https://wikikids.nl/api.php?action=feedcontributions&user=Hippogryph&feedformat=atomWikikids - Gebruikersbijdragen [nl]2024-03-29T08:19:33ZGebruikersbijdragenMediaWiki 1.35.13https://wikikids.nl/index.php?title=Draailier&diff=849814Draailier2024-03-28T16:29:33Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>[[Bestand:Louvet Drehleier.JPG|miniatuur|Louvet-draailier]]<br />
De '''draailier''' (ook wel 'lira' of 'hurdy-gurdy' genoemd) is een gestreken [[snaarinstrument]]. Over de herkomst van de draailier is niets met zekerheid te zeggen, maar het instrument verscheen in zuidelijk Europa ten tijde van de Moorse bezetting rond de tiende eeuw. Het instrument wordt door bouwers over de hele wereld gemaakt, maar vooral in Europa, speciaal in [[Frankrijk]]. Voor het bespelen is een [[wiel]] nodig, een ronde strijkstok als het ware. De bespeler laat het met hars ingestreken wiel ronddraaien met behulp van een slinger en dat wiel strijkt dan langs de snaren die erop gelegd zijn en brengt die snaren daardoor in trilling. Een of meer van de snaren lopen door een toetsenbord. als je een toets indrukt, verander je de lengte van die snaar en verander je dus de toonhoogte. Op die manier kun je op déze snaar of snaren een melodie spelen. Op bijvoorbeeld een viool of gitaar doe je dat door op bepaalde plekken de snaar met je vinger tegen de hals te drukken. Net als alle akoestische snaarinstrumenten heeft de draailier een klankkast om de trilling van de snaren hoorbaar te maken. De meeste draailieren hebben meerdere zogeheten ''drone''-snaren, die een constante toon geven, vergelijkbaar met het geluid van [[Doedelzak|doedelzakken]] (die naast een melodiepijp ook drone-pijpen hebben). Vanwege deze verwantschap in klank wordt de draailier vaak samen met een doedelzak gebruikt. De oorsprong van de [[doedelzak]] ligt echter 1000 jaar eerder dan die van de draailier, namelijk in de Griekse en Romeinse oudheid. [[Bestand:Organistrumsantiago20060414.jpg|miniatuur|Oude koningen die een ''organistrum'' spelen op de Pórtico de la Gloria in de Catedral de Santiago de Compostela in Santiago de Compostela, Spanje]]<br />
<br />
== Hoe het begon ==<br />
De vroege draailier wordt voor het eerst beschreven aan het begin van de 10e eeuw ([[hoge middeleeuwen]]). Dit noemde men een ''organistrum''. Het ''organistrum'' had drie melodiesnaren in octaaf-afstand gestemd (met een tussenliggende kwint), die over een gemeenschappelijke brug of kam liepen en een relatief klein wiel had. Vanwege zijn grootte werd het ''organistrum'' door twee personen bespeeld, van wie de één aan de slinger draaide en zong terwijl de ander de toetsen bediende. <br />
<br />
Het instrument werd voornamelijk gebruikt in kerken en kloosters om koormuziek te begeleiden. Later werd het ''organistrum'' kleiner gemaakt om een enkele speler zowel de slinger te laten draaien als de toetsen te laten werken. Het solo-''organistrum, symphonia'' genaamd, een kleine doosvormige versie van de draailier met drie snaren en een toetsenbord, en vooral bekend door het gebruik door minstrelen en troubadours in [[Spanje]] en [[Koninkrijk Frankrijk|Frankrijk]].<br />
<br />
In de Middeleeuwen was de draailier dus een instrument voor religieuze en hoofse toepassingen. Tijdens de Renaissance veranderde dat helemaal. Het kenmerkt van Renaissancemuziek is de meerstemmigheid en die was strijdig met het principe van de draailier, waarop immers een melodie tegen een onveranderlijke drone gespeeld werd. Een draailierspeler kon dus ook niet zomaar van toonsoort wisselen, wat in Renaissancemuziek wel nodig was. De draailier werd in de 16e en 17e eeuw een instrument van bedelaars en straatmuzikanten.<br />
<br />
Tijdens de Franse barok (eerste helft 18e eeuw) ontstond aan de adellijke hoven een hernieuwde belangstelling voor de draailier. Er was zelfs sprake van een heuse hype en de vraag naar deze instrumenten steeg enorm. Dat leidde ertoe dat beroemde muziekinstrumentenbouwers (bijvoorbeeld ''Louvet'') klankkasten van gitaren en luiten gingen gebruiken om maar voldoende draailieren te kunnen produceren. Het instrument kreeg een zekere standaard: twee melodiesnaren (''chanterelles'') en vier ''bourdons'' (''drones''). Eén van die bourdons (de ''trompette'') diende om een ritme aan de melodie toe te voegen. De speler kon kiezen welke ''bourdons'' hij of zij gebruikte en afhankelijk daarvan lag de toonsoort van de muziek vast. Deze versie van de draailier werd ''vielle à roue'' genoemd, letterlijk ''wiel-vedel''. Kenmerkend was de versiering van het bovenblad met een inlegrand van parelmoer.<br />
<br />
In deze tijd ontstonden talrijke composities voor draailier, van de hand van Franse barokcomponisten als bijvoorbeeld Chédéville of Boismortier. Deze mode bleef ook in andere landen niet onopgemerkt: vader en zoon Mozart gebruikten de draailier in enkele stukken en Haydn schreef er een hele serie sonates en nocturnes voor. Eind 18e eeuw werd de draailier weer steeds meer een volksinstrument, bespeeld door muzikanten op straat en op feesten en partijen. De bouwtechnische veranderingen bleven behouden en de luitvormige klankkast werd in Frankrijk standaard in de 19e eeuw. Vanuit Savoie namen dagloners en bedelkinderen de draailier mee naar Duitstalige gebieden in Midden-Europa. Daarover gaat Beethovens ''"Lied des Marmotten Bube"'' en daarnaar verwijst Schubert in het laatste lied van zijn cyclus ''Winterreise, "Der Leiermann"''. Door de ontwikkeling van moderne instrumenten vanaf eind 19e eeuw raakte de draailier steeds meer vergeten. Die nieuwe instrumenten waren immers veel flexibeler dan de wat beperkte draailier. Tot eind jaren 60, begin jaren 70 van de 20e eeuw weer een nieuwe belangstelling voor het instrument opkwam. De draailier wordt tegenwoordig in alle landen van de wereld gebruikt, vooral in Europa. Je vindt het instrument in álle soorten muziek, van volksmuziek tot klassieke muziek en van pop tot jazz.<br />
<br />
De ontwikkeling van de draailier is hier vooral beschreven vanuit de Franse situatie. In Noord-Spanje, Zuid-Duitsland, Tsjechië, Hongarije, Ukraine, Belarus kende het instrument ook een traditie, die geheel eigen wegen volgde.<br />
<br />
<br />
== Materialen ==<br />
De snaren waren vroeger vooral van darm. Tegenwoordig worden ook metalen- of kunststofsnaren gebruikt. Op de plek waar een snaar het met hars ingestreken wiel raakt, zit een dun laagje watten rond de snaar om een gelijkmatige toon te bewerken. De klank van een draailier wordt voor een groot deel bepaald door het hout waarvan de klankkast gemaakt is. Nog steeds worden veel bovenbladen gemaakt van dennenhout. Voor de zijdelen en de onderkant wordt vaak esdoornhout gebruikt of fruitbomenhout. Maar een klankkast van kunststof komt tegenwoordig ook voor.<br />
<br />
De laatste veertig jaar is er een ontwikkeling van elektroakoestische of zelfs geheel elektrische draailieren. In het eerste geval is er sprake van een min of meer traditioneel instrument dat de mogelijkheid ingebouwd heeft om de klanken elektronisch te versterken. In het tweede geval is er geen sprake meer van een klankkast, maar heeft het instrument een zogenaamde ''solid body'', een massieve plank, zoals bij een elektrische gitaar.<br />
<br />
== Links ==<br />
* Muziekweb - [https://www.muziekweb.nl/Muziekweb/Cat/SingleSearch/Search?q=draailier&catalogue= Draailier], [https://www.muziekweb.nl/Muziekweb/Cat/SingleSearch/Search?q=hurdy&catalogue= Hurdy]<br />
* YouTube - [https://www.youtube.com/results?search_query=draailier Draailier], [https://www.youtube.com/results?search_query=hurdy+gurdy Hurdy Gurdy]<br />
[[Categorie:Muziekinstrumenten]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Snipsnap&diff=849788Overleg gebruiker:Snipsnap2024-03-28T12:09:42Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{blokkade|Hippogryph|Het is niet toegestaan om te kliederen en discriminatoire inhoud te plaatsen op WikiKids|27 april 2024}}<br />
Welkom op WikiKids! {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 28 feb 2024 17:54 (CET)<br />
:Hallo Snipsnap, het is op WikiKids niet toegestaan om te kliederen. Daarom zijn je bewerkingen op het artikel [[Adolf Hitler]] teruggedraaid en kun je WikiKids voor vier uur niet meer bewerken. Gebruik die tijd om de [[WikiKids:Regels|regels]] goed te lezen en de [[WikiKids:Tutorial|tutorial]] te doen. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 28 feb 2024 21:59 (CET)<br />
::Hallo Snipsnap, je bent er al eerder op aangesproken dat het op WikiKids niet toegestaan is om te kliederen. Toch heb je dit weer gedaan. Daarom kun je WikiKids voor drie dagen niet meer bewerken. Gebruik die tijd ditmaal wel om de [[WikiKids:Regels|regels]] goed te lezen en de [[WikiKids:Tutorial|tutorial]] te doen. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 29 feb 2024 12:52 (CET)<br />
:::Hallo Snipsnap, je bent doorgegaan met kliederen en hebt daar een schepje bovenop gedaan door een afbeelding te uploaden die Adolf Hitler als superheld afbeeldt. De verheerlijking van Adolf Hitler is ten strengste verboden, antisemitisch en in brede zin discriminatoir, omdat hij verantwoordelijk is voor de [[Holocaust]] (de genocide op de Joden) en genocide op andere minderheden zoals Sinti, Roma, mensen met een handicap, mensen met een psychische stoornis en lhbt'ers. Daarom kun je kun WikiKids voor twee weken niet meer bewerken. Gebruik die tijd om de [[WikiKids:Regels|regels]] goed door te nemen en het artikel over de [[Holocaust]] te lezen. Als je in het vervolg doorgaat met deze bewerkingen, kun je langer en uiteindelijk voor altijd worden geblokkeerd. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 3 mrt 2024 14:50 (CET)<br />
:::Hallo Snipsnap, je bent er al eerder op aangesproken dat het op WikiKids niet toegestaan is om te kliederen. Toch heb je dit weer gedaan en heb je een aantal pagina's leeggehaald. Daarom kun je WikiKids voor een maand niet meer bewerken. Gebruik die tijd ditmaal wel om de [[WikiKids:Regels|regels]] goed te lezen en de [[WikiKids:Tutorial|tutorial]] te doen. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 22:41 (CET)<br />
<br />
== Kliederen ==<br />
<br />
Beste Snipsnap, ik zag dat je opnieuw aan het kliederen was in het artikel over [[Adolf Hitler]]. Dit is niet de bedoeling. Als filosoof ben ik altijd benieuwd wat de redenen zijn achter het gedrag, voornamelijk [[ongewenst gedrag]]. Daarom was mijn vraag aan jou: waarom was je aan het kliederen in dat artikel? Verveelde je je? Was het bedoeld als grap? Wilde je weten wat er gebeurde als je dat deed? Of wilde je gewoon een beetje plagen? En waar komt dát dan weer vandaan, denk je? Ik ben benieuwd naar je antwoord! Groetjes, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 29 feb 2024 11:14 (CET)<br />
<br />
== Stoppen a.u.b. ==<br />
<br />
Beste Snipsnap, zoals je misschien begrijpt willen we WikiKids netjes houden. Als je dan pagina's gaat leeghalen en gaat kliederen, wordt het er natuurlijk niet mooier op. Daarom zou ik je willen vragen om hier onmiddellijk mee te stoppen. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 26 mrt 2024 12:23 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Caesarcijfer&diff=849700Caesarcijfer2024-03-27T22:59:14Z<p>Hippogryph: Foutje gevonden</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Retrato de Julio César (26724093101) (cropped).jpg|thumb|250px|Julius Caesar]]<br />
Een '''Caesarcijfer''', '''Caesarrotatie''' of '''Rot''' is een versleutelmethode of [[geheimtaal]] die in de tijd van de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] door [[Julius Caesar]] en [[Augustus (keizer)|Augustus]] gebruikt werd om gevoelige berichten uit te wisselen met anderen. Door de letters in een bericht met een vooraf vastgestelde rotatie of verschuiving te vervangen, wordt het bericht moeilijker leesbaar. Dit wordt ook wel met een moeilijk woord een substitutiecijfer genoemd. <br />
<br />
Het originele bericht is dan wel moeilijk leesbaar, maar het is niet onmogelijk. Aan hoe effectief deze vorm van versleuteling was, kan dan ook worden getwijfeld, zie de voorbeelden hieronder.<br />
Echter, in de tijd van de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] konden veel gewone mensen lezen of schrijven. Deze methode was toentertijd best veilig.<br />
<br />
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] gebruikten de Duitsers een vergelijkbaar, maar ingewikkelder systeem. Dit deed men met de [[Enigma]].<br />
<br />
== Hoe werkt het? ==<br />
Hieronder volgt een voorbeeld.<br />
<br />
{| class="wikitable"<br />
|+<br />
Voorbeeld<br />
!letter<br />
!A<br />
!B<br />
!C<br />
!D<br />
!E<br />
!F<br />
!G<br />
!H<br />
!I<br />
!J<br />
!K<br />
!L<br />
!M<br />
!N<br />
!O<br />
!P<br />
!Q<br />
!R<br />
!S<br />
!T<br />
!U<br />
!V<br />
!W<br />
!X<br />
!Y<br />
!Z<br />
|-<br />
|wordt<br />
|D<br />
|E<br />
|F<br />
|G<br />
|H<br />
|I<br />
|J<br />
|K<br />
|L<br />
|M<br />
|N<br />
|O<br />
|P<br />
|Q<br />
|R<br />
|S<br />
|T<br />
|U<br />
|V<br />
|W<br />
|X<br />
|Y<br />
|Z<br />
|A<br />
|B<br />
|C<br />
|}<br />
<br />
Hierboven was D de codeletter. Met de codeletter K krijg je deze versleuteling:<br />
{| class="wikitable"<br />
|+<br />
Voorbeeld<br />
!letter<br />
!A<br />
!B<br />
!C<br />
!D<br />
!E<br />
!F<br />
!G<br />
!H<br />
!I<br />
!J<br />
!K<br />
!L<br />
!M<br />
!N<br />
!O<br />
!P<br />
!Q<br />
!R<br />
!S<br />
!T<br />
!U<br />
!V<br />
!W<br />
!X<br />
!Y<br />
!Z<br />
|-<br />
|wordt<br />
|K<br />
|L<br />
|M<br />
|N<br />
|O<br />
|P<br />
|Q<br />
|R<br />
|S<br />
|T<br />
|U<br />
|V<br />
|W<br />
|X<br />
|Y<br />
|Z<br />
|A<br />
|B<br />
|C<br />
|D<br />
|E<br />
|F<br />
|G<br />
|H<br />
|I<br />
|J<br />
|}<br />
<br />
Dat geeft de volgende woorden:<br />
<br />
{| class="wikitable"<br />
|+<br />
Woorden los van elkaar<br />
|IN<br />
|NAAM<br />
|VAN<br />
|CAESAR<br />
|-<br />
|SX<br />
|XKKW<br />
|FKX<br />
|MKOCKB<br />
|}<br />
<br />
Woorden kunnen zowel los van elkaar als vast aan elkaar worden versleuteld.<br />
{| class="wikitable"<br />
|+<br />
Woorden aan elkaar<br />
|INNAAMVANCAESAR<br />
|-<br />
|SXXKKWFKXMKOCKB<br />
|}<br />
Als woorden aan elkaar staan, is het lastiger te raden wat het originele bericht was.<br />
Als woorden los van elkaar staan, is het makkelijker te raden wat het originele bericht was.<br />
== Caesarcijferring ==<br />
[[Bestand:CipherDisk2000.jpg|miniatuur|Een Caesarcijferring]]<br />
Een Caesarcijferring bestaat uit drie onderdelen:<br />
* een klaretekstring<br />
* een cijfertekstring <br />
* een codeletter<br />
<br />
=== Klaretekstring ===<br />
De klaretekstring is de kleine, binnenste ring, die gebruikt wordt om letters te versleutelen met letters op de cijfertekstring<br />
=== Cijfertekstring ===<br />
De cijfertekstring is de grote, buitenste ring, die gebruikt wordt om letters te ontcijferen met letters op de klaretekstring<br />
=== Codeletter ===<br />
Dit is de letter die de zender en ontvanger afspreken zodat de ontvanger het bericht van de zender kan ontcijferen en lezen.<br />
Het is de letter waar, in het geval van het bijgevoegde sjabloon, de A naar wijst.<br />
<br />
== Caesarcijfer aanvallen ==<br />
Als je het versleutelde bericht weet te onderscheppen kan je proberen de versleuteling aan te vallen.<br />
Met aanvallen wordt bedoeld, dat je probeert te achterhalen wat het originele bericht is, zonder dat je de codeletter weet.<br />
<br />
=== Letterfrequentie === <br />
In elke taal zijn er letters of woorden die vaker voorkomen dan anderen.<br />
In het Nederlands komt bijvoorbeeld de E het meeste voor.<br />
<br />
In een Nederlands bericht versleuteld met een Caesarcijfer, dan is de kans ook heel groot dat de meest voorkomende letter een E is. Aan de hand daarvan kun je het bericht ontcijferen.<br />
Het bericht moet dan wel lang genoeg zijn: een kort bericht heeft niet veel letters en dus ook niet veel E's.<br />
<br />
== Hoe maak je je eigen Caesarcijfer? ==<br />
[[Bestand:Caesar-cipher-template.svg|300px]]<br />
=== Voorbereiding ===<br />
* Print de bovenstaande afbeelding uit, liefst op wat dikker papier<br />
* Knip de 2 cirkels uit langs de zwarte dikke rand<br />
* Maak een gaatje in het midden in elk van de cirkels<br />
* Gebruik een [[splitpen]] of een elastiekje met 2 knoopjes om de cirkels aan elkaar vast te maken.<br />
<small>Het leukste is als zowel zender als ontvanger hun eigen Caesarring hebben.</small><br />
<br />
=== Versleutelen ===<br />
* Schrijf een (kort) bericht<br />
* Draai de schijven en spreek met de ontvanger de codeletter af. De codeletter is de letter waar de binnenste A naar wijst.<br />
* Vervang de letters van het bericht door de letters van de binnenste ring te vervangen met letters van de buitenste ring en schrijf deze op een ander blaadje<br />
* Geef of verstuur het versleutelde bericht naar de ontvanger<br />
<br />
=== Ontsleutelen ===<br />
* Draai de kleinste cirkel naar de codeletter die je met de zender hebt afgesproken. De code letter is de letter waar de binnenste A naar wijst.<br />
* Vervang de letters van het bericht door de letters van de buitenste ring te vervangen met letters van de binnenste ring.<br />
<br />
=== Aanvallen ===<br />
* Probeer te raden welk bericht iemand heeft gestuurd zonder te weten wat de codeletter is.<br />
<br />
== Lees verder ==<br />
*[https://onzetaal.nl/taalloket/letterfrequentie-in-het-nederlands Welke letters worden in het Nederlands het meest gebruikt? (Onze Taal)]<br />
<br />
[[Categorie:Wiskunde]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Pakistan&diff=849699Pakistan2024-03-27T22:53:52Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{Pakistan}}<br />
'''Pakistan''' is een land in [[Azië]]. Het is één van de grootste [[Islam|moslim]]landen ter wereld. Vroeger was het onderdeel van [[Brits-Indië]], maar het heeft ongeveer 70 jaar geleden de onafhankelijkheid uitgeroepen. De hoofdstad is [[Islamabad]], maar de grootste steden van het land zijn [[Karachi]] en [[Lahore]].<br />
<br />
{{Navigatie landen Azië}}<br />
{{Navigatie Gemenebest van Naties}}<br />
{{Beginnetje}}<br />
[[Categorie:Midden-Oosten]]<br />
<br />
[[Categorie:Landen van Azië]]<br />
[[Categorie:Gemenebest van Naties]]<br />
[[nl:Pakistan]]<br />
[[de:Pakistan]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Sjabloon:Pakistan&diff=849698Sjabloon:Pakistan2024-03-27T22:53:36Z<p>Hippogryph: 2024 is denk ik wat nauwkeuriger, aangezien het premierschap van Khan (en het tijdelijke premierschap van Kakar) tussen de beide termijnen heeft gezeten.</p>
<hr />
<div>{| width=300 align="right" rules="all" cellpadding="2" style="border: 0px solid #999; background-color: #CEDAF2; margin-left: 15px;"<br />
! bgcolor="#6295DA" colspan=2 | Islamitische republiek Pakistan<br>''اسلامی جمہوریت پاکستان''<br>''Islamic Republic of Pakistan''<br />
[[File:Flag_of_Pakistan.svg|120px]]<br />
[[File:State_emblem_of_Pakistan.svg|100px]]<br />
