse keuken ===<br />
Zweden heeft een heel eigen keuken. De meeste gerechten komen van de boeren en zijn stevig: veel vlees/vis met aardappelen en jus.<br />
Vis is in Zweden erg populair. In de rivieren zit veel zalm en forel. In de rivieren, meren en in de [[Oostzee]] wordt vis gevangen.<br />
<br />
Sommige Zweden eten haring op een aparte manier. Dat heet ''surströmming''. De haring wordt verpakt in blik en na een paar maanden gaat de haring rotten en het blik gaat bol staan. Als het blik bol gaat staan is het een goed moment om het blik te openen en de haring te eten. Het geeft wel een vreselijke lucht, daarom kan je het beter niet in huis openen!<br />
<br />
In Zweden zijn verschillende broodsoorten. Veel broodsoorten zijn gezoet met stroop, waardoor het langer goed blijft. Tegenwoordig is het niet meer nodig, maar veel Zweden zijn die zoete smaak wel gewend. Een typisch Zweeds broodsoort dat je maandenlang kunt bewaren is ''knäckebröd''. Het is plat, knapperig en volkoren. ''Knäckebröd'' is erg gezond en het wordt veel gegeten door mensen die op dieet zijn.<br />
<br />
In de vele bossen groeien verschillende soorten bessen, waaronder bosbessen, bramen, frambozen en wilde aardbeien. Maar je vindt er ook verschillende soorten eetbare [[paddenstoelen]]. Deze bessen en “schimmels” worden veel geplukt door de mensen. Van de bessen kan je onder andere ''kräm'' maken. Dat is een soort vla van bessensap gemaakt. Maar dit kan je ook gewoon in de supermarkt kopen.<br />
<br />
==== Alcohol ====<br />
In Zweden kun je in supermarkten alleen licht [[bier]] krijgen. Voor sterke drank, zoals likeur, wijn en zwaarder bier moet je naar speciale staatswinkeltjes. Zo'n winkeltje heet een ''systembolaget''. Mensen die in afgelegen gebieden wonen moeten hiervoor meestal ver reizen, omdat het meestal alleen in grote steden te vinden is.<br />
<br />
=== Zweedse feestdagen ===<br />
Enkele bekende Zweedse feestdagen zijn:<br />
<br />
==== Walpurgisnacht ====<br />
Op 30 april wordt de Walpurgisnacht gevierd, ook wel bekend als ''Valborgsmässoafton''. 'S avonds worden overal grote vuren ontstoken om de winter te verjagen. Het feest wordt onder andere ook in [[Duitsland]] en [[Finland]] gevierd. De viering is overal verschillend. Vaak zingen de mensen liedjes over de lente, maar ook worden er soms carnavalsoptochten gehouden. <br />
<br />
==== Nationale feestdag ====<br />
De nationale feestdag is de ''Svenska flaggans dag''. In 1982 werd besloten dat 6 juni, de dag van de Zweedse vlag, ook de nationale feestdag zou worden. Het werd echter geen officiële feestdag waarop iedereen vrij zou zijn. Later wilden mensen in de regering een nieuwe nationale feestdag creëren, waar iedereen, inclusief de immigranten, plezier aan zouden beleven. Daarom werd in 2005 besloten dat de nationale feestdag een officiële feestdag werd. Dit ging ten koste van tweede pinksterdag.<br />
<br />
==== Midzomerfeest ====<br />
Het ''midsommarfest'' wordt gevierd op de vrijdag en zaterdag van het laatste weekend van juni. Iedereen doet daar aan mee en de huizen en winkels zijn versierd. De mensen gaan tot diep in de nacht door met dansen en drinken. Als traditie planten de mensen een meiboom. Op de boom zitten berkenbladeren en bloemen. Veel mensen vieren dat de zomer is begonnen.<br />
<br />
==== Rivierkreeftfeest ====<br />
Op de tweede woensdag van augustus begint het ''Kräftskiva''. De hele familie komt dan bij elkaar om rivierkreeft te eten met brood, kaas, bier en schnapps. De kreeften die worden gegeten zijn erg geliefd en sommige mensen kweken ze zelf om zeker te weten dat ze er één hebben als het seizoen begint.<br />
<br />
==== Surströmningfeest ====<br />
Op de tweede donderdag van augustus begint in het noorden van Zweden het ''surströmningfeest''. De mensen eten dan de eerste haringen die in de [[Oostzee]] zijn gevangen. De haringen worden gegeten met brood, uien en aardappelen.<br />
<br />
==== Luciafeest ====<br />
Op 13 december wordt het ''Santa Luciafest'' gevierd. Het feest geeft het begin van de kerstperiode aan. De Lucia draagt een wit gewaad met een rood lint en ze heeft een kroon met brandende kaarsen op haar hoofd.<br />
<br />
==== Kerstfeest ====<br />
Het kerstfeest is voor de Zweden een echt familiefeest. Het wordt gevierd rond 24, 25 en 26 december. De familie komt bij elkaar om verschillende lekkernijen te eten en daarna worden er oude liederen gezongen rond de kerstboom. Onder de kerstboom liggen ook cadeautjes. <br />
<br />
==== Oud en nieuw ====<br />
Met oud en nieuw, eind december en begin januari, organiseren de Zweden hun eigen feesten. Jongeren gaan vaak naar de discotheek of mensen zoeken een restaurant op. Er wordt ook wel [[vuurwerk]] afgestoken, maar de gekte daaromheen is niet zo groot als in de rest van [[Europa]], bijvoorbeeld [[Nederland]], [[België]], [[Duitsland]] en Oost-Europa.<br />
<br />
=== Media ===<br />
==== Radio en televisie ====<br />
Sveriges Television (SVT) is de nationale publieke omroep van Zweden. Het is opgericht in 1956. SVT heeft 6 kanalen. Verder hebben verschillende regio’s lokale televisie. Zweden heeft ook een educatieve omroep: ''Utbildningsradion''. Er is ook een aparte kinderzender die programma’s voor kinderen uitzend. <br />
<br />
Sveriges Radio heeft verschillende zenders. De één heeft alleen klassieke muziek en de andere zend vaak nieuws uit. Je hebt ook zenders met popmuziek en amusement. Verder heb je ook verschillende lokale zenders, afhankelijk van waar je bent.<br />
<br />
==== Kranten en tijdschriften ====<br />
Verschillende Zweedse kranten zijn ''Dagens Nyheter'', ''Aftonbladet'', ''Svenska Dagbladet'' en ''Metro''. Verder zijn er ook veel streekbladen voor bijvoorbeeld [[Skåne]], [[Stockholm]] en Jämtland.<br />
<br />
=== Geld ===<br />
In september 2003 stemde 56% van de Zweden tegen de invoering van de euro in hun land. De mensen betalen daar dus nog steeds met de [[Zweedse kroon]]. Eén Zweedse kroon is ongeveer 11 cent. Honderd Zweedse kronen zijn dus 11 euro.<br />
<br />
=== Gezondheidszorg ===<br />
De meeste steden hebben meerdere gezondheidscentra (''Vårdcentraler''). Er werken artsen en verpleegkundigen in de ziekenhuizen. De gezondheidszorg is in Zweden heel erg goed. Iedereen valt onder de verplichte collectieve ziektekostenverzekering. Een opname of verblijf in het [[ziekenhuis]] wordt dus betaald door de verzekering. In Zweden zijn ook apotheken, waar je medicijnen kan halen.<br />
<br />
== Vervoer ==<br />
=== Per auto ===<br />
Tegenwoordig vindt het meeste transport plaats over de weg, dat vaak geasfalteerd is, maar er zijn ook verharde grindwegen. Het vrachtvervoer gaat vooral per vrachtwagen. Hoewel Zweden een erg groot land is met een kleine bevolking, heeft het toch een groot wegennet. Er zijn een paar grote vierbaanswegen, zoals de E4 van [[Stockholm]] naar Helsingborg. Rondom de steden zijn de wegen ook vierbaans. Verder naar het noorden vind je minder wegen, omdat het daar veel minder dichtbevolkt is. Over een afstand van 100 kilometer zie je daar soms maar een paar auto’s!<br />
<br />
=== Per trein ===<br />
In Zweden vind je verschillende soorten [[trein]]en. De snelste is de hogesnelheidstrein X2000. Die rijdt met een snelheid van meer dan 200 kilometer per uur. Deze treinen rijden naar [[Malmö]], [[Sundsvall]], [[Jönköping]], maar ook naar [[Kopenhagen]] en [[Oslo]] in het buitenland. De treinreis van [[Göteborg]] naar [[Stockholm]] duurt maar 3 uur en aan boord kun je een warme maaltijd krijgen. Verder heb je ook nog de intercities, de treinen die tussen verschillende steden rijden. Ook heb je in [[Lapland]] kilometerslange ertstreinen die ijzererts naar de havens brengen.<br />
<br />
=== Per bus ===<br />
Tussen veel Zweedse steden rijden bussen. Met de bus reizen is er goedkoop. Als je met de bus reist, zit je in een snelbus. Deze snelbussen stoppen niet vaak op tussenliggende plaatsen. Er rijden zelfs bussen naar [[Noorwegen]] en [[Denemarken]].<br />
<br />
=== Per boot ===<br />
Er varen nog steeds veerboten over de [[Oostzee]], die naar eilanden of zelfs naar het buitenland gaan. Er zijn verschillende veerverbindingen met andere landen.<br />
<br />
=== Per vliegtuig ===<br />
Zweden is een heel groot land, waardoor reizen met een vliegtuig erg handig en normaal is. Er zijn veel vliegvelden in het land. Zweden deelt samen met [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] de luchtvaartmaatschappij SAS, [[Scandinavian Airlines|Scandinavia Airline System]]. Vanuit de luchthavens van [[Stockholm]] vliegt de SAS op alle werelddelen.<br />
<br />
== Gebouwen ==<br />
Zweden heeft 24 gebouwen die hoger zijn dan 70 meter. Veel van die gebouwen staan in de hoofdstad [[Stockholm]], maar ook in [[Göteborg]], [[Malmö]], [[Västerås]], [[Solna]], [[Lund]], [[Halmstad]] en [[Upplands Väsby]]. Hier een lijst met de 10 hoogste gebouwen van Zweden:<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 1 || [[Turning Torso]] || [[Malmö]] || 190 m|| 2005<br />
|-<br />
| 2 || [[Kista Science Tower]] || [[Stockholm]] || 124 m || 2003 <br />
|-<br />
| 3 || [[Scandic Victoria Tower]] || [[Stockholm]] || 117 m || 2011<br />
|-<br />
| 4 || [[Quality Hotel Friends]] || [[Solna]] || 90 m || 2013<br />
|-<br />
| 5 || [[Skatteskrapan]] || [[Stockholm]] || 86 m || 1959<br />
|}<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 6 || [[DN-Skrapan]] || [[Stockholm]] || 84 m || 1964<br />
|-<br />
| 7 || [[Kronprinsen]] || [[Malmö]] || 82 m|| 1964<br />
|-<br />
| 8 || [[Gothia Crown Tower]] || [[Göteborg]] || 82 m || 1984<br />
|-<br />
| 9 || [[Lilla Bommen]] || [[Göteborg]] || 81 m || 1989<br />
|-<br />
| 10 || [[Skrapan]] || [[Västerås]] || 81 m || 1990<br />
|}<br />
|}<br />
<br />
== Vlag ==<br />
[[Bestand:Flag of Sweden.svg|30px]] De Zweedse vlag is al sinds de zestiende eeuw in gebruik, maar werd pas in 1906 de officiële vlag van Zweden. Het Scandinavisch kruis moet het [[christendom|christelijk]] geloof voorstellen en het blauw en het geel het oude Zweedse wapen.<br />
<br />
== Beroemde Zweden ==<br />
* [[ABBA]] (actief van 1972-1982), popgroep<br />
* [[Astrid Lindgren]] (1907-2002), schrijfster<br />
* [[Alfred Nobel]] (1833-1896), uitvinder van [[dynamiet]] - naar hem is ook de [[Nobelprijs]] vernoemd<br />
* [[Avicii]] (1989), dj<br />
* [[Inger Nilsson]] (1959), kind[[actrice]], Inger speelde [[Pippi Langkous]]<br />
* [[Ove Kindvall]] (1943), voetballer<br />
* [[Zlatan Ibrahimović]] (1981), voetballer<br />
<br />
== Weetjes ==<br />
Wist je dat...<br />
*... Zweden haar nationale luchtvaartmaatschappij, [[Scandinavian Airlines]], deelt met [[Noorwegen]] en [[Denemarken]]?<br />
*... het water in de meertjes zo schoon is dat je het kunt drinken?<br />
*... de [[Sontbrug]] Zweden met [[Denemarken]] verbind?<br />
*... veel Zweedse kinderen een televisie op hun kamer hebben?<br />
*... rottende haring in blik een echte Zweedse lekkernij is?<br />
*... herten in het voorjaar de bloemetjes komen opeten in de tuinen aan de rand van de stad?<br />
*... Zweedse vrouwen tot de allermooiste vrouwen ter wereld behoren?<br />
*... Zweden één van de welvarendste landen ter wereld is?<br />
*... gezinnen in Zweden vaak 2 of meer auto's hebben?<br />
*... er 200 kilometer boven de [[poolcirkel]] een [[IJshotel Jukkasjärvi|ijshotel]] staat dat alleen in de winter geopend is?<br />
<br />
== Fotogalerij ==<br />
<gallery><br />
Bestand:Zweden map.gif|Een kaartje van Zweden<br />
</gallery><br />
<br />
Voor meer afbeeldingen van Zweden, kijk dan [[:Categorie:AfbZweden|hier]]!<br />
<br />
== Externe links, bronnen, afbeeldingen ==<br />
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sw.html CIA worldfactbook]<br />
* [http://www.zweden.com Site over Zweden] (In het Duits en Engels)<br />
<br />
{{Navigatie Europese Unie}}<br />
{{Navigatie Landen Europa}}<br />
[[Categorie:Landen]]<br />
[[Categorie:Europese Unie]]<br />
[[Categorie:Landen van Europa]]<br />
[[Categorie:Koninkrijk]]<br />
<br />
[[en:Sweden]]<br />
[[es:Suecia]]<br />
[[fr:Suède]]<br />
[[ru:Швеция]]<br />
|}</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Zweden&diff=488396Zweden2017-08-18T14:55:54Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{Nominatie}}<br />
{{Zweden}}<br />
[[Bestand:Stora Sjöfallet National Park.jpg|450px|thumb|Stora Sjöfallet National Park in [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Noorderlicht Zweden.jpg|450px|thumb|Het noorderlicht (Poollicht) boven [[Lapland]], een natuurverschijnsel dat in Zweden voorkomt.]]<br />
'''Zweden''' of eigenlijk het '''Koninkrijk Zweden''' is een land in Noord-Europa. Het land maakt samen met [[Noorwegen]], [[Denemarken]] en [[Finland]] deel uit van [[Scandinavië]]. Het is het grootste land van Scandinavië en heeft ook de meeste inwoners.<br />
<br />
De hoofdstad van Zweden is [[Stockholm]]. Andere grote steden in Zweden zijn [[Göteborg]], [[Malmö]] en [[Uppsala]]. Zweden is één van de rijkste en welvarendste landen ter wereld. Zweden heeft ook een [[volkslied]]: [[Zweeds volkslied|Du gamla, Du fria]]<br />
<br />
Zweden is lid van de [[Noordse Raad]] en sinds 1 januari 1995 ook lid van de [[Europese Unie]]. In Zweden betaalt men niet met de euro, maar met [[Zweedse kroon|Zweedse kronen]]. Zweden is o.a. het land van [[Pippi Langkous]], [[Astrid Lindgren]], [[IKEA]], [[H&M]], [[Saab]], [[Volvo]] en [[ABBA]].<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
[[Bestand:Mälarmeer.jpg|275px|left|thumb|Hier aan het Mälarenmeer begon de geschiedenis van Zweden.]]<br />
=== Oorspronkelijke bewoners ===<br />
Rond het begin van de jaartelling leefde er in de buurt van [[Stockholm]] aan het Mälarenmeer een volk, de [[Svear]]. Zij aanbaden verschillende goden, waaronder [[Odin]], de god van de oorlog die rondreed op zijn achtbenige paard. Een andere god was [[Tor]], de dondergod die rondreed op zijn strijdwagen die getrokken werd door 2 rammen. Ook hielp hij mensen bij ziekte en honger. Samen met [[Freja]] waren dit de belangrijkste goden van de Svear. Het volk gebruikte ook ijzeren werktuigen. <br />
<br />
Daarvoor hadden in Zweden al veel [[Germanen|Germaanse]] stammen van jagers rondgezworven. In de tijd van de Svear waren er ook al andere stammen en koninkrijkjes in Zweden. De koningen van de koninkrijkjes zeiden, om meer gezag te krijgen, dat ze afstamden van de goden. De Svear hadden hun naam aan Zweden gegeven, want Zweden is in het Zweeds: Sverige. In het zuiden van Zweden leefden de Goten.<br />
<br />
=== Vikingen ===<br />
Voor veel mensen was het vroeger een echte strijd om te overleven. Het werd nog eens extra moeilijk omdat de koningen heel veel belasting eisten. De mensen moesten heel veel oogst afstaan, waardoor er niet veel meer voor henzelf was. De mensen trokken weg richting de kust, waar goede scheepsbouwers woonden. Zij bouwden goede en snelle schepen. De mensen verlieten onder leiding van hun hoofdmannen [[Scandinavië]] en trokken op rooftocht naar West- en Oost-Europa. Later kwam de handel op gang. De Zweden dreven handel in het oosten, vooral in [[Rusland]]. Het plaatsje Birka, wat vlakbij [[Stockholm]] ligt, was een handelsplaats van de [[Vikingen]].<br />
<br />
=== Geloof ===<br />
In het gebied van Zweden was in de [[vroege middeleeuwen]] het [[christendom]] nog niet zo bekend. In 1008 ging de belangrijkste koning, Olaf van Uppsala, tot het christendom over. De verspreiding van het geloof ging traag, omdat nog veel mensen in de goden geloofden. Aan het eind van de 11e eeuw, toen de tempels van de goden waren verwoest, werd het [[christendom]] algemeen. In 1164 kwam in [[Uppsala]] het eerste aartsbisdom. In de 13e eeuw kwam er een koningschap met een hofhouding. Edelen en geestelijken kregen veel macht, zoals ook in andere [[Europa|Europese]] landen.<br />
<br />
=== Oorlogen en opstanden ===<br />
Na 1250 werd Zweden steeds meer een echt land met wetten. Zweden veroverde ook [[Finland]]. In 1252 werd [[Stockholm]] gesticht. In deze tijd had Zweden ongeveer 500.000 inwoners. Zweden dreef toen handel met de Duitse Hanzesteden. In 1380 werden [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] één land. Dit rijk werd geregeerd door de koningin Margareta van Denemarken. In 1397 werd ook Zweden toegevoegd aan het Deense rijk. Vanaf nu heette het de Unie van Kalmar. De Zweden lieten dit niet toe en in 1471 werden de Denen weggejaagd. Hierop volgde een lange periode van oorlog tussen [[Denemarken]] en Zweden. In 1520 lukte het Christian II van Denemarken toch om Zweden te veroveren. Hij ging naar [[Stockholm]] om zichzelf tot koning uit te roepen. Daarna vond het bloedbad van Stockholm plaats. Er werden 94 Zweedse edelen, bisschoppen, maar ook burgers onthoofd op de grote markt (Stortorget) in Stockholm. Overal in Zweden brak nu een opstand uit. De Deense koning Christian II hield het slechts 3 jaar vol, want in 1523 lukte het Gustav Vasa, de leider van het verzet tegen de Denen, om de Denen definitief weg te jagen. Gustav werd op 6 juni in hetzelfde jaar tot koning gekroond. Deze koning bracht weer orde in het land en de Lutherse godsdienst werd de staatsgodsdienst.<br />
<br />
=== Grootmacht Zweden ===<br />
[[Afbeelding:Zweden 1560-1814.PNG|thumb|250px|Groei van het Zweedse Rijk tussen 1560 en 1814.]]<br />
De 17e eeuw was voor Zweden een soort “Gouden eeuw”. Koning Gustav II Adolf legde de basis voor grootmacht Zweden. Hij maakte een goed bestuur, stimuleerde het onderwijs en bouwde een sterk leger. Tijdens zijn koningschap werden veel steden gesticht, waaronder ook [[Göteborg]]. Maar de 17e eeuw was ook een eeuw vol met oorlogen. [[Polen]] was rooms-katholiek en begon een oorlog tegen de protestantse grootmacht Zweden. Zweden won wel en Polen moest delen van haar kustgebied afstaan. Ook veroverde Zweden delen van de [[Baltische Staten]]. Ook begon er weer een strijd tegen [[Denemarken]]. In 1618 begon de [[Dertigjarige Oorlog]] in Duitsland. De rooms-katholieke keizer probeerde de protestanten in [[Duitsland]] terug te dwingen, maar Zweden kwam de protestanten te hulp. De Zweedse troepen trokken steeds verder Duitsland binnen en bezetten zelfs [[München]]. Bij de vrede van Westfalen, in Münster in 1648, kwamen grote stukken land aan de [[Oostzee]]kust bij Zweden. In 1658 hoorde [[Skåne]] (Zuid-Zweden) ook bij de grootmacht Zweden (want Skåne hoorde eerst nog bij [[Denemarken]]) en hiermee was de strijd in Noord-Europa definitief beslist. Hiernaast op het plaatje kan je nog een keer zien welke delen er allemaal bij de grootmacht Zweden hoorden.<br />
<br />
=== Het einde van Grootmacht Zweden ===<br />
Karel XII, de zoon van Karel XI, werd in 1697 koning. Hij was nog maar 15 jaar oud, maar de adel gaf hem alle macht. In 1700 begon de Derde Noordse oorlog met [[Rusland]], [[Polen]] en [[Denemarken]]. Het ging daarbij om de [[Baltische Staten|Baltische landen]]. [[Rusland]] won de oorlog die in 1721 eindigde. Zweden moest [[Estland]] en [[Letland]] aan [[Rusland]] afstaan en ook de delen van [[Polen]], [[Brandenburg]] en [[Denemarken]]. Grootmacht Zweden verloor heel veel land, geld en macht. In 1720 kwam er een nieuwe wet en de koning verloor bijna alle macht. Er ontstonden 2 partijen. Aan de ene kant stond een partij die de handel en de industrie probeerde te bevorderen en aan de andere kant stond een partij die in 1741 Zweden in een oorlog stortte met [[Rusland]]. De “handel en industrie partij" werd door haar tegenstanders spottend ''Mössorna'' (betekent:slaapmutsen) genoemd. De andere partij werd weer ''Hattar'' (betekent:hoeden) genoemd. Na de oorlog met Rusland had Zweden een stuk van [[Finland]] verloren. <br />
<br />
=== Na de Grootmacht Zweden ===<br />
In 1772 lukte het koning Gustav III toch nog om aan de macht te komen. Hij werd in 1792 vermoord. Gustav III liet Zweden wel welvarend achter. Zijn zoon Gustav Adolf deed het niet goed, want hij stortte Zweden in een oorlog met [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] en daarna ook nog tegen [[Rusland]], waardoor [[Finland]] in 1809 helemaal verloren ging. Gustav Adolf werd afgezet en er kwam een nieuwe koning: Karel XIII. Maar deze koning had geen kinderen, dus dat betekende dat bij het overlijden van Karel er geen koning meer was in Zweden. In 1810 werd daarom de Franse maarschalk Napoleon Jean-Baptiste Bernadotte aangewezen als troonopvolger. In 1818 stierf Karel XIII, waardoor Jean-Baptiste Bernadotte koning van Zweden en [[Noorwegen]] werd. Zijn nieuwe naam werd Karel XIV Johan. Maar waarom nou opeens koning van Zweden EN Noorwegen? In 1814 was [[Noorwegen]] na een korte strijd bij Zweden gevoegd, als dank voor de steun van Zweden tijdens de strijd tegen [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]]. Dit was de laatste oorlog van Zweden. Ook kregen in 1865 sommige boeren steeds meer macht. Negentig procent van de bevolking werkte in de landbouw en deze mensen waren erg arm. Daarom emigreerden vanaf 1850 veel boeren en arbeiders naar [[Noord-Amerika]]. Vanaf 1880 begon er een grote industriële ontwikkeling met ijzererts, koper en andere belangrijke materialen. Deze grondstoffen legden de basis voor een grote staalindustrie en later ook de autofabrieken.<br />
<br />
=== Twintigste eeuw ===<br />
In 1905 werd [[Noorwegen]] onafhankelijk van Zweden. Bij de [[Eerste Wereldoorlog|Eerste]] en [[Tweede Wereldoorlog]] was Zweden [[neutraal]] gebleven, maar in de [[Tweede Wereldoorlog]] speelde Zweden toch een belangrijke rol. Zweden leverde ijzererts en troepen aan [[Nazi-Duitsland]]. In 1901 werd de [[Nobelprijs]] voor het eerst uitgereikt en in 1912 werden de [[Olympische Spelen]] in [[Stockholm]] gehouden. In 1918 kreeg Zweden ook kiesrecht voor mannen en vrouwen. Ook tijdens de eerste helft van de 20e eeuw was er een snelle industriële ontwikkeling. Ook werd er elektriciteit opgewekt door snelstromende rivieren, waardoor het land aan goedkopere energie kon komen. Ook werd stemrecht en scholing een feit. Ook kwamen er cursussen en vakverenigingen. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werd de leider van de sociaal-democraten, Tage Erlander, de premier. In die tijd ontwikkelde Zweden zich tot een welvaartstaat. Gratis onderwijs, goede gezondheidszorg, pensioenen, goede huizen en ook de gelijkheid van man en vrouw. En ook belangrijk: Zweden was één van de eerste landen waar een wet werd aangenomen waar in stond dat leraren en ouders hun kinderen niet mochten slaan. <br />
<br />
Na de dood van Tage Erlander werd Olof Palme de premier. In 1986 werd Palme na een bezoek aan een bioscoop in [[Stockholm]] vermoord. De dader is nooit gevonden.<br />
<br />
Zweden sloot zich in 1995 aan bij de Europese Unie. Het land is geen lid van de [[NAVO]], omdat het steeds neutraal bleef in oorlogen.<br />
<br />
== Indeling en steden ==<br />
=== Indeling ===<br />
[[Bestand:Gemeenten van Zweden.png|left|250px|thumb|Gemeenten van Zweden.]]<br />
[[Bestand:Provincies Zweden.png|250px|thumb|Provincies van Zweden.]]<br />
De geografische beschrijving zorgt soms voor verwarring.<br />
<br />
Zweden is verdeeld in drie landsdelen; [[Norrland]], [[Svealand]] en [[Götaland]]. Het noorden behoort tot Norrland, het midden behoort tot Svealand en bij Götaland hoort het zuiden van Zweden.<br />