[[File:Pakistan_%26_Indian_Controlled_Kashmir_(orthographic_projection).svg|300px]]<br />
|-<br />
| Hoofdstad<br />
| [[Islamabad]]<br />
|-----<br />
| Aantal inwoners<br />
| 225.200.000 <small>(2021)</small><br />
|-----<br />
| Oppervlakte<br />
| 796.095 [[km²]]<br />
|-----<br />
| Regeringsvorm<br />
| [[Federatie|Federale]] [[islamitische republiek]]<br />
|-----<br />
| President<br />
| [[Asif Ali Zardari]] <small>(sinds 2024)</small><br />
|-----<br />
| Premier<br />
| [[Shehbaz Sharif]] <small>(sinds 2024)</small><br />
|-----<br />
| Godsdienst<br />
| [[Islam]] (96,5%) <br> [[Hindoeïsme]] (2,1%) <br> [[Christendom]] (1,3%) <br> Overig (0,9%)<br />
|-----<br />
| Taal<br />
| [[Urdu]] (اردو) <br> [[Engels]] (English)<br />
|-----<br />
| Munteenheid<br />
| [[Pakistaanse rupee]]<br />
|-----<br />
| Volkslied<br />
| [[Pak sarzamin shad bad]]<br />
|-----<br />
| Nationale feestdag<br />
| 14 augustus<br />
|-----<br />
| Landcode<br />
| PAK<br />
|-----<br />
|}<noinclude>[[Categorie:Sjablonen naar land|Pakistan]]</noinclude></div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Verenigde_Staten&diff=849697Verenigde Staten2024-03-27T22:49:48Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{Portaal beschikbaar|Verenigde Staten|Flag of the United States.svg}}<br />
{{Verenigde Staten}}<br />
De '''Verenigde Staten van Amerika''', in de volksmond vaak gewoonweg '''Amerika''' genoemd, zijn een land in [[Noord-Amerika]]. Hoewel het land informeel vaak Amerika wordt genoemd, is dit officieel fout. Amerika is namelijk de naam van Noord- en [[Zuid-Amerika]] elkaar. De Verenigde Staten bestaan, zoals de naam al zegt, uit 50 staten. Daarnaast zijn er nog zes overzeese gebieden en één federaal district. De Verenigde Staten grensen in het noorden aan [[Canada]] en in het zuiden aan [[Mexico (land)|Mexico]]. Via [[Alaska]] grensen de Verenigde Staten ook aan [[Rusland]]. Er wordt [[Engels]] gesproken en de hoofdstad is [[Washington D.C.]]<br />
<br />
Oorspronkelijk waren de Verenigde Staten een Britse kolonie en bestonden toen nog uit 13 staten in het westen. Na de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog]] werden de Verenigde Staten een onafhankelijk land. Wat uniek voor die tijd was, dat de Verenigde Staten een republiek werden met een grondwet en een parlement. In de 19e eeuw wisten de Verenigde Staten zich naar het westen uit te breiden door de aankoop en verovering van gebieden van Frankrijk, Spanje, Rusland en Mexico. Dit werden later staten van de Verenigde Staten. Midden in de 19e eeuw werd deze groei gestopt door de [[Amerikaanse Burgeroorlog]], die eindigde in de afschaffing van de [[slavernij]]. Hierna volgde een periode van welvaart, maar ook corruptie en discriminatie van voormalige slaven. In deze periode werden de Verenigde Staten een van de rijkste en machtigste landen ter wereld. De Verenigde Staten werden een supermacht na de [[Eerste Wereldoorlog]]. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werden de Verenigde Staten de vertegenwoordiger van [[democratie]] en [[kapitalisme]] in de wereld. Ze waren de tegenstander van de [[Sovjet-Unie]] tijdens de [[Koude Oorlog]], die eindigde met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de val van het [[communisme]]. <br />
<br />
De Verenigde Staten zijn de grootste militaire macht en, na [[China]], de grootste economische macht ter wereld. In de internationale politiek spelen de Verenigde Staten een belangrijke rol door hun deelname aan de [[Verenigde Naties]], de [[NAVO]] en de [[Wereldbank]]. Amerikaanse films, series, boeken en muziek zijn in de hele wereld bekend. De Verenigde Staten zijn een republiek met aan het hoofd een president, anno 2021 [[Joe Biden]]. <br />
<br />
==Geschiedenis==<br />
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van de Verenigde Staten}}<br />
=== Koloniale periode ===<br />
[[Bestand:Map of territorial growth 1775.svg|300px|thumb|De 13 Engelse kolonies rood gekleurd.]]<br />
De Verenigde Staten werden oorspronkelijk bewoond door verschillende volkeren, zoals de [[Cherokee]] en [[Navajo]]. Nadat [[Christoffel Columbus]] het continent ontdekt had, begonnen Europese ontdekkingsreizigers het continent te ontdekken. Nadat de Spanjaarden en Portugezen werd dit ook gedaan door de Engelsen, de Fransen, de Zweden, de Denen en de Nederlanders. Tijdens de 16e eeuw begonnen de Engelsen met het stichten van koloniën langs de huidige oostkust. In 1607 werd de kolonie [[Jamestown (Virginia)|Jamestown]] gesticht in Virginia en in 1620 stichtten de passagiers van de [[Mayflower]] de kolonie ''Massachusetts Bay''. In 1733 werd Georgia als laatste Engelse kolonie gesticht, waardoor er [[13 koloniën]] waren. Het westen van de Verenigde Staten was in handen van Spanje, net als Florida, terwijl de Fransen het gebied tussen [[New Orleans]] en [[Canada]] in handen hadden. De Zweden en Denen stichtten ook koloniën langs de oostkust, maar deze waren niet heel succesvol. De Nederlanders hadden een kolonie in New York ([[Nieuw-Nederland]]), dat later met de Britten werd geruild voor [[Suriname]]. <br />
<br />
De Britse koloniën hadden elk een eigen bestuur, maar geen gezamenlijk bestuur. De koloniën waren beïnvloedt door de Engelse cultuur, maar begonnen over de jaren heen een eigen cultuur te krijgen. In de koloniën woonden ook veel christelijke stromingen, die niet welkom waren in Engeland. Voorbeelden zijn de katholieken en de puriteinen. De kolonisten woonden voornamelijk langs de kusten, aangezien de binnenlanden door de inheemse Amerikanen bewoond werden. De relatie tussen de kolonisten en inheemse Amerikanen verschilde per volk. Met sommigen waren er goede banden, terwijl met andere volkeren oorlog werd gevoerd. Hierdoor mochten de kolonisten zich niet vestigen over de [[Appalachen]]. Ondertussen moesten de kolonisten belasting betalen aan Engeland, maar werden niet vertegenwoordigt in het Brits parlement. Gedurende de 18e eeuw wilden de Amerikanen vertegenwoordiging in het Brits parlement, aangezien de belastingen verhoogd konden worden zonder dat ze hierover konden meebeslissen. Aangezien de Britten geld nodig hadden voor hun oorlogen, werden de belastingen aan het einde van de 18e eeuw ook erg verhoogd. Dit zorgde voor veel spanningen.<br />
<br />
=== Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog ===<br />
{{Zie hoofdartikel|Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog}}<br />
[[File:Declaration_of_Independence_(1819),_by_John_Trumbull.jpg|left|250px|thumb|De Verenigde Staten verklaren zichzelf onafhankelijk]]<br />
De spanningen liepen zo hoog op dat in [[Boston]] de kolonisten Engelse thee in de haven gooiden (de [[Boston Tea Party]]). De Britten traden hier hard tegenop, wat tot woede leidde in alle 13 koloniën. De regeringen van de 13 koloniën kwamen samen en keurden het Britse ingrijpen af. Uiteindelijk waren de spanningen zou hoog dat de 13 koloniën zich onafhankelijk verklaarde met de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring]] in 1776. De Britten wilden hun kolonies niet verliezen en dit leidde tot een oorlog. De Amerikanen waren ook geïnspireerd door de waarden van de [[Verlichting]], zoals vrijheid, gelijkheid en democratie. Hun leger werd aangevoerd door generaal [[George Washington]]. De Amerikanen werden gesteund door Frankrijk en in mindere mate door Spanje en Nederland. <br />
<br />
[[Bestand:Washington_Crossing_the_Delaware_by_Emanuel_Leutze,_MMA-NYC,_1851.jpg|right|250px|thumb|[[George Washington]] steekt de Delaware over.]]<br />
De oorlog werd tegen alle verwachtingen in gewonnen door de Amerikanen. De Britten erkenden de Amerikaanse onafhankelijkheid in 1783, waardoor de oorlog was afgelopen. Na de oorlog was de vraag wat er met de 13 koloniën moest gebeuren. De 13 koloniën hadden dezelfde cultuur, spraken dezelfde taal en waren alle 13 voorstander van de waarden van de verlichting. Toch wilden de koloniën zich eigenlijk niet verenigen in één land, aangezien men geen nieuwe overheerser wilde. Aan de andere kant was men bang dat als men dit niet deed er oorlogen zouden uitbreken tussen de koloniën. Ook was men bang voor een nieuwe Britse aanval. Omdat men samen sterker stond besloot men een nieuw land op te richten; de Verenigde Staten van Amerika. George Washington werd gevraagd om koning te worden, maar wees dit af. De Verenigde Staten zouden een republiek worden met een gekozen staatshoofd en verkiezingen eens in de vier jaar. Voor die tijd was dit erg bijzonder, aangezien bijna ieder land een monarchie was. Uiteindelijk besloot men een gezamenlijke [[grondwet]] te maken. Tijdens de eerste verkiezingen werd Washington verkozen tot de eerste Amerikaanse president. <br />
<br />
===Tot aan de Burgeroorlog===<br />
[[File:US states by date of statehood3.gif|left|thumb|De groei van de Verenigde Staten per jaar]]<br />
De jaren na de Onafhankelijkheidsoorlog stonden vooral in het teken van het opbouwen van de Verenigde Staten. Hierbij waren er twee groepen. Als eerste waren er de [[Federalistische Partij|federalisten]] onder leiding van [[Alexander Hamilton]] en [[John Adams]], die een sterke gezamenlijke overheid wilden. Als tweede waren er de [[Democratisch-Republikeinse Partij|Democratisch-Republikeinen]] onder leiding van [[Thomas Jefferson]], die dit niet wilden. De federalisten steunden de Britten, terwijl de democratisch-republikeinen de Fransen steunden. Tussen de twee groepen was veel ruzie, bijvoorbeeld waar de hoofdstad zou komen. Uiteindelijk besloten Hamilton en Jefferson om de hoofdstad [[Washington D.C.]] te bouwen, dat kort na de dood van Washington af was. Na twee termijnen besloot Washington zich niet herkiesbaar te stellen, waarna John Adams tot president verkozen werd. Adams werd vervangen door Jefferson in 1801, waarna de Federalistische Partij verdween. <br />
<br />
President Jefferson kocht een groot stuk grond van Frankrijk, de [[aankoop van Louisiana]], waardoor het grondgebied van de Verenigde Staten verdubbelde. Tijdens de eerste helft van de 19e eeuw waren er twee belangrijke onderwerpen; de uitbreiding van de Verenigde Staten en de [[slavernij]]. Jeffersons opvolger [[James Madison]] poogde de Britse kolonie [[Canada]] te veroveren, wat zorgde voor de [[Oorlog van 1812]]. Onder president [[James Monroe]] herstelde de rust en werd de [[Missouri-compromis]] gesloten. <br />
[[File:Frederick_Douglass_(circa_1879).jpg|right|250px|thumb|[[Frederick Douglass]], een voormalige slaaf en abolitionist]]<br />
Deze compromis zorgde ervoor dat voor iedere nieuwe slavenstaat een nieuwe vrije staat moest toetreden en omgekeerd. Monroe voerde ook de [[Monroedoctrine]] in, wat betekende dat de Verenigde Staten zich alleen met buitenlandse politiek op het Amerikaans continent zou bemoeien. Hierdoor wisten de Verenigde Staten buiten buitenlandse conflicten te blijven voor de rest van de 19e eeuw. Onder president [[Andrew Jackson]] werd Florida aangekocht. Jackson was de eerste gewone man, die tot president werd verkozen, en is de oprichter van de [[Democratische Partij]]. Jackson trok veel macht naar zich toe, waardoor zijn tegenstanders de [[Whig Party (Verenigde Staten)|Whig Party]] oprichtten. Tijdens de [[Amerikaans-Mexicaanse Oorlog]] wisten de Verenigde Staten hun grondgebied tot aan de westkust uit te breiden. <br />
<br />
Na deze oorlog ontstonden veel spanningen tussen voor- en tegenstanders van de slavernij. Tegenstanders wilden de slavernij niet uitbreiden naar nieuwe staten, terwijl voorstanders dit wel wilden. Sommige tegenstanders wilden de slavernij zelfs helemaal afschaffen. De Noordelijke Staten waren fel anti-slavernij, terwijl de Zuidelijke Staten van de slavernij afhankelijk waren. In de [[compromis van 1850]] werd besloten dat iedere staat zelf mocht beslissen of hij de slavernij toestond of niet. Dit leidde tot gevechten tussen voor- en tegenstanders, zoals [[Bleeding Kansas]]. Tegen 1860 liepen de spanningen zou hoog op dat slavenstaten zich dreigden af te scheiden. De Democraten, die vooral in het zuiden sterk waren, waren voorstander van de slavernij, terwijl de nieuwe [[Republikeinse Partij]] juist tegen de slavernij was en in het noorden sterk was. <br />
<br />
=== Burgeroorlog en latere 19e eeuw ===<br />
[[File:US_map_1864_Civil_War_divisions.svg|left|300px|thumb|{{Kleurvierkant|Blue}} Verenigde Staten (Unie) <br> {{Kleurvierkant|Lightblue}} Slavenstaten, die bij de Unie bleven. <br> {{Kleurvierkant|Darkred}} [[Geconfedereerde Staten van Amerika|Geconfedereerde Staten]] (Confederatie) <br> {{Kleurvierkant|Grey}} Territoria (bleven grotendeels bij de Unie)]]<br />
De verkiezing van [[Abraham Lincoln]] in 1860 leidde ertoe dat de zuidelijke slavenstaten zich afscheidden. Deze slavenstaten gingen de [[Geconfedereerde Staten van Amerika]] (de Confederatie) vormen, met [[Jefferson Davis]] als hun president. Lincoln zag dit al ongrondwettelijk en besloot het zuiden niet te erkennen. Het zuiden besloot hierop in de [[aanval op Fort Sumter]] een Amerikaans fort in te nemen, dat op hun grondgebied lag. Lincoln zag dit als aanval op de Verenigde Staten en verklaarde de Confederatie de oorlog in 1861. Het zuiden leek de oorlog eerst te winnen, maar na de [[slag bij Gettysburg]] kreeg het noorden de winnende hand. Op 9 april 1865 gaf de zuidelijke generaal [[Robert E. Lee]] zich over aan de noordelijke generaal [[Ulysses S. Grant]], wat gezien wordt als het formele einde van de oorlog. President Lincoln had ondertussen de slavernij afgeschaft. Lincoln wilde het zuiden heropbouwen, industrie maken in het zuiden, gelijke rechten en stemrecht voor Afro-Amerikanen en voormalige slaven en slavenhouder compenseren. Lincoln werd 5 dagen na het einde van de oorlog vermoord door [[John Wilkes Booth]]. Hij werd opgevolgd door [[Andrew Johnson]], die helemaal geen gelijke rechten voor Afro-Amerikanen en het zuiden moest zo snel mogelijk weer opgenomen worden in de Verenigde Staten. Johnson kreeg conflicten met het [[Amerikaans Congres]] en was de eerste president tegen wie een afzettingsprocedure werd gestart; die op één stem verschil faalde. <br />
[[File:The_chess_players_thomas_eakins.jpeg|right|300px|thumb|Schilderij uit de ''[[Gilded Age]]'']]<br />
Onder president Ulysses S. Grant begon de [[Reconstructie (Verenigde Staten)|Reconstructie]] vorm te krijgen. Afro-Amerikanen werden Amerikaans staatsburger en kregen stemrecht. Het zuiden stond onder militaire bezetting, wat zorgde voor veel woede in het zuiden. President [[Rutherford B. Hayes]] besloot de Reconstructie in 1877 af te schaffen, om president te worden. Hierna ging de status van Afro-Amerikanen achteruit. In het zuiden werd de [[rassensegregatie]] ingevoerd en de [[Jim Crow-wetten]]. Afro-Amerikanen werden onderdrukt, kregen te maken met racisme, discriminatie en geweld en leefden gescheiden van blanke Amerikanen. In het noorden was er veel [[corruptie]]. Hoewel de industrie in het noorden groeide en de Verenigde Staten op weg waren het rijkste land ter wereld te worden, was er nog steeds veel armoede. Deze periode wordt de [[Gilded Age]] genoemd. President [[William McKinley]] zorgde ervoor dat [[Hawaï]] (voorheen een onafhankelijk koninkrijk), werd ingenomen. Ook vond de [[Spaans-Amerikaanse Oorlog]] in 1898 plaats, waardoor de Amerikanen de gebieden [[Puerto Rico]], [[Guam]] en de [[Filipijnen]] kregen. Eerder werd in 1867 al [[Alaska]] van de Russen gekocht ([[aankoop van Alaska]]). Door alle industriële ontwikkelingen werden veel uitvindingen gedaan, ontstonden [[universiteit]]en en musea en waren er superrijke [[Industrieel|industriëlen]]. Halverwege de 19e eeuw kwam de [[immigrant]]enstroom op gang. Miljoenen mensen uit andere delen van de wereld, zoals [[Scandinavië]], [[Duitsland]], Zuid- en Oost-[[Europa (werelddeel)|Europa]], [[Rusland]], [[China]] en [[Japan]], kwamen als arbeiders in de vele fabrieken werken. De VS telden in 1860 nog een bevolking van 36.000.000 mensen, in 1920 waren dat er al 105.000.000! Dit betekende een nog grotere vooruitgang van de industrie.<br />
<br />
===Eerste helft van de 20e eeuw===<br />
[[File:Equal_Rights_Envoys_159003v.jpg|left|300px|thumb|De strijd voor [[vrouwenrechten]] in de ''[[Progressive Era]]'']]<br />
Onder president [[Theodore Roosevelt]] ging de overheid zich meer bemoeien met de economie. Zo werden er verschillende wetten over arbeidsomstandigheden, lonen en de kwaliteit van producten ingevoerd. In dezelfde tijd kwamen er ook meer vrouwen op voor gelijke rechten. Zij wilden vooral meer zelfstandigheid en stemrecht. Vrouwen kregen in 1920 algemeen stemrecht. Ook streden veel mensen voor het verbieden van [[alcohol]], aangezien alcoholmisbruik een gigantisch probleem was. Tussen 1920 en 1933 was alcohol verboden in de Verenigde Staten tijdens de zogeheten [[drooglegging (Verenigde Staten)|drooglegging]]. Deze periode noemen we de ''[[Progressive Era]]'', maar inheemse Amerikanen, migranten en Afro-Amerikanen werden onderdrukt. In de jaren 20 kwam een nieuwe versie van de [[Ku Klux Klan]] (KKK) op en werd de rassensegregatie strenger. Veel Afro-Amerikanen vluchtten uit het zuiden naar de industriesteden in het noorden, waar rellen uitbraken. <br />
<br />
De Verenigde Staten waren sinds 1900 de grootste economische macht ter wereld en hadden het [[Verenigd Koninkrijk]] ingehaald. Tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] werd duidelijk dat de Verenigde Staten ook een grote militaire macht waren. De Verenigde Staten verklaarden Duitsland in 1917 de oorlog en mede door Amerikaanse steun wisten de [[Geallieerden (Eerste Wereldoorlog)|Geallieerden]] de oorlog te winnen. President [[Woodrow Wilson]] stelde hierna voor om de [[Volkerenbond]], de voorloper van de [[Verenigde Naties]] op te richten, hoewel de Verenigde Staten zelf geen lid waren. Na de Eerste Wereldoorlog was er eerst een periode van relatieve welvaart, de ''[[Roaring twenties]]''. <br />
[[Bestand:Yalta_Conference_1945_Churchill,_Stalin,_Roosevelt.jpg|right|300px|thumb|[[Winston Churchill]] (VK), [[Franklin D. Roosevelt]] (VS) en [[Jozef Stalin]] (Sovjet-Unie) tijdens de [[confederentie van Jalta]]]]<br />
Iedereen was blij dat de oorlog voorbij was en de periode staat daarom ook bekend om zijn luxe, feesten en de periode waarin [[radio]] en [[film]] groot werden. Deze periode eindigde echter met de [[beurskrach van 1929]], waarbij de koersen instortten. De Verenigde Staten kwamen in een diepe economische crisis, de [[Grote Depressie]]. Uiteindelijk werd [[Franklin D. Roosevelt]] tot president verkozen. Roosevelt zorgde met zijn ''[[New Deal (Verenigde Staten)|New Deal]]'' voor economische veranderingen en probeerde de armoede op te lossen. Pas na de Tweede Wereldoorlog zou de economie weer op het oude niveau zijn. <br />
<br />
Hoewel Roosevelt de Verenigde Staten aanvankelijk uit de [[Tweede Wereldoorlog]] wilden houden, veranderde dit na de [[aanval op Pearl Harbor]] in 1941. De Verenigde Staten verklaarden zowel nazi-Duitsland als Japan de oorlog en vocht samen met de [[Sovjet-Unie]], Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Mede door de hulp van de Amerikanen werd nazi-Duitsland verslagen in mei 1945. In augustus 1945 gooiden de Amerikanen twee [[atoombom]]men op de Japanse steden [[Hiroshima]] en [[Nagasaki]]; de enige keer dat het wapen tijdens oorlogsvoeren is gebruikt. Dit zorgde ervoor dat Japan zich overgaf, waardoor ook de oorlog in Azië voorbij was. De Verenigde Staten stichtten vervolgens de [[Verenigde Naties]], waarvan het land zelf ook lid werd, om internationale conflicten op te lossen. Roosevelt heeft nooit het einde van de oorlog meegemaakt, aangezien hij al was overleden. Tijdens de oorlog zijn honderdduizenden Amerikaanse soldaten om het leven gekomen.<br />
<br />
=== Koude Oorlog ===<br />
{{Zie hoofdartikel|Koude Oorlog}}<br />
[[Bestand:Surveyor_3-Apollo_12.jpg|left|250px|thumb|De [[maanlanding]] in 1969]]<br />
[[Harry S. Truman]] werd de nieuwe president. Onder Truman brak een nieuw conflict uit, de Koude Oorlog. De Verenigde Staten waren een kapitalistisch land, terwijl de Sovjet-Unie communistisch was. De Koude Oorlog was een strijd tussen de twee landen, tussen het [[communisme]] en het [[kapitalisme]]. Truman wilde de uitbreiding van het communisme stoppen, wat leidde tot nieuwe conflicten. Tijdens de Koude Oorlog zouden de twee mogendheden nooit direct met elkaar vechten, maar altijd via andere conflicten en oorlogen. Zijn opvolger [[Dwight D. Eisenhower]] sprak zich ook fel uit tegen communisme. Ondertussen nam de welvaart toe in de Verenigde Staten en mensen kregen auto's en televisies. Voor de Verenigde Staten waren de West-Europese landen, Japan en Latijns-Amerika de belangrijkste bondgenoten. Via de [[Marshallhulp]] steunden de Verenigde Staten de heropbouw van West-Europese landen. Na Eisenhower werd de jonge [[John F. Kennedy]] tot president gekozen. Kennedy was van een jongere generatie en wilde de Verenigde Staten veranderen. Net als zijn voorganger was Kennedy hard tegen het communisme. Tijdens de [[Cubacrisis]] van 1961 kwam de wereld nog nooit zo dicht bij een Derde Wereldoorlog. De Verenigde Staten en Sovjet-Unie waren namelijk bezig met een [[wapenwedloop]] en hadden meer dan genoeg wapens om de wereld te vernietigen. <br />
<br />
[[File:Martin_Luther_King_-_March_on_Washington.jpg|right|250px|thumb|[[Martin Luther King Jr.]] spreekt de woorden ''[[I have a Dream]]'']]<br />
Kennedy sprak zich onder meer uit voor gelijke rechten voor alle Amerikanen. In voornamelijk het zuiden van de Verenigde Staten hadden Afro-Amerikanen nog te maken met veel discriminatie, racisme en de rassensegregatie. De uitspraak ''[[Brown v. Board of Education]]'' in 1955 zorgde voor een einde van de rassensegregatie op scholen, maar niet iedereen was het hiermee eens. De Afro-Amerikaanse vrouw [[Rosa Parks]] weigerde haar plek in de bus op te geven aan een blanke man. Tijdens de jaren 60 namen de protesten voor het einde van de rassensegregatie toe, mede door [[Malcolm X]] en [[Martin Luther King Jr.]] Kennedy wilde de rassensegregatie afschaffen, stemmen makkelijker maken en strenger optreden tegen racisme en discriminatie. Hij werd echter vermoord op 22 november 1963 in [[Dallas]]. De moord op Kennedy zorgde voor een stroom van [[jongerenculturen]], zoals de [[hippie]]s, de [[Stonewall-rellen]] en [[Woodstuck]] in 1969. President [[Lyndon B. Johnson]] maakte het werk van Kennedy af. Onder hem werd de rassensegregatie afgeschaft, wat leidde tot een nieuwe opkomst van de KKK en rellen. Ook verklaarde hij de oorlog aan [[armoede]] en voerde veel [[sociale zekerheid]] in. Johnson was onpopulair geworden door de [[Vietnamoorlog]], waardoor [[Richard Nixon]] hem opvolgde. <br />
[[File:Nixon-depart_crop.png|left|250px|thumb|[[Richard Nixon]] vertrekt kort na zijn aftreden]]<br />
Nixon zorgde voor het einde van de oorlog en ook werd de stemleeftijd verlaagd naar 18 jaar. Onder Nixon zouden jongerenculturen doorgaan. Het gebruik van drugs was populair onder jongeren, waardoor Nixon zijn strijd tegen drugs begon. Nixon was ook vrij onpopulair, maar wist zijn herverkiezing te winnen door gevoelige informatie te stellen uit het kantoor van de Democratische Partij. Dit kwam uit en staat bekend als het [[Watergateschandaal]]. Dit schandaal zorgde ervoor dat Nixon moest aftreden. [[Gerald Ford]] gaf hem een pardon. President [[Jimmy Carter]] wilde het vertrouwen in de overheid herstellen, maar onder hem viel de economie stil en mislukte veel buitenlandse missies. Dit veranderde toen de Republikein [[Ronald Reagan]] president werd. Reagan was een fel tegenstander van communisme en was hard tegen de Sovjet-Unie, maar wist ook deals met hun te sluiten (onder andere over het controleren van kernwapens). Reagan begon vervolgens met bezuinigen op sociale zekerheid, waardoor de belastingen verlaagd konden worden. Op hetzelfde moment gaf de Amerikaanse overheid veel geld uit aan het leger. Hierdoor steeg de staatsschuld enorm en werd de economische ongelijkheid groter. Toch was Reagan enorm populair, aangezien hij de economie aan de praat kreeg. Reagan wist de Verenigde Staten weer een wereldmacht te maken. Reagan werd opgevolgd door [[George H.W. Bush]], die een verklaring sloot met Sovjetleider [[Michail Gorbatsjov]] in 1989. Hierdoor was de Koude Oorlog afgelopen; de Sovjet-Unie viel twee jaar later uiteen.<br />
<br />
=== Sinds 1991 ===<br />
[[Bestand:September_11_2001_just_collapsed.jpg|right|250px|thumb|De Twin Towers storten in op 11 september 2001]]<br />
De val van het communisme betekende een overwinning voor de Verenigde Staten. President [[Bill Clinton]] wilde alle Amerikanen gezondheidszorg, maar de Republikeinse meerderheid maakte dit onmogelijk. De staatsschuld was te hoog, dus Clinton begon met deze af te lossen. De jaren 90 onder Bill Clinton wordt gezien als een periode van economische groei, maar ook een periode van vele schandalen. Tegen Clinton werd zelfs een afzettingsprocedure gestart; al faalde deze. Na de omstreden verkiezingen van 2000 werd [[George W. Bush]] gekozen als president, hoewel [[Al Gore]] meer stemmen had. Op 11 september werden de Verenigde Staten opgeschrikt door een [[aanslagen op 11 september 2001|een reeks aanslagen]] op het [[Pentagon]] in Washington D.C. en de [[Twin Towers]] in New York City. De aanslagen waren gepleegd in opdracht van [[Osama bin Laden]]. Bush begon hierna zijn [[strijd tegen terrorisme]] en viel onder andere Afghanistan en Irak binnen. De oorlog maakte Bush enorm onpopulair. Ook kreeg hij kritiek vanwege [[orkaan Katrina]] in 2005 en onder hem vond in 2007 de [[Kredietcrisis]] plaats. <br />
<br />
In 2008 kozen de Amerikanen [[Barack Obama]] tot eerste Afro-Amerikaanse president. Obama wilde veel veranderingen, waaronder gezondheidszorg voor iedereen, maar kreeg weinig voor elkaar. Over Obama wordt erg verschillend gedacht. Onder hem nam de samenwerking tussen beide partijen af en werd er minder bereikt. In 2016 stelde [[Hillary Clinton]] zich als eerste presidentskandidaat voor een grote Amerikaanse partij verkiesbaar, maar verloor van [[Donald Trump]]. Trump is waarschijnlijk een van de meest omstreden presidenten ooit. Sommige mensen zien hem als de beste president ooit, terwijl andere mensen hem als de slechtste president ooit zien. Onder Trump braken er veel protesten uit van [[Black Lives Matter]], maar ook extreemrechtse organisaties. In 2020 werden de Verenigde Staten hard geraakt door de [[coronapandemie]]. Tijdens de verkiezingen dat jaar verloor Trump van [[Joe Biden]] na een spannende verkiezing, hoewel Trump claimde dat de verkiezingen vals waren.<br />
<br />
==Bevolking==<br />
In de Verenigde Staten leven zo'n 335.136.000 mensen (2023). Hierna zijn de Verenigde Staten na China en India het meest bevolkte land ter wereld. De bevolking van de Verenigde Staten groeit nog steeds een beetje, vooral door [[immigratie]]. De gemiddelde levensverwachting is 77,8 jaar, met 75 jaar voor mannen en 80 jaar voor vrouwen. De Verenigde Staten zouden zonder immigratie met [[vergrijzing]] te maken hebben. Dit heeft te maken met het feit dat steeds meer Amerikanen besluiten geen of minder kinderen dan vroeger te krijgen. De bevolking is niet gelijk verspreid, waarbij de meeste Amerikanen in de steden aan de kusten wonen. Californië en Texas zijn de meest bevolkte staten en Wyoming de minst bevolkte. [[New York City]] is de meest bevolkte stad. Buiten de Verenigde Staten leven nog zo'n 9 miljoen Amerikanen. Het grootste gedeelte hiervan woont in Mexico, Canada, India, Duitsland en de Filipijnen. <br />
<br />
In de Amerikaanse samenleving speelt religie een grote rol in vergelijking met andere westerse landen. De reden hiervoor is dat de Verenigde Staten met meer economische ongelijkheid te maken hebben. Sinds de jaren 80 zijn de prijzen harder gestegen dan het minimuminkomen. Daarnaast zijn de rijken ook steeds rijker geworden. In 2019 leefde zo'n 11% van de bevolking in armoede. Sinds de jaren 60 is dit percentage gedaald. Toch is het verschil in inkomen toegenomen. Dit leidde in 2011 tot massale protesten door de [[Occupybeweging]], die zich inzet voor meer belasting voor de rijke 1% van de bevolking. Aan de andere kant is er ook de [[Tea Party]]-beweging, die juist de belastingen voor iedereen wil verlagen. Over het algemeen leven niet-blanke minderheden, zoals Afro-Amerikanen en Latino's, vaker in armoede dan blanke Amerikanen. De [[sociale zekerheid]] in de Verenigde Staten is minder uitgebreid dan in veel Europese landen. Dit komt doordat veel Amerikanen erg gesteld zijn op [[individualisme]] en vrijheid. Ook is er een groot wantrouwen tegenover de overheid, dat ook leidt tot [[complottheorie]]ën. Zelfvoorziening wordt erg belangrijk gezien, maar ook gemeenschapsgevoel is belangrijk. In plaats van de overheid wordt in de Verenigde Staten verwacht dat familie, vrienden of buren voor ziek of oud persoon zorgen. <br />
<br />
Een bekend begrip in de Amerikaanse samenleving is de ''[[American Dream]]'' (''Amerikaanse droom''). Dit idee houdt in dat arm iemand van lagere klasse zich kan opwerken tot de directeur van een bedrijf of miljonair. Men zou door hard te werken een droom kunnen uitwerken. In werkelijkheid is de American Dream door economische ongelijkheid steeds moeilijker te verwezenlijken. Sommigen zeggen zelfs dat de American Dream niet bestaat. Het mislukken van iemands droom wordt als iemands eigen schuld gezien. <br />
<br />
===Bevolkingsgroepen===<br />
De Verenigde Staten een multiculturele samenleving met veel verschillende bevolkingsgroepen:<br />
* Blanke Amerikanen, die Europese voorouders hebben (voornamelijk uit Groot-Brittannië). Hieronder vallen ook Italiaanse, Oost-Europese en Ierse Amerikanen. Veel van hen bestaat uit de nakomelingen van de Europese kolonisten. <br />
* [[Afro-Amerikanen]], die Afrikaanse voorouders hebben. Een deel van de Afro-Amerikanen zijn de nakomelingen van voormalige slaven, terwijl een ander deel door immigratie naar de Verenigde Staten zijn gekomen. <br />
* [[Latino's]] of hispanics, die uit Latijns-Amerikaanse landen komen. Het grootste gedeelte komt uit Mexico, Cuba en de landen van Midden-Amerika. Zij leven vooral in het zuiden van de Verenigde Staten, zoals Californië, Florida en Texas. <br />
* [[Indianen|Inheemse Amerikanen]] (verouderd: ''Indianen''), die al oorspronkelijk in de Verenigde Staten leefden. Deze bestaan uit verschillende volkeren, zoals de [[Cherokee]] en de [[Navajo]]. In Alaska gebruikt men echter de benaming ''Alaska Native'' voor deze groep. <br />
* [[Aziatische Amerikanen]], die Aziatische voorvaderen hebben. Deze kwamen in de tweede helft van de 19e eeuw naar de Verenigde Staten. Aziatische Amerikanen zijn de grootst groeiende bevolkingsgroep. <br />
* Hawaïaanse of Pacifische Amerikanen, die van Hawaï of de eilanden in de [[Stille Oceaan]] komen. Het grootste deel van hen wordt in de staat Hawaï en de gebieden Amerikaans-Samoa, de Noordelijke Marianen en Guam.<br />
<br />
===Religie===<br />
[[File:National_Cathedral_in_DC.jpg|right|300px|thumb|[[Washington National Cathedral]]]]<br />
In de Verenigde Staten is er vrijheid van religie en is er een scheiding tussen religie en staat. In vergelijking met andere westerse landen zijn de Verenigde Staten religieuzer. Het [[christendom]] is de grootste religie. 42% van de Amerikanen is protestants, maar er zijn veel verschillende protestantse stromingen in de Verenigde Staten. Zo is er het [[methodisme]], het [[baptisme]] en het [[escopalisme]]. Het aantal protestantse religies krimpt vandaag de dag. 21% van de Amerikanen is katholiek en 2% behoort tot de christelijke minderheid van de [[mormonen]]. De mormonen zijn een vrij strenge christelijke stroming, die tussen 1820 en 1830 ontstond. De mormoonse kerk is gevestigd in Salt Lake City in Utah. 28% van de Amerikanen hebben geen religie. Zij geloven niet in een God of hangen geen specifieke religie aan. Kleinere geloven zijn het [[jodendom]], de [[islam]], het [[boeddhisme]] en het [[hindoeïsme]]. Ondanks het feit dat de Verenigde Staten officieel een land is met godsdienstvrijheid, speelt het christendom een grote rol sinds de jaren 1950. Zo is het motto van de Verenigde Staten ''In God we trust'' en spelen christelijke tradities een grote rol in de Verenigde Staten. <br />
<br />
Veel inheemse Amerikanen geloven in inheemse geloven, maar dit is een kleine minderheid. Daarnaast zijn er nog kleinere geloven zoals het [[pastafarisme]] (''Kerk van het Heilige Spaghettimonster''), [[wicca]] en [[scientology]]. <br />
<br />
===Taal===<br />
[[File:Early_Indian_Languages_USA.jpg|left|300px|thumb|De inheemse talen van de Verenigde Staten tijdens de vroege Europese kolonisatie. Veel van deze talen zijn tegenwoordig uitgestorven of bedreigd.]]<br />
Officieel hebben de Verenigde Staten geen officiële bestuurstaal, aangezien dit nergens staat vastgesteld. Toch wordt [[Engels]] als de landstaal gezien, aangezien de Amerikaanse overheid in het Engels werkt. In de Verenigde Staten wordt het [[Amerikaans-Engels]] gesproken, dat verschilt van het [[Brits-Engels]] qua spelling en woordenschat. In individuele staten en gebieden hebben allemaal ook het Engels erkent als officiële taal. In Puerto Rico en de staat New Mexico is daarnaast nog het [[Spaans]] officieel, in de staat [[Louisiana]] is het [[Frans]] officieel, de staat [[Hawaï]] heeft het [[Hawaiaans]] officieel erkent en de staat Alaska erkent naast het Engels nog 20 inheemse talen. Daarnaast worden in de staten Maine, Vermont en New Hampshire nog door een minderheid Frans gesproken en in North en South Dakota door een minderheid [[Duits]] gesproken. In de staat [[Pennsylvania]] wordt door de [[Amish]] [[Pennsylvania-Duits]] gesproken. Aan de Mexicaanse grens zijn er veel Spaanstalige minderheden, net als in de staat Florida. Andere immigrantentalen zijn [[Chinees]], [[Koreaans]], [[Vietnamees]], [[Russisch]], [[Perzisch]] en [[Thai]]. <br />
<br />
In veel staten worden ook inheemse talen erkent, zoals [[Cherokee (taal)|Cherokee]] en [[Navajo (taal)|Navajo]]. Doordat Engels de belangrijkste taal in de wereld is, kunnen veel Amerikanen geen andere vreemde taal. De meeste Amerikanen spreken Spaans als tweede taal en daarna volgt het Frans.<br />
<br />
===Onderwijs===<br />
[[File:Sanders_theater_2009y.JPG|right|300px|thumb|Een van de gebouwen van de [[Harvard University]], een de bekendste Amerikaanse universiteiten.]]<br />
In de Verenigde Staten kan het onderwijs verdeeld worden in drie soorten scholen. Er zijn openbare scholen (waar 87% van de scholieren naartoe gaat), privéscholen (10%) en thuisonderwijs (3%). Openbare scholen worden betaald door de overheid van de staten en de federale overheid. De staten zetten zelf de eindtermen op. Hierdoor er een verschil in kwaliteit tussen de verschillende staten. Privéscholen en thuisonderwijs moeten door de staten worden goedgekeurd. Kinderen worden verdeeld in klassen. Tussen 5 en 6 jaar zitten kinderen in de zogeheten ''Kindergarten'' (''kleuterschool''). Hierna gaan ze naar de basisschool (''elementary school''), vervolgens de ''junior high school'' en daarna ''high school'' (''middelbare school''). Aan het einde zijn de leerlingen 18 als ze van school gaan. Tussen 7 en 18 zijn er 12 leerjaren, die klassen genoemd worden. Na hun high school gaan veel leerlingen naar de universiteit of een ''college'' (soort van hogeschool). Veel leerlingen kunnen dit niet betalen, aangezien hoger onderwijs in de Verenigde Staten duurder is dan in Europa. Hierdoor nemen veel leerlingen een lening. Leerlingen die goed in sport of kunst zijn, kunnen een studiebeurs krijgen. Deze studiebeurs vergoedt de kosten gedeeltelijk of zelfs helemaal. De Verenigde Staten hebben de beste universiteiten ter wereld. Voorbeelden zijn [[Yale]], [[Harvard]] en andere [[Ivy League]]-scholen. <br />
<br />
Anders dan in Nederland en België zijn er in de Verenigde Staten geen scholen met een religieuze grondslag van de overheid. De religieuze scholen die er zijn, zijn privéscholen. Dit heeft te maken met de scheiding tussen kerk en staat in de Verenigde Staten. In de gehele Verenigde Staten is de taal van uitleg [[Engels]] met uitzondering van [[Puerto Rico]], waar dit [[Spaans]] is. Spaans wordt vaak als vreemde taal geleerd in de rest van de Verenigde Staten.<br />
<br />
===Gezondheidszorg===<br />
Vaak wordt gedacht dat in de Verenigde Staten geen landelijke gezondheidszorg bestaat, die door de overheid wordt gefinancierd. Dit fout, aangezien dit wel bestaat door programma's als [[Medicare]] en [[Mediaid]]. Maar, in vergelijking met veel andere westerse landen is het Amerikaans gezondheidssysteem door de overheid minder uitgebreid. Hierdoor wordt meer geregeld door de verzekeringsmaatschappijen. In de Verenigde Staten is men ook niet verplicht om een zorgverzekering te hebben. Veel mensen met een laag inkomen of een chronische ziekte hebben hierdoor geen verzekering. De kosten van gezondheidszorg zijn ook vaak duurder dan in Europa. Aan de andere kant hebben de Verenigde Staten wel veel vernieuwingen in de gezondheidszorg. Zo zijn er behandelingen mogelijk voor bepaalde ziekten die in Europa niet mogelijk zijn. In de Verenigde Staten gaat er al jarenlang de discussie om een landelijke, verplichte zorgverzekering te maken, aangezien dit een hoop geld zou besparen en de zorg voor iedereen toegankelijk zou maken. Veel Amerikanen zijn hier echter tegen. In 2010 werd de ''Affordable Care Act'' (beter bekend als [[Obamacare]]) door het Amerikaans Congres aangenomen. Deze wet zorgt voor een zorgverzekering voor mensen die dit anders niet kunnen betalen. <br />
<br />
De kwaliteit van de gezondheidszorg verschilt erg per staat, aangezien de staten hier verantwoordelijk voor zijn. De staat Vermont is de enige staat met een verplichte zorgverzekering vergelijking met in Europa.<br />
<br />
== Geografie ==<br />
=== Bestuurlijke indeling ===<br />
{{Zie hoofdartikel|Lijst van staten en territoria van de Verenigde Staten}}<br />