<br />
Het land is ook ingedeeld in landschappen. Dat zijn er om precies te zijn 25. Vroeger waren dit de provincies. Hier de 25 Zweedse landschappen: [[Ǻngermanland]], [[Blekinge]], [[Bohuslän]], [[Dalarna]], [[Dalsland]], [[Gästrikland]], [[Gotland]], [[Halland]], [[Hälsingland]], [[Härjedalen]], [[Jämtland]], [[Lapland]], [[Medelpad]], [[Närke]], [[Norrbotten]], [[Öland]], [[Östergötland]], [[Skåne]], [[Småland]], [[Södermanland]], [[Uppland]], [[Värmland]], [[Västerbotten]], [[Västergötland]] en [[Västmanland]].<br />
<br />
Er zijn in Zweden 290 gemeenten. <br />
<br />
Zweden heeft 21 provincies, ook wel ''län'' genoemd. Hier volgt een lijstje: <br />
{| class="wikitable"<br />
! Letter(s)<br />
! Naam<br />
! Hoofdstad<br />
! Inwoners<br />
! Oppervlakte<br />
|-<br />
|M || [[Skåne län]] || [[Malmö]] || 1.243.329 || 11.027 km²<br />
|-<br />
|K || [[Blekinge län]] || [[Karlskrona]] || 153.131 || 2.941 km²<br />
|-<br />
|I || [[Gotlands län]] || [[Visby (Zweden)|Visby]] || 57.203 || 3.140 km²<br />
|-<br />
|H || [[Kalmar län]] || [[Kalmar]] || 233.168 || 11.171 km²<br />
|-<br />
|G || [[Kronobergs län]] || [[Växjö]] || 183.988 || 8.458 km²<br />
|-<br />
|N || [[Hallands län]] || [[Halmstad]] || 299.606 || 5.454 km²<br />
|-<br />
|O || [[Västra Götalands län]] || [[Göteborg]] || 1.581.850 || 23.942 km²<br />
|-<br />
|F || [[Jönköpings län]] || [[Jönköping]] || 336.866 || 10.475 km²<br />
|-<br />
|E || [[Östergötlands län]] || [[Linköping]] || 429.852 || 10.562 km²<br />
|-<br />
|D || [[Södermanlands län]] || [[Nyköping]] || 270.738 || 6.061 km²<br />
|-<br />
|AB || [[Stockholms län]] || [[Stockholm]] || 2.063.945 || 6.488 km²<br />
|-<br />
|C || [[Uppsala län]] || [[Uppsala]] || 336.533 || 6.989 km²<br />
|-<br />
|U || [[Västmanlands län]] || [[Västerås]] || 252.756 || 6.302 km²<br />
|-<br />
|T || [[Örebro län]] || [[Örebro]] || 280.305 || 8.519 km²<br />
|-<br />
|S || [[Värmlands län]] || [[Karlstad]] || 272.773 || 17.583 km²<br />
|-<br />
|W || [[Dalarnas län]] || [[Falun]] || 276.770 || 28.194 km² <br />
|-<br />
|X || [[Gävleborgs län]] || [[Gävle]] || 276.323 || 18.191 km²<br />
|-<br />
|Y || [[Västernorrlands län]] || [[Härnösand]] || 242.347 || 21.678 km²<br />
|-<br />
|Z || [[Jämtlands län]] || [[Östersund]] || 126.573 || 49.443 km²<br />
|-<br />
|AC || [[Västerbottens län]] || [[Umeå]] || 259.239 || 55.401 km²<br />
|-<br />
|BD || [[Norrbottens län]] || [[Luleå]] || 248.421 || 98.911 km²<br />
|}<br />
<br />
=== Steden ===<br />
Hier een lijstje met de vijf grootste steden van Zweden. Zie ook: [[Lijst van grote Zweedse steden]].<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Stad<br />
! Inwoners<br />
! Provincie<br />
<br />
|-<br />
| 1 || [[Stockholm]] || 872.000 || [[Stockholms län]]<br />
|-<br />
| 2 || [[Göteborg]] || 511.000 || [[Västra Götalands län]]<br />
|-<br />
| 3 || [[Malmö]] || 281.000 || [[Skåne län]]<br />
|-<br />
| 4 || [[Uppsala]] || 129.000 || [[Uppsala län]]<br />
|-<br />
| 5 || [[Västerås]] || 107.000 || [[Västmanlands län]] <br />
|}<br />
<br />
== Het land ==<br />
[[Bestand:Lapland.jpg|380px|left|thumb|Lapporten, de poort tot [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Vänern Zweden.JPG|275px|thumb|Het grootste meer van Zweden, Vänern.]]<br />
Zweden is met een oppervlakte van 450.000 km² het grootste land van [[Scandinavië]]. Het land is ongeveer 11 keer groter dan [[Nederland]] en 15 keer groter dan [[België]]. Zweden is ook één van de grotere landen in Europa. Van noord naar zuid is wel 1574 kilometer! Van oost naar west is 500 kilometer. Het land is zo groot, dat de mensen in Zweden de afstanden soms niet in kilometers berekenen, maar in Zweedse mijlen (1 mijl is 10 kilometer). <br />
<br />
[[Noorwegen]] ligt aan de westkant en [[Finland]] in het noordoosten. De grens met [[Noorwegen]] bestaat uit een lange, hoge bergrug. <br />
Noorwegen en Zweden zijn samen een groot, langgerekt schiereiland. De kustlijn van Zweden heeft een lengte van meer dan 3000 kilometer! In het oosten vind je de [[Botnische Golf]] en de [[Oostzee]] in het zuiden en het oosten. Het [[Kattegat]], de [[Skagerrak]] en de smalle [[Sont]] liggen in het zuidwesten. Tussen het Zweedse [[Helsingborg]] en het Deense [[Helsingør]] zit maar 4 kilometer. In de [[Oostzee]] liggen de eilanden [[Öland]] en [[Gotland]]. Deze horen allebei bij Zweden. De hoofdstad van Zweden, [[Stockholm]], ligt aan de kust in het oosten. Voor de kust van Stockholm ligt de scherenkust. Het bestaat uit ongeveer 25.000 eilanden waar Stockholm op gebouwd is. Het gebied is wel 200 kilometer lang en 60 kilometer breed! De eilanden worden verbonden met bruggen.<br />
<br />
In het zuidwesten ligt een 14 kilometer lange brug die [[Malmö]] met [[Kopenhagen]] verbind, de [[Sontbrug]].<br />
<br />
=== Wateren ===<br />
In Zweden zijn heel erg veel meren, ongeveer 96.000! De twee grootste meren liggen in het zuiden, het [[Vänermeer|Vänern]] (groter dan de provincie Gelderland) en het [[Vättermeer|Vättern]]. Het water in de meren is zo schoon dat je het zelfs kunt drinken. Duizenden rivieren voeren het regenwater af naar de zee. De grootste rivieren zijn de Klarälv-Götaälv met een lengte van 720 kilometer en de Torneälv van 570 kilometer.<br />
<br />
=== Bossen ===<br />
Ongeveer 55% van Zweden is bedekt met bos. Zweden is daarom ook een belangrijke leverancier van hout. De bossen bestaan vooral uit naaldbomen, zoals sparren en dennen. Omdat Zweden noordelijk ligt, kunnen niet alle soorten bomen er groeien. Alleen in het zuiden, ongeveer tot de hoogte van [[Stockholm]], groeien loofbomen, zoals beuken. Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe schraler de begroeiing wordt. Boven de loofbomengrens vind je alleen maar naaldbomen en berken. Hoe verder naar het noorden, hoe kleiner de berkenbomen worden. In het uiterste noorden vind je geen bomen meer, maar [[toendra]].<br />
<br />
=== Bergen ===<br />
In het westen van Zweden, bij de grens met [[Noorwegen]], vind je hoge bergen. De hoogste berg van Zweden is de [[Kebnekaise]], die is wel 2111 meter hoog! Deze berg ligt in het uiterste noorden van Zweden, in Lapland.<br />
<br />
=== Dieren ===<br />
[[Bestand:Lynx.jpg|300px|thumb|Ook lynxen vind je in Zweden.]]<br />
Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe stiller het wordt. Dieren kunnen hier ongestoord leven.<br />
<br />
Er leven nog echte wilde dieren in Zweden, zoals beren en wolven. Ze zijn erg schuw, dus kleine kans dat je ze ziet. Herten daarentegen zijn niet schuw en komen gewoon in de tuinen van mensen. In het midden en noorden leven heel veel elanden. Elanden zijn grote dieren met een enorm gewei. <br />
<br />
Er worden veel dieren aangereden op de weg door auto’s. Om dat te voorkomen zijn aan de bermkant grote hekken geplaatst waar de dieren niet overheen komen. <br />
<br />
Een bijzonder dier is de [[veelvraat]]. Het dier lijkt een beetje op een wasbeer en kunnen wel een meter lang worden. Andere dieren die je in de Zweedse natuur vindt, zijn de lynx, poolvos, bever en de lemming. In de [[Oostzee]] kun je ook zeehonden en robben vinden, maar ook gewoon makreel, haring en schol. In de meren vind je forel, zalm, baars, snoek, brasem en karper.<br />
<br />
Ook zijn er in Zweden verschillende soorten vogels. Langs de rotsachtige kusten vind je onder andere meeuwen, eenden en alken. In de bossen leven weer patrijzen, fazanten en andere grote vogels. Maar er zijn ook bekende zangvogels, zoals de rietzanger en het blauwborstje. Roofvogels zijn er in grote getale, zoals uilen, valken en buizerds. De vogels die je er het meest ziet zijn de mees, kraai, raaf, vink en de bonte specht.<br />
<br />
=== Natuurparken ===<br />
In Zweden zijn ook veel nationale parken, vooral in [[Norrland]]. Zo’n 20 kilometer van [[Stockholm]] vandaan vind je het nationaal park Tyresta. In het park leven wel 80 vogelsoorten, waaronder ook uilen. <br />
<br />
=== Allemansrecht ===<br />
In de natuurgebieden zijn paden aangelegd om te wandelen, er zijn barbecueplekken en nog meer gemakken die het leven buiten de deur prettiger maken. Als je in een natuurgebied bent, mag je vrij bewegen zolang je het allemansrecht (Zweeds: allemansrätten) niet schend. Het allamansrätten is het recht om over privéland te mogen lopen, zodat je van de natuur kunt genieten. Je zult in Zweden weinig bordjes tegenkomen met 'Verboden toegang'. Je moet zorgen dat je geen bomen beschadigd of struiken plat trapt en je mag ook de wilde dieren niet lastig vallen. Daarnaast moet je alle hekken achter je dicht doen. Je mag niet in tuinen of graanvelden lopen, en je mag geen afval achterlaten. Vuur mag niet gemaakt worden als er een risico bestaat dat je een bosbrand aansteekt. Je mag ook niet zomaar jagen of vissen. Ook moeten honden altijd aan de lijn blijven. Je mag wel overal kamperen, maar je moet het wel eerst vragen aan de eigenaar van de grond. Je mag ook bessen, paddestoelen en bloemen plukken.<br />
<br />
=== Werelderfgoed ===<br />
In Zweden zijn 15 werelderfgoederen:<br />
<br />
*'''Koninklijk domein Drottningholm''', de woonplaats van de Zweedse koninklijke familie. (Sinds 1991 - cultuurerfgoed - in [[Ekerö]], vlakbij [[Stockholm]])<br />
*'''Birka en Hovgården''', een vroegere handelsplaats voor de [[Vikingen]]. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in het [[Mälarmeer]])<br />
*'''Hoogovens van Engelsberg''', hoogovens. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in [[Västmanland]])<br />
*'''Rotstekeningen van Tanum''', rotstekeningen. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - in [[Talum]], [[Västra Götalands län]])<br />
*'''Skogskyrkogården''', een kerkhof. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - [[Stockholm]])<br />
*'''Hanzestad Visby''', haven van Visby. (Sinds 1995 - cultuurerfgoed - [[Visby (Zweden)|Visby]], [[Gotland]])<br />
*'''Kerkdorp Gammelstad''', een kerkdorp. (Sinds 1996 - cultuurerfgoed - [[Luleå]])<br />
*'''Laponia''', een gebied waar bergketens, gletsjers, hoogvlakten, oerbossen, bergmeren en stroomversnellingen te vinden zijn met een uitgebreide dieren- en plantenwereld. (Sinds 1996 - cultuur- en natuurerfgoed - [[Lapland]])<br />
*'''Vlootbasis Karlskrona''', een vlootbasis. (Sinds 1998 - cultuurerfgoed - [[Karlskrona]])<br />
*'''Hoge Kust / Kvarkenarchipel''', een kust met hoge kliffen en stenige, uit zee oprijzende eilandjes. (Sinds 2000 - natuurerfgoed - [[Ångermanland]], gedeeltelijk in [[Finland]])<br />
*'''Agrarisch landschap van Zuid-Öland''', heideachtig landschap. (Sinds 2000 - cultuurerfgoed - Zuid-[[Öland]])<br />
*'''Mijngebied van de Grote Koperberg''', een mijngebied. (Sinds 2001 - cultuurerfgoed - [[Falun]])<br />
*'''Radiostation Varberg''', een radiostation. (Sinds 2004 - cultuurerfgoed - [[Varberg]])<br />
*'''Geodetische boog van Struve''', een geodetische boog. (Sinds 2005 - cultuurerfgoed - [[Norrbottens län]], ook in 9 andere landen)<br />
*'''Gedecoreerde boerderijen van Hälsingland''', 7 rijkelijk versierde houten boerderijhuizen en boerderijgebouwen. (Sinds 2012 - cultuurerfgoed - [[Hälsingland]])<br />
<br />
=== Klimaat ===<br />
In een groot en uitgestrekt land vind je natuurlijk verschillende soorten klimaat. Ook vind je in Zweden de natuurverschijnselen [[middernachtzon]] en het [[noorderlicht]].<br />
<br />
In het zuiden heerst er een [[zeeklimaat]]. Dat betekent dat het in de winter niet zo koud is vergeleken met de rest van Zweden. In de zomer is het aangenaam met een frisse wind.<br />
<br />
In het midden van het land heb je een [[landklimaat]]. Bij de grens met [[Noorwegen]] (westen) vind je [[bergen]]. De westenwinden met veel regen botsen tegen de bergen en dan gaat het regenen. Zijn ze eenmaal over de bergen heen, dan zijn ze uitgeregend. Daarom is het in Midden-Zweden vrij droog. In de winter ligt er ongeveer 3 maanden sneeuw. De lente breekt begin mei aan, maar die duurt maar kort. In de zomer is het er warm en er zijn meer zonuren dan in [[Nederland]].<br />
<br />
In het uiterste noorden is het wel bijna zeven maanden winter en er ligt een dik pak sneeuw. Een stuk van Noord-Zweden ligt ook boven de [[poolcirkel]]. De temperatuur is ver onder het vriespunt en soms is het wel 40 graden onder nul! Tijdens de wintermaanden schijnt de zon niet en ook overdag blijft het donker. Daarentegen is het in de zomer juist dag en nacht licht, bij de middernachtzon. De zon schijnt dan als het ware over de [[Noordpool]] heen en verlicht ook het deel van de aarde waar het eigenlijk nacht is. De middernachtzon kun je zelfs merken in [[Stockholm]] waar je midden in de nacht buiten nog een boek kunt lezen! Kort samengevat: hoe verder je naar het noorden gaat, hoe langer het ’s nachts licht blijft.<br />
<br />
== Demografie ==<br />
[[Bestand:Stortorget Stockholm.jpg|left|400px|thumb|Het plein Stortorget in [[Stockholm]], een stad met wel 875.000 inwoners.]]<br />
=== Bevolking ===<br />
Zweden telt in 2017 ruim 10 miljoen inwoners. Het aantal stijgt nog steeds, maar sommige mensen zeggen dat dat niet zo zal blijven. De '''bevolkingsdichtheid''' van het land bedraagt gemiddeld 22 inwoners per km², maar de bevolking is erg ongelijk verdeeld. De meeste mensen wonen in het zuiden en midden van Zweden. Het noorden van het land is erg dunbevolkt. Ruim 86% van de bevolking woont ten zuiden van de 61ste breedtegraad, een lijn ter hoogte van de stad [[Gävle]].<br />
<br />
Het '''kindersterftecijfer''' is in Zweden heel laag. Dat wil zeggen dat er per 1000 kinderen die er worden geboren heel weinig sterven. In Zweden sterven er per 1000 geboortes 3 kinderen. De '''levensverwachting''' is weer erg hoog. Dat wil zeggen dat de mensen in Zweden gemiddeld erg oud worden. In 1965 was de levensverwachting 74 jaar en in 2010 was dat al 82 jaar! En de gemiddelde leeftijd neemt alleen maar toe. Omdat de mensen in Zweden zo oud worden, is Zweden ook het land met de hoogste percentage ouderen ter wereld, ruim 17%.<br />
<br />
In Zweden worden meer '''jongens''' dan '''meisjes''' geboren, daarom zitten er in de '''leeftijdsgroep''' tot 63 jaar veel mannen. In de groep van 63 jaar en ouder zitten meer vrouwen, omdat vrouwen gemiddeld langer leven dan mannen. <br />
<br />
Later in de 20e eeuw zijn veel Zweden '''van het platteland naar de stad''' verhuisd. Daardoor raakten de dichtbevolkte streken nog meer in de problemen. Veel winkels kregen niet genoeg klanten, waardoor de mensen hun winkels moesten sluiten. De mensen die in het dichtbevolkte gebied bleven, moesten hierdoor veel verder reizen om boodschappen te halen. De regering heeft dit probleem opgelost door de afgelegen gebieden meer economische steun te geven.<br />
<br />
De meeste mensen '''werken''' gewoon 5 dagen achter elkaar en zijn zaterdag en zondag vrij. Iedereen heeft recht op 5 weken vakantie per jaar. Sinds de vorige eeuw zijn ook veel meer vrouwen gaan werken. Bijna de helft van de beroepsbevolking bestaat uit vrouwen. Vrouwen krijgen wel minder betaald dan mannen, ook al staat er in de wet dat vrouwen en mannen gelijk behandeld moeten worden.<br />
<br />
Zweden is een erg '''welvarend''' land. Daarom kunnen veel mensen vaak kopen wat ze maar willen. Ook geven veel mensen geld uit aan vakantie of '''vrije tijd'''. Voorbeeld: in 1990 hadden 100 mensen van de 1000 mensen een computer en in 2002 hadden al 620 mensen per 1000 mensen een computer! Ook hebben veel mensen in Zweden een bootje. De mensen in Zweden zijn erg ontspannen, geduldig en aardig. Vaak maken de mensen in Zweden met elkaar een praatje. Ook zijn Zweden vaak in de Zweedse natuur te vinden. <br />
<br />
In de stad gaan de meeste '''kinderen''' met de fiets of met de bus naar school. Op het platteland rijden er speciale schoolbussen. Tussen de middag krijgen de kinderen warm eten. Na school gaan veel kinderen trainen voor een sport, muziekles, tv kijken of huiswerk maken. Veel ouders zijn nog aan het werk als de kinderen al thuis zijn. <br />
<br />
==== Samen ====<br />
De Samen of Sami, vroeger werden ze ook wel de Lappen genoemd, is een volk dat boven de poolcirkel in het noorden van [[Scandinavië]] woont ([[Lapland]]). De Samen bewonen onder andere het gebied in het noorden van [[Noorwegen]], Zweden, [[Finland]] en [[Rusland]]. In Zweden leven ongeveer 20.000 Samen. Ze spreken hun eigen taal en hebben hun eigen gewoontes. Veel Samen wonen in gewone dorpen en steden en werken in kantoren en fabrieken, maar sommige Samen houden echt van het leven in het koude noorden en verkopen hun eigen rendiervlees en vis.<br />
<br />
=== Immigratie ===<br />
In het begin van de negentiende eeuw kwamen er al mensen uit [[Finland]] naar Zweden. De meeste immigranten kwamen pas na de [[Tweede Wereldoorlog]]. Er wonen op dit moment 300.000 Finnen in Zweden.<br />
<br />
Ongeveer 50 jaar geleden kwamen er veel werknemers uit [[Griekenland]] en [[Turkije]] naar Zweden. Zweden had een tekort aan arbeiders en de mensen werden toen met open armen ontvangen. Er wonen in het land meer dan een miljoen mensen uit andere landen. <br />
<br />
In veel landen in [[Europa]] komen vluchtelingen binnen. In veel landen wordt dit onderwerp streng behandeld en als het in het land van herkomst gewoon veilig is, moet je weer terug. De Zweedse immigratiedienst is minder streng. Zweden heeft in de jaren zeventig heel veel [[Chili|Chileense]] vluchtelingen opgenomen. Zweden is heel tolerant en gastvrij tegenover de immigranten en vluchtelingen.<br />
<br />
De laatste tijd zijn veel [[Denemarken|Denen]] in het zuiden van Zweden gaan wonen, omdat je in Zweden makkelijker en goedkoper aan een huis kunt komen en je minder belasting hoeft te betalen.<br />
<br />
Hier een overzicht van alle immigranten in Zweden, 2002:<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|22px]] [[Finland]] – 4,1%<br />
*[[Bestand:Flag of Bosnia and Herzegovina.svg|22px]] [[Bosnië en Herzegovina]] – 10,8%<br />
*[[Bestand:Vlag Koninkrijk Joegoslavië 1919-1943.png|22px]] Voormalig [[Joegoslavië]] – 7,3%<br />
*[[Bestand:Flag of Croatia.svg|22px]] [[Kroatië]] – 4,2%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of Poland.svg|22px]] [[Polen]] – 6,9%<br />
*[[Bestand:Flag of Turkey.svg|22px]] [[Turkije]] - 5,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Iraq.svg|22px]] [[Irak]] - 11%<br />
*[[Bestand:European flag.svg|22px]] Andere [[Europa|Europese]] landen – 12,3%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Afrika]] – 9,2%<br />
*[[Noord-Amerika|Noord]]- en [[Zuid-Amerika]] – 6,7%<br />
*Andere [[Azië|Aziatische]] landen – 13,6%<br />
*[[Landen van de wereld|Overige landen]] – 8,3%<br />
|}<br />
<br />
=== Emigratie ===<br />
[[Bestand:Kiruna kerk.jpg|280px|thumb|Een kerk in Kiruna.]]<br />
Vanaf 1820 tot 1930 verhuisden veel Zweden naar Noord-Amerika. Sommige gebieden hebben zwaar te lijden gehad van deze grote emigratie. Tegenwoordig wonen er in de [[Verenigde Staten]] 4,4 miljoen Zweden en in [[Canada]] 330.000!<br />
<br />
=== Taal ===<br />
Het [[Zweeds]] lijkt een beetje op het [[Nederlands]] en het [[Duits]]. Dat komt omdat de taal tot de Germaanse taalfamilie behoort. Veel woorden zijn te herkennen. Het [[Zweeds]] is ook een toontaal. Dat betekent dat in sommige woorden en zinnen de toon omhoog of omlaag gaat.<br />
<br />
=== Religie ===<br />
Gustav Vasa maakte in 1527 de Lutherse godsdienst tot staatsgodsdienst. Dat betekent dat de oorspronkelijke rooms-katholieke kerken in protestantse kerken veranderden. <br />
Met de komst van buitenlanders zijn ook andere religies Zweden binnengekomen. Ongeveer 100.000 mensen zijn rooms-katholiek. In sommige steden staat een moskee. De meeste mensen zijn [[protestant]], ruim 68%.<br />
<br />
== Politiek ==<br />
[[Bestand:Rijksdag Zweden.jpg|285px|thumb|De Rijksdag in [[Stockholm]].]]<br />
Zweden heeft een [[constitutionele monarchie]]. Ook heeft Zweden een ceremonieel koningschap. Dat betekent dat het staatshoofd (de koning) niet lid is van de [[regering]].<br />
<br />
Sinds 19 september 1973 is Karel XVI Gustaaf de koning van Zweden. Hij zal worden opgevolgd door zijn dochter prinses Victoria Ingrid Alice Desiree. De vrouw van Karel heet koningin Silvia en zij hebben 3 kinderen: Victoria (de kroonprinses), Carl Philip en Madeleine.<br />
<br />
De [[regeringsleider]], in Zweden wordt het de staatsminister genoemd, wordt gekozen door het [[parlement]]. De [[regeringsleider]] benoemt ook de ministers. Van 2006 tot 2014 was [[Fredrik Reinfeldt]] de [[regeringsleider]], nadat hij de parlementsverkiezingen won. Sinds 3 oktober 2014 is [[Stefan Löfven]] de regeringsleider.<br />
<br />
Het Zweedse [[parlement]], de Rijksdag, heeft één kamer. De kamer telt 349 leden. De leden worden direct gekozen.<br />
<br />
Om de 4 jaar zijn er parlementsverkiezingen. Als je 18 jaar of ouder bent mag je stemmen.<br />
<br />
Elke län (Zweedse provincie) heeft een gouverneur. De gouverneurs worden door het [[kabinet]] benoemd. Het [[kabinet]] is eigenlijk hetzelfde als de [[regering]].<br />
<br />
== Economie ==<br />
=== Werken in de dienstsector ===<br />
Ongeveer 4,5 miljoen Zweden hebben een baan. Van hun werkt ruim 70% in de dienstsector. Het grootste deel van de dienstensector zit in de hoofdstad [[Stockholm]] en andere grote steden, omdat er hier meer onderwijsinstellingen en handelscentra zijn gevestigd. Meer dan de helft van de mensen die in de dienstensector werken doen dat voor de overheid. Ze werken bijvoorbeeld in de verpleging, het onderwijs, de gezondheidszorg of bij de politie. <br />
<br />
Ongeveer 14% werkt in de handel en de horeca. Daaronder vallen bijvoorbeeld winkels, hotels en restaurants. En ongeveer 9% is werkzaam bij de financiële zaken, zoals banken en verzekeringsmaatschappijen. Ruim 7% werkt bij de transport of communicatie, zoals radio en televisie.<br />
<br />
De mensen in Zweden verdienen erg goed, ruim €29.850 per jaar! (2011)<br />
<br />
=== Werkloosheid ===<br />
De werkloosheid van Zweden: In 1990 waren er ongeveer 75.000 mensen werkloos. Dat aantal steeg snel tot in 1993, toen er ruim 360.000 mensen werkloos waren. Dat aantal bleef een aantal jaren hangen. Vanaf 1997 daalde het aantal weer tot in 2002, toen er 175.000 mensen geen baan hadden.<br />
<br />
=== Landbouw en veeteelt ===<br />
Zweden was in de 19e eeuw een land met heel veel boeren. Driekwart van de mensen werkte toen op het land en ze woonden in eenvoudige, houten huizen. Tegenwoordig werkt nog maar 3% van de bevolking in de [[landbouw]], [[veeteelt]] en [[bosbouw]]. De bedrijven van de boeren zijn wel veel groter en beter geworden. Veel machines hebben het zware werk overgenomen. De landbouw vindt met name plaats in het zuiden van het land, ongeveer onder de lijn van [[Oslo]] en [[Stockholm]]. De boeren verbouwen daar vooral graan, suikerbieten en aardappelen. Ook werken er mensen in de veeteelt. Koeien worden gehouden voor de melk en voor de slacht en er zijn kippenboerderijen en varkenshouderijen. De Zweden eten het liefst vlees en eieren die in Zweden zelf geproduceerd zijn.<br />
<br />
=== Bosbouw ===<br />
Op meer dan de helft van de bodem in Zweden groeien bomen in uitgestrekte bossen. Zweden is samen met [[Canada]] de grootste leverancier van [[hout]] in de wereld. Zweden verdient veel met de bosbouw. Er zijn ongeveer 28.000 mensen werkzaam in de bosbouw. Dat aantal gaat steeds meer dalen, omdat er nu veel machines worden ingezet. Jaarlijks wordt er ongeveer 68 miljoen kubieke meter hout gekapt. De mensen planten hierna weer nieuwe bomen die ook weer groter worden. Je mag overigens niet overal zomaar bomen kappen. In bepaalde gebieden mag helemaal niet gekapt worden, zoals in nationale parken. Het moet ook op een duurzame wijze worden gekapt, met behoud van de biodiversiteit. Dat betekent dat er voldoende bomen over moeten blijven voor vogels, het leefgebied van dieren en planten niet mag worden aangetast en bomen langs rivieren mogen niet gekapt worden. Dit moet de overheid in de gaten houden. Dit alles is in de wet vastgelegd.<br />
<br />
Vroeger was het transport van hout erg moeilijk. De gekapte boomstammen moesten in de rivieren worden gegooid en ze dreven naar de zee, waar de boomstammen er weer werden uitgehaald. Tegenwoordig worden de boomstammen met vrachtwagens en treinen vervoerd naar de houtzagerijen en cellulosefabrieken. In de cellulosefabrieken wordt het hout tot pulp vermalen waar papier van wordt gemaakt. De pulp wordt naar de papierfabrieken gebracht.<br />
<br />
Ikea is een Zweedse producent van houten meubelen. In heel veel landen vind je Ikea fabrieken.<br />
<br />
=== Energie ===<br />
Waterkrachtcentrales liggen veel in het midden en noorden van Zweden waar de grote rivieren stromen. Zij leveren meer dan 40% van alle energie. <br />
<br />
=== Industrie ===<br />
[[Bestand:Volvo V70.JPG|250px|thumb|Een Volvo V70, een Zweedse auto.]]<br />
Louis de Geer, een Nederlander, is de grondlegger van de industrie in Zweden. Hij begon rond het jaar 1620 een ijzergieterij. Pas veel later is de industrie echt op gang gekomen. In de Zweedse bodem werden veel grondstoffen gevonden. Het ijzererts dat bij Kiruna (Noord-Zweden) werd gedolven, behoort tot de hoogste kwaliteit. Maar ook in Midden-Zweden werd ijzererts gevonden. Zweden heeft één van de grootste hoeveelheid ijzererts, zwavelerts, koper en lood van [[Europa]].<br />
<br />
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] is de auto-industrie in Zweden enorm gegroeid. Volvo en Saab werden bekende merken in [[Europa]]. Saab maakt zelfs vliegtuigen. Ook worden er in Zweden koelkasten, stofzuigers en telefoons gemaakt. Er liggen telefoonnetwerken in het buitenland. <br />
<br />
De belangrijkste handelspartners van Zweden '''circa 2005''' waren: (% van de waarde)<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|'''Export (uitvoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 10,9%<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 10,3%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 7,6 %<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 5,8%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,5%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 5,4%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 5,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 4,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 4,2% <br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |'''Import (invoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 16,8%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 8,4%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 7,5%<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 7,2%<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 6,5%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 6,4%<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 3,8<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 3,3%<br />
|}<br />
<br />
== Toerisme en vrije tijd ==<br />
=== Toerisme ===<br />
Zweden is een land waar heel veel te zien en te beleven valt. Er zijn prachtige, oude steden, zoals [[Stockholm]], [[Göteborg]] en [[Helsingborg]]. Maar ook een prachtige natuur waar je veel kan doen. Kortom: Zweden lijkt een echt toeristenland, maar toch is dat niet zo. Vroeger kwamen er veel toeristen naar Zweden, ongeveer 14 miljoen, maar dat aantal nam sterk af. De Zweden proberen het wel weer aantrekkelijker te maken, maar veel mensen denken dat Zweden koud en nat is. Dat is niet zo, want in de zomer kan het er ook erg warm zijn. Mensen kunnen naar de vele meren waar je kan zwemmen, of voor de wintersport om te skiën of te schaatsen. Tegenwoordig komen er jaarlijks zo’n 6 miljoen bezoekers naar Zweden, waaronder ook veel [[Japan]]ners. Wel komen veel dagjesmensen uit [[Noorwegen]] en [[Denemarken]] naar Zweden, omdat veel artikelen in Zweden erg goedkoop zijn.<br />
<br />
=== Vrije tijd ===<br />
Zweden houden van de natuur en trekken er in hun vrije tijd graag op uit. In [[Lapland]] kan je wandelen op de goed onderhouden wandelpaden door de prachtige natuur. Je mag ook overal kamperen. Ook skiën is een populaire wintersport. Heel veel mensen hebben hun eigen ski's en veel kinderen leren skiën op jonge leeftijd.<br />
<br />
De Zweden gaan 's zomers graag op vakantie naar het buitenland, vooral naar de landen rond de [[Middellandse Zee]]. Veel Zweden gaan meerdere keren per jaar op vakantie. Ook dagtripjes naar [[Denemarken]] en [[Polen]] zijn populair, vooral omdat je daar makkelijker aan sterke drank kunt komen.<br />
<br />
== Onderwijs ==<br />
Veel kinderen gaan als ze nog klein zijn naar de ''daghem'', de kinderopvang, omdat de ouders vaak werken. Vanaf 7 jaar is de basisschool, de ''grundskola''. Dit is verplicht. Het duurt 9 jaar, dus tot aan je zestiende zit je op school. In de lessen is veel aandacht voor natuur en activiteiten, zoals sport, muziek en handenarbeid. In de middag krijgen de kinderen op school warm eten.<br />
<br />
Na de basisschool kan je 2 of 3 jaar naar het gymnasium. Als je deze diploma hebt gehaald, kan je een studie doen aan een hogeschool of [[universiteit]]. In totaal zijn er in het hele land ongeveer 30 tot 35 hogescholen en universiteiten. Het verschil tussen een hogeschool en universiteit is dat er aan een universiteit onderzoek wordt gedaan. Aan een hogeschool gebeurt dit niet.<br />
<br />
Het onderwijs in Zweden is gratis! Van de basisschool tot aan de universiteit.<br />
<br />
== Cultuur ==<br />
[[Bestand:Knäckebröd.jpg|250px|thumb|Bekend in de Zweedse keuken, ''knäckebröd''.]]<br />
[[Bestand:Systembolaget.JPG|250px|thumb|Een ''systembolaget'' in het winkelcentrum Kungens Kurva in Huddinge, vlakbij [[Stockholm]].]]<br />
[[Bestand:Midsommar på Årsnäs.png|250px|thumb|Het midzomerfeest bij Kode, een plaatsje bij [[Göteborg]].]]<br />
[[Bestand:Luciafeest 2007.jpg|250px|thumb|Het Luciafeest in 2007.]]<br />
[[Bestand:Zweedse krant.jpg|250px|thumb|De Zweedse kranten ''Dagens Nyheter'' en ''Göteborgs-Posten''.]]<br />
[[Bestand:Svenska honderdkronen.JPG|250px|thumb|Zweedse honderdkronen.]]<br />
[[Bestand:Inlandsvägen.jpg|250px|thumb|Een ''inlandsväg'' is een Zweedse term voor een weg die van zuid naar noord loopt.]]<br />
[[Bestand:X2000 in Malmö.jpg|250px|thumb|De X2000, ook wel de SJ X2 genoemd, in [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:SAS.png|250px|thumb|Een vliegtuig van de Scandinavian Airlines.]]<br />
[[Bestand:Turning Torso by night.jpg|250px|thumb|De Turning Torso in de nacht, [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:Avicii.jpg|250px|thumb|Een bekende Zweedse dj, [[Avicii]].]]<br />
[[Bestand:ABBA Member.jpg|250px|thumb|De 4 leden van [[ABBA]], een wereldberoemde popgroep.]]<br />
<br />
=== Algemeen ===<br />
Veel Zweden zijn geïnteresseerd in kunst en cultuur. Ook zijn de Zweden leergierig, dus ze gaan graag naar cursussen en studies.<br />
<br />
Zweden staat ook bekend op het gebied van ''design''. De Zweedse meubelen zijn heel gewild in de rest van de wereld. Ook is glas een bekend product, want er zijn verschillende beroemde glasblazerijen.<br />
<br />
=== Sport ===<br />
Zweden kent een aantal populaire sporten. [[IJshockey]], [[bandy]], [[innebandy]], [[schaatsen]] en [[skiën]] zijn bekend onder de Zweden. Ook houden veel Zweden van watersport. [[Voetbal]] is ook erg populair, ook bij de meisjes. Meer dan 2 miljoen van de 9 miljoen Zweden zijn lid van een sportvereniging! Veel kinderen zitten op [[voetbal]], [[golf]], [[atletiek]] en [[paardensport]].<br />
<br />
=== Zweedse keuken ===<br />
Zweden heeft een heel eigen keuken. De meeste gerechten komen van de boeren en zijn stevig: veel vlees/vis met aardappelen en jus.<br />
Vis is in Zweden erg populair. In de rivieren zit veel zalm en forel. In de rivieren, meren en in de [[Oostzee]] wordt vis gevangen.<br />
<br />
Sommige Zweden eten haring op een aparte manier. Dat heet ''surströmming''. De haring wordt verpakt in blik en na een paar maanden gaat de haring rotten en het blik gaat bol staan. Als het blik bol gaat staan is het een goed moment om het blik te openen en de haring te eten. Het geeft wel een vreselijke lucht, daarom kan je het beter niet in huis openen!<br />
<br />
In Zweden zijn verschillende broodsoorten. Veel broodsoorten zijn gezoet met stroop, waardoor het langer goed blijft. Tegenwoordig is het niet meer nodig, maar veel Zweden zijn die zoete smaak wel gewend. Een typisch Zweeds broodsoort dat je maandenlang kunt bewaren is ''knäckebröd''. Het is plat, knapperig en volkoren. ''Knäckebröd'' is erg gezond en het wordt veel gegeten door mensen die op dieet zijn.<br />
<br />
In de vele bossen groeien verschillende soorten bessen, waaronder bosbessen, bramen, frambozen en wilde aardbeien. Maar je vindt er ook verschillende soorten eetbare [[paddenstoelen]]. Deze bessen en “schimmels” worden veel geplukt door de mensen. Van de bessen kan je onder andere ''kräm'' maken. Dat is een soort vla van bessensap gemaakt. Maar dit kan je ook gewoon in de supermarkt kopen.<br />
<br />
==== Alcohol ====<br />
In Zweden kun je in supermarkten alleen licht [[bier]] krijgen. Voor sterke drank, zoals likeur, wijn en zwaarder bier moet je naar speciale staatswinkeltjes. Zo'n winkeltje heet een ''systembolaget''. Mensen die in afgelegen gebieden wonen moeten hiervoor meestal ver reizen, omdat het meestal alleen in grote steden te vinden is.<br />
<br />
=== Zweedse feestdagen ===<br />
Enkele bekende Zweedse feestdagen zijn:<br />
<br />
==== Walpurgisnacht ====<br />
Op 30 april wordt de Walpurgisnacht gevierd, ook wel bekend als ''Valborgsmässoafton''. 'S avonds worden overal grote vuren ontstoken om de winter te verjagen. Het feest wordt onder andere ook in [[Duitsland]] en [[Finland]] gevierd. De viering is overal verschillend. Vaak zingen de mensen liedjes over de lente, maar ook worden er soms carnavalsoptochten gehouden. <br />
<br />
==== Nationale feestdag ====<br />
De nationale feestdag is de ''Svenska flaggans dag''. In 1982 werd besloten dat 6 juni, de dag van de Zweedse vlag, ook de nationale feestdag zou worden. Het werd echter geen officiële feestdag waarop iedereen vrij zou zijn. Later wilden mensen in de regering een nieuwe nationale feestdag creëren, waar iedereen, inclusief de immigranten, plezier aan zouden beleven. Daarom werd in 2005 besloten dat de nationale feestdag een officiële feestdag werd. Dit ging ten koste van tweede pinksterdag.<br />
<br />
==== Midzomerfeest ====<br />
Het ''midsommarfest'' wordt gevierd op de vrijdag en zaterdag van het laatste weekend van juni. Iedereen doet daar aan mee en de huizen en winkels zijn versierd. De mensen gaan tot diep in de nacht door met dansen en drinken. Als traditie planten de mensen een meiboom. Op de boom zitten berkenbladeren en bloemen. Veel mensen vieren dat de zomer is begonnen.<br />
<br />
==== Rivierkreeftfeest ====<br />
Op de tweede woensdag van augustus begint het ''Kräftskiva''. De hele familie komt dan bij elkaar om rivierkreeft te eten met brood, kaas, bier en schnapps. De kreeften die worden gegeten zijn erg geliefd en sommige mensen kweken ze zelf om zeker te weten dat ze er één hebben als het seizoen begint.<br />
<br />
==== Surströmningfeest ====<br />
Op de tweede donderdag van augustus begint in het noorden van Zweden het ''surströmningfeest''. De mensen eten dan de eerste haringen die in de [[Oostzee]] zijn gevangen. De haringen worden gegeten met brood, uien en aardappelen.<br />
<br />
==== Luciafeest ====<br />
Op 13 december wordt het ''Santa Luciafest'' gevierd. Het feest geeft het begin van de kerstperiode aan. De Lucia draagt een wit gewaad met een rood lint en ze heeft een kroon met brandende kaarsen op haar hoofd.<br />
<br />
==== Kerstfeest ====<br />
Het kerstfeest is voor de Zweden een echt familiefeest. Het wordt gevierd rond 24, 25 en 26 december. De familie komt bij elkaar om verschillende lekkernijen te eten en daarna worden er oude liederen gezongen rond de kerstboom. Onder de kerstboom liggen ook cadeautjes. <br />
<br />
==== Oud en nieuw ====<br />
Met oud en nieuw, eind december en begin januari, organiseren de Zweden hun eigen feesten. Jongeren gaan vaak naar de discotheek of mensen zoeken een restaurant op. Er wordt ook wel [[vuurwerk]] afgestoken, maar de gekte daaromheen is niet zo groot als in de rest van [[Europa]], bijvoorbeeld [[Nederland]], [[België]], [[Duitsland]] en Oost-Europa.<br />
<br />
=== Media ===<br />
==== Radio en televisie ====<br />
Sveriges Television (SVT) is de nationale publieke omroep van Zweden. Het is opgericht in 1956. SVT heeft 6 kanalen. Verder hebben verschillende regio’s lokale televisie. Zweden heeft ook een educatieve omroep: ''Utbildningsradion''. Er is ook een aparte kinderzender die programma’s voor kinderen uitzend. <br />
<br />
Sveriges Radio heeft verschillende zenders. De één heeft alleen klassieke muziek en de andere zend vaak nieuws uit. Je hebt ook zenders met popmuziek en amusement. Verder heb je ook verschillende lokale zenders, afhankelijk van waar je bent.<br />
<br />
==== Kranten en tijdschriften ====<br />
Verschillende Zweedse kranten zijn ''Dagens Nyheter'', ''Aftonbladet'', ''Svenska Dagbladet'' en ''Metro''. Verder zijn er ook veel streekbladen voor bijvoorbeeld [[Skåne]], [[Stockholm]] en Jämtland.<br />
<br />
=== Geld ===<br />
In september 2003 stemde 56% van de Zweden tegen de invoering van de euro in hun land. De mensen betalen daar dus nog steeds met de [[Zweedse kroon]]. Eén Zweedse kroon is ongeveer 11 cent. Honderd Zweedse kronen zijn dus 11 euro.<br />
<br />
=== Gezondheidszorg ===<br />
De meeste steden hebben meerdere gezondheidscentra (''Vårdcentraler''). Er werken artsen en verpleegkundigen in de ziekenhuizen. De gezondheidszorg is in Zweden heel erg goed. Iedereen valt onder de verplichte collectieve ziektekostenverzekering. Een opname of verblijf in het [[ziekenhuis]] wordt dus betaald door de verzekering. In Zweden zijn ook apotheken, waar je medicijnen kan halen.<br />
<br />
== Vervoer ==<br />
=== Per auto ===<br />
Tegenwoordig vindt het meeste transport plaats over de weg, dat vaak geasfalteerd is, maar er zijn ook verharde grindwegen. Het vrachtvervoer gaat vooral per vrachtwagen. Hoewel Zweden een erg groot land is met een kleine bevolking, heeft het toch een groot wegennet. Er zijn een paar grote vierbaanswegen, zoals de E4 van [[Stockholm]] naar Helsingborg. Rondom de steden zijn de wegen ook vierbaans. Verder naar het noorden vind je minder wegen, omdat het daar veel minder dichtbevolkt is. Over een afstand van 100 kilometer zie je daar soms maar een paar auto’s!<br />
<br />
=== Per trein ===<br />
In Zweden vind je verschillende soorten [[trein]]en. De snelste is de hogesnelheidstrein X2000. Die rijdt met een snelheid van meer dan 200 kilometer per uur. Deze treinen rijden naar [[Malmö]], [[Sundsvall]], [[Jönköping]], maar ook naar [[Kopenhagen]] en [[Oslo]] in het buitenland. De treinreis van [[Göteborg]] naar [[Stockholm]] duurt maar 3 uur en aan boord kun je een warme maaltijd krijgen. Verder heb je ook nog de intercities, de treinen die tussen verschillende steden rijden. Ook heb je in [[Lapland]] kilometerslange ertstreinen die ijzererts naar de havens brengen.<br />
<br />
=== Per bus ===<br />
Tussen veel Zweedse steden rijden bussen. Met de bus reizen is er goedkoop. Als je met de bus reist, zit je in een snelbus. Deze snelbussen stoppen niet vaak op tussenliggende plaatsen. Er rijden zelfs bussen naar [[Noorwegen]] en [[Denemarken]].<br />
<br />
=== Per boot ===<br />
Er varen nog steeds veerboten over de [[Oostzee]], die naar eilanden of zelfs naar het buitenland gaan. Er zijn verschillende veerverbindingen met andere landen.<br />
<br />
=== Per vliegtuig ===<br />
Zweden is een heel groot land, waardoor reizen met een vliegtuig erg handig en normaal is. Er zijn veel vliegvelden in het land. Zweden deelt samen met [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] de luchtvaartmaatschappij SAS, [[Scandinavian Airlines|Scandinavia Airline System]]. Vanuit de luchthavens van [[Stockholm]] vliegt de SAS op alle werelddelen.<br />
<br />
== Gebouwen ==<br />
Zweden heeft 24 gebouwen die hoger zijn dan 70 meter. Veel van die gebouwen staan in de hoofdstad [[Stockholm]], maar ook in [[Göteborg]], [[Malmö]], [[Västerås]], [[Solna]], [[Lund]], [[Halmstad]] en [[Upplands Väsby]]. Hier een lijst met de 10 hoogste gebouwen van Zweden:<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 1 || [[Turning Torso]] || [[Malmö]] || 190 m|| 2005<br />
|-<br />
| 2 || [[Kista Science Tower]] || [[Stockholm]] || 124 m || 2003 <br />
|-<br />
| 3 || [[Scandic Victoria Tower]] || [[Stockholm]] || 117 m || 2011<br />
|-<br />
| 4 || [[Quality Hotel Friends]] || [[Solna]] || 90 m || 2013<br />
|-<br />
| 5 || [[Skatteskrapan]] || [[Stockholm]] || 86 m || 1959<br />
|}<br />
| style="width:20px;" |<br />
| valign="top" |<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 6 || [[DN-Skrapan]] || [[Stockholm]] || 84 m || 1964<br />
|-<br />
| 7 || [[Kronprinsen]] || [[Malmö]] || 82 m|| 1964<br />
|-<br />
| 8 || [[Gothia Crown Tower]] || [[Göteborg]] || 82 m || 1984<br />
|-<br />
| 9 || [[Lilla Bommen]] || [[Göteborg]] || 81 m || 1989<br />
|-<br />
| 10 || [[Skrapan]] || [[Västerås]] || 81 m || 1990<br />
|}<br />
|}<br />
<br />
== Vlag ==<br />
[[Bestand:Flag of Sweden.svg|30px]] De Zweedse vlag is al sinds de zestiende eeuw in gebruik, maar werd pas in 1906 de officiële vlag van Zweden. Het Scandinavisch kruis moet het [[christendom|christelijk]] geloof voorstellen en het blauw en het geel het oude Zweedse wapen.<br />
<br />
== Beroemde Zweden ==<br />
* [[ABBA]] (actief van 1972-1982), popgroep<br />
* [[Astrid Lindgren]] (1907-2002), schrijfster<br />
* [[Alfred Nobel]] (1833-1896), uitvinder van [[dynamiet]] - naar hem is ook de [[Nobelprijs]] vernoemd<br />
* [[Avicii]] (1989), dj<br />
* [[Inger Nilsson]] (1959), kind[[actrice]], Inger speelde [[Pippi Langkous]]<br />
* [[Ove Kindvall]] (1943), voetballer<br />
* [[Zlatan Ibrahimović]] (1981), voetballer<br />
<br />
== Weetjes ==<br />
Wist je dat...<br />
*... Zweden haar nationale luchtvaartmaatschappij, [[Scandinavian Airlines]], deelt met [[Noorwegen]] en [[Denemarken]]?<br />
*... het water in de meertjes zo schoon is dat je het kunt drinken?<br />
*... de [[Sontbrug]] Zweden met [[Denemarken]] verbind?<br />
*... veel Zweedse kinderen een televisie op hun kamer hebben?<br />
*... rottende haring in blik een echte Zweedse lekkernij is?<br />
*... herten in het voorjaar de bloemetjes komen opeten in de tuinen aan de rand van de stad?<br />
*... Zweedse vrouwen tot de allermooiste vrouwen ter wereld behoren?<br />
*... Zweden één van de welvarendste landen ter wereld is?<br />
*... gezinnen in Zweden vaak 2 of meer auto's hebben?<br />
*... er 200 kilometer boven de [[poolcirkel]] een [[IJshotel Jukkasjärvi|ijshotel]] staat dat alleen in de winter geopend is?<br />
<br />
== Fotogalerij ==<br />
<gallery><br />
Bestand:Zweden map.gif|Een kaartje van Zweden<br />
</gallery><br />
<br />
Voor meer afbeeldingen van Zweden, kijk dan [[:Categorie:AfbZweden|hier]]!<br />
<br />
== Externe links, bronnen, afbeeldingen ==<br />
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sw.html CIA worldfactbook]<br />
* [http://www.zweden.com Site over Zweden] (In het Duits en Engels)<br />
<br />
{{Navigatie Europese Unie}}<br />
{{Navigatie Landen Europa}}<br />
[[Categorie:Landen]]<br />
[[Categorie:Europese Unie]]<br />
[[Categorie:Landen van Europa]]<br />
[[Categorie:Koninkrijk]]<br />
<br />
[[en:Sweden]]<br />
[[es:Suecia]]<br />
[[fr:Suède]]<br />
[[ru:Швеция]]<br />
|}</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Zweden&diff=488313Zweden2017-08-18T11:18:08Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{Nominatie}}<br />
{{Zweden}}<br />
[[Bestand:Stora Sjöfallet National Park.jpg|450px|thumb|Stora Sjöfallet National Park in [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Noorderlicht Zweden.jpg|450px|thumb|Het noorderlicht (Poollicht) boven [[Lapland]], een natuurverschijnsel dat in Zweden voorkomt.]]<br />
'''Zweden''' of eigenlijk het '''Koninkrijk Zweden''' is een land in Noord-Europa. Het land maakt samen met [[Noorwegen]], [[Denemarken]] en [[Finland]] deel uit van [[Scandinavië]]. Het is het grootste land van Scandinavië en heeft ook de meeste inwoners.<br />
<br />
De hoofdstad van Zweden is [[Stockholm]]. Andere grote steden in Zweden zijn [[Göteborg]], [[Malmö]] en [[Uppsala]]. Zweden is één van de rijkste en welvarendste landen ter wereld. Zweden heeft ook een [[volkslied]]: [[Zweeds volkslied|Du gamla, Du fria]]<br />
<br />
Zweden is lid van de [[Noordse Raad]] en sinds 1 januari 1995 ook lid van de [[Europese Unie]]. In Zweden betaalt men niet met de euro, maar met [[Zweedse kroon|Zweedse kronen]]. Zweden is het land van [[Pippi Langkous]], [[Astrid Lindgren]], [[IKEA]], [[H&M]], [[Saab]], [[Volvo]] en [[ABBA]].<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
[[Bestand:Mälarmeer.jpg|275px|left|thumb|Hier aan het Mälarenmeer begon de geschiedenis van Zweden.]]<br />
=== Oorspronkelijke bewoners ===<br />
Rond het begin van de jaartelling leefde er in de buurt van [[Stockholm]] aan het Mälarenmeer een volk, de [[Svear]]. Zij aanbaden verschillende goden, waaronder [[Odin]], de god van de oorlog die rondreed op zijn achtbenige paard. Een andere god was [[Tor]], de dondergod die rondreed op zijn strijdwagen die getrokken werd door 2 rammen. Ook hielp hij mensen bij ziekte en honger. Samen met [[Freja]] waren dit de belangrijkste goden van de Svear. Het volk gebruikte ook ijzeren werktuigen. <br />
<br />
Daarvoor hadden in Zweden al veel [[Germanen|Germaanse]] stammen van jagers rondgezworven. In de tijd van de Svear waren er ook al andere stammen en koninkrijkjes in Zweden. De koningen van de koninkrijkjes zeiden, om meer gezag te krijgen, dat ze afstamden van de goden. De Svear hadden hun naam aan Zweden gegeven, want Zweden is in het Zweeds: Sverige. In het zuiden van Zweden leefden de Goten.<br />
<br />
=== Vikingen ===<br />