{{Kolommen2<br />
| Kolom2=<br />
[[Bestand:Staten VS.png|475px|center|De staten van de Verenigde Staten]]<br />
'''Overzeese gebieden'''<br />
* {{VI}} - [[Charlotte Amalie]]<br />
* {{AS}} - [[Pago Pago]]<br />
* {{GU}} - [[Hagåtña]]<br />
* {{UM}} - ''Geen hoofdstad''<br />
* {{MP}} - [[Saipan]]<br />
* {{PR}} - [[San Juan (Puerto Rico)|San Juan]]<br />
'''Federaal district'''<br />
* [[Bestand:Flag_of_the_District_of_Columbia.svg|20px|border]] [[Washington D.C.]] <br />
| Kolom1=<br />
{{Kolommen<br />
| Kolom1=<br />
* [[Bestand:Flag_of_Alabama.svg|20px|border]] [[Alabama]] - [[Montgomery]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Alaska.svg|20px|border]] [[Alaska]] - [[Juneau]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Arizona.svg|20px|border]] [[Arizona (staat)|Arizona]] - [[Phoenix]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Arkansas.svg|20px|border]] [[Arkansas (staat)|Arkansas]] - [[Little Rock]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_California.svg|20px|border]] [[Californië]] - [[Sacramento]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Colorado.svg|20px|border]] [[Colorado (staat)|Colorado]] - [[Denver]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Connecticut.svg|20px|border]] [[Connecticut]] - [[Hartford]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Delaware.svg|20px|border]] [[Delaware]] - [[Dover]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Florida.svg|20px|border]] [[Florida (staat)|Florida]] - [[Tallahassee]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Georgia_(U.S._state).svg|20px|border]] [[Georgia (staat)|Georgia]] - [[Atlanta]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Hawaii.svg|20px|border]] [[Hawaï]] - [[Honolulu]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Idaho.svg|20px|border]] [[Idaho]] - [[Boise]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Illinois.svg|20px|border]] [[Illinois (staat)|Illinois]] - [[Springfield]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Indiana.svg|20px|border]] [[Indiana]] - [[Indianapolis]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Iowa.svg|20px|border]] [[Iowa (staat)|Iowa]] - [[Des Moines]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Kansas.svg|20px|border]] [[Kansas (staat)|Kansas]] - [[Topeka]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Kentucky.svg|20px|border]] [[Kentucky]] - [[Frankfort]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Louisiana.svg|20px|border]] [[Louisiana (staat)|Louisiana]] - [[Baton Rouge]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Maine.svg|20px|border]] [[Maine]] - [[Augusta (Maine)|Augusta]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Maryland.svg|20px|border]] [[Maryland]] - [[Annapolis]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Massachusetts.svg|20px|border]] [[Massachusetts]] - [[Boston]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Michigan.svg|20px|border]] [[Michigan]] - [[Lansing]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Minnesota.svg|20px|border]] [[Minnesota]] - [[Saint Paul]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Mississippi_"New_Magnolia_Flag".svg|20px|border]] [[Mississippi (staat)|Mississippi]] - [[Jackson]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Missouri.svg|20px|border]] [[Missouri (staat)|Missouri]] - [[Jefferson City]]<br />
| Kolom2=<br />
* [[Bestand:Flag_of_Montana.svg|20px|border]] [[Montana (staat)|Montana]] - [[Helena]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Nebraska.svg|20px|border]] [[Nebraska]] - [[Lincoln (Nebraska)|Lincoln]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Nevada.svg|20px|border]] [[Nevada (staat)|Nevada]] - [[Carson City]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_New_Hampshire.svg|20px|border]] [[New Hampshire]] - [[Concord]] <br />
* [[Bestand:Flag_of_New_Jersey.svg|20px|border]] [[New Jersey]] - [[Trenton]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_New_Mexico.svg|20px|border]] [[New Mexico]] - [[Santa Fe]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_New_York.svg|20px|border]] [[New York (staat)|New York]] - [[Albany]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_North_Carolina.svg|20px|border]] [[North Carolina]] - [[Raleigh]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_North_Dakota.svg|20px|border]] [[North Dakota]] - [[Bismarck]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Ohio.svg|20px|border]] [[Ohio (staat)|Ohio]] - [[Columbus (Ohio)|Columbus]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Oklahoma.svg|20px|border]] [[Oklahoma]] - [[Oklahoma City]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Oregon.svg|20px|border]] [[Oregon]] - [[Salem (Oregon)|Salem]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Pennsylvania.svg|20px|border]] [[Pennsylvania]] - [[Harrisburg]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Rhode_Island.svg|20px|border]] [[Rhode Island (staat)|Rhode Island]] - [[Providence]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_South_Carolina.svg|20px|border]] [[South Carolina]] - [[Columbia (South Carolina)|Columbia]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_South_Dakota.svg|20px|border]] [[South Dakota]] - [[Pierre]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Tennessee.svg|20px|border]] [[Tennessee]] - [[Nashville (Tennessee)|Nashville]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Texas.svg|20px|border]] [[Texas]] - [[Austin]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Utah.svg|20px|border]] [[Utah]] - [[Salt Lake City]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Vermont.svg|20px|border]] [[Vermont]] - [[Montpelier]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Virginia.svg|20px|border]] [[Virginia]] - [[Richmond]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Washington.svg|20px|border]] [[Washington (staat)|Washington]] - [[Olympia]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_West_Virginia.svg|20px|border]] [[West Virginia]] - [[Charleston]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Wisconsin.svg|20px|border]] [[Wisconsin]] - [[Madison]]<br />
* [[Bestand:Flag_of_Wyoming.svg|20px|border]] [[Wyoming]] - [[Cheyenne]]<br />
}}<br />
}}<br />
<br />
=== Landschap ===<br />
[[File:Western_Kansas-High_Plains_Nicodemus.JPG|right|300px|thumb|De [[Great Plains]]]]<br />
De staten op het vasteland van de Verenigde Staten worden de ''48 aaneengesloten staten'' genoemd, aangezien ze alleemaal aan minstens één andere staat grenzen. [[Alaska]] en [[Hawaï]] zijn hierdoor de enige staten die niet aan een andere staat grenzen. De 48 aaneengesloten staten kunnen weer verdeeld worden in zeven gebieden. In het westen is er de [[Pacific Coast Range]] aan de [[Stille Oceaan]]. Dit is een kustgebergte, waardoor kust hier erg bergachtig is. Ten oosten van de Pacific Coast Range liggen de [[Rocky Mountains]], die ook van het noorden naar het zuiden lopen. De Rocky Mountains zijn het hoogste gebergte van Verenigde Staten met [[Mount Elbert]] als hoogste punt. Tussen de Rocky Mountains en de [[Mississippi (rivier)|Mississippi]] liggen de [[Great Plains]] die ook wel bekend staan als de [[prairi]]'s. Veel landbouwproducten komen uit dit gebied. De Mississippi-vlakte in het zuiden is ook een belangrijk landbouwgebied voor bijvoorbeeld katoen. Dit gebied bestaat uit laagland en heeft ook te make met veel moerassen en meren. In het noordoosten ligt de streek [[New England]], dat een kleinschalig landbouwgebied is. In het zuiden hiervan ligt de Amerikaanse oostkust, die grenst aan de [[Atlantische Oceaan]]. Hier vindt men veel grote steden. Ten westen van deze streek liggen de [[Appalachen]]. <br />
<br />
[[File:Canyon_River_Tree_(165872763).jpeg|left|300px|thumb|De [[Grand Canyon]]]]<br />
Aan de grens met Canada liggen de zogeheten [[Grote Meren]], waaronder het [[Michiganmeer]], het [[Ontariomeer]] en het [[Eriemeer]]. Hier vindt men ook de [[Niagarawatervallen]]. Op het Michiganmeer na worden alle meren gedeeld tussen Canada en de Verenigde Staten. De grens in het zuiden wordt gevormd door de [[Rio Grande]]. De Mississippi is de grootste en belangrijkste rivier in de Verenigde Staten (en Noord-Amerika). Deze rivier mondt uit in de [[Golf van Mexico]]. Andere belangrijke rivieren zijn de [[Missouri (rivier)|Missouri]], de [[Yukon]], de [[Colorado (rivier)|Colorado]], de [[Arkansas (rivier)|Arkansas]] en de [[Columbia River]]. De rivieren kunnen grote delen wegslijten uit het land zo ontstaan vele kloven in de VS. Een voorbeeld daarvan is de [[Grand Canyon]], die is al flink weggesleten door de Colorado.<br />
<br />
Alaska heeft in het noorden te maken met [[toendra]]'s, waardoor het grootste gedeelte van de bevolking in het zuiden woont. De kust van Alaska heeft veel inhammen en eilanden. Alaska staat bekend om zijn grote bosgebieden, maar ook vanwege zijn rijkdom in grondstoffen, zoals aardolie, goud en andere metalen. Hawaï bestaat uit meerdere eilanden in de Stille Oceaan en ligt als enige staat niet in Noord-Amerika, maar in [[Oceanië]]. Hawaï staat bekend om zijn tropische landschappen, maar ook vanwege zijn vulkanen. Hawaï heeft het hoogste aantal actieve vulkanen van alle Amerikaanse staten.<br />
<br />
===Steden=== <br />
{| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"<br />
! colspan="11" align="center" | 25 grootste Amerikaanse steden<br />
|-<br />
! rowspan="26" width:150 |<br /><br />
[[File:New_york_times_square-terabass.jpg|200px|New York City]]<br />[[New York City]]<br /><br />
[[File:Chicago_River_ferry.jpg|200px|Chicago]]<br />[[Chicago]]<br /><br />
[[File:Saint_Mary's_Basilica001.jpg|200px]]<br />[[Phoenix]]<br /><br />
[[File:Casa_Rio_in_San_Antonio.jpg|200px]]<br />[[San Antonio]]<br /><br />
! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Nummer<br />
! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Stad<br />
! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Inwoners<br />
! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Staat/district<br />
! rowspan="26" width:150 |<br />
[[File:Venice_Beach,_Los_Angeles,_CA_01_(cropped).jpg|200px|Los Angeles]]<br />[[Los Angeles]]<br /><br />
[[File:Texas_medical_center.jpg|200px|Houston]]<br />[[Houston]]<br /><br />
[[File:North_facade_of_College_Hall,_Penn_Campus.jpg|200px]]<br />[[Philadelphia]]<br /><br />
[[File:Balboa_Park,_San_Diego,_CA,_USA_-_panoramio_(9).jpg|200px]]<br />[[San Diego]]<br /><br />
|- <br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 1 || align="left" | '''[[New York City]]''' || align="left" | {{formatnum:8,468,000}} || [[New York (staat)|New York]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 2 || align="left" | '''[[Los Angeles]]''' || align="left" | {{formatnum:3,979,576}} || [[Californië]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 3 || align="left" | '''[[Chicago]]''' || align="left" | {{formatnum:2,693,976}} || [[Illinois]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 4 || align="left" | '''[[Houston]]''' || align="left" | {{formatnum:2,320,268}} || [[Texas]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 5 || align="left" | '''[[Phoenix]]''' || align="left" | {{formatnum:1,680,992}} || [[Arizona]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 6 || align="left" | '''[[Philadelphia]]''' || align="left" | {{formatnum:1,584,064}} || [[Pennsylvania]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 7 || align="left" | '''[[San Antonio]]''' || align="left" | {{formatnum:1,547,253}} || [[Texas]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 8 || align="left" | '''[[San Diego]]''' || align="left" | {{formatnum:1,423,851}} || [[Californië]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 9 || align="left" | '''[[Dallas]]''' || align="left" | {{formatnum:1,343,573}} || [[Texas]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 10 || align="left" | '''[[San Jose]]''' || align="left" | {{formatnum:1,021,795}} || [[Californië]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 11 || align="left" | '''[[Austin]]''' || align="left" | {{formatnum:978,908}} || [[Texas]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 12 || align="left" | '''[[Jacksonville]]''' || align="left" | {{formatnum:911,507}} || [[Florida]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 13 || align="left" | '''[[Fort Worth]]''' || align="left" | {{formatnum:909,585}} || [[Texas]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 14 || align="left" | '''[[Columbus (Ohio)|Columbus]]''' || align="left" | {{formatnum:898,553}} || [[Ohio]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 15 || align="left" | '''[[Charlotte]]''' || align="left" | {{formatnum:885,708}} || [[North Carolina]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 16 || align="left" | '''[[San Francisco]]''' || align="left" | {{formatnum:881,549}} || [[Californië]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 17 || align="left" | '''[[Indianapolis]]''' || align="left" | {{formatnum:876,384}} || [[Indiana]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 18 || align="left" | '''[[Seattle]]''' || align="left" | {{formatnum:753,675}} || [[Washington (staat)|Washington]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 19 || align="left" | '''[[Denver]]''' || align="left" | {{formatnum:727,211}} || [[Colorado]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 20 || align="left" | '''[[Washington D.C.]]''' || align="left" | {{formatnum:705,749}} || ''District of Columbia''<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 21 || align="left" | '''[[Boston]]''' || align="left" | {{formatnum:692,600}} || [[Massachusetts]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 22 || align="left" | '''[[El Paso]]''' || align="left" | {{formatnum:681,728}} || [[Texas]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 23 || align="left" | '''[[Nashville (Tennessee)|Nashville]]''' || align="left" | {{formatnum:670,820}} || [[Tennessee]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 24 || align="left" | '''[[Detroit]]''' || align="left" | {{formatnum:670,031}} || [[Michigan]]<br />
|-<br />
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 25 || align="left" | '''[[Oklahoma City]]''' || align="left" | {{formatnum:655,057}} || [[Oklahoma]]<br />
|-<br />
|}<br />
<br />
===Klimaat===<br />
[[File:Katrina-new-orleans-flooding3-2005.jpg|right|300px|thumb|New Orleans na de orkaan Katrina in 2005]]<br />
De Verenigde Staten hebben veel verschillende soorten klimaten. Het zuidwesten heeft een [[woestijnklimaat]], waar weinig neerslag valt. Dit is de staten Arizona en het zuiden van Californië. Het noordwesten heeft een [[zeeklimaat]] met koele zomers en zachte winters. Meer naar het oosten liggen de Rocky Mountains met een [[hooggebergteklimaat]]. Hier is het over het algemeen erg koud en valt veel sneeuw. Ten oosten ligt een [[steppeklimaat]], dat ook erg droog is. Het noordoosten van de Verenigde Staten hebben een [[landklimaat]] tot een gematigd zeeklimaat. Afhankelijk van het gebied heeft men zachte tot zware winters met koele zomers. Het zuidoosten heeft een [[subtropisch klimaat]] waarin vaak niet tot nauwelijks sneeuw valt. Alaska heeft in het zuiden een landklimaat en in het noorden een [[toendraklimaat]] en [[poolklimaat]]. Hawaï heeft een [[tropisch klimaat]]. <br />
<br />
Daarnaast hebben de Verenigde Staten nog met extreme weersomstandigheden hebben. Zo zijn er nog het hele land zware onweersbuien met grote hagelstenen, zware windstoten en harde regen. In het zuidoosten zijn er vaak [[orkaan|orkanen]]. Orkanen zijn enorme windhozen met veel regen en hoge windsnelheden, die ontstaan op de oceaan en vervolgens naar het landgaan. Als zij aan land komen lossen ze vrij snel op, maar ze kunnen wel veel schade veroorzaken. Vooral Florida en de staten aan de [[Golf van Mexico]] hebben hier last van. Hoewel veel gebouwen zijn aangepast om orkanen te weerstaan en er schadefondsen zijn, kunnen ze wel veel schade veroorzaken. Een bekend voorbeeld hiervan is de orkaan [[Katrina]], die in 2005 zorgde voor een overstroming van de stad [[New Orleans]]. Het midden van het land heeft veel te maken met [[tornado|tornado's]], dat windhozen zijn op land met een kleiner oppervlak hebben. Het gebied dat hier last van heeft wordt de [[Dust Bowl]] genoemd. Tornado's zorgen over het algemeen voor minder schade dan orkanen, aangezien ze een kleiner oppervlak hebben.<br />
<br />
===Natuur===<br />
[[File:Bald_Eagle,_Ontario_forest.jpg|left|300px|thumb|De [[Amerikaanse zeearend]], het nationale symbool van de Verenigde Staten.]]<br />
De Verenigde Staten hebben een speciale dienst voor nationale park en andere natuurgebieden, de [[National Park Service]]. Deze dienst onderhoudt 423 gebieden, waaronder zo'n 50 nationale parken. Het eerste nationale park in de Verenigde Staten (en in de wereld) is [[Yellowstone]], dat in 1872 gesticht is. Yellowstone is tevens een van de grootste nationale parken. Het park staat bekend om zijn [[geiser]]s en zijn warme bronnen. Onder het park ligt namelijk een enorm grote vulkaan, die momenteel slaapt. Een ander bekend nationaal park is de [[Grand Canyon]], dat bekend staat om zijn kloven. Deze zijn door de eeuwen geslepen door de rivier de Colorado. [[Yosemite]] is ook een bekend nationaal park en is een van de drukst bezochte nationale parken. Andere nationale parken zijn [[Death Valley]], [[Sequioa]], [[Redwood]], [[Everglades]], [[Great Smoky Mountains]] en [[Olympic National Park]]. <br />
<br />
Door de grootste van het land en de veelzijdigheid aan klimaat en landschappen komen er maar liefst 21.717 soorten dieren en planten voor in de Verenigde Staten. De [[Amerikaanse zeearend]] is de nationale vogel van de Verenigde Staten en een symbool voor het land. Een deel van de dieren in de Verenigde Staten zijn geïntroduceerd door Europese kolonisten, zoals paarden. Hierdoor komen diersoorten uit Europa nu (in het wild) voor in de Verenigde Staten. Toch zijn er ook veel dieren die enkel in de Verenigde Staten voorkomen. Voorbeelden zijn de [[wasbeer]], de [[coyote]], de [[grizzlybeer]], de [[Amerikaanse krokodil]], het [[prairihondje]], de [[bizon]], de [[kalkoen]] en het [[stinkdier]]. Daarnaast komen er nog verschillende soorten bevers, vossen, beren, herten, eekhoorns en wolven voor.<br />
<br />
== Cultuur ==<br />
[[File:Grant_Wood_-_American_Gothic_-_Google_Art_Project.jpg|left|250px]]<br />
===Beeldende kunst===<br />
De eerste Amerikaanse kunst werd gemaakt door de inheemse inwoners van het land, waarvan veel nog steeds aanwezig is. In de 18e eeuw begon de bloei van de Amerikaanse kunst. Veel schilderijen en beelden stonden in het teken van de onafhankelijkheidsoorlog en de Amerikaanse Revolutie. Zij beeldden belangrijke figuren en monumenten van de revolutie uit. Hierdoor werd een nationaal gevoel teweeggebracht. Hierna kwam de [[romantiek]] naar de Verenigde Staten, die als doel had het bijzondere, Amerikaanse landschap uit te beelden. [[Thomas Cole]] is een belangrijke schilder van deze Amerikaanse renaissance. Na de Burgeroorlog ging men zich echter meer richten op het realisme, dat alles zo realistisch (als een foto) wilde afbeelden. Het Amerikaanse realisme bleef belangrijk tot aan de 20e eeuw. Het schilderij ''[[American Gothic]]'' van [[Grant Wood]] is een bekend voorbeeld van Amerikaanse, realistische kunst. <br />
<br />
Een andere bekende Amerikaanse schilder is [[Andy Warhol]]. Warhol is bekend vanwege zijn [[pop art]]. Zij schilderij ''[[Marilyn Diptych]]'', dat filmactrice [[Marilyn Monroe]] uitbeeldt, is wereldberoemd. [[Thomas Kinkade]], ook wel bekend als de ''lichtschilder'' wordt vaak de meest gehate Amerikaanse kunstenaar genoemd. Hij schilderde veel afbeeldingen voor puzzels, ansichtkaarten en posters en zijn kunst vaak als [[kitsch]] gezien. Toch zijn schilderijen van Kinkade wereldwijd bekend. <br />
<br />
===Feestdagen===<br />
In de Verenigde Staten worden net als in veel westerse landen de christelijke feestdagen gevierd; namelijk [[Pasen]] en [[Kerst]]. Daarnaast zijn er nog een aantal feestdagen die enkel (of bijna alleen) in de Verenigde Staten gevierd worden, namelijk:<br />
[[Bestand:Balles-à-leunettes_Halloween.jpg|right|300px|thumb|In de Verenigde Staten is het traditie om een [[pompoen]] uit te hollen, een gezicht erin te snijden en een kaars erin te zetten tijden Halloween.]]<br />
[[Bestand:Obama_ThanksGiving_Turkey_Pardon_2009.jpg|right|300px|thumb|Tijdens Thanksgiving Day is het de traditie dat de Amerikaanse president een [[kalkoen]] gratie verleent. Deze kalkoen wordt dan niet geslacht.]]<br />
* [[Columbusdag]] (12 oktober) - op deze dag herdenkt men de aankomst van [[Christoffel Columbus]] op het Amerikaanse continent. In sommige delen van de Verenigde Staten herdenkt men echter de inheemse inoners. <br />
* [[Groundhog Day]] (2 februari) - op deze dag zou de [[bosmarmot]] uit zijn winterslaap ontwaken. Als de marot uit zijn hol komt en zijn eigen schaduw ziet en terug zou keren in zijn hol, zou de winter nog zes weken duren. Doet hij dit niet, dan is de winter bijna afgelopen. <br />
* [[Halloween]] (31 oktober) - deze feestdag komt oorspronkelijk uit de Verenigde Staten, maar wordt tegenwoordig wereldwijd gevierd. Op deze dag gaan kinderen de deuren verkleed langs om snoep te vragen. Jongeren en jongvolwassenen gaan vaak op deze dag naar Halloweenfeestjes. <br />
* [[Independence Day]] (4 juli) - op deze dag herdenkt men het verklaren van de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten. Op deze dag worden vaak parades, picknicks en barbecues gehouden. <br />
* [[Labor Day]] (5 september) - op deze dag zijn mensen die werken vaak vrij. Dit wordt gezien als het einde van de zomer. <br />
* [[Martin Luther Kingdag]] (derde maandag van januari) - op deze dag eert men de Amerikaanse mensenrechtenactivist [[Martin Luther King]]. Op deze dag zijn vaak demonstraties voor vrede, gelijkheid en rechtvaardigheid. Ook houdt men veel vrijwilligersactiviteiten. <br />
* [[Memorial Day]] (laatste maandag van mei) - op deze dag herdenkt men alle overleden Amerikaanse militairen. Veel Amerikanen bezoeken dan een van de militaire begraafplaatsen in de Verenigde Staten. Ook worden de graven voorzien van een Amerikaans vlaggetje. <br />
* [[Patriot Day]] (11 september) - op deze dag herdenkt men de [[aanslagen op 11 september 2001]]. Dit is een dag van nationale rouw en is opgedragen aan de slachtoffers van de aanslagen. <br />
* [[President's Day]] (22 februari/12 februari) - op deze dag worden alle Amerikaanse presidenten herdacht, voornamelijk presidenten [[George Washington]] en [[Abraham Lincoln]]. <br />
* [[Thanksgiving Day]] (vierde donderdag van november) - op deze dag herdenkt men de hulp die de inheemse inwoners gaven aan de pelgrims tijdens hun eerste winter in de Verenigde Staten. Traditioneel wordt de hele familie uitgenodigd voor een diner, waarbij de kalkoen het belangrijkste is. <br />
* [[Veterans Day]] (11 november) - op deze dag herdenkt men alle Amerikaanse veteranen die in oorlogen hebben meegevochten. <br />
* [[Juneteenth]] (17 juni) - op deze dag wordt de bevrijding van de slaven in de Verenigde Staten herdacht. Op de dag vinden veel voorlezingen plaats uit de werken van beroemde Afro-Amerikaanse schrijvers, worden historische gebeurtenissen nagespeeld en vinden veel feesten en markten plaats.<br />
Daarnaast worden er nog buitenlandse feestdagen in de Verenigde Staten gevierd, door het hoge aantal immigranten. In de grote steden wordt vaak de Ierse feestdag [[St. Patrick's Day]] (17 maart) gevierd en in het zuidwesten de Mexicaanse feestdag [[Cinco de mayo]] (5 mei).<br />
<br />
===Film===<br />
[[File:81st_Academy_Awards_Ceremony.JPG|left|300px|thumb|Hollywood staat ook bekend om zijn filmpremieres en awarduitreikingen. De [[Acamedy Awards]] (beter bekend als de ''Oscars'') zijn de bekendste awards.]]<br />
De Verenigde Staten zijn wereldwijd de belangrijkste maker en verspreider van films. De Amerikaanse filmindustrie is wereldwijd bekent. Na [[India]] maken de Verenigde Staten de meeste films wereldwijd. Deze positie kregen de Verenigde Staten in de jaren 1920, toen films nog geluidloos waren. Amerikaanse filmbedrijven, zoals [[MGM]], [[20th Century Fox]], [[Universal]] en [[Paramount Pictures]], hebben bij gedragen aan veel filmtechnieken, zoals de kleurenfilm en de geluidsfilm. De filmindustrie van de Verenigde Staten zit grotendeels in [[Hollywood]] in de staat Californië. Hier wonen ook veel filmsterren en andere beroemdheden. Oude Amerikaanse films, van de jaren 1920 tot aan de jaren 1960, worden ook aangeduid als de ''Old Hollywood Cinema''. Vaak wordt het jaar 1939 gezien als het hoogtepunt van de Amerikaanse film, toen de epische dramafilm ''[[Gone with the Wind]]'' als beste film werd gezien. Andere bekende films uit het gouden tijdperk van de Amerikaanse film zijn onder andere ''[[King Kong]]'', ''[[The Wizard of Oz]]'', ''[[Citizen Kane]]'' en ''[[West Side Story]]''. De Amerikaanse [[musicalfilm]] was toen het dominante genre. Uit deze tijd komen ook veel van de klassieke films van [[Walt Disney]], die veel betekent voor de technieken in de animatiefilm. <br />
<br />
Vanaf de jaren 70 gingen filmmakers zich meer richten op [[blockbuster]]s. Dit had met de opkomst van de [[televisie]] te maken. De blockbuster moest ervoor zorgen dat meer mensen naar de bioscoop zouden gaan en bood dingen aan die de televisie toentertijd niet kon bieden. Blockbusters stonden bijvoorbeeld bekend om hun enorme sets en speciale effecten. Bekende voorbeelden van deze films zijn ''[[Indiana Jones]]'', ''[[Star Wars]]'' (beide door [[George Lucas]]) en ''[[Jaws]]''. Veel van deze films hebben tot op de dag van vandaag een grote impact in de populaire cultuur. <br />
<br />
===Literatuur===<br />
{{Zie hoofdartikel|Amerikaanse literatuur}}<br />
[[Bestand:Moby_Dick_p510_illustration.jpg|right|220px|thumb|De walvis Moby-Dick, uit het gelijknamige boek van Herman Melville, is waarschijnlijk een van de bekendste figuren uit de Amerikaanse literatuur.]]<br />
Al voor de onafhankelijkheid waren er Amerikaanse schrijvers en verhalen, maar deze waren internationaal niet bekend. Tijdens de Amerikaanse Revolutie werden de boeken van [[Benjamin Franklin]] en [[Thomas Paine]] (een Brit die naar de VS verhuisde) bekend. Hierna begon een periode waarin de Amerikaanse literatuur zich vormde met verhalen van [[Washington Irving]] (''[[The Legend of Sleepy Hollow]]'') en de gedichten van [[Edgar Allan Poe]] (''[[The Raven]]''). Poe was de eerste Amerikaanse schrijvers die van zijn gedichten kon leven. Toen de [[romantiek]] de Verenigde Staten bereikten hield men zich meer bezig met activisme en de natuur. De belangrijkste figuren van het [[transcendentalisme]] zijn [[Ralph Waldo Emerson]] en [[Henry David Thoreau]]. Dit maakte de weg vrij voor de Amerikaanse renaissance, met de bekende schrijvers [[Herman Melville]] (''[[Moby-Dick]]'') en [[Nathaniel Hawthorne]] (''[[The Scarlet Letter]]''). Beide boeken zijn voorbeelden van de [[grote Amerikaanse roman]], die de ziel van de Verenigde Staten weergeeft. Later in de 19e eeuw werden dichteres [[Emily Dickenson]] en schrijvers [[Henry James]] en [[Mark Twain]] (''[[De avonturen van Tom Sawyer]]'') bekend. ''[[De hut van Oom Tom]]'' van [[Harriet Beecher Stowes]] was de grootste bestseller van de 19e eeuw in Engelstalige literatuur. <br />
<br />
De 20e eeuw zag schrijvers als [[Theodore Dreiser]], [[Jack London]] en [[Gertrude Stein]]. Tussen de wereldoorlogen werd de [[Lost Generation]] bekend, waartoe de bekendste Amerikaanse schrijvers behoren. Voorbeelden zijn [[F. Scott Fitzgerald]] (''[[The Great Gatsby]]''), [[Ernest Hemingway]] (''[[The Sun Also Rises]]''), [[John Steinbeck]] (''[[East of Eden]]'') en [[William Faulkner]] (''[[The Sound and the Fury]]''). Na de Tweede Wereldoorlog zag men veel dystopische romans opkomen, die een vreselijke toekomst voorspellen, zoals ''[[Fahrenheit 451]]'' van [[Ray Bradbury]]. Daarnaast werden de immigrantenliteratuur van [[Vladimir Nabokov]], de onthullende literatuur van [[Sylvia Plath]] (''[[The Bell Jar]]'') en [[J.D. Salinger]] (''[[The Catcher in the Rye]]''), de fictie van [[Kurt Vonnegut]] (''[[Slaughterhous Five]]'') en [[Harper Lee]] (''[[To Kill a Mockingbird]]'') en de literatuur van minderheden (zoals ''[[The Invisible Man]]'' van [[Ralph Ellison]]) internationaal bekend.<br />
<br />
Tegenwoordig zijn [[Stephen King]], [[Stephenie Meyer]] en [[Suzanne Collins]] enkele van de bekendste Amerikaanse schrijvers. Daarnaast staan de Verenigde Staten nog bekend om hun [[stripboek]]en. Bekende strips volgen superhelden ''[[Superman]]'' en ''[[Spiderman]]'' en grappige strips, zoals ''[[Garfield]]'' en ''[[Peanuts]]''.<br />
<br />
===Werelderfgoed===<br />
In de Verenigde Staten zijn er 24 monumenten, plaatsen en parken die als werelderfgoed zijn aangewezen. Dit zijn:<br />
{{Kolommen2<br />
| Kolom1=<br />
* [[Mesa Verde National Park]]<br />
* [[Yellowstone National Park]]<br />
* [[Grand Canyon|Grand Canyon National Park]]<br />
* [[Everglades National Park]]<br />
* [[Independence Hall]]<br />
* [[Kluane]]/[[Wrangell-St. Elias]]/[[Glacier Bay]]/[[Tatshenshini-Alsek]] (gedeeltelijk in Canada)<br />
* [[Redwood National Park]]<br />
* [[Mammoth Cave National Park]]<br />
* [[Olympic National Park]]<br />
* [[Historisch Cahokia Mounds]]<br />
* [[Great Smoky Mountains National Park]]<br />
* [[La Fortaleza]] en de nationale historische site van [[San Juan]] in [[Puerto Rico]]<br />
| Kolom2=<br />
* [[Vrijheidsbeeld]]<br />
* [[Yosemite National Park]]<br />
* [[Monticello]] en [[University of Virginia]] in [[Charlottesville]]<br />
* [[Chaco-cultuur]]<br />
* [[Hawaii Volcanoes National Park]]<br />
* [[Taos Pueblo]]<br />
* [[Carlsbad Caverns National Park]]<br />
* [[Waterton Glacier International Peace Park]] (gedeeltelijk in Canada)<br />
* [[Papahānaumokuākea]]<br />
* [[Monumentale grondwerken van Poverty Point]]<br />
* [[Missies van San Antonio]]<br />
* De [[20e-eeuwse architectuur van Frank Lloyd Wright]]<br />
}}<br />
[[File:Redwood_Creek_Overlook.jpg|center|900px|thumb|Uitzicht op het [[Redwood National Park]]]]<br />
<br />
===Eten===<br />
[[File:Carnegie_Deli_Strawberry_Cheesecake.jpg|right|300px|thumb|Een stuk [[cheesecake]]. De cheesecake komt oorspronkelijk uit New York.]]<br />
De Amerikaanse keuken is beïnvloedt door de Europese, inheemse en Latijns-Amerikaanse keuken. Ook zijn er veel invloeden van de gerechten, die immigranten uit Azië en Afrika. Internationaal is de Amerikaanse keuken vooral bekend door zijn [[fastfood]]. Bekende gerechten, zoals de [[hotdog]], de [[hamburger]] en de [[milkshake]], zijn hier voorbeelden van. Fastfoodketens als [[McDonald's]], [[Kentucky Fried Chicken]] en [[Burger King]] zijn dan ook internationaal bekend. Ook ketens als koffiehuis [[Starbucks]] zitten in veel landen. De [[cheesecake]] (soort van kwarktaart), de [[brownie]], [[popcorn]], [[cornflakes]] en [[chickenwings]] zijn hierdoor ook internationaal bekend. <br />
<br />
Het ontbijt is een echte maaltijd met vruchtensap, cornflakes, eieren met spek en pancakes (dat zijn kleine, dikke pannenkoeken met stroop). De lunch is heel weinig; een sandwich, een hamburger of een hotdog en soms een stuk cheesecake (dat is een kwarktaart) of apple pie (appeltaart). Het diner, waar ze ruim een uur mee bezig zijn, is heel veel, vaak met rund- of kippenvlees. Daarbij worden enorme steaks (stuk vlees) zoals de T-Bone (soort steak) gegeten. Als je het in een restaurant niet op kan dan vraag je de serveerster om een doggy bag (dat is een plastic zak waar je het restant in kunt doen voor de hond). Elke streek in Amerika heeft zijn eigen specialiteiten. In Texas zijn veel gerechten beïnvloed door de Mexicaanse keuken. Hierdoor ontstond een combinatie die de [[Tex-Mex]]-keuken wordt genoemd. Voorbeelden van gerechten uit deze keuken zijn [[nacho's]] en [[chili con carne]]. In [[New Orleans]] zijn vis, rijst, en schaaldieren heel beroemd. Mensen die naar Amerika verhuizen (immigranten) hebben hun gerechten meegebracht en vandaar dat je nu in het hele land Italiaanse pizzeria's en Chinese, Griekse of Franse restaurants kunt vinden.<br />
<br />
===Muziek===<br />
[[Bestand:Louis_Armstrong_restored.jpg|left|300px|thumb|[[Louis Armstrong]]]]<br />
De Verenigde Staten zijn ook de grootste muziekproducer ter wereld. Amerikaanse artiesten zijn daarom ook wereldberoemd. Amerikaanse muziek is beïnvloed door allerlei verschillende culturen uit Europa, Azië, Afrika en Latijns-Amerika. In de jaren 1920 werd onder meer [[jazz]]muziek bekend. [[Ella Fitzgerald]] wordt ook wel de ''Koningin van de Jazz'' genoemd. Jazz komt oorspronkelijk uit New Orleans, maar verspreidde zich door de gehele Verenigde Staten. Een ander belangrijk figuur in jazz is [[Louis Armstrong]]. Ondertussen werd ook de [[country]]muziek bekend. Countrymuziek komt uit de landelijke gebieden van de Verenigde Staten en had [[Johnny Cash]] als belangrijkste figuur. De bekendste Amerikaanse artiest is waarschijnlijk [[Elvis Presly]]; ''the King of Rock 'n Roll''. Hij is nog altijd een cultureel icoon. Zijn muziek is kenmerkend voor de jaren 50 en 60. In de jaren 50 ontstond de 'Motown-sound'. Dit is een muzieksoort die vooral werd gemaakt door getinte popsterren zoals [[Stevie Wonder]], [[the Jackson 5]], en [[the Supremes]]. Van the Jackson 5 zou uiteindelijk [[Michael Jackson]] wereldberoemd worden als de ''King of Pop''. <br />
<br />
Andere bekende Amerikaanse zangers en zangeressen zijn [[Tina Turner]], [[Whitney Houston]], [[Prince]], [[Mariah Carey]], [[Ariana Grande]], [[Janet Jackson]], [[Bob Dylan]], [[Aerosmith]], [[Eminem]], [[Kanye West]], [[Katy Perry]], [[Christina Aguilera]], [[Demi Lovato]], [[Frank Sinatra]], [[Billy Joel]], [[Britney Spears]], [[Lana Del Rey]], [[Lady Gaga]] en [[Billie Elish]].<br />
<br />
===Sport===<br />
[[File:Patriots-Steelers_2005.jpg|right|300px|thumb|Een wedstrijd [[American football]]]]<br />
Sport is een belangrijk onderdeel van de Amerikaanse cultuur. De vier belangrijkste en populairste sporten zijn [[baseball]], [[basketbal]], [[American football]] en [[ijshockey]]. De Verenigde Staten zijn hierdoor een van de weinige landen, waar [[voetbal]] niet echt bekend is. American football is namelijk iets heel anders dan het voetbal dat men in de rest van de wereld kent. Het bekendste Amerikaanse jaarlijkse sportevenement is de [[Super Bowl]], dat de eindwedstrijd is voor NFL Championship Game (voor American football). De Super Bowl is vaak het best bekeken sportevenement van het jaar. Internationaal is het evenement ook bekend vanwege de halfuur-durende show in de pauze, waarbij veel beroemdheden optreden. Andere populaire sporten zijn zaalvoetbal, [[lacrosse]], [[volleybal]], [[rugby]], [[cricket]], [[handbal]] en [[atletiek]]. Autoraces zijn ook populair en worden veel gehouden.<br />
Ze trekken veel toeschouwers. Naast de officiële wedstrijden op het beroemde circuit van [[Indianapolis]] worden er ook races gehouden met opgevoerde, supersnelle, opgelapte wagens die in volle vaart op elkaar botsen.<br />
<br />
Sport speelt ook in het onderwijs een grote rol en er zijn vaak meerdere sportteams op middelbare scholen, hogescholen en universiteiten. Op middelbare scholen wordt nadruk gelegd op sport om een [[studiebeurs]] te krijgen. Student-atleten kunnen namelijk gesponsord worden en op deze manier hoeven ze zelf niet hun kosten om te gaan studeren te betalen (of volledig te betalen). Tussen verschillende scholen zijn er ook vaak wedstrijden.<br />
<br />
===Media===<br />
[[File:2012_DNC_day_3_Fox_News_(7959676796).jpg|left|300px|thumb|Vandaag de dag is [[Fox News Channel]] de populairste nieuwszender in de Verenigde Staten. Zij staan bekend om hun nieuwsuitzendingen, praatprogramma's en live-uitzendingen van bijvoorbeeld de presidentsverkiezingen.]]<br />
De Verenigde Staten zijn de grootste producent van (televisie)series ter wereld. De Verenigde Staten zijn daarom ook de geboorteplaats van veel televisiegenres, zoals de [[talentenjacht]], de [[realityshow]], de [[soap]] en de [[sitcom]]. Een sitcom is een comedyprogramma dat in een dagelijkse setting (zoals een huishouden of een werkplaats) zit. Sitcoms zijn erg populair in de Verenigde Staten en bekende sitcoms zijn ''[[Friends]]'', ''[[How I Met Your Mother]]'' en ''[[Modern Family]]''. De vier grootste televisienetwerken van de Verenigde Staten zijn [[ABC (zender)|ABC]], [[NBC]], [[CBS]] en [[Fox]]. Daarnaast zijn er nog televisiezenders die zich speciaal op kinderen ([[Nickelodeon]], [[Disney Channel]] en [[Cartoon Network]]) of jongeren ([[The CW]]) richten. Ook zijn er speciale nieuwszenders waar 24 uur per dag het laatste nieuws wordt uitgezonden, zoals [[CNN]] en [[Fox News Channel]]. Al sinds de jaren 80 zijn er in de Verenigde Staten speciale betaalzenders, zoals [[HBO]]. Sinds 2010 zijn ook de streamingdiensten in opkomst, zoals [[Netflix]], [[Disney+]] en [[Hulu]]. <br />
<br />
Sinds de 18e eeuw zijn er al kranten en tijdschriften actief in de Verenigde Staten. Nog steeds worden er veel kranten gelezen. De belangrijkste kranten zijn ''[[USA Today]]'', ''[[The Wall Street Journal]]'', ''[[The New York Times]]'' en ''[[The Washington Post]]''. Deze kranten worden verspreid door de gehele Verenigde Staten en sommige landen buiten de Verenigde Staten. Net als in veel andere landen verdienen veel kranten hun geld ook online. Veel staten en steden hebben hun eigen kranten, die veel gelezen worden. Bekende tijdschriften zijn ''[[Time]]'' en ''[[Newsweek]]''. Veel internationaal bekende websites, zoals [[Wikipedia]], [[Google]] en social-medianetwerken, zoals [[Twitter]], [[Facebook]] en [[Instagram]], komen uit de Verenigde Staten.<br />
<br />
==Politiek==<br />
[[File:Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg|right|300px|thumb|De ondertekening van de Amerikaanse grondwet gebeurde op 17 september 1787. Veel landen hebben een grondwet die geïnspireerd is door de Amerikaanse grondwet.]]<br />