Voor veel mensen was het vroeger een echte strijd om te overleven. Het werd nog eens extra moeilijk omdat de koningen heel veel belasting eisten. De mensen moesten heel veel oogst afstaan, waardoor er niet veel meer voor henzelf was. De mensen trokken weg richting de kust, waar goede scheepsbouwers woonden. Zij bouwden goede en snelle schepen. De mensen verlieten onder leiding van hun hoofdmannen [[Scandinavië]] en trokken op rooftocht naar West- en Oost-Europa. Later kwam de handel op gang. De Zweden dreven handel in het oosten, vooral in [[Rusland]]. Het plaatsje Birka, wat vlakbij [[Stockholm]] ligt, was een handelsplaats van de [[Vikingen]].<br />
<br />
=== Geloof ===<br />
In het gebied van Zweden was in de [[vroege middeleeuwen]] het [[christendom]] nog niet zo bekend. In 1008 ging de belangrijkste koning, Olaf van Uppsala, tot het christendom over. De verspreiding van het geloof ging traag, omdat nog veel mensen in de goden geloofden. Aan het eind van de 11e eeuw, toen de tempels van de goden waren verwoest, werd het [[christendom]] algemeen. In 1164 kwam in [[Uppsala]] het eerste aartsbisdom. In de 13e eeuw kwam er een koningschap met een hofhouding. Edelen en geestelijken kregen veel macht, zoals ook in andere [[Europa|Europese]] landen.<br />
<br />
=== Oorlogen en opstanden ===<br />
Na 1250 werd Zweden steeds meer een echt land met wetten. Zweden veroverde ook [[Finland]]. In 1252 werd [[Stockholm]] gesticht. In deze tijd had Zweden ongeveer 500.000 inwoners. Zweden dreef toen handel met de Duitse Hanzesteden. In 1380 werden [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] één land. Dit rijk werd geregeerd door de koningin Margareta van Denemarken. In 1397 werd ook Zweden toegevoegd aan het Deense rijk. Vanaf nu heette het de Unie van Kalmar. De Zweden lieten dit niet toe en in 1471 werden de Denen weggejaagd. Hierop volgde een lange periode van oorlog tussen [[Denemarken]] en Zweden. In 1520 lukte het Christian II van Denemarken toch om Zweden te veroveren. Hij ging naar [[Stockholm]] om zichzelf tot koning uit te roepen. Daarna vond het bloedbad van Stockholm plaats. Er werden 94 Zweedse edelen, bisschoppen, maar ook burgers onthoofd op de grote markt (Stortorget) in Stockholm. Overal in Zweden brak nu een opstand uit. De Deense koning Christian II hield het slechts 3 jaar vol, want in 1523 lukte het Gustav Vasa, de leider van het verzet tegen de Denen, om de Denen definitief weg te jagen. Gustav werd op 6 juni in hetzelfde jaar tot koning gekroond. Deze koning bracht weer orde in het land en de Lutherse godsdienst werd de staatsgodsdienst.<br />
<br />
=== Grootmacht Zweden ===<br />
[[Afbeelding:Zweden 1560-1814.PNG|thumb|250px|Groei van het Zweedse Rijk tussen 1560 en 1814.]]<br />
De 17e eeuw was voor Zweden een soort “Gouden eeuw”. Koning Gustav II Adolf legde de basis voor grootmacht Zweden. Hij maakte een goed bestuur, stimuleerde het onderwijs en bouwde een sterk leger. Tijdens zijn koningschap werden veel steden gesticht, waaronder ook [[Göteborg]]. Maar de 17e eeuw was ook een eeuw vol met oorlogen. [[Polen]] was rooms-katholiek en begon een oorlog tegen de protestantse grootmacht Zweden. Zweden won wel en Polen moest delen van haar kustgebied afstaan. Ook veroverde Zweden delen van de [[Baltische Staten]]. Ook begon er weer een strijd tegen [[Denemarken]]. In 1618 begon de [[Dertigjarige Oorlog]] in Duitsland. De rooms-katholieke keizer probeerde de protestanten in [[Duitsland]] terug te dwingen, maar Zweden kwam de protestanten te hulp. De Zweedse troepen trokken steeds verder Duitsland binnen en bezetten zelfs [[München]]. Bij de vrede van Westfalen, in Münster in 1648, kwamen grote stukken land aan de [[Oostzee]]kust bij Zweden. In 1658 hoorde [[Skåne]] (Zuid-Zweden) ook bij de grootmacht Zweden (want Skåne hoorde eerst nog bij [[Denemarken]]) en hiermee was de strijd in Noord-Europa definitief beslist. Hiernaast op het plaatje kan je nog een keer zien welke delen er allemaal bij de grootmacht Zweden hoorden.<br />
<br />
=== Het einde van Grootmacht Zweden ===<br />
Karel XII, de zoon van Karel XI, werd in 1697 koning. Hij was nog maar 15 jaar oud, maar de adel gaf hem alle macht. In 1700 begon de Derde Noordse oorlog met [[Rusland]], [[Polen]] en [[Denemarken]]. Het ging daarbij om de [[Baltische Staten|Baltische landen]]. [[Rusland]] won de oorlog die in 1721 eindigde. Zweden moest [[Estland]] en [[Letland]] aan [[Rusland]] afstaan en ook de delen van [[Polen]], [[Brandenburg]] en [[Denemarken]]. Grootmacht Zweden verloor heel veel land, geld en macht. In 1720 kwam er een nieuwe wet en de koning verloor bijna alle macht. Er ontstonden 2 partijen. Aan de ene kant stond een partij die de handel en de industrie probeerde te bevorderen en aan de andere kant stond een partij die in 1741 Zweden in een oorlog stortte met [[Rusland]]. De “handel en industrie partij" werd door haar tegenstanders spottend ''Mössorna'' (betekent:slaapmutsen) genoemd. De andere partij werd weer ''Hattar'' (betekent:hoeden) genoemd. Na de oorlog met Rusland had Zweden een stuk van [[Finland]] verloren. <br />
<br />
=== Na de Grootmacht Zweden ===<br />
In 1772 lukte het koning Gustav III toch nog om aan de macht te komen. Hij werd in 1792 vermoord. Gustav III liet Zweden wel welvarend achter. Zijn zoon Gustav Adolf deed het niet goed, want hij stortte Zweden in een oorlog met [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] en daarna ook nog tegen [[Rusland]], waardoor [[Finland]] in 1809 helemaal verloren ging. Gustav Adolf werd afgezet en er kwam een nieuwe koning: Karel XIII. Maar deze koning had geen kinderen, dus dat betekende dat bij het overlijden van Karel er geen koning meer was in Zweden. In 1810 werd daarom de Franse maarschalk Napoleon Jean-Baptiste Bernadotte aangewezen als troonopvolger. In 1818 stierf Karel XIII, waardoor Jean-Baptiste Bernadotte koning van Zweden en [[Noorwegen]] werd. Zijn nieuwe naam werd Karel XIV Johan. Maar waarom nou opeens koning van Zweden EN Noorwegen? In 1814 was [[Noorwegen]] na een korte strijd bij Zweden gevoegd, als dank voor de steun van Zweden tijdens de strijd tegen [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]]. Dit was de laatste oorlog van Zweden. Ook kregen in 1865 sommige boeren steeds meer macht. Negentig procent van de bevolking werkte in de landbouw en deze mensen waren erg arm. Daarom emigreerden vanaf 1850 veel boeren en arbeiders naar [[Noord-Amerika]]. Vanaf 1880 begon er een grote industriële ontwikkeling met ijzererts, koper en andere belangrijke materialen. Deze grondstoffen legden de basis voor een grote staalindustrie en later ook de autofabrieken.<br />
<br />
=== Twintigste eeuw ===<br />
In 1905 werd [[Noorwegen]] onafhankelijk van Zweden. Bij de [[Eerste Wereldoorlog|Eerste]] en [[Tweede Wereldoorlog]] was Zweden [[neutraal]] gebleven, maar in de [[Tweede Wereldoorlog]] speelde Zweden toch een belangrijke rol. Zweden leverde ijzererts en troepen aan [[Nazi-Duitsland]]. In 1901 werd de [[Nobelprijs]] voor het eerst uitgereikt en in 1912 werden de [[Olympische Spelen]] in [[Stockholm]] gehouden. In 1918 kreeg Zweden ook kiesrecht voor mannen en vrouwen. Ook tijdens de eerste helft van de 20e eeuw was er een snelle industriële ontwikkeling. Ook werd er elektriciteit opgewekt door snelstromende rivieren, waardoor het land aan goedkopere energie kon komen. Ook werd stemrecht en scholing een feit. Ook kwamen er cursussen en vakverenigingen. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werd de leider van de sociaal-democraten, Tage Erlander, de premier. In die tijd ontwikkelde Zweden zich tot een welvaartstaat. Gratis onderwijs, goede gezondheidszorg, pensioenen, goede huizen en ook de gelijkheid van man en vrouw. En ook belangrijk: Zweden was één van de eerste landen waar een wet werd aangenomen waar in stond dat leraren en ouders hun kinderen niet mochten slaan. <br />
<br />
Na de dood van Tage Erlander werd Olof Palme de premier. In 1986 werd Palme na een bezoek aan een bioscoop in [[Stockholm]] vermoord. De dader is nooit gevonden.<br />
<br />
Zweden sloot zich in 1995 aan bij de Europese Unie. Het land is geen lid van de [[NAVO]], omdat het steeds neutraal bleef in oorlogen.<br />
<br />
== Indeling en steden ==<br />
=== Indeling ===<br />
[[Bestand:Gemeenten van Zweden.png|left|250px|thumb|Gemeenten van Zweden.]]<br />
[[Bestand:Provincies Zweden.png|250px|thumb|Provincies van Zweden.]]<br />
De geografische beschrijving zorgt soms voor verwarring.<br />
<br />
Zweden is verdeeld in drie landsdelen; [[Norrland]], [[Svealand]] en [[Götaland]]. Het noorden behoort tot Norrland, het midden behoort tot Svealand en bij Götaland hoort het zuiden van Zweden.<br />
<br />
Het land is ook ingedeeld in landschappen. Dat zijn er om precies te zijn 25. Vroeger waren dit de provincies. Hier de 25 Zweedse landschappen: [[Ǻngermanland]], [[Blekinge]], [[Bohuslän]], [[Dalarna]], [[Dalsland]], [[Gästrikland]], [[Gotland]], [[Halland]], [[Hälsingland]], [[Härjedalen]], [[Jämtland]], [[Lapland]], [[Medelpad]], [[Närke]], [[Norrbotten]], [[Öland]], [[Östergötland]], [[Skåne]], [[Småland]], [[Södermanland]], [[Uppland]], [[Värmland]], [[Västerbotten]], [[Västergötland]] en [[Västmanland]].<br />
<br />
Er zijn in Zweden 290 gemeenten. <br />
<br />
Zweden heeft 21 provincies, ook wel ''län'' genoemd. Hier volgt een lijstje: <br />
{| class="wikitable"<br />
! Letter(s)<br />
! Naam<br />
! Hoofdstad<br />
! Inwoners<br />
! Oppervlakte<br />
|-<br />
|M || [[Skåne län]] || [[Malmö]] || 1.243.329 || 11.027 km²<br />
|-<br />
|K || [[Blekinge län]] || [[Karlskrona]] || 153.131 || 2.941 km²<br />
|-<br />
|I || [[Gotlands län]] || [[Visby (Zweden)|Visby]] || 57.203 || 3.140 km²<br />
|-<br />
|H || [[Kalmar län]] || [[Kalmar]] || 233.168 || 11.171 km²<br />
|-<br />
|G || [[Kronobergs län]] || [[Växjö]] || 183.988 || 8.458 km²<br />
|-<br />
|N || [[Hallands län]] || [[Halmstad]] || 299.606 || 5.454 km²<br />
|-<br />
|O || [[Västra Götalands län]] || [[Göteborg]] || 1.581.850 || 23.942 km²<br />
|-<br />
|F || [[Jönköpings län]] || [[Jönköping]] || 336.866 || 10.475 km²<br />
|-<br />
|E || [[Östergötlands län]] || [[Linköping]] || 429.852 || 10.562 km²<br />
|-<br />
|D || [[Södermanlands län]] || [[Nyköping]] || 270.738 || 6.061 km²<br />
|-<br />
|AB || [[Stockholms län]] || [[Stockholm]] || 2.063.945 || 6.488 km²<br />
|-<br />
|C || [[Uppsala län]] || [[Uppsala]] || 336.533 || 6.989 km²<br />
|-<br />
|U || [[Västmanlands län]] || [[Västerås]] || 252.756 || 6.302 km²<br />
|-<br />
|T || [[Örebro län]] || [[Örebro]] || 280.305 || 8.519 km²<br />
|-<br />
|S || [[Värmlands län]] || [[Karlstad]] || 272.773 || 17.583 km²<br />
|-<br />
|W || [[Dalarnas län]] || [[Falun]] || 276.770 || 28.194 km² <br />
|-<br />
|X || [[Gävleborgs län]] || [[Gävle]] || 276.323 || 18.191 km²<br />
|-<br />
|Y || [[Västernorrlands län]] || [[Härnösand]] || 242.347 || 21.678 km²<br />
|-<br />
|Z || [[Jämtlands län]] || [[Östersund]] || 126.573 || 49.443 km²<br />
|-<br />
|AC || [[Västerbottens län]] || [[Umeå]] || 259.239 || 55.401 km²<br />
|-<br />
|BD || [[Norrbottens län]] || [[Luleå]] || 248.421 || 98.911 km²<br />
|}<br />
<br />
=== Steden ===<br />
Hier een lijstje met de vijf grootste steden van Zweden. Zie ook: [[Lijst van grote Zweedse steden]].<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Stad<br />
! Inwoners<br />
! Provincie<br />
<br />
|-<br />
| 1 || [[Stockholm]] || 872.000 || [[Stockholms län]]<br />
|-<br />
| 2 || [[Göteborg]] || 511.000 || [[Västra Götalands län]]<br />
|-<br />
| 3 || [[Malmö]] || 281.000 || [[Skåne län]]<br />
|-<br />
| 4 || [[Uppsala]] || 129.000 || [[Uppsala län]]<br />
|-<br />
| 5 || [[Västerås]] || 107.000 || [[Västmanlands län]] <br />
|}<br />
<br />
== Het land ==<br />
[[Bestand:Lapland.jpg|380px|left|thumb|Lapporten, de poort tot [[Lapland]].]]<br />
[[Bestand:Vänern Zweden.JPG|275px|thumb|Het grootste meer van Zweden, Vänern.]]<br />
Zweden is met een oppervlakte van 450.000 km² het grootste land van [[Scandinavië]]. Het land is ongeveer 11 keer groter dan [[Nederland]] en 15 keer groter dan [[België]]. Zweden is ook één van de grotere landen in Europa. Van noord naar zuid is wel 1574 kilometer! Van oost naar west is 500 kilometer. Het land is zo groot, dat de mensen in Zweden de afstanden soms niet in kilometers berekenen, maar in Zweedse mijlen (1 mijl is 10 kilometer). <br />
<br />
[[Noorwegen]] ligt aan de westkant en [[Finland]] in het noordoosten. De grens met [[Noorwegen]] bestaat uit een lange, hoge bergrug. <br />
Noorwegen en Zweden zijn samen een groot, langgerekt schiereiland. De kustlijn van Zweden heeft een lengte van meer dan 3000 kilometer! In het oosten vind je de [[Botnische Golf]] en de [[Oostzee]] in het zuiden en het oosten. Het [[Kattegat]], de [[Skagerrak]] en de smalle [[Sont]] liggen in het zuidwesten. Tussen het Zweedse [[Helsingborg]] en het Deense [[Helsingør]] zit maar 4 kilometer. In de [[Oostzee]] liggen de eilanden [[Öland]] en [[Gotland]]. Deze horen allebei bij Zweden. De hoofdstad van Zweden, [[Stockholm]], ligt aan de kust in het oosten. Voor de kust van Stockholm ligt de scherenkust. Het bestaat uit ongeveer 25.000 eilanden waar Stockholm op gebouwd is. Het gebied is wel 200 kilometer lang en 60 kilometer breed! De eilanden worden verbonden met bruggen.<br />
<br />
In het zuidwesten ligt een 14 kilometer lange brug die [[Malmö]] met [[Kopenhagen]] verbind, de [[Sontbrug]].<br />
<br />
=== Wateren ===<br />
In Zweden zijn heel erg veel meren, ongeveer 96.000! De twee grootste meren liggen in het zuiden, het [[Vänermeer|Vänern]] (groter dan de provincie Gelderland) en het [[Vättermeer|Vättern]]. Het water in de meren is zo schoon dat je het zelfs kunt drinken. Duizenden rivieren voeren het regenwater af naar de zee. De grootste rivieren zijn de Klarälv-Götaälv met een lengte van 720 kilometer en de Torneälv van 570 kilometer.<br />
<br />
=== Bossen ===<br />
Ongeveer 55% van Zweden is bedekt met bos. Zweden is daarom ook een belangrijke leverancier van hout. De bossen bestaan vooral uit naaldbomen, zoals sparren en dennen. Omdat Zweden noordelijk ligt, kunnen niet alle soorten bomen er groeien. Alleen in het zuiden, ongeveer tot de hoogte van [[Stockholm]], groeien loofbomen, zoals beuken. Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe schraler de begroeiing wordt. Boven de loofbomengrens vind je alleen maar naaldbomen en berken. Hoe verder naar het noorden, hoe kleiner de berkenbomen worden. In het uiterste noorden vind je geen bomen meer, maar [[toendra]].<br />
<br />
=== Bergen ===<br />
In het westen van Zweden, bij de grens met [[Noorwegen]], vind je hoge bergen. De hoogste berg van Zweden is de [[Kebnekaise]], die is wel 2111 meter hoog! Deze berg ligt in het uiterste noorden van Zweden, in Lapland.<br />
<br />
=== Dieren ===<br />
[[Bestand:Lynx.jpg|300px|thumb|Ook lynxen vind je in Zweden.]]<br />
Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe stiller het wordt. Dieren kunnen hier ongestoord leven.<br />
<br />
Er leven nog echte wilde dieren in Zweden, zoals beren en wolven. Ze zijn erg schuw, dus kleine kans dat je ze ziet. Herten daarentegen zijn niet schuw en komen gewoon in de tuinen van mensen. In het midden en noorden leven heel veel elanden. Elanden zijn grote dieren met een enorm gewei. <br />
<br />
Er worden veel dieren aangereden op de weg door auto’s. Om dat te voorkomen zijn aan de bermkant grote hekken geplaatst waar de dieren niet overheen komen. <br />
<br />
Een bijzonder dier is de [[veelvraat]]. Het dier lijkt een beetje op een wasbeer en kunnen wel een meter lang worden. Andere dieren die je in de Zweedse natuur vindt, zijn de lynx, poolvos, bever en de lemming. In de [[Oostzee]] kun je ook zeehonden en robben vinden, maar ook gewoon makreel, haring en schol. In de meren vind je forel, zalm, baars, snoek, brasem en karper.<br />
<br />
Ook zijn er in Zweden verschillende soorten vogels. Langs de rotsachtige kusten vind je onder andere meeuwen, eenden en alken. In de bossen leven weer patrijzen, fazanten en andere grote vogels. Maar er zijn ook bekende zangvogels, zoals de rietzanger en het blauwborstje. Roofvogels zijn er in grote getale, zoals uilen, valken en buizerds. De vogels die je er het meest ziet zijn de mees, kraai, raaf, vink en de bonte specht.<br />
<br />
=== Natuurparken ===<br />
In Zweden zijn ook veel nationale parken, vooral in [[Norrland]]. Zo’n 20 kilometer van [[Stockholm]] vandaan vind je het nationaal park Tyresta. In het park leven wel 80 vogelsoorten, waaronder ook uilen. <br />
<br />
=== Allemansrecht ===<br />
In de natuurgebieden zijn paden aangelegd om te wandelen, er zijn barbecueplekken en nog meer gemakken die het leven buiten de deur prettiger maken. Als je in een natuurgebied bent, mag je vrij bewegen zolang je het allemansrecht (Zweeds: allemansrätten) niet schend. Het allamansrätten is het recht om over privéland te mogen lopen, zodat je van de natuur kunt genieten. Je zult in Zweden weinig bordjes tegenkomen met 'Verboden toegang'. Je moet zorgen dat je geen bomen beschadigd of struiken plat trapt en je mag ook de wilde dieren niet lastig vallen. Daarnaast moet je alle hekken achter je dicht doen. Je mag niet in tuinen of graanvelden lopen, en je mag geen afval achterlaten. Vuur mag niet gemaakt worden als er een risico bestaat dat je een bosbrand aansteekt. Je mag ook niet zomaar jagen of vissen. Ook moeten honden altijd aan de lijn blijven. Je mag wel overal kamperen, maar je moet het wel eerst vragen aan de eigenaar van de grond. Je mag ook bessen, paddestoelen en bloemen plukken.<br />
<br />
=== Werelderfgoed ===<br />
In Zweden zijn 15 werelderfgoederen:<br />
<br />
*'''Koninklijk domein Drottningholm''', de woonplaats van de Zweedse koninklijke familie. (Sinds 1991 - cultuurerfgoed - in [[Ekerö]], vlakbij [[Stockholm]])<br />
*'''Birka en Hovgården''', een vroegere handelsplaats voor de [[Vikingen]]. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in het [[Mälarmeer]])<br />
*'''Hoogovens van Engelsberg''', hoogovens. (Sinds 1993 - cultuurerfgoed - in [[Västmanland]])<br />
*'''Rotstekeningen van Tanum''', rotstekeningen. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - in [[Talum]], [[Västra Götalands län]])<br />
*'''Skogskyrkogården''', een kerkhof. (Sinds 1994 - cultuurerfgoed - [[Stockholm]])<br />
*'''Hanzestad Visby''', haven van Visby. (Sinds 1995 - cultuurerfgoed - [[Visby (Zweden)|Visby]], [[Gotland]])<br />
*'''Kerkdorp Gammelstad''', een kerkdorp. (Sinds 1996 - cultuurerfgoed - [[Luleå]])<br />
*'''Laponia''', een gebied waar bergketens, gletsjers, hoogvlakten, oerbossen, bergmeren en stroomversnellingen te vinden zijn met een uitgebreide dieren- en plantenwereld. (Sinds 1996 - cultuur- en natuurerfgoed - [[Lapland]])<br />
*'''Vlootbasis Karlskrona''', een vlootbasis. (Sinds 1998 - cultuurerfgoed - [[Karlskrona]])<br />
*'''Hoge Kust / Kvarkenarchipel''', een kust met hoge kliffen en stenige, uit zee oprijzende eilandjes. (Sinds 2000 - natuurerfgoed - [[Ångermanland]], gedeeltelijk in [[Finland]])<br />
*'''Agrarisch landschap van Zuid-Öland''', heideachtig landschap. (Sinds 2000 - cultuurerfgoed - Zuid-[[Öland]])<br />
*'''Mijngebied van de Grote Koperberg''', een mijngebied. (Sinds 2001 - cultuurerfgoed - [[Falun]])<br />
*'''Radiostation Varberg''', een radiostation. (Sinds 2004 - cultuurerfgoed - [[Varberg]])<br />
*'''Geodetische boog van Struve''', een geodetische boog. (Sinds 2005 - cultuurerfgoed - [[Norrbottens län]], ook in 9 andere landen)<br />
*'''Gedecoreerde boerderijen van Hälsingland''', 7 rijkelijk versierde houten boerderijhuizen en boerderijgebouwen. (Sinds 2012 - cultuurerfgoed - [[Hälsingland]])<br />
<br />
=== Klimaat ===<br />
In een groot en uitgestrekt land vind je natuurlijk verschillende soorten klimaat. Ook vind je in Zweden de natuurverschijnselen [[middernachtzon]] en het [[noorderlicht]].<br />
<br />
In het zuiden heerst er een [[zeeklimaat]]. Dat betekent dat het in de winter niet zo koud is vergeleken met de rest van Zweden. In de zomer is het aangenaam met een frisse wind.<br />
<br />
In het midden van het land heb je een [[landklimaat]]. Bij de grens met [[Noorwegen]] (westen) vind je [[bergen]]. De westenwinden met veel regen botsen tegen de bergen en dan gaat het regenen. Zijn ze eenmaal over de bergen heen, dan zijn ze uitgeregend. Daarom is het in Midden-Zweden vrij droog. In de winter ligt er ongeveer 3 maanden sneeuw. De lente breekt begin mei aan, maar die duurt maar kort. In de zomer is het er warm en er zijn meer zonuren dan in [[Nederland]].<br />
<br />
In het uiterste noorden is het wel bijna zeven maanden winter en er ligt een dik pak sneeuw. Een stuk van Noord-Zweden ligt ook boven de [[poolcirkel]]. De temperatuur is ver onder het vriespunt en soms is het wel 40 graden onder nul! Tijdens de wintermaanden schijnt de zon niet en ook overdag blijft het donker. Daarentegen is het in de zomer juist dag en nacht licht, bij de middernachtzon. De zon schijnt dan als het ware over de [[Noordpool]] heen en verlicht ook het deel van de aarde waar het eigenlijk nacht is. De middernachtzon kun je zelfs merken in [[Stockholm]] waar je midden in de nacht buiten nog een boek kunt lezen! Kort samengevat: hoe verder je naar het noorden gaat, hoe langer het ’s nachts licht blijft.<br />
<br />
== Demografie ==<br />
[[Bestand:Stortorget Stockholm.jpg|left|400px|thumb|Het plein Stortorget in [[Stockholm]], een stad met wel 875.000 inwoners.]]<br />
=== Bevolking ===<br />
Zweden telt in 2017 ruim 10 miljoen inwoners. Het aantal stijgt nog steeds, maar sommige mensen zeggen dat dat niet zo zal blijven. De '''bevolkingsdichtheid''' van het land bedraagt gemiddeld 22 inwoners per km², maar de bevolking is erg ongelijk verdeeld. De meeste mensen wonen in het zuiden en midden van Zweden. Het noorden van het land is erg dunbevolkt. Ruim 86% van de bevolking woont ten zuiden van de 61ste breedtegraad, een lijn ter hoogte van de stad [[Gävle]].<br />
<br />
Het '''kindersterftecijfer''' is in Zweden heel laag. Dat wil zeggen dat er per 1000 kinderen die er worden geboren heel weinig sterven. In Zweden sterven er per 1000 geboortes 3 kinderen. De '''levensverwachting''' is weer erg hoog. Dat wil zeggen dat de mensen in Zweden gemiddeld erg oud worden. In 1965 was de levensverwachting 74 jaar en in 2010 was dat al 82 jaar! En de gemiddelde leeftijd neemt alleen maar toe. Omdat de mensen in Zweden zo oud worden, is Zweden ook het land met de hoogste percentage ouderen ter wereld, ruim 17%.<br />
<br />
In Zweden worden meer '''jongens''' dan '''meisjes''' geboren, daarom zitten er in de '''leeftijdsgroep''' tot 63 jaar veel mannen. In de groep van 63 jaar en ouder zitten meer vrouwen, omdat vrouwen gemiddeld langer leven dan mannen. <br />
<br />
Later in de 20e eeuw zijn veel Zweden '''van het platteland naar de stad''' verhuisd. Daardoor raakten de dichtbevolkte streken nog meer in de problemen. Veel winkels kregen niet genoeg klanten, waardoor de mensen hun winkels moesten sluiten. De mensen die in het dichtbevolkte gebied bleven, moesten hierdoor veel verder reizen om boodschappen te halen. De regering heeft dit probleem opgelost door de afgelegen gebieden meer economische steun te geven.<br />
<br />
De meeste mensen '''werken''' gewoon 5 dagen achter elkaar en zijn zaterdag en zondag vrij. Iedereen heeft recht op 5 weken vakantie per jaar. Sinds de vorige eeuw zijn ook veel meer vrouwen gaan werken. Bijna de helft van de beroepsbevolking bestaat uit vrouwen. Vrouwen krijgen wel minder betaald dan mannen, ook al staat er in de wet dat vrouwen en mannen gelijk behandeld moeten worden.<br />
<br />
Zweden is een erg '''welvarend''' land. Daarom kunnen veel mensen vaak kopen wat ze maar willen. Ook geven veel mensen geld uit aan vakantie of '''vrije tijd'''. Voorbeeld: in 1990 hadden 100 mensen van de 1000 mensen een computer en in 2002 hadden al 620 mensen per 1000 mensen een computer! Ook hebben veel mensen in Zweden een bootje. De mensen in Zweden zijn erg ontspannen, geduldig en aardig. Vaak maken de mensen in Zweden met elkaar een praatje. Ook zijn Zweden vaak in de Zweedse natuur te vinden. <br />
<br />
In de stad gaan de meeste '''kinderen''' met de fiets of met de bus naar school. Op het platteland rijden er speciale schoolbussen. Tussen de middag krijgen de kinderen warm eten. Na school gaan veel kinderen trainen voor een sport, muziekles, tv kijken of huiswerk maken. Veel ouders zijn nog aan het werk als de kinderen al thuis zijn. <br />
<br />
==== Samen ====<br />
De Samen of Sami, vroeger werden ze ook wel de Lappen genoemd, is een volk dat boven de poolcirkel in het noorden van [[Scandinavië]] woont ([[Lapland]]). De Samen bewonen onder andere het gebied in het noorden van [[Noorwegen]], Zweden, [[Finland]] en [[Rusland]]. In Zweden leven ongeveer 20.000 Samen. Ze spreken hun eigen taal en hebben hun eigen gewoontes. Veel Samen wonen in gewone dorpen en steden en werken in kantoren en fabrieken, maar sommige Samen houden echt van het leven in het koude noorden en verkopen hun eigen rendiervlees en vis.<br />
<br />
=== Immigratie ===<br />
In het begin van de negentiende eeuw kwamen er al mensen uit [[Finland]] naar Zweden. De meeste immigranten kwamen pas na de [[Tweede Wereldoorlog]]. Er wonen op dit moment 300.000 Finnen in Zweden.<br />
<br />
Ongeveer 50 jaar geleden kwamen er veel werknemers uit [[Griekenland]] en [[Turkije]] naar Zweden. Zweden had een tekort aan arbeiders en de mensen werden toen met open armen ontvangen. Er wonen in het land meer dan een miljoen mensen uit andere landen. <br />
<br />
In veel landen in [[Europa]] komen vluchtelingen binnen. In veel landen wordt dit onderwerp streng behandeld en als het in het land van herkomst gewoon veilig is, moet je weer terug. De Zweedse immigratiedienst is minder streng. Zweden heeft in de jaren zeventig heel veel [[Chili|Chileense]] vluchtelingen opgenomen. Zweden is heel tolerant en gastvrij tegenover de immigranten en vluchtelingen.<br />
<br />
De laatste tijd zijn veel [[Denemarken|Denen]] in het zuiden van Zweden gaan wonen, omdat je in Zweden makkelijker en goedkoper aan een huis kunt komen en je minder belasting hoeft te betalen.<br />
<br />
Hier een overzicht van alle immigranten in Zweden, 2002:<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|22px]] [[Finland]] – 4,1%<br />
*[[Bestand:Flag of Bosnia and Herzegovina.svg|22px]] [[Bosnië en Herzegovina]] – 10,8%<br />
*[[Bestand:Vlag Koninkrijk Joegoslavië 1919-1943.png|22px]] Voormalig [[Joegoslavië]] – 7,3%<br />
*[[Bestand:Flag of Croatia.svg|22px]] [[Kroatië]] – 4,2%<br />
| style="width:20px;"|<br />
| valign=top |<br />
*[[Bestand:Flag of Poland.svg|22px]] [[Polen]] – 6,9%<br />
*[[Bestand:Flag of Turkey.svg|22px]] [[Turkije]] - 5,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Iraq.svg|22px]] [[Irak]] - 11%<br />
*[[Bestand:European flag.svg|22px]] Andere [[Europa|Europese]] landen – 12,3%<br />
| style="width:20px;"|<br />
| valign=top |<br />
*[[Afrika]] – 9,2%<br />
*[[Noord-Amerika|Noord]]- en [[Zuid-Amerika]] – 6,7%<br />
*Andere [[Azië|Aziatische]] landen – 13,6%<br />
*[[Landen van de wereld|Overige landen]] – 8,3%<br />
|}<br />
<br />
=== Emigratie ===<br />
[[Bestand:Kiruna kerk.jpg|280px|thumb|Een kerk in Kiruna.]]<br />
Vanaf 1820 tot 1930 verhuisden veel Zweden naar Noord-Amerika. Sommige gebieden hebben zwaar te lijden gehad van deze grote emigratie. Tegenwoordig wonen er in de [[Verenigde Staten]] 4,4 miljoen Zweden en in [[Canada]] 330.000!<br />
<br />
=== Taal ===<br />
Het [[Zweeds]] lijkt een beetje op het [[Nederlands]] en het [[Duits]]. Dat komt omdat de taal tot de Germaanse taalfamilie behoort. Veel woorden zijn te herkennen. Het [[Zweeds]] is ook een toontaal. Dat betekent dat in sommige woorden en zinnen de toon omhoog of omlaag gaat.<br />
<br />
=== Religie ===<br />
Gustav Vasa maakte in 1527 de Lutherse godsdienst tot staatsgodsdienst. Dat betekent dat de oorspronkelijke rooms-katholieke kerken in protestantse kerken veranderden. <br />
Met de komst van buitenlanders zijn ook andere religies Zweden binnengekomen. Ongeveer 100.000 mensen zijn rooms-katholiek. In sommige steden staat een moskee. De meeste mensen zijn [[protestant]], ruim 68%.<br />
<br />
== Politiek ==<br />
[[Bestand:Rijksdag Zweden.jpg|285px|thumb|De Rijksdag in [[Stockholm]].]]<br />
Zweden heeft een [[constitutionele monarchie]]. Ook heeft Zweden een ceremonieel koningschap. Dat betekent dat het staatshoofd (de koning) niet lid is van de [[regering]].<br />
<br />
Sinds 19 september 1973 is Karel XVI Gustaaf de koning van Zweden. Hij zal worden opgevolgd door zijn dochter prinses Victoria Ingrid Alice Desiree. De vrouw van Karel heet koningin Silvia en zij hebben 3 kinderen: Victoria (de kroonprinses), Carl Philip en Madeleine.<br />
<br />
De [[regeringsleider]], in Zweden wordt het de staatsminister genoemd, wordt gekozen door het [[parlement]]. De [[regeringsleider]] benoemt ook de ministers. Van 2006 tot 2014 was [[Fredrik Reinfeldt]] de [[regeringsleider]], nadat hij de parlementsverkiezingen won. Sinds 3 oktober 2014 is [[Stefan Löfven]] de regeringsleider.<br />
<br />
Het Zweedse [[parlement]], de Rijksdag, heeft één kamer. De kamer telt 349 leden. De leden worden direct gekozen.<br />
<br />
Om de 4 jaar zijn er parlementsverkiezingen. Als je 18 jaar of ouder bent mag je stemmen.<br />
<br />
Elke län (Zweedse provincie) heeft een gouverneur. De gouverneurs worden door het [[kabinet]] benoemd. Het [[kabinet]] is eigenlijk hetzelfde als de [[regering]].<br />
<br />
== Economie ==<br />
=== Werken in de dienstsector ===<br />
Ongeveer 4,5 miljoen Zweden hebben een baan. Van hun werkt ruim 70% in de dienstsector. Het grootste deel van de dienstensector zit in de hoofdstad [[Stockholm]] en andere grote steden, omdat er hier meer onderwijsinstellingen en handelscentra zijn gevestigd. Meer dan de helft van de mensen die in de dienstensector werken doen dat voor de overheid. Ze werken bijvoorbeeld in de verpleging, het onderwijs, de gezondheidszorg of bij de politie. <br />
<br />
Ongeveer 14% werkt in de handel en de horeca. Daaronder vallen bijvoorbeeld winkels, hotels en restaurants. En ongeveer 9% is werkzaam bij de financiële zaken, zoals banken en verzekeringsmaatschappijen. Ruim 7% werkt bij de transport of communicatie, zoals radio en televisie.<br />
<br />
De mensen in Zweden verdienen erg goed, ruim €29.850 per jaar! (2011)<br />
<br />
=== Werkloosheid ===<br />
De werkloosheid van Zweden: In 1990 waren er ongeveer 75.000 mensen werkloos. Dat aantal steeg snel tot in 1993, toen er ruim 360.000 mensen werkloos waren. Dat aantal bleef een aantal jaren hangen. Vanaf 1997 daalde het aantal weer tot in 2002, toen er 175.000 mensen geen baan hadden.<br />
<br />
=== Landbouw en veeteelt ===<br />
Zweden was in de 19e eeuw een land met heel veel boeren. Driekwart van de mensen werkte toen op het land en ze woonden in eenvoudige, houten huizen. Tegenwoordig werkt nog maar 3% van de bevolking in de [[landbouw]], [[veeteelt]] en [[bosbouw]]. De bedrijven van de boeren zijn wel veel groter en beter geworden. Veel machines hebben het zware werk overgenomen. De landbouw vindt met name plaats in het zuiden van het land, ongeveer onder de lijn van [[Oslo]] en [[Stockholm]]. De boeren verbouwen daar vooral graan, suikerbieten en aardappelen. Ook werken er mensen in de veeteelt. Koeien worden gehouden voor de melk en voor de slacht en er zijn kippenboerderijen en varkenshouderijen. De Zweden eten het liefst vlees en eieren die in Zweden zelf geproduceerd zijn.<br />
<br />
=== Bosbouw ===<br />
Op meer dan de helft van de bodem in Zweden groeien bomen in uitgestrekte bossen. Zweden is samen met [[Canada]] de grootste leverancier van [[hout]] in de wereld. Zweden verdient veel met de bosbouw. Er zijn ongeveer 28.000 mensen werkzaam in de bosbouw. Dat aantal gaat steeds meer dalen, omdat er nu veel machines worden ingezet. Jaarlijks wordt er ongeveer 68 miljoen kubieke meter hout gekapt. De mensen planten hierna weer nieuwe bomen die ook weer groter worden. Je mag overigens niet overal zomaar bomen kappen. In bepaalde gebieden mag helemaal niet gekapt worden, zoals in nationale parken. Het moet ook op een duurzame wijze worden gekapt, met behoud van de biodiversiteit. Dat betekent dat er voldoende bomen over moeten blijven voor vogels, het leefgebied van dieren en planten niet mag worden aangetast en bomen langs rivieren mogen niet gekapt worden. Dit moet de overheid in de gaten houden. Dit alles is in de wet vastgelegd.<br />
<br />
Vroeger was het transport van hout erg moeilijk. De gekapte boomstammen moesten in de rivieren worden gegooid en ze dreven naar de zee, waar de boomstammen er weer werden uitgehaald. Tegenwoordig worden de boomstammen met vrachtwagens en treinen vervoerd naar de houtzagerijen en cellulosefabrieken. In de cellulosefabrieken wordt het hout tot pulp vermalen waar papier van wordt gemaakt. De pulp wordt naar de papierfabrieken gebracht.<br />
<br />
Ikea is een Zweedse producent van houten meubelen. In heel veel landen vind je Ikea fabrieken.<br />
<br />
=== Energie ===<br />
Waterkrachtcentrales liggen veel in het midden en noorden van Zweden waar de grote rivieren stromen. Zij leveren meer dan 40% van alle energie. <br />
<br />
=== Industrie ===<br />
[[Bestand:Volvo V70.JPG|250px|thumb|Een Volvo V70, een Zweedse auto.]]<br />
Louis de Geer, een Nederlander, is de grondlegger van de industrie in Zweden. Hij begon rond het jaar 1620 een ijzergieterij. Pas veel later is de industrie echt op gang gekomen. In de Zweedse bodem werden veel grondstoffen gevonden. Het ijzererts dat bij Kiruna (Noord-Zweden) werd gedolven, behoort tot de hoogste kwaliteit. Maar ook in Midden-Zweden werd ijzererts gevonden. Zweden heeft één van de grootste hoeveelheid ijzererts, zwavelerts, koper en lood van [[Europa]].<br />
<br />
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] is de auto-industrie in Zweden enorm gegroeid. Volvo en Saab werden bekende merken in [[Europa]]. Saab maakt zelfs vliegtuigen. Ook worden er in Zweden koelkasten, stofzuigers en telefoons gemaakt. Er liggen telefoonnetwerken in het buitenland. <br />
<br />
De belangrijkste handelspartners van Zweden '''circa 2005''' waren: (% van de waarde)<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|'''Export (uitvoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 10,9%<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 10,3%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 7,6 %<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 5,8%<br />
| style="width:20px;"|<br />
| valign=top |<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,5%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 5,4%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 5,2%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 4,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 4,2% <br />
| style="width:20px;"|<br />
| valign=top |'''Import (invoer):'''<br />
*[[Bestand:Flag of Germany.svg|22px]] [[Duitsland]] – 16,8%<br />
*[[Bestand:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Groot-Brittannië]] – 9,6%<br />
*[[Bestand:Flag of Norway.svg|22px]] [[Noorwegen]] – 8,4%<br />
*[[Bestand:Flag of the Netherlands.svg|22px]] [[Nederland]] – 7,5%<br />
*[[Bestand:Flag of Denmark.svg|22px]] [[Denemarken]] – 7,2%<br />
| style="width:20px;"|<br />
| valign=top |<br />
*[[Bestand:Flag of the United States (Pantone).svg|22px]] [[Verenigde Staten]] – 6,5%<br />
*[[Bestand:Flag of France.svg|22px]] [[Frankrijk]] – 6,4%<br />
*[[Bestand:Flag of Finland.svg|20px]] [[Finland]] – 5,7%<br />
*[[Bestand:Flag of Belgium.svg|22px]] [[België]] – 3,8<br />
*[[Bestand:Flag of Italy.svg|22px]] [[Italië]] – 3,3%<br />
|}<br />
<br />
== Toerisme en vrije tijd ==<br />
=== Toerisme ===<br />
Zweden is een land waar heel veel te zien en te beleven valt. Er zijn prachtige, oude steden, zoals [[Stockholm]], [[Göteborg]] en [[Helsingborg]]. Maar ook een prachtige natuur waar je veel kan doen. Kortom: Zweden lijkt een echt toeristenland, maar toch is dat niet zo. Vroeger kwamen er veel toeristen naar Zweden, ongeveer 14 miljoen, maar dat aantal nam sterk af. De Zweden proberen het wel weer aantrekkelijker te maken, maar veel mensen denken dat Zweden koud en nat is. Dat is niet zo, want in de zomer kan het er ook erg warm zijn. Mensen kunnen naar de vele meren waar je kan zwemmen, of voor de wintersport om te skiën of te schaatsen. Tegenwoordig komen er jaarlijks zo’n 6 miljoen bezoekers naar Zweden, waaronder ook veel [[Japan]]ners. Wel komen veel dagjesmensen uit [[Noorwegen]] en [[Denemarken]] naar Zweden, omdat veel artikelen in Zweden erg goedkoop zijn.<br />
<br />
=== Vrije tijd ===<br />
Zweden houden van de natuur en trekken er in hun vrije tijd graag op uit. In [[Lapland]] kan je wandelen op de goed onderhouden wandelpaden door de prachtige natuur. Je mag ook overal kamperen. Ook skiën is een populaire wintersport. Heel veel mensen hebben hun eigen ski's en veel kinderen leren skiën op jonge leeftijd.<br />
<br />
De Zweden gaan 's zomers graag op vakantie naar het buitenland, vooral naar de landen rond de [[Middellandse Zee]]. Veel Zweden gaan meerdere keren per jaar op vakantie. Ook dagtripjes naar [[Denemarken]] en [[Polen]] zijn populair, vooral omdat je daar makkelijker aan sterke drank kunt komen.<br />
<br />
== Onderwijs ==<br />
Veel kinderen gaan als ze nog klein zijn naar de ''daghem'', de kinderopvang, omdat de ouders vaak werken. Vanaf 7 jaar is de basisschool, de ''grundskola''. Dit is verplicht. Het duurt 9 jaar, dus tot aan je zestiende zit je op school. In de lessen is veel aandacht voor natuur en activiteiten, zoals sport, muziek en handenarbeid. In de middag krijgen de kinderen op school warm eten.<br />
<br />
Na de basisschool kan je 2 of 3 jaar naar het gymnasium. Als je deze diploma hebt gehaald, kan je een studie doen aan een hogeschool of [[universiteit]]. In totaal zijn er in het hele land ongeveer 30 tot 35 hogescholen en universiteiten. Het verschil tussen een hogeschool en universiteit is dat er aan een universiteit onderzoek wordt gedaan. Aan een hogeschool gebeurt dit niet.<br />
<br />
Het onderwijs in Zweden is gratis! Van de basisschool tot aan de universiteit.<br />
<br />
== Cultuur ==<br />
[[Bestand:Knäckebröd.jpg|250px|thumb|Bekend in de Zweedse keuken, ''knäckebröd''.]]<br />
[[Bestand:Systembolaget.JPG|250px|thumb|Een ''systembolaget'' in het winkelcentrum Kungens Kurva in Huddinge, vlakbij [[Stockholm]].]]<br />
[[Bestand:Midsommar på Årsnäs.png|250px|thumb|Het midzomerfeest bij Kode, een plaatsje bij [[Göteborg]].]]<br />
[[Bestand:Luciafeest 2007.jpg|250px|thumb|Het Luciafeest in 2007.]]<br />
[[Bestand:Zweedse krant.jpg|250px|thumb|De Zweedse kranten ''Dagens Nyheter'' en ''Göteborgs-Posten''.]]<br />
[[Bestand:Svenska honderdkronen.JPG|250px|thumb|Zweedse honderdkronen.]]<br />
[[Bestand:Inlandsvägen.jpg|250px|thumb|Een ''inlandsväg'' is een Zweedse term voor een weg die van zuid naar noord loopt. Dit soort wegen gaan vaak door de natuur.]]<br />
[[Bestand:X2000 in Malmö.jpg|250px|thumb|De X2000, ook wel de SJ X2 genoemd, in [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:SAS.png|250px|thumb|Een vliegtuig van de Scandinavian Airlines.]]<br />
[[Bestand:Turning Torso by night.jpg|250px|thumb|De Turning Torso in de nacht, [[Malmö]].]]<br />
[[Bestand:Avicii.jpg|250px|thumb|Een bekende Zweedse dj, [[Avicii]].]]<br />
[[Bestand:ABBA Member.jpg|250px|thumb|De 4 leden van [[ABBA]], een wereldberoemde popgroep.]]<br />
<br />
=== Algemeen ===<br />
Veel Zweden zijn geïnteresseerd in kunst en cultuur. Ook zijn de Zweden leergierig, dus ze gaan graag naar cursussen en studies.<br />
<br />
Zweden staat ook bekend op het gebied van ''design''. De Zweedse meubelen zijn heel gewild in de rest van de wereld. Ook is glas een bekend product, want er zijn verschillende beroemde glasblazerijen.<br />
<br />
=== Sport ===<br />
Zweden kent een aantal populaire sporten. [[IJshockey]], [[bandy]], [[innebandy]], [[schaatsen]] en [[skiën]] zijn bekend onder de Zweden. Ook houden veel Zweden van watersport. [[Voetbal]] is ook erg populair, ook bij de meisjes. Meer dan 2 miljoen van de 9 miljoen Zweden zijn lid van een sportvereniging! Veel kinderen zitten op [[voetbal]], [[golf]], [[atletiek]] en [[paardensport]].<br />
<br />
=== Zweedse keuken ===<br />
Zweden heeft een heel eigen keuken. De meeste gerechten komen van de boeren en zijn stevig: veel vlees/vis met aardappelen en jus.<br />
Vis is in Zweden erg populair. In de rivieren zit veel zalm en forel. In de rivieren, meren en in de [[Oostzee]] wordt vis gevangen.<br />
<br />
Sommige Zweden eten haring op een aparte manier. Dat heet ''surströmming''. De haring wordt verpakt in blik en na een paar maanden gaat de haring rotten en het blik gaat bol staan. Als het blik bol gaat staan is het een goed moment om het blik te openen en de haring te eten. Het geeft wel een vreselijke lucht, daarom kan je het beter niet in huis openen!<br />
<br />
In Zweden zijn verschillende broodsoorten. Veel broodsoorten zijn gezoet met stroop, waardoor het langer goed blijft. Tegenwoordig is het niet meer nodig, maar veel Zweden zijn die zoete smaak wel gewend. Een typisch Zweeds broodsoort dat je maandenlang kunt bewaren is ''knäckebröd''. Het is plat, knapperig en volkoren. ''Knäckebröd'' is erg gezond en het wordt veel gegeten door mensen die op dieet zijn.<br />
<br />
In de vele bossen groeien verschillende soorten bessen, waaronder bosbessen, bramen, frambozen en wilde aardbeien. Maar je vindt er ook verschillende soorten eetbare [[paddenstoelen]]. Deze bessen en “schimmels” worden veel geplukt door de mensen. Van de bessen kan je onder andere ''kräm'' maken. Dat is een soort vla van bessensap gemaakt. Maar dit kan je ook gewoon in de supermarkt kopen.<br />
<br />
==== Alcohol ====<br />
In Zweden kun je in supermarkten alleen licht [[bier]] krijgen. Voor sterke drank, zoals likeur, wijn en zwaarder bier moet je naar speciale staatswinkeltjes. Zo'n winkeltje heet een ''systembolaget''. Mensen die in afgelegen gebieden wonen moeten hiervoor meestal ver reizen, omdat het meestal alleen in grote steden te vinden is.<br />
<br />
=== Zweedse feestdagen ===<br />
Enkele bekende Zweedse feestdagen zijn:<br />
<br />
==== Walpurgisnacht ====<br />
Op 30 april wordt de Walpurgisnacht gevierd, ook wel bekend als ''Valborgsmässoafton''. 'S avonds worden overal grote vuren ontstoken om de winter te verjagen. Het feest wordt onder andere ook in [[Duitsland]] en [[Finland]] gevierd. De viering is overal verschillend. Vaak zingen de mensen liedjes over de lente, maar ook worden er soms carnavalsoptochten gehouden. <br />
<br />
==== Nationale feestdag ====<br />
De nationale feestdag is de ''Svenska flaggans dag''. In 1982 werd besloten dat 6 juni, de dag van de Zweedse vlag, ook de nationale feestdag zou worden. Het werd echter geen officiële feestdag waarop iedereen vrij zou zijn. Later wilden mensen in de regering een nieuwe nationale feestdag creëren, waar iedereen, inclusief de immigranten, plezier aan zouden beleven. Daarom werd in 2005 besloten dat de nationale feestdag een officiële feestdag werd. Dit ging ten koste van tweede pinksterdag.<br />
<br />
==== Midzomerfeest ====<br />
Het ''midsommarfest'' wordt gevierd op de vrijdag en zaterdag van het laatste weekend van juni. Iedereen doet daar aan mee en de huizen en winkels zijn versierd. De mensen gaan tot diep in de nacht door met dansen en drinken. Als traditie planten de mensen een meiboom. Op de boom zitten berkenbladeren en bloemen. Veel mensen vieren dat de zomer is begonnen.<br />
<br />
==== Rivierkreeftfeest ====<br />
Op de tweede woensdag van augustus begint het ''Kräftskiva''. De hele familie komt dan bij elkaar om rivierkreeft te eten met brood, kaas, bier en schnapps. De kreeften die worden gegeten zijn erg geliefd en sommige mensen kweken ze zelf om zeker te weten dat ze er één hebben als het seizoen begint.<br />
<br />
==== Surströmningfeest ====<br />
Op de tweede donderdag van augustus begint in het noorden van Zweden het ''surströmningfeest''. De mensen eten dan de eerste haringen die in de [[Oostzee]] zijn gevangen. De haringen worden gegeten met brood, uien en aardappelen.<br />
<br />
==== Luciafeest ====<br />
Op 13 december wordt het ''Santa Luciafest'' gevierd. Het feest geeft het begin van de kerstperiode aan. De Lucia draagt een wit gewaad met een rood lint en ze heeft een kroon met brandende kaarsen op haar hoofd.<br />
<br />
==== Kerstfeest ====<br />
Het kerstfeest is voor de Zweden een echt familiefeest. Het wordt gevierd rond 24, 25 en 26 december. De familie komt bij elkaar om verschillende lekkernijen te eten en daarna worden er oude liederen gezongen rond de kerstboom. Onder de kerstboom liggen ook cadeautjes. <br />
<br />
==== Oud en nieuw ====<br />
Met oud en nieuw, eind december en begin januari, organiseren de Zweden hun eigen feesten. Jongeren gaan vaak naar de discotheek of mensen zoeken een restaurant op. Er wordt ook wel [[vuurwerk]] afgestoken, maar de gekte daaromheen is niet zo groot als in de rest van [[Europa]], bijvoorbeeld [[Nederland]], [[België]], [[Duitsland]] en Oost-Europa.<br />
<br />
=== Media ===<br />
==== Radio en televisie ====<br />
Sveriges Television (SVT) is de nationale publieke omroep van Zweden. Het is opgericht in 1956. SVT heeft 6 kanalen. Verder hebben verschillende regio’s lokale televisie. Zweden heeft ook een educatieve omroep: ''Utbildningsradion''. Er is ook een aparte kinderzender die programma’s voor kinderen uitzend. <br />
<br />
Sveriges Radio heeft verschillende zenders. De één heeft alleen klassieke muziek en de andere zend vaak nieuws uit. Je hebt ook zenders met popmuziek en amusement. Verder heb je ook verschillende lokale zenders, afhankelijk van waar je bent.<br />
<br />
==== Kranten en tijdschriften ====<br />
Verschillende Zweedse kranten zijn ''Dagens Nyheter'', ''Aftonbladet'', ''Svenska Dagbladet'' en ''Metro''. Verder zijn er ook veel streekbladen voor bijvoorbeeld [[Skåne]], [[Stockholm]] en Jämtland.<br />
<br />
=== Geld ===<br />
In september 2003 stemde 56% van de Zweden tegen de invoering van de euro in hun land. De mensen betalen daar dus nog steeds met de [[Zweedse kroon]]. Eén Zweedse kroon is ongeveer 11 cent. Honderd Zweedse kronen zijn dus 11 euro.<br />
<br />
=== Gezondheidszorg ===<br />