De Verenigde Staten zijn constitutionele republiek met een presidenteel stelsel. Dit betekent dat het staatshoofd van het land een gekozen president is en het land een grondwet heeft. De [[Amerikaanse grondwet]] is de oudste grondwet ter wereld en is aangenomen in 1787. De grondwet verteld de taken van de president, het parlement en het Hooggerechtshof. Daarnaast maakt de grondwet een onderscheidt tussen de taken van de individuele staten en die van de federale (landelijke) overheid. Aan de Amerikaanse grondwet zijn artikelen toegevoegd, die de ''amendementen'' worden genoemd. Dit zijn er in totaal 27 en zijn toevoegingen aan de grondwet. De amendementen hebben er bijvoorbeeld voor gezorgd dat de slavernij officieel werd afgeschaft en vrouwen kunnen stemmen. De eerste tien amendementen werden tegelijkertijd met de grondwet aangenomen en worden de ''[[Bill of Rights]]'' genoemd. Hierin staan de vrijheden van burgers, waaronder de vrijheid van meningsuiting en het recht op het bezit van wapens. <br />
<br />
De grondwet is gebaseerd op het idee van de [[trias politici]] van de Fransman [[Montesquieu]]. De politieke macht in de Verenigde Staten is hierdoor gescheiden in drie machten:<br />
* De uitvoerende macht, bestaande uit de president en zijn regering. Op statelijk niveau is dit de gouverneur en zijn regering. <br />
* De wetgevende macht, bestaande uit het Amerikaans Congres. Op statelijk niveau is dit het congres van die staat. <br />
* De rechtsprekende macht, bestaande uit een heel rechtssysteem, waarvan het Hooggerechtshof de hoogste rechter is. Op statelijk niveau is dit het hooggerechtshof van die staat. <br />
In de volgende kopjes wordt functie iedere instantie beschreven. <br />
<br />
===President en zijn regering===<br />
{{Zie artikel|Lees ook [[president van de Verenigde Staten]] en [[vicepresident van de Verenigde Staten]]}}<br />
[[File:President_Joe_Biden_signs_executive_orders_on_health_care_access_and_affordability.jpg|left|300px|thumb|[[Joe Biden]] is sinds 20 januari 2021 de president van de Verenigde Staten.]]<br />
De president van de Verenigde Staten wordt internationaal gezien als ''de machtigste man ter wereld''. Aangezien de Verenigde Staten een [[supermacht]] zijn, heeft de president internationaal een belangrijke functie. De president heeft veel macht op het gebied van defensie (het leger) en buitenlandse zaken, maar heeft op binnenlands gebied weinig te zeggen. De president wordt eens in de vier jaar gekozen tijdens de presidentsverkiezingen. Een president mag sinds 1967 zich maar twee termijnen dienen als president. Dit betekent dat een zittend president zich een tweede keer verkiesbaar mag stellen. Als hij/zij dit wint, mag hij/zij dit niet voor een derde keer. Dit is bedacht na het presidentschap van Franklin D. Roosevelt, die maar liefst vier termijnen president was. Een president moet minstens 35 jaar oud zijn, de Amerikaanse nationaliteit hebben en in de Verenigde Staten geboren zijn of één van de ouders moet in de Verenigde Staten geboren zijn. De huidige president van de Verenigde Staten is [[Joe Biden]] namens de Democratische Partij. De ambtswoning van de president is het [[Witte Huis]]. <br />
<br />
De president wordt gesteund door de vicepresident, een soort van helper van de president. De Amerikaanse grondwet is onduidelijk over wat het vicepresidentschap precies inhoudt, waardoor het per president verschilt. Vaak is de vicepresident een belangrijke adviseur van de president. Daarnaast is vervangt de vicepresident de president bij ziekte of afwezigheid. De vicepresident volgt de president op als president (minstens tot aan de volgende verkiezingen) als de president overlijdt, wordt afgezet of aftreed. In de Amerikaanse geschiedenis zijn 4 presidenten vermoord, 4 presidenten zijn overleden tijdens hun presidentschap en 1 president trad vrijwillig af. In alle gevallen volgende de vicepresident hen op. Naast de vicepresident bestaat de Amerikaanse regering ook uit een verzameling van ministers, adviseurs, ambassadeurs en directeurs van agentschappen.<br />
<br />
===Het Amerikaans Congres===<br />
{{Zie hoofdartikel|Amerikaans Congres}}<br />
[[Bestand:Capitol,_Washington,_D.C._USA13.jpg|right|300px|thumb|Het [[Capitool]] is de plaats waar het Amerikaans Congres vergaderd.]]<br />
Het Amerikaans Congres is de wetgevende macht van de Verenigde Staten. Het congres zetelt in het [[Capitool]] en bestaat uit twee kamers:<br />
* Het [[Huis van Afgevaardigden (Verenigde Staten)|Huis van Afgevaardigden]] bestaande uit 435 leden, die iedere twee jaar door middel van verkiezingen worden gekozen. Ieder lid vertegenwoordigt een zogeheten kiesdistrict (een bepaald gebied in de Verenigde Staten). Het Huis van Afgevaardigden stemt als eerste over een wetsvoorstel, waarna het doorgaat naar de Senaat. Naast de 435 leden zijn er nog 6 leden die niet kunnen stemmen over wetten. Deze leden vertegenwoordigen Puerto Rico, Washington D.C., de Amerikaanse Maagdeneilanden, Amerikaans-Samoa, de Noordelijke Marianen en Guam. Enkel leden uit de 50 staten kunnen stemmen. Hoeveel afgevaardigden een staat krijgt hangt af van het aantal inwoners een staat heeft. <br />
* De [[Senaat (Verenigde Staten)|Senaat]] bestaande uit 100 leden, waarvan elke twee jaar een derde opnieuw wordt gekozen. Een senator blijft dus normaal zes jaar zitten. Iedere staat stuurt twee senatoren. De Senaat stemt als tweede over een wetsvoorstel. Toch wordt de Senaat als belangrijker gezien, aangezien de Senaat ook benoemingen voor ministers en rechters in het Hooggerechtshof goed moet keuren. De voorzitter van de Senaat is de vicepresident. Hij/zij geeft ook de beslissende stem als 50 senatoren voor en 50 senatoren tegenstemmen. <br />
Iedere twee jaar is er de zogeheten [[Election Day]]. Dit is de dag waarop Amerikanen naar de stembus gaan. Iedere twee jaar stemmen zij voor een afgevaardigde in hun kiesdistrict en daarnaast stemmen bepaalde staten in de senatorverkiezingen. Eens in de vier jaar worden op dezelfde dag de presidentverkiezingen gehouden. Politieke campagnes in de Verenigde Staten zijn over het algemeen harder dan in veel Europese landen. <br />
<br />
De twee dominante politieke partijen in de Verenigde Staten zijn de [[Republikeinse Partij]] en de [[Democratische Partij]]. Daarnaast zijn er nog derde partijen, zoals de [[Libertarische Partij]] of de [[Groene Partij]], maar deze hebben op nationaal niveau haast geen invloed. In de Amerikaanse politiek is de Republikeinse Partij centrumrechts tot extreemrechts en de Democratische Partij centrum tot extreemlinks. Beide partijen hebben zowel extreme als gematigde kandidaten, die soms erg qua standpunten verschillen. Hoewel de gematigden van de partijen vrij weinig van elkaar verschillen, gaat het soms erg hard tussen de partijen. Zo worden de Republikeinen vaak beschuldigt van [[gerrymandering]] en het onderdrukken van stemmen, terwijl de Democraten weer beschuldigt worden van stemfraude.<br />
<br />
===Het Hooggerechtshof===<br />
{{Zie hoofdartikel|Hooggerechtshof van de Verenigde Staten}}<br />
[[File:Panorama_of_United_States_Supreme_Court_Building_at_Dusk.jpg|left|300px|thumb|Het Hooggerechtshof vergadert in de ''Supreme Court Building'' tegenover het Capitool.]]<br />
De derde belangrijke instantie van de Amerikaanse overheid is het hooggerechtshof. Het hooggerechtshof bestaat uit negen rechters. De president kan rechters nomineren en de Senaat keurt deze vervolgens goed of af. Het hooggerechtshof heeft in tegenstelling tot veel andere landen veel invloed in de Amerikaanse politiek. Hoewel de rechters officieel neutraal zijn, is er een scheiding tussen progressieve rechters (vaak in verband gebracht met de Democraten) en conservatieve rechters (vaak in verband gebracht met de Republikeinen). De rechters interpreteren de Amerikaanse grondwet bij belangrijke rechtszaken. Door de [[fillibuster]] in de Amerikaanse Senaat duurt sommige wetgeving erg lang of wordt verworpen. Het hooggerechtshof kan de wet veranderen door te oordelen dat een wet niet grondwettelijk is. Deze rechtszaken zijn onder de Amerikanen over het algemeen goed bekend. Een voorbeeld was de zaak ''[[Roe v. Wade]]'' uit 1973, waardoor [[abortus]] in de gehele VS werd gelegaliseerd. Ook ''[[Obergefell v. Hodges]]'' uit 2015 is een bekende zaak, die het homohuwelijk in de gehele Verenigde Staten legaal maakte. Het hooggerechtshof heeft het recht om eerdere uitspraken terug te draaien, maar dit gebeurd vrij weinig.<br />
<br />
===Federalisme===<br />
[[File:Idaho_Capitol_Building.JPG|right|300px|thumb|Het ''state capitol'' van de staat [[Idaho]]. Zoals je ziet lijkt deze erg op het Amerikaans Capitool. Eigenlijk zijn de Amerikaanse staten op precies dezelfde manier georganiseerd als de federale overheid.]]<br />
De Verenigde Staten zijn daarnaast nog een [[federatie]]. Een federatie is een verzameling van staten die samen één land vormen. De Verenigde Staten bestaan uit 50 staten, 6 overzeese gebieden en 1 federaal district. De landelijke overheid van de Verenigde Staten alle macht als het op buitenlands beleid en defensie aankomt. Daarnaast heeft de landelijke overheid nog op bepaalde vlakken macht, zoals onderwijs, gezondheidszorg en economie, maar deelt deze met de staten. Iedere staat heeft zijn eigen regering, gouverneur, parlement en hooggerechtshof. Het parlementsgebouw van iedere staat wordt zelfs een ''state capitol'' genoemd. Eigenlijk is de overheid van iedere staat precies zo ingericht als die van de landelijke overheid. De staat [[Nebraska]] is hierop de uitzondering, aangezien het parlement hier slechts uit één kamer bestaat en niet uit twee. Iedere staat heeft ook zijn eigen grondwet. Op sommige vlakken is het onduidelijk of een beslissing genomen moet worden door de landelijke overheid of door de staten zelf. Voordat het Amerikaans Hooggerechtshof oordeelde in de zaak Obergefell v. Hodges was het zo dat het homohuwelijk in bepaalde staten (zoals [[Massachusetts]]) wel toegestaan was, terwijl het in andere staten (zoals [[Georgia]]) niet toegestaan was. Het Amerikaans hooggerechtshof kan dus ook de wetgeving van staten omverwerpen. <br />
<br />
De zes overzeese gebieden zijn precies zo ingericht als de staten, maar hebben meer zeggenschap over hun eigen zaken. De Amerikaanse overheid is wel verantwoordelijk voor hun bescherming en hun buitenlands beleid. Ook moeten de overzeese gebieden zich aan de Amerikaanse grondwet houden. Aan de andere kant zijn de overzeese gebieden niet vertegenwoordigt in het Amerikaans congres en kunnen niet stemmen op de president. De kleine afgelegen eilanden van de Verenigde Staten vormen hierop de uitzondering. Deze worden rechtstreeks door de Amerikaanse overheid bestuurd, aangezien ze onbewoond zijn. Het federaal district Washington D.C. heeft weer minder rechten dan de staten. Het Amerikaans Congres moet namelijk hun budget goedkeuren en regelgeving voor het district veranderen. De inwoners van het district kunnen niet voor het Amerikaans Congres stemmen, maar weer wel voor de president. In voornamelijk Washington D.C. en Puerto Rico zijn er bewegingen om van die gebieden een staat te maken.<br />
<br />
===Defensie===<br />
[[File:2010_Moscow_Victory_Day_Parade-6.jpeg|right|300px|thumb|Een militaire parade. Veel Amerikanen zijn trots op hun leger. Militairen en veteranen krijgen ook vaak gratis toegang tot bijvoorbeeld dieren- en pretparken.]]<br />
De Verenigde Staten zijn de grootste militaire macht ter wereld. De Amerikaanse president is de leider van het Amerikaans leger, maar de dagelijkse organisatie van het leger loopt via het ministerie van Defensie en het ministerie van Binnenlandse Veiligheid. De Verenigde Staten spenderen het grootste gedeelte van hun budget (maar liefst 36%) aan defensie. Het Amerikaans leger bestaat uit zes takken:<br />
* United States Army - dat zich richt op oorlogsvoering op het land. Dit is het oudste en grootste onderdeel van het leger en zo'n 1 miljoen mensen zijn ervan in dienst. <br />
* United States Navy - dat zich richt op oorlogsvoering op zee. Voor de marine zijn zo'n 300.000 mensen actief. <br />
* United States Air Force - dat zich richt op oorlogsvoering in de lucht. Voor de luchtmacht zijn zo'n 317.000 mensen actief.<br />
* United States Marine Corps - dat zich richt op oorlogsvoering aan de kusten en de veiligheid aan oorlogsschepen. Voor deze dienst zijn zo'n 182.000 mensen actief.<br />
* United States Coast Guard - dat zich richt op de bescherming van de Amerikaanse kusten. Voor deze dienst zijn zo'n 40.992 mensen actief. <br />
* United States Space Force - deze dienst is in 2019 opgericht door president Trump. Het richt zich op (toekomstige) oorlogsvoering in de ruimte. Voor deze dienst zijn zo'n 2.500 mensen actief, waarmee het de kleinste tak van het Amerikaans leger is. <br />
Het Amerikaans leger heeft in verschillende oorlogen gevochten, waaronder beide wereldoorlogen, de [[Irakoorlog]] en de [[Vietnamoorlog]]. Een deel van het Amerikaans leger bevindt zich in het buitenland, vanwege missies, maar ook omdat de Verenigde Staten veel basissen in bevriende landen hebben. Zo is er bijvoorbeeld een Amerikaans legerbasis in Polen en eentje in Duitsland. Samen met Canada en een groot aantal Europese landen vormen de Verenigde Staten de [[NAVO]], een militaire samenwerking. Daarnaast zijn er nog militaire samenwerkingen met Japan, Australië, Nieuw-Zeeland, Zuid-Korea, Taiwan, India en veel landen in Afrika, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika. Het Amerikaans leger beschermt naast de Verenigde Staten ook de landen [[Dominica]], [[Grenada]], de [[Marshalleilanden]], [[Micronesia]] en [[Palau]], aangezien deze landen zelf geen leger hebben. <br />
<br />
De Verenigde Staten zijn ook een van de landen met [[atoomwapen]]s. Sinds het einde van de [[Koude Oorlog]] zijn de Verenigde Staten bezig dit aantal te verminderen.<br />
<br />
==Economie==<br />
[[File:Photos_NewYork1_032.jpg|right|300px|thumb|De New York Stock Exchange is gevestigd aan [[Wall Street]] in New York City]]<br />
De Verenigde Staten waren vanaf de [[Eerste Wereldoorlog]] tot rond 2015 de grootste economie ter wereld. Tegenwoordig staan de Verenigde Staten op de tweede plaats na de [[Volksrepubliek China]]. Toch zijn de Verenigde Staten nog steeds de belangrijkste economie ter wereld. In de Verenigde Staten betaalt men met de [[Amerikaanse dollar]], dat ook vaak in de internationale handel wordt gebruikt. De Amerikaanse dollar is de belangrijkste munteenheid ter wereld. Internationale beurskoersen en prijzen worden ook vaak in dollars bijgehouden. Het financiële centrum van de Verenigde Staten is New York City, waar de [[New York Stock Exchange]] zit op [[Wall Street]]. Dit is de grootste aandelenbeurs ter wereld. Tegenwoordig zijn de Verenigde Staten een dienstenmaatschappij en veel industrie is verdwenen naar onder andere China. Hierdoor heeft China de rol als grootste producent ter wereld van de Verenigde Staten overgenomen. In de dienstensector is 80% van de Amerikanen werkzaam, 19% is werkzaam in de dienstensector en 1% is werkzaam in de landbouw. <br />
<br />
De Verenigde Staten zijn het thuisland van veel grote, multinationale bedrijven. Het grootste bedrijf van de Verenigde Staten is supermarktketen [[Walmart]], waar alleen al 2,2 miljoen mensen werken. Andere grote, bekende bedrijven zijn internetbedrijven als [[Amazon]] en [[Google]], software- en elektronicagiganten als [[Microsoft]] en [[Apple]], autofabrikanten [[Tesla]] en [[Ford]], koffiehuis [[Starbucks]], veel fastfoodketens als McDonald's en Burger King, vliegtuigenbouwer [[Boeing]], warenhuis [[Target]], mediagigant [[Disney]], medicijnenfabrikanten [[Johnson & Johnson]] en [[Pfizer]], financiële bedrijven als [[American Express]] en [[PayPal]] en levensmiddelenfabrikant [[PepsiCo]]. De Verenigde Staten zijn een belangrijke handelspartner van haast ieder land. De belangrijkste exportpartners van de Verenigde Staten zijn de [[Europese Unie]], Canada, Mexico en China. De belangrijkste importpartners zijn China, de Europese Unie, Canada, Mexico en Japan. Tussen Canada, Mexico en de Verenigde Staten is er een bepaalde mate van [[vrijhandel]], onder de naam [[NAFTA]]. De Amerikaanse beurzen worden in veel landen vaak in de gaten gehouden, aangezien een economische crisis in de Verenigde Staten vaak ook in de rest van de wereld te voelen is. Dit werd duidelijk tijdens de [[kredietcrisis]] van 2007, die ontstond toen een Amerikaanse bank falliet ging. Hierdoor ontstond twee jaar later de [[Eurocrisis]] in Europa. <br />
<br />
Jaarlijks gaan er ongeveer een miljoen Nederlanders en Belgen naar Amerika, voor zaken of om er vakantie te vieren. Om dit land binnen te komen dien je verplicht een toestemming aan te vragen om binnen te mogen komen. Deze reistoestemming is het ESTA. Met een ESTA heb je 2 jaar lang toegang tot de Verenigde Staten, waarbij je 90 dagen per bezoek mag verblijven. Belangrijk is wel dat je voor toerisme, zaken of op doorreis bent. Ook mag je hier niet gaan werken en na 10 maart 2011 in de volgende landen zijn geweest: Iran, Irak, Syrië, Soedan, Jemen, Libië of Somalië.<br />
<br />
==Externe links==<br />
*[http://allespreekbeurten.nl/spreekbeurt-onderwerpen/spreekbeurt-amerika-verenigde-staten Spreekbeurt over de Verenigde Staten]<br />
<br />
<br />
{{Navigatie landen Noord-Amerika}}<br />
<br />
<br />
[[Categorie:Landen van Noord-Amerika]]<br />
[[Categorie:Verenigde Staten| ]]<br />
<br />
[[ca:Estats Units d'Amèrica]]<br />
[[de:Vereinigte Staaten]]<br />
[[en:United States]]<br />
[[eu:Ameriketako Estatu Batuak]]<br />
[[es:Estados Unidos]]<br />
[[fr:États-Unis]]<br />
[[it:Stati Uniti d'America]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Poolvos&diff=849696Poolvos2024-03-27T22:47:12Z<p>Hippogryph: Wijzigingen door Debesteooit (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Inge123454</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Polarfuchs Tiergarten Worms 2011.JPG|thumb|300px|Een poolvosje, nog heel jong]]<br />
De '''poolvos''' is een vos die leeft in het Noordpoolgebied. De poolvos is een klein roofdier, net een beetje groter dan de gewone vos. De poolvos is doorgaans wit van kleur, maar hij wordt in de zomer donkerder. Dankzij zijn witte vacht kan de poolvos zich goed onzichtbaar maken op de uitgestrekte sneeuwvlakten in het Noordpoolgebied, de toendra's van Noord-Amerika, Noord-Europa en Noord-Azië en op Groenland en IJsland.<br />
<br />
== Algemeen ==<br />
<br />
De poolvos is een zoogdier die behoort tot de familie van de hondachtigen. Het is een vos die zich erg heeft aangepast aan het leven op de toendra. Vaak plaatsten onderzoekers ze in een apart geslacht: Alopex. <br />
<br />
De poolvos wordt 30 centimeter hoog en kan 2 tot 6 kilo zwaar worden waarvan de staart 25 tot 40 centimeter lang is. De vrouwtjes zijn over het algemeen kleiner dan de mannetjes. Mannetjes worden 55 tot 75 centimeter lang vrouwtjes 50 tot 65 centimeter lang. De kleur van de vacht ligt aan het seizoen. Als het zomer is is de vacht grijs/bruin en in de winter is de vacht spierwit. Je hebt ook nog blauwvossen, ze blijven het hele jaar door grijzig bruin maar krijgen ‘s winters een blauwere vacht. Zo’n 5% van alle poolvossen zijn blauwvossen. De poolvos verschilt van de andere vossen doordat ze een kortere neus en snuit hebben. Ook hebben ze een dikkere vacht en een ronde kop. <br />
<br />
De soortnaam van de Poolvos: “Lagopus” betekent konijnenpoot. Deze naam verwijst ernaar dat hij harige voetzolen heeft. <br />
<br />
Nu volgt de taxonomische indeling van de Poolvos: Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) <br />
Klasse: Mammalia (Zoogdieren) Orde: Carnivora (Roofdieren) <br />
Familie: Canidae (Hondachtigen) Geslacht: Vulpes.<br />
<br />
== Voedsel ==<br />
<br />
Poolvossen eten bijna alles.<br />
Maar wat ze toch het liefst eten zijn: vogels, eieren, kleine zoogdieren zoals sneeuwhazen, lemmingen en woelmuizen.<br />
Maar ook eten ze bessen,planten, zeewier en ander plantaardig voedsel.<br />
Wat vaak gebeurt in de winter is dat ze ijsberen volgen in de hoop iets van hun prooi mee te kunnen pikken.<br />
Het zijn eigenlijk dus hele slimme dieren.<br />
Als er dan helemaal geen voedsel te vinden is op wat voor een manier dan ook dan eten ze ook wel eens de uitwerpselen van rendieren.<br />
In de zomer verstoppen poolvossen voedsel, bijvoorbeeld onder rotsen.<br />
In de winter kunnen de poolvossen hier dan weer van eten.<br />
Met het zoeken naar eten is het dier zowel ‘s nachts als overdag actief.<br />
Wat ook een aantrekkelijk hapje voor de poolvos is zijn de jongen van de ringelrob, als de moeder even voedsel zoeken is komen de poolvossen en die gaan het hol in de jonge ringelrobben zijn dan hulpeloos.<br />
Als er ’s winters voedselschaarste aanbreekt, trekken de poolvossen naar voedselrijke gebieden.<br />
Bijvoorbeeld de kust of zuidelijker gelegen gebieden. Ze kunnen dan wel honderden kilometers ver trekken alleen of in groepen.<br />
Op zo’n lange reis eten ze vooral aas (bijvoorbeeld resten van ijsberen of zeehonden) maar ook eten ze aangespoelde vis en andere schelpdieren.<br />
<br />
== Gevaren ==<br />
<br />
Op de poolvos wordt veel gejaagd, vooral voor het bont. Die jacht wordt gedaan door de pelsjagers en de inheemse volkeren zoals de Inuit en de Sami. De poolvos heeft deze jacht goed doorstaan want tegenwoordig is de jacht op de poolvossen verboden. De laatste 70 jaar worden Poolvossen in pelsdierboerderijen gehouden. De Poolvossen die op die boerderijen zijn gefokt hebben een aantal verschillen met de wilde poolvos: ze zijn groter en hebben meer kleur variatie zo komt de blauwe vos hier meer voor. Afhankelijk van het gebied waar de poolvos voorkomt heeft hij zijn vijanden. In de hoogarctische gebieden is dit de ijsbeer. In de subarctische gebieden zijn het de wolf en de grizzlybeer. In sommige gebieden lopen jonge poolvossen ook nog de kans om gepakt te worden door steenarenden. De poolvos is een algemene diersoort met een circumpolaire verspreiding. In Scandinavië is de soort al bijna uitgestorven. Er leven daar nog maar zo’n 150 poolvossen. Onderzoekers denken dat door de concurrentie met de vos het aantal poolvossen zo sterk is verminderd. Want nu de wolf achteruitgaat, wordt de vos de grootste concurrent van de poolvos.<br />
<br />
== Voortplanting ==<br />
<br />
De paartijd van de poolvossen duurt van maart tot april. Na een draagtijd van 53,54 dagen worden de jongen in mei en juni geboren. Voor een zoogdier krijgt de poolvos best een hoop jonge per keer: 10 tot 12 is normaal maar nestjes kunnen ook bestaan uit 18! In IJsland krijgt de poolvos minder jongen zo’n 5 a 6 per keer. De jongen worden blind geboren met een bruine vacht. Na ongeveer 14 dagen gaan de oogjes open. Rond deze periode kunnen de witte vossen van de blauwvossen worden onderscheiden. Als de jonge poolvossen 3 weken oud zijn krijgen ze hun eerste echte voedsel. Het voedsel wordt dan gebracht door allebei de ouders of andere poolvossen. Na 4 tot 10 weken worden de jongen gespeend. In de herfst verlaten ze het nest alweer, op zoek naar avontuur. Ze zijn dan nog wel heel klein. Al na 10 maanden is de poolvos geslachtsrijp en kan hij dus jongen baren. <br />
<br />
In het wild wordt de poolvos ongeveer 11 jaar, in de dierentuin kunnen ze wel 15 jaar oud worden. Het sterftecijfer onder de jongen is hoog, behalve als de lemmingjaren goed zijn. Dit houdt in dat er veel lemmingen zijn, dus is er ook een hoop te eten voor de jonge poolvossen.<br />
<br />
== Leefwijze ==<br />
<br />
Poolvossen leven in paartjes op kleine groepen, meestal bestaande uit 1 mannetje en meerdere vrouwtjes met hun jongen maar ook andere combinaties zijn bekend. Waarschijnlijk zijn alle vrouwtjes in een groep aan elkaar verwant(verwant betekent dat ze familie van elkaar zijn). Poolvossen zijn meestal monogaam: een mannetje krijgt over het algemeen jongen bij slechts 1 vrouwtje. Ook al wonen er meerdere vrouwtjes in een burcht. Bij de Poolvos helpen alle dieren in een burcht mee met het opvoeden van een jong. Een burcht waar een poolvos in leeft heeft een hoop uitgangen, die verschillen van 4 tot 12 uitgangen. De meeste burchten zijn al eeuwen in gebruik en kunnen tot wel 30 m2 groot zijn! In zo’n gebied groeit meestal meer vegetatie dan in de omliggende streken, doordat de grond vruchtbaarder wordt door de uitwerpselen en etensresten van de poolvossen. De meeste burchten liggen meer dan 1 kilometer van elkaar af. De poolvossen leven niet altijd in hun burchten. Ze kunnen ook buiten leven en zelfs hun jongen daar werpen. Dit gebeurt vooral in de piekjaren, waarin de meeste burchten al in beslag zijn genomen.<br />
<br />
== Soorten ==<br />
<br />
De poolvos is eigenlijk maar 1 soort maar deze heeft wel een hoop ondersoorten. De ondersoorten lijken allemaal heel erg op de normale poolvos(vulpes lagopus) Hier komt het rijtje met waar ze allemaal leven: <br />
* Beringeiland van de Komandorski-eilanden<br />
* IJsland<br />
* Groenland<br />
* Hall-eiland in de Beringzee<br />
* Zweden<br />
* op St. George-eiland van de Pribilof-eilanden<br />
* Spitsbergen<br />
* Ungava in Quebec<br />
<br />
== Woongebied en verspreiding ==<br />
<br />
De poolvos komt voor in de arctische en subarctische gebieden van Europa, Azië en Noord-Amerika. In de zomer leven ze op de toendra, vaak in de buurt van kusten (waar ze profiteren van het voedsel afkomstig van de zeevogelkolonies). In de winter leven ze veelal op het ijs waar ze prooiresten van de ijsbeer zoeken. De poolvos is algemeen op heel Spitsbergen.<br />
<br />
[[Categorie:Hondachtige]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Ceasar_code&diff=849695Ceasar code2024-03-27T22:45:56Z<p>Hippogryph: Samengevoegd</p>
<hr />
<div>#DOORVERWIJZING [[Caesarcijfer]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Caesarcijfer&diff=849694Caesarcijfer2024-03-27T22:45:45Z<p>Hippogryph: Samengevoegd</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Retrato de Julio César (26724093101) (cropped).jpg|thumb|250px|Julius Caesar]]<br />
Een '''Caesarcijfer''', '''Caesarrotatie''' of '''Rot''' is een versleutelmethode of [[geheimtaal]] die in de tijd van de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] door [[Julius Caesar]] en [[Augustus (keizer)|Augustus]] gebruikt werd om gevoelige berichten uit te wisselen met anderen. Door de letters in een bericht met een vooraf vastgestelde rotatie of verschuiving te vervangen, wordt het bericht moeilijker leesbaar. Dit wordt ook wel met een moeilijk woord een substitutiecijfer genoemd. <br />
<br />
Het originele bericht is dan wel moeilijk leesbaar, maar het is niet onmogelijk. Aan hoe effectief deze vorm van versleuteling was, kan dan ook worden getwijfeld, zie de voorbeelden hieronder.<br />
Echter, in de tijd van de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] konden veel gewone mensen lezen of schrijven. Deze methode was toentertijd best veilig.<br />
<br />
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] gebruikten de Duitsers een vergelijkbaar, maar ingewikkelder systeem. Dit deed men met de [[Enigma]].<br />
<br />
== Hoe werkt het? ==<br />
Hieronder volgt een voorbeeld.<br />
<br />
{| class="wikitable"<br />
|+<br />
Voorbeeld<br />
!letter<br />
!A<br />
!B<br />
!C<br />
!D<br />
!E<br />
!F<br />
!G<br />
!H<br />
!I<br />
!J<br />
!K<br />
!L<br />
!M<br />
!N<br />
!M<br />
!O<br />
!P<br />
!Q<br />
!R<br />
!S<br />
!T<br />
!U<br />
!V<br />
!W<br />
!X<br />
!Y<br />
!Z<br />
|-<br />
|wordt<br />
|D<br />
|E<br />
|F<br />
|G<br />
|H<br />
|I<br />
|J<br />
|K<br />
|L<br />
|M<br />
|N<br />
|O<br />
|P<br />
|Q<br />
|R<br />
|S<br />
|T<br />
|U<br />
|V<br />
|W<br />
|X<br />
|Y<br />
|Z<br />
|A<br />
|B<br />
|C<br />
|D<br />
|}<br />
<br />
Hierboven was D de codeletter. Met de codeletter K krijg je deze versleuteling:<br />
{| class="wikitable"<br />
|+<br />
Voorbeeld<br />
!letter<br />
!A<br />
!B<br />
!C<br />
!D<br />
!E<br />
!F<br />
!G<br />
!H<br />
!I<br />
!J<br />
!K<br />
!L<br />
!M<br />
!N<br />
!M<br />
!O<br />
!P<br />
!Q<br />
!R<br />
!S<br />
!T<br />
!U<br />
!V<br />
!W<br />
!X<br />
!Y<br />
!Z<br />
|-<br />
|wordt<br />
|K<br />
|L<br />
|M<br />
|N<br />
|O<br />
|P<br />
|Q<br />
|R<br />
|S<br />
|T<br />
|U<br />
|V<br />
|W<br />
|X<br />
|Y<br />
|Z<br />
|A<br />
|B<br />
|C<br />
|D<br />
|E<br />
|F<br />
|G<br />
|H<br />
|I<br />
|J<br />
|K<br />
|}<br />
<br />
Dat geeft de volgende woorden:<br />
<br />
{| class="wikitable"<br />
|+<br />
Woorden los van elkaar<br />
|IN<br />
|NAAM<br />
|VAN<br />
|CAESAR<br />
|-<br />
|SX<br />
|XKKW<br />
|FKX<br />
|MKOCKB<br />
|}<br />
<br />
Woorden kunnen zowel los van elkaar als vast aan elkaar worden versleuteld.<br />
{| class="wikitable"<br />
|+<br />
Woorden aan elkaar<br />
|INNAAMVANCAESAR<br />
|-<br />
|SXXKKWFKXMKOCKB<br />
|}<br />
Als woorden aan elkaar staan, is het lastiger te raden wat het originele bericht was.<br />
Als woorden los van elkaar staan, is het makkelijker te raden wat het originele bericht was.<br />
== Caesarcijferring ==<br />
[[Bestand:CipherDisk2000.jpg|miniatuur|Een Caesarcijferring]]<br />
Een Caesarcijferring bestaat uit drie onderdelen:<br />
* een klaretekstring<br />
* een cijfertekstring <br />
* een codeletter<br />
<br />
=== Klaretekstring ===<br />
De klaretekstring is de kleine, binnenste ring, die gebruikt wordt om letters te versleutelen met letters op de cijfertekstring<br />
=== Cijfertekstring ===<br />
De cijfertekstring is de grote, buitenste ring, die gebruikt wordt om letters te ontcijferen met letters op de klaretekstring<br />
=== Codeletter ===<br />
Dit is de letter die de zender en ontvanger afspreken zodat de ontvanger het bericht van de zender kan ontcijferen en lezen.<br />
Het is de letter waar, in het geval van het bijgevoegde sjabloon, de A naar wijst.<br />
<br />
== Caesarcijfer aanvallen ==<br />
Als je het versleutelde bericht weet te onderscheppen kan je proberen de versleuteling aan te vallen.<br />
Met aanvallen wordt bedoeld, dat je probeert te achterhalen wat het originele bericht is, zonder dat je de codeletter weet.<br />
<br />
=== Letterfrequentie === <br />
In elke taal zijn er letters of woorden die vaker voorkomen dan anderen.<br />
In het Nederlands komt bijvoorbeeld de E het meeste voor.<br />
<br />
In een Nederlands bericht versleuteld met een Caesarcijfer, dan is de kans ook heel groot dat de meest voorkomende letter een E is. Aan de hand daarvan kun je het bericht ontcijferen.<br />
Het bericht moet dan wel lang genoeg zijn: een kort bericht heeft niet veel letters en dus ook niet veel E's.<br />
<br />
== Hoe maak je je eigen Caesarcijfer? ==<br />
[[Bestand:Caesar-cipher-template.svg|300px]]<br />
=== Voorbereiding ===<br />
* Print de bovenstaande afbeelding uit, liefst op wat dikker papier<br />
* Knip de 2 cirkels uit langs de zwarte dikke rand<br />
* Maak een gaatje in het midden in elk van de cirkels<br />
* Gebruik een [[splitpen]] of een elastiekje met 2 knoopjes om de cirkels aan elkaar vast te maken.<br />
<small>Het leukste is als zowel zender als ontvanger hun eigen Caesarring hebben.</small><br />
<br />
=== Versleutelen ===<br />
* Schrijf een (kort) bericht<br />
* Draai de schijven en spreek met de ontvanger de codeletter af. De codeletter is de letter waar de binnenste A naar wijst.<br />
* Vervang de letters van het bericht door de letters van de binnenste ring te vervangen met letters van de buitenste ring en schrijf deze op een ander blaadje<br />
* Geef of verstuur het versleutelde bericht naar de ontvanger<br />
<br />
=== Ontsleutelen ===<br />
* Draai de kleinste cirkel naar de codeletter die je met de zender hebt afgesproken. De code letter is de letter waar de binnenste A naar wijst.<br />
* Vervang de letters van het bericht door de letters van de buitenste ring te vervangen met letters van de binnenste ring.<br />
<br />
=== Aanvallen ===<br />
* Probeer te raden welk bericht iemand heeft gestuurd zonder te weten wat de codeletter is.<br />
<br />
== Lees verder ==<br />
*[https://onzetaal.nl/taalloket/letterfrequentie-in-het-nederlands Welke letters worden in het Nederlands het meest gebruikt? (Onze Taal)]<br />
<br />
[[Categorie:Wiskunde]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Ilovebasterds&diff=849693Overleg gebruiker:Ilovebasterds2024-03-27T22:31:26Z<p>Hippogryph: Nieuwe pagina aangemaakt met '{{og}} Hallo, je gebruikersnaam voldoet niet aan de regels voor gebruikersnamen en kan daarom niet gebruikt worden. Je kunt wel een nieuw account aanmaken met een g...'</p>
<hr />
<div>{{og}}<br />
Hallo, je gebruikersnaam voldoet niet aan de regels voor gebruikersnamen en kan daarom niet gebruikt worden. Je kunt wel een nieuw account aanmaken met een gepaste gebruikersnaam. Kijk op [[WikiKids:Gebruikersnaam]] voor de regels die verbonden zijn aan het bedenken van een gebruikersnaam. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 23:31 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Brookhaven_RP_(Roblox)&diff=849692Brookhaven RP (Roblox)2024-03-27T22:27:39Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>[[Bestand:Roblox Logo Black.svg|alt=Roblox logo|miniatuur|Het ROBLOX Logo, waar je de game kan spelen]]<br />
'''Brookhaven''' is een [[videospel]] op het platform [[Roblox]]. Het is een [[rollenspel]] (afkorting RP) waarin het echte leven kan worden nagespeeld. In het spel kan men een eigen huis "claimen", een beroep kiezen en voorwerpen ("props") gebruiken om het spel leuker te maken. De game is ruim 32 miljoen keer bezocht.<br />
<br />
== Wat is Brookhaven RP? ==<br />
Brookhaven is uit zichzelf een leeg stadje. Jij kan met de andere spelers het erg gezellig maken! Het is een rollenspel waarbij je zelf mag kiezen wat je gaat doen in de stad en met wie. Er is bijvoorbeeld een school, ziekenhuis, politiebureau, huizen (die je zelf kan kiezen) als de basis.<br />
<br />
Naast dat heb je ook de meer thematische plekken, zoals het strand, boerderij en het heuveltje waar je ook een huis kan zetten (met een gamepass) en kan je ook gratis thema's kiezen waardoor de stad bijvoorbeeld in het teken is van de [[Formule 1]]. Je hebt in Brookhaven zelfs een metro en vliegtuig, waarbij je naar andere plekken kan gaan!<br />
<br />
== Kritiek ==<br />
Het spel wordt bekritiseerd, omdat het veel te populair is voor de kwaliteit van het spel. Het uiterlijk van het spel zelf, de knoppen enz. worden vaak "zeer slecht voor zijn populariteit" genoemd en veel mensen vinden dat Brookhaven zijn populariteit "niet verdient". Daarnaast bekritiseren mensen het feit dat de ontwikkelaar van het spel, [[Wolfpaq]], zijn game altijd een dag nadat [[Adopt Me!]] een update uitbrengt updatet. <br />
<br />
== Updates ==<br />
Brookhaven wordt best vaak geüpdatet door de bedenkers om het spel leuk te houden, zoals thematische huizen (een [[bunker]], een onderzeeër, een raket) en ook normale huizen, nieuwe geheime plekken om te ontdekken in de stad, nieuwe thema's en meer! Er is bovendien in Brookhaven altijd iets te doen, zelfs als je iedere dag het spel speelt ;)<br />
<br />
== Gamepass ==<br />
Je hebt heel veel Gamepasses in Brookhaven. Je moet er ROBUX voor betalen (digitaal geld in Roblox). De bekendste gamepass is Premium: die kost 275 robux kost. Je krijgt er extra huizen en auto's mee. Let wel op dat het kopen van robux écht geld kost. Jongeren en kinderen onder de 18 jaar mogen alleen met toestemming van hun ouders robux kopen.<br />
[[Categorie:Roblox]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Koud&diff=849691Koud2024-03-27T22:25:10Z<p>Hippogryph: Wijzigingen door Henkisdom (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Rots61</p>
<hr />
<div>'''Koud''' is een subjectief begrip. Dat wil zeggen dat iedereen het anders ervaart. We spreken van koud wanneer iets minder warm aanvoelt dan de omgevingstemperatuur. Wanneer het 0 graden is of minder dan vriest het dan vindt iedereen het buiten ook wel koud.<br />
{{beg}}<br />
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB --><br />
[[Categorie:Woordenschat]]<br />
[[Categorie:Basiswoordenlijstgroep1]]<br />
[[Categorie:Bakwasplas]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Dochter.Van.Einstein&diff=849690Overleg gebruiker:Dochter.Van.Einstein2024-03-27T22:01:14Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{welkom}}<br />
{{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 12 okt 2022 11:26 (CEST)<br />
<br />
== Onjuiste blokkade! ==<br />
<br />
Ik heb meer informatie gegeven, ik heb helemaal niks weggehaald. [[Gebruiker:Dochter.Van.Einstein|Dochter.Van.Einstein]] ([[Overleg gebruiker:Dochter.Van.Einstein|overleg]]) 26 mrt 2024 16:21 (CET)<br />
:Als niet-moderator kan ik alleen zien dat je door de automatische moderator bent geblokkeerd. Een moderator zal er naar kijken. Je had [[NewJeans]] op je eigen gebruikerspagina gezet. Ik heb er een artikel van gemaakt en een foto toegevoegd. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 26 mrt 2024 16:29 (CET)<br />
::Hallo Dochter.Van.Einstein, in het filterlogboek zie ik dat je per ongeluk de categorie onderaan de pagina had weggehaald. Hierdoor dacht het filter dat je de pagina probeerde leeg te halen. Je blokkade is weggehaald uit het logboek. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 23:01 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Lim_Na-yeon&diff=849689Lim Na-yeon2024-03-27T21:58:22Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>[[Bestand:20230810 Im Nayeon 임나연 04.png|miniatuur|Lim Na-yeon in 2023]]<br />
'''Lim Na-yeon''' ([[Koreaans]]: 림 나연) (geboren te [[Seoel]] in [[Zuid-Korea]] op 22 [[september]] 1995), [[pseudoniem|artiestennaam]] '''Nayeon''', is een Zuid-Koreaanse [[[zanger]]es. Ze is de [[leadzanger]] van de [[Boy- en girlgroepen|meidengroep]] ''Twice''. De groep maakt [[k-pop]]muziek.<br />