De meeste steden hebben meerdere gezondheidscentra (''Vårdcentraler''). Er werken artsen en verpleegkundigen in de ziekenhuizen. De gezondheidszorg is in Zweden heel erg goed. Iedereen valt onder de verplichte collectieve ziektekostenverzekering. Een opname of verblijf in het [[ziekenhuis]] wordt dus betaald door de verzekering. In Zweden zijn ook apotheken, waar je medicijnen kan halen.<br />
<br />
== Vervoer ==<br />
=== Per auto ===<br />
Tegenwoordig vindt het meeste transport plaats over de weg, dat vaak geasfalteerd is, maar er zijn ook verharde grindwegen. Het vrachtvervoer gaat vooral per vrachtwagen. Hoewel Zweden een erg groot land is met een kleine bevolking, heeft het toch een groot wegennet. Er zijn een paar grote vierbaanswegen, zoals de E4 van [[Stockholm]] naar Helsingborg. Rondom de steden zijn de wegen ook vierbaans. Verder naar het noorden vind je minder wegen, omdat het daar veel minder dichtbevolkt is. Over een afstand van 100 kilometer zie je daar soms maar een paar auto’s!<br />
<br />
=== Per trein ===<br />
In Zweden vind je verschillende soorten [[trein]]en. De snelste is de hogesnelheidstrein X2000. Die rijdt met een snelheid van meer dan 200 kilometer per uur. Deze treinen rijden naar [[Malmö]], [[Sundsvall]], [[Jönköping]], maar ook naar [[Kopenhagen]] en [[Oslo]] in het buitenland. De treinreis van [[Göteborg]] naar [[Stockholm]] duurt maar 3 uur en aan boord kun je een warme maaltijd krijgen. Verder heb je ook nog de intercities, de treinen die tussen verschillende steden rijden. Ook heb je in [[Lapland]] kilometerslange ertstreinen die ijzererts naar de havens brengen.<br />
<br />
=== Per bus ===<br />
Tussen veel Zweedse steden rijden bussen. Met de bus reizen is er goedkoop. Als je met de bus reist, zit je in een snelbus. Deze snelbussen stoppen niet vaak op tussenliggende plaatsen. Er rijden zelfs bussen naar [[Noorwegen]] en [[Denemarken]].<br />
<br />
=== Per boot ===<br />
Er varen nog steeds veerboten over de [[Oostzee]], die naar eilanden of zelfs naar het buitenland gaan. Er zijn verschillende veerverbindingen met andere landen.<br />
<br />
=== Per vliegtuig ===<br />
Zweden is een heel groot land, waardoor reizen met een vliegtuig erg handig en normaal is. Er zijn veel vliegvelden in het land. Zweden deelt samen met [[Denemarken]] en [[Noorwegen]] de luchtvaartmaatschappij SAS, [[Scandinavian Airlines|Scandinavia Airline System]]. Vanuit de luchthavens van [[Stockholm]] vliegt de SAS op alle werelddelen.<br />
<br />
== Gebouwen ==<br />
Zweden heeft 24 gebouwen die hoger zijn dan 70 meter. Veel van die gebouwen staan in de hoofdstad [[Stockholm]], maar ook in [[Göteborg]], [[Malmö]], [[Västerås]], [[Solna]], [[Lund]], [[Halmstad]] en [[Upplands Väsby]]. Hier een lijst met de 10 hoogste gebouwen van Zweden:<br />
<br />
{|<br />
|-<br />
|<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 1 || [[Turning Torso]] || [[Malmö]] || 190 m|| 2005<br />
|-<br />
| 2 || [[Kista Science Tower]] || [[Stockholm]] || 124 m || 2003 <br />
|-<br />
| 3 || [[Scandic Victoria Tower]] || [[Stockholm]] || 117 m || 2011<br />
|-<br />
| 4 || [[Quality Hotel Friends]] || [[Solna]] || 90 m || 2013<br />
|-<br />
| 5 || [[Skatteskrapan]] || [[Stockholm]] || 86 m || 1959<br />
|}<br />
| style="width:20px;"|<br />
| valign=top |<br />
{| class="wikitable"<br />
! <br />
! Naam<br />
! Locatie<br />
! Hoogte<br />
! Opening<br />
|-<br />
| 6 || [[DN-Skrapan]] || [[Stockholm]] || 84 m || 1964<br />
|-<br />
| 7 || [[Kronprinsen]] || [[Malmö]] || 82 m|| 1964<br />
|-<br />
| 8 || [[Gothia Crown Tower]] || [[Göteborg]] || 82 m || 1984<br />
|-<br />
| 9 || [[Lilla Bommen]] || [[Göteborg]] || 81 m || 1989<br />
|-<br />
| 10 || [[Skrapan]] || [[Västerås]] || 81 m || 1990<br />
|}<br />
|}<br />
<br />
== Vlag ==<br />
[[Bestand:Flag of Sweden.svg|30px]] De Zweedse vlag is al sinds de zestiende eeuw in gebruik, maar werd pas in 1906 de officiële vlag van Zweden. Het Scandinavisch kruis moet het [[christendom|christelijk]] geloof voorstellen en het blauw en het geel het oude Zweedse wapen.<br />
<br />
== Beroemde Zweden ==<br />
* [[ABBA]] (actief van 1972-1982), popgroep<br />
* [[Astrid Lindgren]] (1907-2002), schrijfster<br />
* [[Alfred Nobel]] (1833-1896), uitvinder van [[dynamiet]] - naar hem is ook de [[Nobelprijs]] vernoemd<br />
* [[Avicii]] (1989), dj<br />
* [[Inger Nilsson]] (1959), kind[[actrice]], Inger speelde [[Pippi Langkous]]<br />
* [[Ove Kindvall]] (1943), voetballer<br />
* [[Zlatan Ibrahimović]] (1981), voetballer<br />
<br />
== Weetjes ==<br />
Wist je dat...<br />
*... Zweden haar nationale luchtvaartmaatschappij, [[Scandinavian Airlines]], deelt met [[Noorwegen]] en [[Denemarken]]?<br />
*... het water in de meertjes zo schoon is dat je het kunt drinken?<br />
*... de [[Sontbrug]] Zweden met [[Denemarken]] verbind?<br />
*... veel Zweedse kinderen een televisie op hun kamer hebben?<br />
*... rottende haring in blik een echte Zweedse lekkernij is?<br />
*... herten in het voorjaar de bloemetjes komen opeten in de tuinen aan de rand van de stad?<br />
*... Zweedse vrouwen tot de allermooiste vrouwen ter wereld behoren?<br />
*... Zweden één van de welvarendste landen ter wereld is?<br />
*... gezinnen in Zweden vaak 2 of meer auto's hebben?<br />
*... er 200 kilometer boven de [[poolcirkel]] een [[IJshotel Jukkasjärvi|ijshotel]] staat dat alleen in de winter geopend is?<br />
<br />
== Fotogalerij ==<br />
<gallery><br />
Bestand:Zweden map.gif|Een kaartje van Zweden<br />
</gallery><br />
<br />
Voor meer afbeeldingen van Zweden, kijk dan [[:Categorie:AfbZweden|hier]]!<br />
<br />
== Externe links, bronnen, afbeeldingen ==<br />
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sw.html CIA worldfactbook]<br />
* [http://www.zweden.com Site over Zweden] (In het Duits en Engels)<br />
<br />
{{Navigatie Europese Unie}}<br />
{{Navigatie Landen Europa}}<br />
[[Categorie:Landen]]<br />
[[Categorie:Europese Unie]]<br />
[[Categorie:Landen van Europa]]<br />
[[Categorie:Koninkrijk]]<br />
<br />
[[en:Sweden]]<br />
[[es:Suecia]]<br />
[[fr:Suède]]<br />
[[ru:Швеция]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Danoinjesta&diff=488310Overleg gebruiker:Danoinjesta2017-08-18T11:10:46Z<p>Danoinjesta: /* Welkom terug! */</p>
<hr />
<div><div style="border:3px solid darkblue;"><br />
'''Archief:'''<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief1|Archief 1]] (23 juni 2013 - 25 juni 2013)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief2|Archief 2]] (26 juni 2013 - 18 juli 2013)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief3|Archief 3]] (19 juli 2013 - 31 december 2013)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief4|Archief 4]] (1 januari 2014 - 5 mei 2014)<br />
*[[Overleg gebruiker:Danoinjesta/Archief5|Archief 5]] (6 mei 2014 - 31 december 2014)<br />
</div><br />
<br />
== Vrolijk Pasen! ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Stef 1999/Pasen2015}}<br />
Bij deze een vrolijk Pasen gewenst! {{smiley|;)}} {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 08:43 (CEST)<br />
:Dank je Stef! En hetzelfde! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 09:13 (CEST)<br />
<br />
== Categorie:Musici ==<br />
<br />
Hulp nodig? ;) {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 09:57 (CEST)<br />
:Ja, is goed. Ik begin wel achteraan. Misschien kunnen we een categorie:Band aanmaken? --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 09:58 (CEST)<br />
::Oke, is goed {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 09:58 (CEST)<br />
:::Is er nog een andere categorie die we kunnen aanpassen? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:06 (CEST)<br />
::::Misschien Categorie:Sporter? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:08 (CEST)<br />
:::::Categorie:Sporter + Categorie:Sporters kunnen wel worden aangepast. Misschien mag cat:Popmuziek weg, aangezien daar bijna niks in staat. En categorie:Muziek kan worden aangepast. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 10:10 (CEST)<br />
::::::Oke, welke zullen we dan gaan doen? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:10 (CEST)<br />
:::::::Volgens mij zijn ze zo gedaan. Ik haal cat:Popmuziek wel weg. Begin jij bij categorie:Sporter(s) (of een andere)? --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 10:11 (CEST)<br />
:Dan ga ik met cat:Sporter beginnen, en daarna Sporter'''s'''. {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:12 (CEST)<br />
::Ik ga vanmiddag verder met een andere categorie, want ik ga nu weg. {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 10:25 (CEST)<br />
:::Oké. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 10:26 (CEST)<br />
<br />
::::Jullie zijn erg goed bezig, maar één ding vind ik een beetje raar. De pagina [[Franz Schubert]] stond aangegeven als "Musicus" en nu als "Oostenrijks persoon". Nou kan ik je één ding zeggen: Schubert is veel bekender als musicus dan als Oostenrijker, dus als je nu via de categorieën naar hem zoekt vind je 'm niet zo snel. Hoe lossen we dit op, en is het niet beter om hem in de categorie musicus te laten staan? {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 3 apr 2015 18:21 (CEST)<br />
:@Viktor: Ik dacht "ik haal die ene categorie ook leeg". PS bedankt voor het compliment :p {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 18:23 (CEST)<br />
::Wat mij betreft mag hij wel terug. Een echte oplossing zal hier niet voor zijn denk ik, want we kunnen geen categorie aanmaken met cat:Oostenrijks musicus, dan blijft deze weer zo leeg. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 18:32 (CEST)<br />
:::@Danoinjesta: Welke categorie kunnen we nog meer aanpassen? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 20:38 (CEST)<br />
::::Categorie:Dieren, maar ik zou niet weten hoe we die kunnen indelen. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 apr 2015 21:32 (CEST)<br />
:Misschien nog een andere categorie in gedachten? {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 3 apr 2015 21:37 (CEST)<br />
::Nee, misschien weet jij er nog één? --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 4 apr 2015 09:43 (CEST)<br />
:::Categorie:Mens en '''M'''aatschappij/cat:Mens en '''m'''aatschappij/cat:Maatschappij/cat:Mens/cat:Mensen. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 4 apr 2015 12:48 (CEST)<br />
<br />
== Stadsartikelen ==<br />
<br />
Dag Danoinjesta, <br />
<br />
Leuk dat je artikeltjes aanmaakt over verstedelijking enzovoort. Probeer je ietsje eenvoudiger te schrijven? De woorden die je gebruikt zullen niet door iedereen begrepen worden van de basisschool. Alvast bedankt! {{Gebruiker:Gerarddummer/Handtekening}} 24 apr 2015 20:50 (CEST)<br />
<br />
:Oké, ik zal er de volgende keer op letten. Bedankt voor het melden. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 25 apr 2015 10:25 (CEST)<br />
<br />
== Rebecca Honig USA ==<br />
<br />
Hoi Damoinjesta,<br />
Rebecca Honig is een USA'SE Stemactrice.-- {{Gebruiker:Maxie1hoi/Handtekening}} 30 jul 2015 12:09 (CEST)<br />
:Hoi Maxie, ik ben Danoinjesta dan niet maar mag ik vragen waar je die informatie dan vandaan hebt, want ik kan het nergens vinden op Google. Ik ontvang graag een linkje van jou. {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 30 jul 2015 18:49 (CEST)<br />
::Overal kijk maar zelf. Wikipedia, Imdb, Sonic feitjes enzo.. Kan je het nergens vinden?-- {{Gebruiker:Maxie1hoi/Handtekening}} 30 jul 2015 22:45 (CEST)<br />
:::Dan heb ik verkeerd gekeken, mijn fout. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 31 jul 2015 21:35 (CEST)<br />
<br />
== Gefeliciteerd! ==<br />
<br />
Gefeliciteerd! {{Gebruiker:Stef 1999/Handtekening}} 15 nov 2015 15:58 (CET)<br />
:Dank je Stef! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 15 nov 2015 21:56 (CET)<br />
::Veels te laat, maar alsnog gefeliciteerd! {{Gebruiker:Southparkfan/Handtekening}} 15 nov 2015 22:17 (CET)<br />
:::Ik ook te laat, maar bij deze alsnog - proficiat! Groeten, {{Gebruiker:Gustaafff/Signature}} 16 nov 2015 13:20 (CET)<br />
::::Nog bedankt :D. {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 16 nov 2015 19:48 (CET)<br />
:::::Ook gefeliciteerd namens mij. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 16 nov 2015 20:14 (CET)<br />
::::::Gefeliciteerd!! {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 16 nov 2015 21:20 (CET)<br />
:::::::Bedankt! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 17 nov 2015 21:15 (CET)<br />
<br />
==Kerst en nieuwjaar==<br />
{{Gebruiker:Wouter15/kerst|{{Gebruiker:Wouter15/Handtekening}}. 25 dec 2015 19:58 (CET)}}<br />
:Bedankt! Jij ook nog fijne dagen gewenst. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 25 dec 2015 22:09 (CET)<br />
<br />
== Het beste voor 2016 gewenst! ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Southparkfan/2016|Danoinjesta|{{Gebruiker:Southparkfan/Handtekening}} 26 dec 2015 16:53 (CET)}}<br />
:Mooi gesproken! Jij ook nog een vrolijke kerstavond gewenst en een voorspoedige jaarwisseling. Groetjes, --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 26 dec 2015 21:02 (CET)<br />
<br />
==Fijne feestdagen!==<br />
{{Gebruiker:Vviktorie!!/Feestdagen2015}}<br />
Een gelukkig 2016, Danoinjesta! Hopelijk zien we nog wat mooie artikeltjes van jou verschijnen :). {{Gebruiker:Vviktorie!!/handtekening2}} 27 dec 2015 12:24 (CET)<br />
:Bedankt voor je berichtje en jij ook nog een goede jaarwisseling gewenst! En ik zal zeker proberen om in 2016 wat meer artikelen te schrijven voor WikiKids! Groetjes, --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 27 dec 2015 16:52 (CET)<br />
<br />
== Fijne feestdagen ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Mike1023/Kerst2015}} {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 27 dec 2015 16:34 (CET)<br />
:Dank je Mike en jij ook een goed nieuw jaar gewenst. Je hebt alweer grote plannen voor 2016, zie ik! Groetjes, --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 27 dec 2015 16:52 (CET)<br />
<br />
== Leuk artikel ==<br />
<br />
De [[Geschiedenis van de Verenigde Staten]] is echt een mooi artikel geworden. De VS is natuurlijk al een land met een rijke historie, maar het staat heel leuk verteld. Mijn complimenten! {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 6 feb 2016 19:04 (CET)<br />
:Dank je wel Mike! Ik vond al dat daar een artikel over moest komen. {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 6 feb 2016 20:05 (CET)<br />
<br />
== Dank je ==<br />
<br />
Dank je dat je even tijd had om de vandalisme terug te draaien. Die hulp is altijd van harte welkom. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 9 jun 2016 20:06 (CEST)<br />
:Graag gedaan. Ik hou het hier ook wel een beetje in de gaten.. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 9 jun 2016 20:16 (CEST)<br />
::Dat is erg aardig en ik brn daar dan ook hrel blij mee. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 9 jun 2016 20:22 (CEST)<br />
== Zomer ==<br />
{{Gebruiker:BobbyJohnDB/Zomer|Groeten}}<br />
:Dank je, en natuurlijk voor jou ook een mooie zomer! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 30 jun 2016 18:44 (CEST)<br />
== Geschiedenis ==<br />
Bedankt voor het verbeteren! {{Gebruiker:BobbyJohnDB/Handtekening}} 3 sep 2016 19:43 (CEST)<br />
:Geen probleem. Ik heb de tijdvakken erin gezet, die op de basisschool en bij mij op de middelbare school worden gehanteerd. --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 sep 2016 22:44 (CEST)<br />
::Mooi! Nog een fijne avond/nacht! {{Gebruiker:BobbyJohnDB/Handtekening}} 3 sep 2016 23:01 (CEST)<br />
<br />
== Leuk je weer te zien! ==<br />
<br />
Welkom terug op WikiKids. {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 20 nov 2016 12:16 (CET)<br />
:Dank je. Ik kom hier als ik tijd heb :). --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 20 nov 2016 15:12 (CET)<br />
== Vrolijk kerstfeest ==<br />
{{Gebruiker:Aspiringshortlot/kerst2016|{{Gebruiker:Aspiringshortlot/Handtekening}} 18 dec 2016 15:32 (CET)}}<br />
:Dank je wel, en ook voor jou fijne feestdagen!--{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 18 dec 2016 16:25 (CET)<br />
<br />
==Fijne feestdagen!==<br />
{{Gebruiker:Wouter15/kerst2016|{{Gebruiker:Wouter15/Handtekening}}. 24 dec 2016 19:32 (CET)}}<br />
:Dank je wel, en hetzelfde voor jou! Groetjes, {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 25 dec 2016 11:31 (CET)<br />
<br />
== Terug? ==<br />
<br />
Leuk je weer te zien! {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 30 jun 2017 21:32 (CEST)<br />
: Dank je :) --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 1 jul 2017 12:37 (CEST)<br />
::Hoe gaat het met je? Ben je over? Ga je nog op vakantie? {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 1 jul 2017 23:22 (CEST)<br />
::: Ja hoor, het gaat prima. Ik zit in de bovenbouw, dus heb het nogal druk gehad. Maar ik ben over, ga nu naar de vijfde :D. Nog gefeliciteerd met je diploma trouwens! Ondanks dat zie ik dat je nog steeds druk bezig bent hier. Ga zo door. Fijne vakantie! {{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 3 jul 2017 14:18 (CEST)<br />
<br />
== Verjaardag ==<br />
Beste, mag ik misschien weten wanneer u jarig bent. Indien u antwoord kan geven gelieve op mijn overlegpagina dit te melden. Mvg, {{Gebruiker:Bobbyjohn10/handtekening}} 2 jul 2017 15:15 (CEST)<br />
<br />
== ZOMERVAKANTIE! ==<br />
{{Gebruiker:Coolenleuk/zomer2017}}<br />
== Welkom terug! ==<br />
Welkom terug! En een mooi artikel [[Osama Bin Laden]]. Groeten, {{Gebruiker:Bobbyjohn10/handtekening}} 18 aug 2017 13:07 (CEST)<br />
:Dank je! --{{Gebruiker:Danoinjesta/Handtekening}} 18 aug 2017 13:10 (CEST)</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Osama_bin_Laden&diff=488296Osama bin Laden2017-08-18T10:38:43Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Osama bin Laden portrait.jpg|300px|thumb|Osama Bin Laden in 1997]]<br />
'''Osama bin Laden''' ([[Arabisch]]: أسامة بن لادن; voluit: ''Sjeik Osama bin Muhammad bin Awad bin Laden'') ([[Riyad (stad)|Riyad]], 10 maart 1957 – Abbottabad, 2 mei 2011) was een Saudi-Arabische terrorist die verantwoordelijk wordt gehouden voor een aantal aanslagen, waaronder die van [[11 september 2001]]. Ook was hij de oprichter van de islamitische terreurgroep [[Al Qaida]]. <br />
<br />
== Levensloop == <br />
=== Jeugd ===<br />
Osama bin Laden werd geboren in Riyad, de hoofdstad van [[Saoedi-Arabië]]. Zijn ouders waren heel erg rijk, want zijn vader was aannemer. Hij liet grote gebouwen bouwen en moskeeën renoveren. Als kind was Osama ('Osama' is Arabisch voor 'leeuw') heel gewoon, net als alle andere jongens. Ook Osama werd opgevoed met de islam. Hij nam dat erg serieus. In 1967 overleed Osama's vader bij een vliegtuigongeluk. Hij erfde heel veel geld. <br />
<br />
=== Bekendwording ===<br />
Toen hij ouder werd deed hij economische en bouwkundige studies aan de universiteit. In 1979 verliet hij de universiteit en ging hij naar Pesjawar in Pakistan, vlakbij Afghanistan. In 1979 was namelijk de [[Afghaanse oorlog]] uitgebroken. De [[Sovjet-Unie]] was [[Afghanistan]] binnengevallen, maar ze werden tegengehouden door de ''Moedjahedien''. Osama ging de Moedjahedien helpen. Dat deed hij met geld, dat hij geërfd had van zijn rijke vader. <br />
<br />
Osama kocht wapens en andere materialen voor hen. Maar hij leerde daar ook vechten. Iedereen zag hoe moedig Osama was en daarom werd hij een voorbeeld voor vele Moedjahedien en andere moslims in het [[Midden-Oosten]]. <br />
<br />
In 1984 richtte hij de ''Maktab al-Khidamat'' op. Dat was een organisatie die uit de hele Arabische wereld strijders [[werven|wierf]] en naar Afghanistan bracht. Daar werden ze getraind om te vechten tegen de Sovjet-Unie. Hij gebruikte daarbij zijn eigen geld. Hierdoor werd Osama bin Laden nog bekender. <br />
<br />
=== Oprichting Al Qaida ===<br />
In 1988 richtte Bin Laden [[Al Qaida]] op. Hun doel was het stichten van een [[kalifaat]] met één verenigd moslimvolk, zonder westerse invloeden. Dat wilden zij bereiken door niet-islamitische landen omver te werpen. Hun belangrijkste vijand was de [[Verenigde Staten]]. <br />
<br />
=== Dreiging van Irak === <br />
In 1989 eindigde de Afghaanse oorlog, nadat de Sovjet-Unie zich had teruggetrokken. De Russen bleken niet in staat de Moedjahedien te verslaan. Osama keerde als held terug naar Saoedi-Arabië. Maar een andere oorlog stond alweer op het punt van beginnen. [[Saddam Hoessein]], de leider van Irak, dreigde andere landen in het Midden-Oosten binnen te vallen. Osama ging naar de koninklijke familie van Saoedi-Arabië en vroeg om een leger om Irak te stoppen. Maar hij kreeg geen leger. De koninklijke familie vroeg hulp aan de Verenigde Staten. Daardoor kwamen er honderdduizenden Amerikaanse troepen in Saoedi-Arabië. Bin Laden en andere radicale moslims werden daar boos om. De Saoedi-Arabische autoriteiten verbanden Bin Laden in 1990. <br />
<br />
=== Vluchten === <br />
Osama vluchtte toen naar [[Soedan]], waar op dat moment een islamitische regering aan de macht was. Osama werkte daar verder aan de organisatie van Al Qaida. Maar hij werd in 1996 ook Soedan uitgezet en vertrok naar Afghanistan. <br />
<br />
=== Aanslagen ===<br />
[[File:September 11 2001 just collapsed.jpg|180px|left|thumb|De [[aanslagen van 11 september 2001]], de grootste terroristische aanslag uit de geschiedenis.]]<br />
In Afghanistan ging hij aanslagen voorbereiden en financieren. Dat waren de aanslagen in [[Luxor]] in 1997 (62 doden) en de aanslagen op de Amerikaanse ambassades in Tanzania en Kenia in 1998 (223 doden en meer dan 4000 gewonden). De Amerikaanse overheid beschouwde Bin Laden als een zeer gevaarlijke terrorist. <br />
<br />
Osama bin Laden werd echter over de hele wereld bekend na de [[aanslagen van 11 september 2001]]. Bin Laden had deze aanslagen al ver van tevoren voorbereid en hij had de terroristen zelf uitgekozen. Op de bewuste dag boorden zich 's ochtends twee vliegtuigen in het [[World Trade Center]] in New York en een ander vliegtuig stortte zich in het [[Pentagon]]. Een vierde vliegtuig stortte neer in Pennsylvania. Dat gebeurde allemaal binnen anderhalf uur tijd. Bin Ladens tactiek was namelijk het uitvoeren van meerdere aanslagen op hetzelfde moment vanwege het verrassingselement. Drieduizend mensen kwamen om en meer dan 6000 mensen raakten gewond. <br />
<br />
=== Na 2001 ===<br />
Osama bin Laden was nu de meest gezochte man ter wereld. Alle Amerikaanse autoriteiten gingen naar hem op zoek. Er werd een bedrag van 25 miljoen dollar op het hoofd van Bin Laden gezet, dood of levend. <br />
<br />
Bin Laden moest zich goed verborgen houden en kon niet meer actief deelnemen aan het voorbereiden van aanslagen. Er kwamen nog wel aanslagen van Al Qaida, namelijk die van Madrid en Londen. Osama leefde met zijn gezin in het diepste geheim ergens aan de rand van de Himalaya. In 2010 leek het erop dat de Amerikaanse autoriteiten hem gevonden hadden, met behulp van een satelliet. <br />
<br />
=== Zijn dood ===<br />
Op 2 mei 2011 werd Osama bin Laden doodgeschoten in zijn huis in Abbottabad (Pakistan) door een speciaal team van Navy SEALs. Kort daarop verklaarde president [[Barack Obama|Obama]] in een videoboodschap dat de meest gezochte terrorist ter wereld gedood was. Bin Laden kreeg een zeemansgraf, om te voorkomen dat zijn graf een bedevaartsplek zou worden. <br />
<br />
{{Beginnetje}}<br />
[[Categorie:Terrorisme]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Osama_bin_Laden&diff=488293Osama bin Laden2017-08-18T10:34:28Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Osama bin Laden portrait.jpg|300px|thumb|Osama Bin Laden in 1997]]<br />
'''Osama bin Laden''' ([[Arabisch]]: أسامة بن لادن; voluit: ''Sjeik Osama bin Muhammad bin Awad bin Laden'') ([[Riyad (stad)|Riyad]], 10 maart 1957 – Abbottabad, 2 mei 2011) was een Saudi-Arabische terrorist die verantwoordelijk wordt gehouden voor een aantal aanslagen, waaronder die van [[11 september 2001]]. Ook was hij de oprichter van de islamitische terreurgroep [[Al Qaida]]. <br />
<br />
== Levensloop == <br />
=== Jeugd ===<br />
Osama bin Laden werd geboren in Riyad, de hoofdstad van [[Saoedi-Arabië]]. Zijn ouders waren heel erg rijk, want zijn vader was aannemer. Hij liet grote gebouwen bouwen en moskeeën renoveren. Als kind was Osama ('Osama' is Arabisch voor 'leeuw') heel gewoon, net als alle andere jongens. Ook Osama werd opgevoed met de islam. Hij nam dat erg serieus. In 1967 overleed Osama's vader bij een vliegtuigongeluk. Hij erfde heel veel geld. <br />
<br />
=== Bekendwording ===<br />
Toen hij ouder werd deed hij economische en bouwkundige studies aan de universiteit. In 1979 verliet hij de universiteit en ging hij naar Pesjawar in Pakistan, vlakbij Afghanistan. In 1979 was namelijk de [[Afghaanse oorlog]] uitgebroken. De [[Sovjet-Unie]] was [[Afghanistan]] binnengevallen, maar ze werden tegengehouden door de ''Moedjahedien''. Osama ging de Moedjahedien helpen. Dat deed hij met geld, dat hij geërfd had van zijn rijke vader. <br />
<br />
Osama kocht wapens en andere materialen voor hen. Maar hij leerde daar ook vechten. Iedereen zag hoe moedig Osama was en daarom werd hij een voorbeeld voor vele Moedjahedien en andere moslims in het [[Midden-Oosten]]. <br />
<br />
In 1984 richtte hij de [[Maktab al-Khidamat]] op. Dat was een organisatie die uit de hele Arabische wereld strijders [[werven|wierf]] en naar Afghanistan bracht. Daar werden ze getraind om te vechten tegen de Sovjet-Unie. Hij gebruikte daarbij zijn eigen geld. Hierdoor werd Osama bin Laden nog bekender. <br />
<br />
=== Oprichting Al Qaida ===<br />
In 1988 richtte Bin Laden [[Al Qaida]] op. Hun doel was het stichten van een [[kalifaat]] met één verenigd moslimvolk, zonder westerse invloeden. Dat wilden zij bereiken door niet-islamitische landen omver te werpen. Hun belangrijkste vijand was de [[Verenigde Staten]]. <br />
<br />
=== Dreiging van Irak === <br />
In 1989 eindigde de Afghaanse oorlog, nadat de Sovjet-Unie zich had teruggetrokken. De Russen bleken niet in staat de Moedjahedien te verslaan. Osama keerde als held terug naar Saoedi-Arabië. Maar een andere oorlog stond alweer op het punt van beginnen. [[Saddam Hoessein]], de leider van Irak, dreigde andere landen in het Midden-Oosten binnen te vallen. Osama ging naar de koninklijke familie van Saoedi-Arabië en vroeg om een leger om Irak te stoppen. Maar hij kreeg geen leger. De koninklijke familie vroeg hulp aan de Verenigde Staten. Daardoor kwamen er honderdduizenden Amerikaanse troepen in Saoedi-Arabië. Bin Laden en andere radicale moslims werden daar boos om. De Saoedi-Arabische autoriteiten verbanden Bin Laden in 1990. <br />
<br />
=== Vluchten === <br />
Osama vluchtte toen naar [[Soedan]], waar op dat moment een islamitische regering aan de macht was. Osama werkte daar verder aan de organisatie van Al Qaida. Maar hij werd in 1996 ook Soedan uitgezet en vertrok naar Afghanistan. <br />
<br />
=== Aanslagen ===<br />
[[File:September 11 2001 just collapsed.jpg|300px|left|De [[aanslagen van 11 september 2001]], de grootste terroristische aanslag uit de geschiedenis.]]<br />
In Afghanistan ging hij aanslagen voorbereiden en financieren. Dat waren de aanslagen in [[Luxor]] in 1997 (62 doden) en de aanslagen op de Amerikaanse ambassades in Tanzania en Kenia in 1998 (223 doden en meer dan 4000 gewonden). De Amerikaanse overheid beschouwde Bin Laden als een zeer gevaarlijke terrorist. <br />
<br />
Osama bin Laden werd echter over de hele wereld bekend na de [[aanslagen van 11 september 2001]]. Bin Laden had deze aanslagen al ver van tevoren voorbereid en hij had de terroristen zelf uitgekozen. Op de bewuste dag boorden zich 's ochtends twee vliegtuigen in het [[World Trade Center]] in New York en een ander vliegtuig stortte zich in het [[Pentagon]]. Een vierde vliegtuig stortte neer in Pennsylvania. Dat gebeurde allemaal binnen anderhalf uur tijd. Bin Ladens tactiek was namelijk het uitvoeren van meerdere aanslagen op hetzelfde moment vanwege het verrassingselement. Drieduizend mensen kwamen om en meer dan 6000 mensen raakten gewond. <br />
<br />
=== Na 2001 ===<br />
Osama bin Laden was nu de meest gezochte man ter wereld. Alle Amerikaanse autoriteiten gingen naar hem op zoek. Er werd een bedrag van 25 miljoen dollar op het hoofd van Bin Laden gezet, dood of levend. <br />
<br />
Bin Laden moest zich goed verborgen houden en kon niet meer actief deelnemen aan het voorbereiden van aanslagen. Er kwamen nog wel aanslagen van Al Qaida, namelijk die van Madrid en Londen. Osama leefde met zijn gezin in het diepste geheim ergens aan de rand van de Himalaya. In 2010 leek het erop dat de Amerikaanse autoriteiten hem gevonden hadden, met behulp van een satelliet. Op 2 mei 2011 werd Osama bin Laden doodgeschoten in zijn huis in Abbottabad (Pakistan) door een speciaal team van Navy SEALs. Kort daarop verklaarde president [[Barack Obama|Obama]] in een videoboodschap dat de meest gezochte terrorist ter wereld gedood was. <br />
<br />
{{Beginnetje}}<br />
[[Categorie:Terrorisme]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Brandweer&diff=485593Brandweer2017-07-24T07:46:12Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Brandweer Rotterdam-Rijnmond Unit TS 90-3 at Rotterdam.JPG|thumb|300px|right|Een brandweerauto in Rotterdam]]<br />
De '''brandweer''' is een hulpverlenende [[overheidsinstantie]] die tot doel heeft: <br />
*[[Brand]] bestrijden,<br />
*Brand voorkomen,<br />
*Mensen die in [[auto]]'s gekneld zitten bevrijden<br />
*[[katten]] uit de boom halen (dingen hierboven gaan voor)<br />
<br />
Daarnaast houdt de brandweer zich druk bezig met voorlichting (ook op [[school]] komen ze elk jaar een keer) en over brandpreventie (voorkomen van brand) en het "keuren" (nakijken) van gebouwen op mogelijk brandgevaar.<br />
<br />
De brandweer heeft zeer specifiek materiaal, zij worden ook ingezet om auto's open te knippen bij zware [[verkeersongeluk]]ken, en er zijn ook [[duiker]]s om mensen uit het water te halen.<br />
<br />
Hoewel de brandweer vroeger uitsluitend een mannenberoep was, zijn de laatste jaren steeds meer [[vrouw]]en brandweervrouw geworden.<br />
<br />
De brandweer heeft [[garage]]s door de hele [[stad]] verspreid, dit noemen we [[kazerne]]s, hier kunnen de [[brandweerwagen]]s binnen worden gezet, en is er meestal ook een [[kantine]] en [[slaapruimte]]s en bijna elke kazerne heeft een brandweerpaal<br />
<br />
De brandweer is 24 uur per dag paraat, dat betekent dat de brandweermensen in [[ploegendienst]] werken, er zijn zo drie ploegen per dag. Sommige brandweermensen blijven soms in de kazerne slapen als ze nachtdienst hebben.<br />
<br />
<gallery><br />
Bestand:IVECO 150 E 28 Magirus 54654 Brandweer Velsen.jpg|Een ladderwagen<br />
Afbeelding:VW Brandweer 35-GTK-7 Zwanenburg.JPG|Een brandweerbusje<br />
Afbeelding:Fire-fighting crew.Schiphol. (4624564941).jpg|Speciale brandweerwagens voor het vliegveld<br />
Afbeelding:MAN TGM 15.280 54646 Brandweer Velsen.jpg|Een TAS (Tankautospuit)<br />
Afbeelding:Vlootschouw, dordt in stoom 2014 (13).jpg|Een brandweerboot<br />
</gallery><br />
<br />
[[Categorie:Beroepen]]<br />
[[Categorie:Hulporganisaties]]<br />
[[Categorie:Hulpdienst]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Brandweer&diff=485592Brandweer2017-07-24T07:33:23Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Brandweer Rotterdam-Rijnmond Unit TS 90-3 at Rotterdam.JPG|thumb|300px|right|Een brandweerauto in Rotterdam]]<br />
De '''brandweer''' is een hulpverlenende [[overheidsinstantie]] die tot doel heeft: <br />
*[[Brand]] bestrijden,<br />
*Brand voorkomen,<br />
*Mensen die in [[auto]]'s gekneld zitten bevrijden<br />
*[[katten]] uit de boom halen (dingen hierboven gaan voor)<br />
<br />
Daarnaast houdt de brandweer zich druk bezig met voorlichting (ook op [[school]] komen ze elk jaar een keer) en over brandpreventie (voorkomen van brand) en het "keuren" (nakijken) van gebouwen op mogelijk brandgevaar.<br />
<br />
De brandweer heeft zeer specifiek materiaal, zij worden ook ingezet om auto's open te knippen bij zware [[verkeersongeluk]]ken, en er zijn ook [[duiker]]s om mensen uit het water te halen.<br />
<br />
Hoewel de brandweer vroeger uitsluitend een mannenberoep was, zijn de laatste jaren steeds meer [[vrouw]]en brandweervrouw geworden.<br />
<br />
De brandweer heeft [[garage]]s door de hele [[stad]] verspreid, dit noemen we [[kazerne]]s, hier kunnen de [[brandweerwagen]]s binnen worden gezet, en is er meestal ook een [[kantine]] en [[slaapruimte]]s en bijna elke kazerne heeft een brandweerpaal<br />
<br />
De brandweer is 24 uur per dag paraat, dat betekent dat de brandweermensen in [[ploegendienst]] werken, er zijn zo drie ploegen per dag. Sommige brandweermensen blijven soms in de kazerne slapen als ze nachtdienst hebben.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
[[Categorie:Beroepen]]<br />
[[Categorie:Hulporganisaties]]<br />
[[Categorie:Hulpdienst]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Politie&diff=485591Politie2017-07-24T07:26:24Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>[[File:Politie Nederland nieuw uniform.jpg|450px|thumb|Het uniform van de politie sinds 2014]]<br />
De '''politie''' is naast de [[ambulance]] en de [[brandweer]] één van de drie hulpdiensten. De taken van de politie in Nederland zijn:<br />
<br />
*'''Voor veiligheid zorgen''' - voor iedereen in Nederland<br />
*'''[[Criminaliteit]] bestrijden en voorkomen''' - bijvoorbeeld dieven oppakken en opsporen<br />
*'''De [[openbare orde]] bewaken''' - de wet handhaven<br />
*'''Hulp verlenen''' - hulp geven in noodsituaties<br />
<br />
De politie in Nederland noemen we ook wel de '''Nationale Politie'''. De baas van de Nationale Politie is sinds 2016 Erik Akerboom. Bij de gehele Nationale Politie werken ongeveer 65.000 mensen. <br />
<br />
== Uitrusting ==<br />
Politieagenten dragen een riem met uitrusting.<br />
<br />
* [[Portofoon]]<br />
* [[Handboeien]]<br />
* [[Pepperspray]]<br />
* [[Vuurwapen]]<br />
* [[Wapenstok]]<br />
* [[Mobiele telefoon]]<br />
<br />
== Opleiding==<br />
[[File:Politie VW met kenteken 73-TDP-2 in Hoofddorp.JPG|thumb|left|250px|Een Nederlandse politiewagen in [[Hoofddorp]]]]<br />
Als je politieagent wilt worden moet je meestal een opleiding van 4 jaar volgen.<br />
<br />
==Videolink==<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20060915.asf Klokhuisfilm over kogelwerende vesten]<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20040419.asf Klokhuisfilm over de ME (mobiele eenheid)]<br />
*[http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/nps/hetklokhuis/bb.20050918.asf Klokhuisfilm over de motoragent]<br />
<br />
==Zie ook==<br />
* [[Rangen bij de Nederlandse politie]]<br />
<br />
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB --><br />
[[Categorie:Woordenschat]]<br />
[[Categorie:Basiswoordenlijstgroep1]]<br />
[[categorie:Overheidsdienst]]<br />
[[Categorie:Beroepen]]<br />
[[Categorie:Hulporganisaties]]<br />
[[Categorie:Hulpdienst]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Amir_Nazar&diff=484082Amir Nazar2017-07-07T10:15:07Z<p>Danoinjesta: Categorie:Personage uit Goede tijden, slechte tijden toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>[[Amir Nazar]] is een personage uit de populaire Nederlandse soap [[Goede tijden, slechte tijden]]. Amir maakte zijn debuut op 2 juni 2017. De rol van [[Amir Nazar]] wordt gespeeld door Alkan Coklu (2017–).<br />
<br />
[[Categorie:Personage uit Goede tijden, slechte tijden]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Kakkerlakken&diff=484081Kakkerlakken2017-07-07T10:14:16Z<p>Danoinjesta: Categorie:Insecten toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>Kakkerlakken (Blattodea) vormen een orde van insecten, die oppervlakkig enigszins lijken op kevers maar hiervan toch sterk verschillen, onder andere door het ontbreken van een volledige gedaanteverwisseling. Bidsprinkhanen en termieten zijn sterker verwant aan de kakkerlakken dan andere insectenorden. Deze drie groepen behoren tot de superorde Dictyoptera. Er zijn 4690 soorten kakkerlakken beschreven, waarvan er ongeveer twintig weleens als plaag kunnen voorkomen.<br />
Gedurende de 200 miljoen jaren van hun evolutie zijn kakkerlakken er telkens in geslaagd zich aan te passen aan extreme levensomstandigheden. Dit is te verklaren doordat kakkerlakken zich extreem snel voortplanten en doordat ze altijd een schuilplaats weten te vinden. Kakkerlakken verstoppen zich, om zich te beschermen tegen hun natuurlijke vijanden en tegen de bestrijdingsmiddelen van de mens. Een derde verklaring waarom kakkerlakken erin slagen om te overleven, is dat ze bijna alles eten en dat ze in staat zijn om alles te verteren – zelfs bedorven etensresten, papier of leer.<br />
<br />
[[Categorie:Insecten]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Lisa_Vol&diff=484080Lisa Vol2017-07-07T10:13:55Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>'''Lisa Vol''' (21 juni 1994) is één van de 3 zussen van de groep [[O'G3NE]]. Haar zussen zijn Amy en Shelly.<br />
<br />
[[Categorie:Nederlands zanger]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Kakerlaken&diff=484079Kakerlaken2017-07-07T10:12:49Z<p>Danoinjesta: Danoinjesta heeft pagina Kakerlaken hernoemd naar Kakkerlakken</p>
<hr />
<div>#DOORVERWIJZING [[Kakkerlakken]]</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Kakkerlakken&diff=484078Kakkerlakken2017-07-07T10:12:49Z<p>Danoinjesta: Danoinjesta heeft pagina Kakerlaken hernoemd naar Kakkerlakken</p>
<hr />
<div>Kakkerlakken (Blattodea) vormen een orde van insecten, die oppervlakkig enigszins lijken op kevers maar hiervan toch sterk verschillen, onder andere door het ontbreken van een volledige gedaanteverwisseling. Bidsprinkhanen en termieten zijn sterker verwant aan de kakkerlakken dan andere insectenorden. Deze drie groepen behoren tot de superorde Dictyoptera. Er zijn 4690 soorten kakkerlakken beschreven, waarvan er ongeveer twintig weleens als plaag kunnen voorkomen.<br />
Gedurende de 200 miljoen jaren van hun evolutie zijn kakkerlakken er telkens in geslaagd zich aan te passen aan extreme levensomstandigheden. Dit is te verklaren doordat kakkerlakken zich extreem snel voortplanten en doordat ze altijd een schuilplaats weten te vinden. Kakkerlakken verstoppen zich, om zich te beschermen tegen hun natuurlijke vijanden en tegen de bestrijdingsmiddelen van de mens. Een derde verklaring waarom kakkerlakken erin slagen om te overleven, is dat ze bijna alles eten en dat ze in staat zijn om alles te verteren – zelfs bedorven etensresten, papier of leer.</div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Sjabloon:Periodiek_systeem2&diff=484077Sjabloon:Periodiek systeem22017-07-07T10:08:25Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{| align=center bd=1 cp=0 cs=1 style="border-style:none;border-width:0px"<br />
|<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Alkalimetaal|1<br />Ia]]<br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Edelgas|18<br />0]]<br />
|-<br />
|[[Periode 1 element|1]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbff77;" | <font size=1>1</font><br />[[Waterstof (element)|H]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Aardalkalimetaal|2<br />IIa]]<br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Boorgroep|13<br />IIIa]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Koolstofgroep|14<br />IVa]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Stikstofgroep|15<br />Va]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Zuurstofgroep|16<br />VIa]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Halogeen|17<br />VIIa]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77ffbb;" | <font size=1>2</font><br />[[Helium|He]]<br />
|-<br />
|[[Periode 2 element|2]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbbff;" | <font size=1>3</font><br />[[Lithium|Li]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbb77;" | <font size=1>4</font><br />[[Beryllium|Be]]<br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ccccff;" | <font size=1>5</font><br />[[Boor (element)|B]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbff77;" | <font size=1>6</font><br />[[Koolstof|C]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbff77;" | <font size=1>7</font><br />[[Stikstof (element)|N]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbff77;" | <font size=1>8</font><br />[[Zuurstof (element)|O]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffffbb;" | <font size=1>9</font><br />[[Fluor (element)|F]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77ffbb;" | <font size=1>10</font><br />[[Neon|Ne]]<br />
|-<br />
|[[Periode 3 element|3]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbbff;" | <font size=1>11</font><br />[[Natrium|Na]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbb77;" | <font size=1>12</font><br />[[Magnesium|Mg]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Scandiumgroep|3<br />IIIb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Titaangroep|4<br />IVb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Vanadiumgroep|5<br />Vb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Chroomgroep|6<br />VIb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Mangaangroep|7<br />VIIb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Platinagroep|8<br />VIIIb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Platinagroep|9<br />VIIIb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Platinagroep|10<br />VIIIb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Kopergroep|11<br />Ib]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:none" | [[Zinkgroep|12<br />IIb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77bbff;" | <font size=1>13</font><br />[[Aluminium|Al]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ccccff;" | <font size=1>14</font><br />[[Silicium|Si]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbff77;" | <font size=1>15</font><br />[[Fosfor|P]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbff77;" | <font size=1>16</font><br />[[Zwavel|S]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffffbb;" | <font size=1>17</font><br />[[Chloor (element)|Cl]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77ffbb;" | <font size=1>18</font><br />[[Argon|Ar]]<br />
|-<br />
|[[Periode 4 element|4]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbbff;" | <font size=1>19</font><br />[[Kalium|K]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbb77;" | <font size=1>20</font><br />[[Calcium|Ca]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>21</font><br />[[Scandium|Sc]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>22</font><br />[[Titanium|Ti]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>23</font><br />[[Vanadium|V]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>24</font><br />[[Chroom (element)|Cr]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>25</font><br />[[Mangaan|Mn]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>26</font><br />[[IJzer (element)|Fe]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>27</font><br />[[Kobalt|Co]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>28</font><br />[[Nikkel|Ni]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>29</font><br />[[Koper (element)|Cu]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>30</font><br />[[Zink (element)|Zn]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77bbff;" | <font size=1>31</font><br />[[Gallium|Ga]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ccccff;" | <font size=1>32</font><br />[[Germanium|Ge]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ccccff;" | <font size=1>33</font><br />[[Arsenicum|As]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbff77;" | <font size=1>34</font><br />[[Seleen|Se]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffffbb;" | <font size=1>35</font><br />[[Broom (element)|Br]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77ffbb;" | <font size=1>36</font><br />[[Krypton (element)|Kr]]<br />
|-<br />
|[[Periode 5 element|5]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbbff;" | <font size=1>37</font><br />[[Rubidium|Rb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbb77;" | <font size=1>38</font><br />[[Strontium|Sr]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>39</font><br />[[Yttrium|Y]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>40</font><br />[[Zirkonium|Zr]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>41</font><br />[[Niobium|Nb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>42</font><br />[[Molybdeen|Mo]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(43)</font><br />[[Technetium|Tc]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>44</font><br />[[Ruthenium|Ru]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>45</font><br />[[Rhodium|Rh]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>46</font><br />[[Palladium (element)|Pd]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>47</font><br />[[Zilver|Ag]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>48</font><br />[[Cadmium|Cd]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77bbff;" | <font size=1>49</font><br />[[Indium|In]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77bbff;" | <font size=1>50</font><br />[[Tin (element)|Sn]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ccccff;" | <font size=1>51</font><br />[[Antimoon|Sb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ccccff;" | <font size=1>52</font><br />[[Telluur|Te]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffffbb;" | <font size=1>53</font><br />[[Jodium (element)|I]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77ffbb;" | <font size=1>54</font><br />[[Xenon|Xe]]<br />
|-<br />
|[[Periode 6 element|6]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbbff;" | <font size=1>55</font><br />[[Cesium|Cs]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbb77;" | <font size=1>56</font><br />[[Barium|Ba]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>*</font><br /><br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>72</font><br />[[Hafnium|Hf]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>73</font><br />[[Tantaal|Ta]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>74</font><br />[[Wolfraam|W]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>75</font><br />[[Renium|Re]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>76</font><br />[[Osmium|Os]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>77</font><br />[[Iridium (element)|Ir]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>78</font><br />[[Platina|Pt]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>79</font><br />[[Goud|Au]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>80</font><br />[[Kwik|Hg]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77bbff;" | <font size=1>81</font><br />[[Thallium|Tl]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77bbff;" | <font size=1>82</font><br />[[Lood (element)|Pb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77bbff;" | <font size=1>83</font><br />[[Bismut|Bi]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ccccff;" | <font size=1>84</font><br />[[Polonium|Po]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffffbb;" | <font size=1>85</font><br />[[Astaat|At]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#77ffbb;" | <font size=1>86</font><br />[[Radon (element)|Rn]]<br />
|-<br />
|[[Periode 7 element|7]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbbff;" | <font size=1>87</font><br />[[Francium|Fr]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ffbb77;" | <font size=1>88</font><br />[[Radium|Ra]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>**</font><br /><br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(104)</font><br />[[Rutherfordium|Rf]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(105)</font><br />[[Dubnium|Db]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(106)</font><br />[[Seaborgium|Sg]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(107)</font><br />[[Bohrium|Bh]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(108)</font><br />[[Hassium|Hs]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(109)</font><br />[[Meitnerium|Mt]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(110)</font><br />[[Darmstadtium|Ds]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(111)</font><br />[[Röntgenium|Rg]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#bbffff;" | <font size=1>(112)</font><br />[[Copernicium|Cn]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#e8e8e8;" | <font size=1>(113)</font><br />[[Ununtrium|Uut]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#e8e8e8;" | <font size=1>(114)</font><br />[[Flerovium|Fl]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#e8e8e8;" | <font size=1>(115)</font><br />[[Ununpentium|Uup]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#e8e8e8;" | <font size=1>(116)</font><br />[[Livermorium|Lv]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#e8e8e8;" | <font size=1>(117)</font><br />[[Ununseptium|Uus]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#e8e8e8;" | <font size=1>(118)</font><br />[[Ununoctium|Uuo]]<br />
|width=32 style="border-style:none" |<br />
|-<br />
|width=32 style="border-style:none" | <br />
|-<br />
|width=32 style="border-style:none" colspan=3 | *[[Lanthanide]]n<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>57</font><br />[[Lanthanium|La]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>58</font><br />[[Cerium|Ce]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>59</font><br />[[Praseodymium|Pr]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>60</font><br />[[Neodymium|Nd]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>(61)</font><br />[[Promethium|Pm]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>62</font><br />[[Samarium|Sm]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>63</font><br />[[Europium|Eu]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>64</font><br />[[Gadolinium|Gd]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>65</font><br />[[Terbium|Tb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>66</font><br />[[Dysprosium|Dy]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>67</font><br />[[Holmium|Ho]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>68</font><br />[[Erbium|Er]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>69</font><br />[[Thulium|Tm]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>70</font><br />[[Ytterbium|Yb]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#ddbbdd;" | <font size=1>71</font><br />[[Lutetium|Lu]]<br />
|-<br />
|width=32 style="border-style:none" colspan=3 | **[[Actinide]]n<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>89</font><br />[[Actinium|Ac]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>90</font><br />[[Thorium|Th]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>91</font><br />[[Protactinium|Pa]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>92</font><br />[[Uranium|U]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(93)</font><br />[[Neptunium|Np]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(94)</font><br />[[Plutonium|Pu]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(95)</font><br />[[Americium|Am]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(96)</font><br />[[Curium|Cm]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(97)</font><br />[[Berkelium|Bk]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(98)</font><br />[[Californium|Cf]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(99)</font><br />[[Einsteinium|Es]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(100)</font><br />[[Fermium|Fm]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(101)</font><br />[[Mendelevium|Md]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(102)</font><br />[[Nobelium|No]]<br />
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888; background:#dd88dd;" | <font size=1>(103)</font><br />[[Lawrencium|Lr]]<br />
|}<br />
<br />
{| align=center cp=0 cs=0 style="border-style:none;border-width:0px;"<br />
|+ '''Chemische reeksen van het Periodiek Systeem der Elementen'''<br />
|-<br />
|style="background:#ffbbff; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Alkalimetaal|Alkalimetalen]]<br />
|style="background:#ffbb77; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Aardalkalimetaal|Aardalkalimetalen]]<br />
|style="background:#bbffff; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Overgangsmetaal|Overgangsmetalen]]<br />
|style="background:#77bbff; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Hoofdgroepmetaal|Hoofdgroepmetalen]]<br />
|style="background:#ccccff; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Metalloïde]]n<br />
|-<br />
|style="background:#bbff77; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Niet-metaal|Niet-metalen]]<br />
|style="background:#ffffbb; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Halogeen|Halogenen]]<br />
|style="background:#77ffbb; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Edelgas]]sen<br />
|style="background:#ddbbdd; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Lanthanide]]n<br />
|style="background:#dd88dd; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#888888;" width=32|[[Actinide]]n<br />
|}<br />
<br />
<noinclude><br />
[[Categorie:Sjablonen opmaak]]<br />
</noinclude></div>Danoinjestahttps://wikikids.nl/index.php?title=Lijst_van_chemische_elementen&diff=484076Lijst van chemische elementen2017-07-07T10:01:18Z<p>Danoinjesta: </p>
<hr />
<div>{{lijst}}<br />
<br />
{{periodiek systeem}}<br />
<br />
{{--}}<br />
[[afbeelding:Nuvola single chevron right.svg|15px]] Deze elementen worden gesorteerd in het [[periodiek systeem]].<br />
<br />
<br />
{| class="prettytable sortable"<br />
|- {{highlight1}}<br />
! Atoomnummer !! Naam !! Symbool !! [[Massa]] !! [[Dichtheid]] bij 20°C !! [[Smeltpunt]] (°C) !! [[Kookpunt]] (°C) !! Jaar van ontdekking !! Ontdekker<br />
|- <br />
|1|| [[Waterstof (element)|Waterstof]] || H || 1,00794 g/mol || 0,084 g/l || -259,1 °C || -252,9 °C || 1766 || [[Henry Cavendish|Cavendish]]<br />
|-<br />
| 2 || [[Helium]] || He || 4,002602 g/mol || 0,17 g/l || -272,2 °C || -268,9 °C || 1895 || [[William Ramsay|Ramsay]]<br />
|-<br />
| 3 || [[Lithium]] || Li || 6,941 g/mol || 0,53 g/cm<sup>3</sup> || 180,5 °C || 1317 °C || 1817 || [[Johan Arfwedson|Arfwedson]]<br />
|-<br />
| 4 || [[Beryllium]] || Be || 9,012182 g/mol || 1,85 g/cm<sup>3</sup> || 1278 °C || 2970 °C || 1797 || [[Nicolas-Louis Vauquelin|Vauquelin]]<br />
|-<br />
|5 || [[Boor (element)|Boor]] || B || 10,811 g/mol || 2,46 g/cm<sup>3</sup> || 2300 °C || 2550 °C || 1808 || [[Humphry Davy|Davy]] en [[Louis Gay-Lussac|Gay-Lussac]]<br />
|-<br />
| 6 || [[Koolstof]] || C || 12,011 g/mol || 3,51 g/cm<sup>3</sup> || 3550 °C || 4827 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
|7 || [[Stikstof]] || N || 14,00674 g/mol || 1,17 g/l || -209,9 °C || -195,8 °C || 1772 || [[Rutherford]]<br />
|-<br />
| 8 || [[Zuurstof]] || O || 15,9994 g/mol || 1,33 g/l || -218,4 °C || -182,9 °C || 1774 || [[Priestley]]<br />
|-<br />
|9 || [[Fluor]] || F || 18,9984032 g/mol || 1,58 g/l || -219,6 °C || -188,1 °C || 1886 || [[Moissan]]<br />
|-<br />
| 10 || [[Neon]] || Ne || 20,1797 g/mol || 0,84 g/l || -248,7 °C || -246,1 °C || 1898 || [[Ramsay]]<br />
|-<br />
| 11 || [[Natrium]] || Na || 22,989768 g/mol || 0,97 g/cm<sup>3</sup> || 97,8 °C || 892 °C || 1807 || [[Humphry Davy|Davy]]<br />
|-<br />
| 12 || [[Magnesium]] || Mg ||24,305 g/mol || 1,74 g/cm<sup>3</sup> || 648,8 °C || 1107 °C || 1755 || [[Black]] <br />
|-<br />
| 13 || [[Aluminium]] || Al || 26,981539 g/mol || 2,70 g/cm<sup>3</sup> || 660,5 °C || 2467 °C || 1825 || [[Oersted]]<br />
|-<br />
| 14 || [[Silicium]] || Si || 28,0855 g/mol || 2,33 g/cm<sup>3</sup> || 1410 °C || 2355 °C || 1824 || [[Berzelius]]<br />
|-<br />
| 15 || [[Fosfor]] || P || 30,973762 g/mol || 1,82 g/cm<sup>3</sup> || 44 (P4) °C || 280 (P4) °C || 1669 || [[Hennig Brand|Brand]]<br />
|-<br />
| 16 || [[Zwavel]] || S || 32,066 g/mol || 2,06 g/cm<sup>3</sup> || 113 °C || 444,7 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
| 17 || [[Chloor (element)|Chloor]] || Cl || 35,4527 g/mol || 2,95 g/l || -34,6 °C || -101 °C || 1774 || [[Carl Wilhelm Scheele|Scheele]]<br />
|-<br />
| 18 || [[Argon]] || Ar || 39,948 g/mol || 1,66 g/l || -189,4 °C || -185,9 °C || 1894 || [[Ramsay]]<br />
|-<br />
|19 || [[Kalium]] || K || 39,0983 g/mol || 0,86 g/cm<sup>3</sup> || 63,7 °C || 774 °C || 1807 || [[Humphry Davy|Davy]]<br />
|-<br />
| 20 || [[Calcium]] || Ca || 40,078 g/mol || 1,54 g/cm<sup>3</sup> || 839 °C || 1487 °C || 1808 || [[Humphry Davy|Davy]]<br />
|-<br />
| 21 || [[Scandium]] || Sc || 44,95591 g/mol || 2,99 g/cm<sup>3</sup> || 1539 °C || 2832 °C || 1879 || [[Nilson]]<br />
|-<br />
| 22 || [[Titanium]] || Ti || 47,88 g/mol || 4,51 g/cm<sup>3</sup> || 1660 °C || 3260 °C || 1791 || [[Gregor]]<br />
|-<br />
| 23 || [[Vanadium]] || V || 50,9415 g/mol || 6,09 g/cm<sup>3</sup> || 1890 °C || 3380 °C || 1801 || [[del Río]]<br />
|-<br />
|24 || [[Chroom (element)|Chroom]] || Cr || 51,9961 g/mol || 7,14 g/cm<sup>3</sup> || 1857 °C || 2482 °C || 1797 || [[Nicolas-Louis Vauquelin|Vauquelin]]<br />
|-<br />
|25 || [[Mangaan]] || Mn || 54,93805 g/mol || 7,44 g/cm<sup>3</sup> || 1244 °C || 2097 °C || 1774 || [[Gahn]]<br />
|-<br />
|26 || [[IJzer (element)|IJzer]] || Fe || 55,847 g/mol || 7,87 g/cm<sup>3</sup> || 1535 °C || 2750 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
|27 || [[Kobalt]] || Co || 58,9332 g/mol || 8,89 g/cm<sup>3</sup> || 1495 °C || 2870 °C || 1735 || [[Brandt]]<br />
|-<br />
| 28 || [[Nikkel]] || Ni || 58,69 g/mol || 8,91 g/cm<sup>3</sup> || 1453 °C || 2732 °C || 1751 || [[Cronstedt]]<br />
|-<br />
|29 || [[Koper (element)|Koper]] || Cu || 63,546 g/mol || 8,92 g/cm<sup>3</sup> || 1083,5 °C || 2595 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
|30 || [[Zink (element)|Zink]] || Zn || 65,39 g/mol || 7,14 g/cm<sup>3</sup> || 419,6 °C || 907 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
| 31 || [[Gallium]] || Ga || 69,723 g/mol || 5,91 g/cm<sup>3</sup> || 29,8 °C || 2403 °C || 1875 || [[Lecoq]]<br />
|-<br />
| 32 || [[Germanium]] || Ge || 72,61 g/mol || 5,32 g/cm<sup>3</sup> || 937,4 °C || 2830 °C || 1886 || [[Winkler]]<br />
|-<br />
| 33 || [[Arsenicum]] || As || 74,92159 g/mol || 5,72 g/cm<sup>3</sup> || || 613 °C (sublimeert) || ca. 1250 || [[Albertus Magnus|Magnus]]<br />
|-<br />
| 34 || [[Seleen]] || Se || 78,96 g/mol || 4,82 g/cm<sup>3</sup> || 217 °C || 685 °C || 1817 || [[Berzelius]]<br />
|-<br />
| 35 || [[Broom (element)|Broom]] || Br || 79,904 g/mol || 3,14 g/cm<sup>3</sup> || -7,3 °C || 58,8 °C || 1826 || [[Balard]]<br />
|-<br />
| 36 || [[Krypton (element)|Krypton]] || Kr || 83,8 g/mol || 3,48 g/l || -156,6 °C || -152,3 °C || 1898 || [[Ramsay]]<br />
|-<br />
| 37 || [[Rubidium]] || Rb || 85,4678 g/mol || 1,53 g/cm<sup>3</sup> || 39 °C || 688 °C || 1861 || [[Bunsen]]<br />
|-<br />
|38 || [[Strontium]] || Sr || 87,62 g/mol || 2,63 g/cm<sup>3</sup> || 769 °C || 1384 °C || 1790 || [[Adair Crawford]]<br />
|-<br />
|39 || [[Yttrium]] || Y || 88,90585 g/mol || 4,47 g/cm<sup>3</sup> || 1523 °C || 3337 °C || 1794 || [[Gadolin]]<br />
|-<br />
| 40 || [[Zirkonium]] || Zr || 91,224 g/mol || 6,51 g/cm<sup>3</sup> || 1852 °C || 4377 °C || 1789 || [[Klaproth]]<br />
|-<br />
| 41 || [[Niobium]] || Nb || 92,90638 g/mol || 8,58 g/cm<sup>3</sup> || 2468 °C || 4927 °C || 1801 || [[Hatchet]]<br />
|-<br />
|42 || [[Molybdeen]] || Mo || 95,94 g/mol || 10,28 g/cm<sup>3</sup> || 2617 °C || 5560 °C || 1778 || [[Carl Wilhelm Scheele|Scheele]]<br />
|-<br />
| 43 || [[Technetium]] || Tc || 98,9063 g/mol || 11,49 g/cm<sup>3</sup> || 2172 °C || 5030 °C || 1937 || [[Perrier]]<br />
|-<br />
| 44 || [[Ruthenium]] || Ru || 101,07 g/mol || 12,45 g/cm<sup>3</sup> || 2310 °C || 3900 °C || 1844 || [[Karl Claus|Claus]]<br />
|-<br />
| 45 || [[Rhodium]] || Rh || 102,9055 g/mol || 12,41 g/cm<sup>3</sup> || 1966 °C || 3727 °C || 1803 || [[Wollaston]]<br />
|-<br />
|46 || [[Palladium (element)|Palladium]] || Pd || 106,42 g/mol || 12,02 g/cm<sup>3</sup> || 1552 °C || 3140 °C || 1803 || [[Wollaston]]<br />
|-<br />
| 47 || [[Zilver]] || Ag || 107,8682 g/mol || 10,49 g/cm<sup>3</sup> || 961,9 °C || 2212 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
| 48 || [[Cadmium]] || Cd || 112,411 g/mol || 8,64 g/cm<sup>3</sup> || 321 °C || 765 °C || 1817 || [[Stromeyer]]<br />
|-<br />
| 49 || [[Indium]] || In || 114,82 g/mol || 7,31 g/cm<sup>3</sup> || 156,2 °C || 2080 °C || 1863 || [[Reich]]<br />
|-<br />
| 50 || [[Tin (element)|Tin]] || Sn || 118,71 g/mol || 7,29 g/cm<sup>3</sup> || 232 °C || 2270 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
| 51 || [[Antimonium]] || Sb || 121,75 g/mol || 6,69 g/cm<sup>3</sup> || 630,7 °C || 1750 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
|52 || [[Telluur]] || Te || 127,6 g/mol || 6,25 g/cm<sup>3</sup> || 449,6 °C || 990 °C || 1782 || [[von Reichenstein]] <br />
|-<br />
| 53 || [[Jodium (element)|Jodium]] || I || 126,90447 g/mol || 4,94 g/cm<sup>3</sup> || 113,5 °C || 184,4 °C || 1811 || [[Courtois]]<br />
|-<br />
| 54 || [[Xenon]] || Xe || 131,29 g/mol || 4,49 g/l || -111,9 °C || -107 °C || 1898 || [[Ramsay]]<br />
|-<br />
| 55 || [[Cesium]] || Cs || 132,90543 g/mol || 1,90 g/cm<sup>3</sup> || 28,4 °C || 690 °C || 1860 || [[Kirchhoff]]<br />
|-<br />
|56 || [[Barium]] || Ba || 137,327 g/mol || 3,65 g/cm<sup>3</sup> || 725 °C || 1640 °C || 1808 || [[Humphry Davy|Davy]]<br />
|-<br />
|57 || [[Lanthanium]] || La || 138,9055 g/mol || 6,16 g/cm<sup>3</sup> || 920 °C || 3454 °C || 1839 || [[Mosander]]<br />
|-<br />
| 58 || [[Cerium]] || Ce || 140,115 g/mol || 6,77 g/cm<sup>3</sup> || 798 °C || 3257 °C || 1803 || [[Berzelius]], [[Hisinger]] en [[Klaproth]]<br />
|-<br />
|59 || [[Praseodymium]] || Pr || 140,90765 g/mol || 6,48 g/cm<sup>3</sup> || 931 °C || 3212 °C || 1885 || [[Carl Auer von Welsbach|Auer von Welsbach]]<br />
|-<br />
| 60 || [[Neodymium]] || Nd || 144,24 g/mol || 7,00 g/cm<sup>3</sup> || 1010 °C || 3127 °C || 1885 || [[Carl Auer von Welsbach|Auer von Welsbach]]<br />
|-<br />
| 61 || [[Promethium]] || Pm || 146,9151 g/mol || 7,22 g/cm<sup>3</sup> || 1080 °C || 2730 °C || 1945 || [[Marinsky]]<br />
|-<br />
|62 || [[Samarium]] || Sm || 150,36 g/mol || 7,54 g/cm<sup>3</sup> || 1072 °C || 1778 °C || 1879 || [[Lecoq de Boisbaudran]] <br />
|-<br />
|63 || [[Europium]] || Eu || 151,965 g/mol || 5,25 g/cm<sup>3</sup> || 822 °C || 1597 °C || 1901 || [[Demaçay]]<br />
|-<br />
|64 || [[Gadolinium]] || Gd || 157,25 g/mol || 7,89 g/cm<sup>3</sup> || 1311 °C || 3233 °C || 1880 || [[de Marignac]] <br />
|-<br />
| 65 || [[Terbium]] || Tb || 158,92534 g/mol || 8,25 g/cm<sup>3</sup> || 1360 °C || 3041 °C || 1843 || [[Mosander]]<br />
|-<br />
| 66 || [[Dysprosium]] || Dy || 162,5 g/mol || 8,56 g/cm<sup>3</sup> || 1409 °C || 2335 °C || 1886 || [[Lecoq]]<br />
|-<br />
| 67 || [[Holmium]] || Ho || 164,93032 g/mol || 8,78 g/cm<sup>3</sup> || 1470 °C || 2720 °C || 1878 || [[Soret]]<br />
|-<br />
| 68 || [[Erbium]] || Er || 167,26 g/mol || 9,05 g/cm<sup>3</sup> || 1522 °C || 2510 °C || 1842 || [[Mosander]]<br />
|-<br />
|69 || [[Thulium]] || Tm || 168,93421 g/mol || 9,32 g/cm<sup>3</sup> || 1545 °C || 1727 °C || 1879 || [[Cleve]]<br />
|-<br />
|70 || [[Ytterbium]] || Yb || 173,04 g/mol || 6,97 g/cm<sup>3</sup> || 824 °C || 1193 °C || 1878 || [[de Marignac]] <br />
|-<br />
| 71 || [[Lutetium]] || Lu || 174,967 g/mol || 9,84 g/cm<sup>3</sup> || 1656 °C || 3315 °C || 1907 || [[Urbain]]<br />
|-<br />
| 72 || [[Hafnium]] || Hf || 178,49 g/mol || 13,31 g/cm<sup>3</sup> || 2150 °C || 5400 °C || 1923 || [[Coster]]<br />
|-<br />
| 73 || [[Tantalium]] || Ta || 180,9479 g/mol || 16,68 g/cm<sup>3</sup> || 2996 °C || 5425 °C || 1802 || [[Ekeberg]]<br />
|-<br />
|74 || [[Wolfraam]] || W || 183,85 g/mol || 19,26 g/cm<sup>3</sup> || 3407 °C || 5927 °C || 1783 || [[Gebroeders de Elhuyar]] <br />
|-<br />
|75 || [[Renium]] || Re || 186,207 g/mol || 21,03 g/cm<sup>3</sup> || 3180 °C || 5627 °C || 1925 || [[Noddack]], [[Tacke]] en [[Otto Carl Berg|Berg]] <br />
|-<br />
|76 || [[Osmium]] || Os || 190,2 g/mol || 22,61 g/cm<sup>3</sup> || 3045 °C || 5027 °C || 1803 || [[Tenant]]<br />
|-<br />
|77 || [[Iridium (element)|Iridium]] || Ir || 192,22 g/mol || 22,65 g/cm<sup>3</sup> || 2410 °C || 4130 °C || 1803 || [[Tenant]] en anderen <br />
|-<br />
| 78 || [[Platina]] || Pt || 195,08 g/mol || 21,45 g/cm<sup>3</sup> || 1772 °C || 3827 °C || 1557 || [[Scaliger]]<br />
|-<br />
| 79 || [[Goud]] || Au || 196,96654 g/mol || 19,32 g/cm<sup>3</sup> || 1064,4 °C || 2940 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
|80 || [[Kwik]] || Hg || 200,59 g/mol || 13,55 g/cm<sup>3</sup> || -38,9 °C || 356,6 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
| 81 || [[Thallium]] || Tl || 204,3833 g/mol || 11,85 g/cm<sup>3</sup> || 303,6 °C || 1457 °C || 1861 || [[Crookes]]<br />
|-<br />
| 82 || [[lood (element)|Lood]] || Pb || 207,2 g/mol || 11,34 g/cm<sup>3</sup> || 327,5 °C || 1740 °C || oudheid || onbekend<br />
|-<br />
| 83 || [[Bismut]] || Bi || 208,98037 g/mol || 9,80 g/cm<sup>3</sup> || 271,4 °C || 1560 °C || 1540 || [[Agricola]]<br />
|-<br />
| 84 || [[Polonium]] || Po || 208,9824 g/mol || 9,20 g/cm<sup>3</sup> || 254 °C || 962 °C || 1898 || [[Marie Curie]]<br />
|-<br />
| 85 || [[Astatium]] || At || 209,9871 g/mol || || 302 °C || 337 °C || 1940 || [[Corson]] en [[MacKenzie]]<br />
|-<br />
| 86 || [[Radon (element)|Radon]] || Rn || 222,0176 g/mol || 9,23 g/l || -71 °C || -61,8 °C || 1900 || [[Dorn]]<br />
|-<br />
|87 || [[Francium]] || Fr || 223,0197 g/mol || || 27 °C || 677 °C || 1939 || [[Perey]] <br />
|-<br />
| 88 || [[Radium]] || Ra || 226,0254 g/mol || 5,50 g/cm<sup>3</sup> || 700 °C || 1140 °C || 1898 || [[Marie Curie]]<br />
|-<br />
|89 || [[Actinium]] || Ac || 227,0278 g/mol || 10,07 g/cm<sup>3</sup> || 1047 °C || 3197 °C || 1899 || [[Debierne]] <br />
|-<br />
| 90 || [[Thorium]] || Th || 232,0381 g/mol || 11,72 g/cm<sup>3</sup> || 1750 °C || 4787 °C || 1829 || [[Berzelius]]<br />
|-<br />
| 91 || [[Protactinium]] || Pa || 231,0359 g/mol || 15,37 g/cm<sup>3</sup> || 1554 °C || 4030 °C || 1913 || [[Fajans]] en [[Göhring]]<br />
|-<br />
| 92 || [[Uranium]] || U || 238,0289 g/mol || 18,97 g/cm<sup>3</sup> || 1132,4 °C || 3818 °C || 1789 || [[Klaproth]]<br />
|-<br />
| 93 || [[Neptunium]] || Np || 237,0482 g/mol || 20,48 g/cm<sup>3</sup> || 640 °C || 3902 °C || 1940 || [[McMillan]]<br />
|-<br />
|94 || [[Plutonium]] || Pu || 244,0642 g/mol || 19,74 g/cm<sup>3</sup> || 641 °C || 3327 °C || 1940 || [[Seaborg]]<br />
|-<br />
|95 || [[Americium]] || Am || 243,0614 g/mol || 13,67 g/cm<sup>3</sup> || 994 °C || 2607 °C || 1944 || [[Seaborg]]<br />
|-<br />
| 96 || [[Curium]] || Cm || 247,0703 g/mol || 13,51 g/cm<sup>3</sup> || 1340 °C || || 1944 || [[Seaborg]] <br />
|-<br />
| 97 || [[Berkelium]] || Bk || 247,0703 g/mol || 13,25 g/cm<sup>3</sup> || 986 °C || || 1949 || [[Seaborg]] <br />
|-<br />
|98 || [[Californium]] || Cf || 251,0796 g/mol || 15,1 g/cm<sup>3</sup> || 900 °C || || 1950 || [[Seaborg]]<br />
|-<br />
|99 || [[Einsteinium]] || Es || 252,0829 g/mol || || 860 °C || || 1952 || [[Seaborg]]<br />
|-<br />
| 100 || [[Fermium]] || Fm || 257,0951 g/mol || || || || 1952 || [[Seaborg]] <br />
|-<br />
|101 || [[Mendelevium]] || Md || 258,0986 g/mol || || || || 1955 || [[Seaborg]]<br />
|-<br />
|102 || [[Nobelium]] || No || 259,1009 g/mol || || || || 1958 || [[Seaborg]]<br />
|-<br />
| 103 || [[Lawrencium]] || Lr || 260,1053 g/mol || || || || 1961 || [[Ghiorso]] <br />
|-<br />
|104 || [[Rutherfordium]] || Rf || 261,1087 g/mol || || || || 1964/69 || [[Flerow oder Ghiorso]] <br />
|-<br />
|105 || [[Dubnium]] || Db || 262,1138 g/mol || || || || 1967/70 || [[Flerow oder Ghiorso]] <br />
|-<br />
| 106 || [[Seaborgium]] || Sg || 263,1182 g/mol || || || || 1974 || [[Oganessian]] <br />
|-<br />
|107 || [[Bohrium]] || Bh || 262,1229 g/mol || || || || 1976 || [[Oganessian]]<br />
|-<br />
|108 || [[Hassium]] || Hs || 265 g/mol || || || || 1984 || [[Society for Heavy Ion Research]]<br />
|-<br />
| 109 || [[Meitnerium]] || Mt || 266 g/mol || || || || 1982 || [[Society for Heavy Ion Research]]<br />
|-<br />
| 110 || [[Darmstadtium]] || Ds || 269 g/mol || || || || 1994 || [[Society for Heavy Ion Research]] <br />
|-<br />
| 111 || [[Roentgenium]] || Rg || 272 g/mol || || || || 1994 || [[Society for Heavy Ion Research]] <br />
|-<br />
| 112 || [[Copernicium]] || Cn || 277 g/mol || || || || 1996 || [[Society for Heavy Ion Research]]<br />
|-<br />
| 113 || [[Nihonium]] || Nh || 284 g/mol || || || || || <br />
|-<br />
| 114 || [[Flerovium]] || Fl || 289 g/mol || || || || || <br />
|-<br />
| 115 || [[Moscovium]] || Mc || 295 g/mol || || || || || <br />
|-<br />
| 116 || [[Livermorium]] || Lv || 297 g/mol || || || || || <br />
|-<br />
| 117 || [[Tennessine]] || Ts || 291 g/mol || || || || || <br />
|-<br />
| 118 || [[Oganesson]] || Og || 293 g/mol || || || || || <br />
|}<br />
<br />
[[Categorie:Elementen| ]]</div>Danoinjesta