<br />
Nayeon is het oudste lid van Twice. Ze is bevriend met [[Jennie Kim]] en [[Kim Ji-soo]] van de groep ''Blackpink''.<br />
<br />
{{beg}}<br />
[[Categorie:Zuid-Koreaans persoon]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Nayeon&diff=849687Nayeon2024-03-27T21:54:18Z<p>Hippogryph: Hippogryph heeft pagina Nayeon hernoemd naar Lim Na-yeon</p>
<hr />
<div>#DOORVERWIJZING [[Lim Na-yeon]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Lim_Na-yeon&diff=849686Lim Na-yeon2024-03-27T21:54:18Z<p>Hippogryph: Hippogryph heeft pagina Nayeon hernoemd naar Lim Na-yeon</p>
<hr />
<div>'''Nayeon,''' hele naam: Lim Nayeon (림 나연) is een Koreaanse zangeres in de kpop groep Twice. Ze is geboren op 22 september 1995, ze is de lead-vocalist en de oudste van Twice, ze is goede vrienden met Kim jennie van Blackpink en Kim jisoo van Blackpink.<br />
[[Categorie:Zuid-Koreaans persoon]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Lim_Na-yeon&diff=849685Lim Na-yeon2024-03-27T21:53:50Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>'''Nayeon,''' hele naam: Lim Nayeon (림 나연) is een Koreaanse zangeres in de kpop groep Twice. Ze is geboren op 22 september 1995, ze is de lead-vocalist en de oudste van Twice, ze is goede vrienden met Kim jennie van Blackpink en Kim jisoo van Blackpink.<br />
[[Categorie:Zuid-Koreaans persoon]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Hanssain&diff=849684Overleg gebruiker:Hanssain2024-03-27T21:52:37Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{welkomvolw}}<br />
Veel succes en plezier,<br />
[[Gebruiker:DeMoor|DeMoor]] 06:30, 12 oktober 2006 (UTC)<br />
<br />
[[Overleg_gebruiker:Hanssain/Archief_1|Archief 1]], Aangemaakt op 20201212<br />
<br />
== Kerstkaart ==<br />
{{Gebruiker:Hippogryph/Kerstkaart2022|In het bijzonder wil ik mijn dank uitspraken voor de voortreffelijke artikelen die je over kunst en cultuur hebt geschreven|13 dec 2022 00:43 (CET)}}<br />
:Hartelijk dank en ook vanaf deze kant de beste wensen en een voorspoedig WikiKidsjaar in 2023. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 13 dec 2022 08:52 (CET)<br />
<br />
== Kerstkaart ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Mike1023/Kerst2022}}<br />
{{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 13 dec 2022 12:22 (CET)<br />
:Ook jij de beste wensen. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 13 dec 2022 13:01 (CET)<br />
<br />
== Kerstkaart ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Eize01/Kerstkaart|Hanssain|Je hebt heel hard gewerkt op Wikikids dit jaar, en daar bedank ik jou graag voor.}}<br />
{{Gebruiker:Eize01/Handtekening}} 13 dec 2022 17:49 (CET)<br />
:Graag gedaan Eize. Jij ook bedankt en fijne feestdagen toegewenst. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 13 dec 2022 17:52 (CET)<br />
<br />
== Infrastructuurster ==<br />
[[Bestand:Road Barnstar.png|150px|right]]<br />
Hallo Hanssain, bij dezen reik ik je deze infrastructuurster uit vanwege je harde werk op en rondom het [[Portaal:Openbaar vervoer]]. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 20 jan 2023 12:46 (CET)<br />
:Dank je wel Hippogryph voor deze waardering. Voor de 'prijzenkast' gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 20 jan 2023 13:07 (CET)<br />
<br />
== Betuwelijn ==<br />
<br />
Hey Hanssain, ik zie dat je op [[Betuwelijn]] een werksjabloon hebt geplaats, de laatste bewerking is bijna 2 weken geleden. Op pagina's waar meer dan 2 weken geleden de laatste bewerking is gedaan wordt het werksjabloon verwijderd. Dat je het weet xD! Met vriendelije groet, {{Gebruiker:MakiBoy/Handtekening}} 27 jan 2023 12:38 (CET)<br />
:Vergeten weg te halen. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 27 jan 2023 12:40 (CET)<br />
<br />
== Ster! ==<br />
<br />
[[Bestand:WikiProject Barnstar Hires.png|miniatuur|gefeliciteerd!]] Hoi Hanssain, ik zag dat je je naam al had toegevoegd aan het rijtje gebruikers dat maar liefst 20.000 (!) bewerkingen heeft gedaan. Maar de ster heb je nog tegoed. Bij deze krijg je dan de Opper-Bewerkster! {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 2 feb 2023 21:37 (CET)<br />
:Dank je wel! Leuk 'm van jou te krijgen. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 2 feb 2023 21:49 (CET)<br />
<br />
== Een bloemetje ==<br />
<br />
[[Bestand:Bloemmetje(1).jpg|thumb|Een bloem voor jou!]]<br />
Beste Hanssain, regelmatig kijk ik in de recente wijzigingen van WikiKids en ik zie dat je vrijwel iedere dag actief bezig bent met het verbeteren van artikelen of het aanmaken ervan. Daarom wilde ik je eens een bloemetje geven! {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ☆ 17 feb 2023 19:38 (CET).<br />
:Dank je wel. Altijd fijn zo'n aanmoediging en waardering. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 17 feb 2023 21:24 (CET)<br />
<br />
== Biologiester ==<br />
<br />
[[Bestand:Blue Butterfly Barnstar.svg|100px|left]]<br />
Hallo Hanssain, jij had mij een biologiester uitgereikt, en als ik zo kijk werk jij minstens zo hard aan planten, en verdien jij hem dus zeker ook. Bij deze reik ik de biologiester aan jou uit. {{Gebruiker:Eize01/Handtekening}} 10 apr 2023 15:50 (CEST)<br />
:Dank je wel Eize. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 10 apr 2023 15:53 (CEST)<br />
<br />
== Ideeënster ==<br />
<br />
[[Bestand:Brilliant Idea Barnstar Hires.png|miniatuur]]Hoi Hanssain, hierbij krijg je de ideeënster, voor je vele goede ideeën om WikiKids beter te maken! {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 24 apr 2023 20:33 (CEST)<br />
:Wow, dank je wel! Dat waardeer ik zeer. Moet zeggen dat de wisselwerking met de anderen hierin ook een handje helpt. Dat werkt heel inspirerend! Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 24 apr 2023 21:34 (CEST)<br />
<br />
== Over de vooraankondiging ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, ik denk dat het een goed idee is om bij de vooraankondiging van portalen te zetten dat dit in teken is van het Wikiproject Wikikids gebruiken. Wat denk jij hiervan? {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 28 apr 2023 16:14 (CEST)<br />
:Heb in het overleg met Mike al aangegeven dat ik de gewenste hoofdportalen tussen een 'nowiki' zet en de subportalen als rode link. Bij de reeds geplaatste vooraankondigingen zal ik idd aangeven dat het in het kader van het wikiproject is. Goed idee trouwens. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 28 apr 2023 16:19 (CEST)<br />
<br />
== Je bewerking op Graafschap Vlaanderen ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, ik ben nog bezig met [[Graafschap Vlaanderen]], er staat dan ook een werksjabloon op. Dus zou je verder even kunnen wachten met aanpassen? Nu is het geen probleem, maar soms levert dat bewerkingsconflicten op. {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 7 mei 2023 09:39 (CEST)<br />
:Sorry, je hebt gelijk, had het ff in het overleg moeten zetten. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 7 mei 2023 09:59 (CEST)<br />
<br />
== Deus WO1 ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, ik vind je plaatje van WO1 een beetje vreemd. In de Eerste Wereldoorlog waren er bijna geen tanks. Misschien is een plaatje van een loopgraaf beter? {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 8 mei 2023 08:55 (CEST)<br />
:Ik zal nog een zoeken. Blijkt niet mee te vallen. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 8 mei 2023 09:01 (CEST)<br />
<br />
== Deusicoontjes op projectpagina ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, je hebt lekker zitten snijden in de opties van de Deusicoontjes op de projectpagina van Wikikids gebruiken zie ik? Het kan zijn dat ik iets gemist heb, maar daar moesten we toch nog over stemmen ofzo? Dat stond toch niet vast? {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 10 mei 2023 13:24 (CEST)<br />
:Oei, Ik was denk ik iets te voortvarend. Moet ik het terugdraaien? Of zal ik erbij zetten dat er nog veranderingen / aanpassingen mogelijk zijn. Overzicht op Deus icoontjes tot nu toe zie [[:Categorie:AfbDeus]]. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 10 mei 2023 13:29 (CEST)<br />
::Ik zou het terugdraaien, dan kunnen we er zsm een besluit in nemen. {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 10 mei 2023 13:32 (CEST)<br />
<br />
== beste hanssain ==<br />
<br />
wil jij voor mij a.u.b een archief pagina aanmaken (voor mijn overlegpagina) ik snap er gewoon niks van {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 15 mei 2023 11:13 (CEST)<br />
<br />
== sorry hanssain ==<br />
<br />
ik heb per ongeluk katoen weg weggehaald ik was aan het bewerken toen sloeg ik op en ik wou iets weg halen maar ik zag niet dat er weg stond sorry {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 22 mei 2023 12:07 (CEST). <br />
:Is OK. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 22 mei 2023 12:16 (CEST)<br />
<br />
== Regering Vlaanderen ==<br />
<br />
Voordat je enthousiast verder gaat, degenen die jij op het portaal Vlaanderen erbij zet, zijn ministers van BELGIË onder De Croo, terwijl deze mensen die ik erbij zet/wil zetten ministers van VLAANDEREN zijn onder Jambon. Daar zit het verschil. {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 26 mei 2023 18:00 (CEST)<br />
:Sorry, ik zag het. Was bezig het te herstellen, maar we zaten kennelijk dubbel. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 26 mei 2023 18:01 (CEST)<br />
<br />
== beste hanssain ==<br />
<br />
weet jij misschien hoe je mick youtuber moet bereiken want ik wil een plaatje van hem uploaden en daar voor heb ik toestemming van hem nodig {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 1 jun 2023 13:21 (CEST)<br />
:Ik zie dat hij een account heeft bij Instagram en Linkedin. Misschien kun je hem via die weg bereiken. Heb op commons geen afbeelding van hem gevonden. Succes. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 1 jun 2023 13:38 (CEST)<br />
:: het is via de mail gedaan nu maar hopen op een goed keuring geeft waar moet ik die goed keuring laten zien waar moet ik de e-mail dan naar sturen of weet je dat niet MVG ?? {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 1 jun 2023 13:45 (CEST)<br />
:::Je kunt bij het uploaden van de (toegestane) foto laten weten dat je via de mail toestemming hebt gekregen. De moderatoren zullen dan waarschijnlijk je vragen of je de mail even wilt doorsturen. Zij zullen dan de gegevens bij de foto aanpassen. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 1 jun 2023 13:56 (CEST)<br />
:::: bedankt {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 1 jun 2023 13:59 (CEST)<br />
:::::Je kunt dit soort vragen het beste in het [[Wikikids:Clubhuis|Clubhuis]] vragen. Moderatoren zien dan sneller wat je vraag is. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 1 jun 2023 14:02 (CEST)<br />
:::::: Mike1023 heeft al gereageerd {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 1 jun 2023 14:03 (CEST)<br />
<br />
== beste hanssain ==<br />
<br />
ik heb een vraag welke categorie horen bij voetballers bijvoorbeeld Geertruida weet jij dat?? {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 9 jun 2023 09:39 (CEST)<br />
:Hoi Thijmen4, je kunt 'm in ieder geval toevoegen aan de [[lijst van voetballers]]. Die staat ook in de [[:categorie:Voetbal]]. Overigens hoef je vogels niet in de [[:categorie:dieren]] te zetten. De sub[[:categorie:vogels]] is daar al aan verbonden. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 9 jun 2023 12:07 (CEST)<br />
:: dus je kan categorie voetbal er bij zetten en hem bij de lijst van voetballers!!?? {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 12 jun 2023 09:20 (CEST)<br />
:::Hoi Thijmen4, ik heb een beginnetje voor je gemaakt voor [[Lutsharel Geertruida]]. De infobox bewerkt je via de brontekst. Informatie vind je o.a. op Wikipedia. Dit was makkelijker voor mij, dan het helemaal uit te moeten leggen. Je ziet dus dat voetballers worden ingedeeld op land van herkomst (geboorte). In dit geval [[:categorie:Nederlands voetballer]]. Let bij de lijst van Voetballers er ff op dat je de speler plaatst op zijn achternaam (in dit geval dus onder de G). Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 12 jun 2023 11:46 (CEST)<br />
<br />
== beste hanssain ==<br />
<br />
er is iemand in wikikids die zegt dat er rode panters en rode katten zijn zie recente wijzigingen en de overleg van [[Overleg_gebruiker:Capibara|capibara]] {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 13 jun 2023 11:29 (CEST).<br />
:Ik zag 'm ook voorbij komen. Als het b.v. over een titel van een boek of film gaat, dan mag het. Kan ook uitproberen zijn geweest. Dan verwijzen naar zandbak. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 13 jun 2023 11:30 (CEST)<br />
:: Ik kijk of de gebruiker ook actief is op wikipedia Mvg {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 13 jun 2023 11:33 (CEST)<br />
<br />
== ik heb een vraagje ==<br />
<br />
Zou je ooit moderator willen worden in wikikids of niet MVG {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 20 jun 2023 12:56 (CEST)<br />
:Nee, ik wil geen moderator worden. Ik overleg wel veel met ze. Mijn voorkeur gaat uit naar het schrijven van artikelen en deze zo goed mogelijk bereikbaar te maken. Daarvoor was ook het [[Wikikids:Wikiproject/WikiKids gebruiken]]. Houd wel datgene wat wordt geschreven in de gaten, en verbeter zonodig e.e.a. Ook help ik nieuw gebruikers op weg met sjablonen en de opmaak van artikelen, zodat de kwaliteit van WikiKids op pijl blijft. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 20 jun 2023 13:20 (CEST)<br />
:: Als moderator mag je toch wel gewoon artikelen schrijven?? {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 20 jun 2023 13:24 (CEST)<br />
::: Tuurlijk, maar een moderator houdt ook andere dingen in de gaten en heeft meer rechten om dingen te kunnen veranderen. Dat houdt dus in dat je een grote verantwoordelijkheid hebt en ook de Nederlandse taal moet kunnen beheersen. Lees verder op [[Wikikids:Moderator worden]].<br />
::: dus er is maar een iemand die nu moderator kan worden dat is degroteemotii (groemdebeer is gestopt)(en jij wilt niet)en ik moet nog 2 en een halve maand wachten MVG {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}}😀 20 jun 2023 13:36 (CEST)<br />
<br />
== Werksjabloon ==<br />
<br />
Dag Hanssain, ga je nog verder met het artikel [[Fregatvogels]]? Er staat namelijk bijna twee weken een werksjabloon op sinds de laatste bewerking. Het kan natuurlijk dat je informatie aan het zoeken bent of het vergeten was. Maar in ieder geval, slechts ter informatie. Mvg, {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 20 jun 2023 14:18 (CEST)<br />
:Bedankt voor de tip. Was 'm vergeten weg te halen. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 20 jun 2023 15:09 (CEST)<br />
<br />
== Bedankt voor het helpen van het project ==<br />
<br />
{{Gebruikersbox|Black|oranje|[[Bestand:Bloem voorbeeld.jpg|100px]]|Bedankt voor het mee helpen van het project België Vlaanderen Wallonië ik wil jullie hier voor bedanken jullie gaan zeker me nog wel helpen maar dit is voor jullie want ik weet niet hoe lang ik nog heb voor dat ik 2 weken naar Amirika en 3 weken naar Canada (dit is het eerste keer dat ik met het vliegtuig ga) en dan zie ik jullie hopelijk weer na of de laatste week van de vakantie.(Ik doe mee met midden dus mijn vakantie begint op 14 juli)}} (Ik blijf online tot 7 juli en dan kijk ik nog of ik jullie nog voor dat ik op vakantie dus ik weet niet of ik tussen 7juli en 16 juli nog online kom na de zomer vakantie ga ik gewoon weer lekker verder dan kijk ik nog om de online tijden.) MVG {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}} 29 jun 2023 09:35 (CEST)<br />
:Graag gedaan. Fijne vakantie en neem je fototoestel mee!<br />
:: zou ik doen {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}} 29 jun 2023 10:32 (CEST)<br />
<br />
== Spelers veranderen bij Portaal:Voetbal ==<br />
<br />
Hoi Hanssain. Hoe gaat het? Met mij gaat het goed. Ik wil je als eerst van harte bedanken dat jij (en ook een paar anderen denk ik) de Portaal:Voetbal hebben aangemaakt. Het ziet er super tof uit! Serieus! Maar wat ik wou vragen is mag ik het een beetje veranderen? want bijvoorbeeld er kunnen meer voetbalclubs, en bij het deel met alle voetbalcompetities is er een fout want [[La Liga]] staat er niet. En bij Nederlandse voetballers en ook de Belgische voetballers zijn er alleen maar oude voetballers maar het zou toch wat beter zijn als er ook voetballers van deze generatie er waren? Nat bijvoorbeeld Virgil van Dijk, Kevin de Bruijne (die net de Champions League heeft gewonnen!!!!), Nathan Aké, etc. Dus mag ik het alstjeblieft veranderen en meer voetballers enz toevoegen? Ik hoor graag van je! MVG, {{Gebruiker:Madridista/Handtekening}} 17 jul 2023 23:40 (CEST)<br />
:Hallo Madrdista, zoals je in het clubhuis hebt kunnen lezen gaat het om aan aanzet. Een fundament zeg maar, waarop je kunt voortbouwen. Al wat je vraagt/voorstelt kan daarin worden aangepast en aangevuld. Let wel, een portaal is altijd een vertrekpunt, niet het artikel zelf. Het is een inhoudsopgave die je de weg wijst naar de artikelen. Zoals je zelf al aangeeft zijn er vele nieuwe talenten en winnaars. Ik ben slechts uitgegaan van wat er al op WikiKids aanwezig was en heb daarmee een start gemaakt. Bij de box uitgelicht zijn er voor de 12 maanden er nu 3 aangemaakt. In de toekomst kan dat verandert worden (meer actueel gemaakt). Omdat je niet alles in een portaal kwijt kunt, moet je keuzes maken hoe je naar de 'dieper gelegen' artikelen verwijst. Neem de eredivisie. De clubs die er komend seizoen in spelen zijn niet allemaal dezelfde als het afgelopen seizoen. Toch wil je ze allemaal benoemen en naar kunnen verwijzen. Elk jaar veranderen in het portaal zal waarschijnlijk niet gaan gebeuren of hooguit deels. Zeg je ''Nederlandse clubs (betaald voetbal)'', dan is dat al iets breder dan uitsluitend ''eredivisie''. Hetzelfde geldt voor oude en nieuwe generaties. Omdat WikiKids een encyclopedie is en niet een actueel (voetbal)blad, moet je dat iets anders aanpakken dus. Wat de actuele situatie is in de eredivisie, kan het beste aangegeven worden in het artikel. Kortom, vul aan wat je nodig acht (graag zelfs), maar houdt bovenstaande in je achterhoofd. In geval van twijfel kun je het beste in het clubhuis overleggen. Succes. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 18 jul 2023 08:30 (CEST)<br />
<br />
Dankjewel bij de bewerking bij eevee[[Gebruiker:Baab|Baab]] ([[Overleg gebruiker:Baab|overleg]]) 18 aug 2023 10:32 (CEST)<br />
<br />
Hanssain wil je me helpen met een paar pagina’s[[Gebruiker:Baab|Baab]] ([[Overleg gebruiker:Baab|overleg]]) 18 aug 2023 11:09 (CEST)<br />
<br />
== Harry Potterster ==<br />
<br />
[[Bestand:Harry Potter Barnstar Hires.png|thumb|De enige echte Harry Potterster!]]<br />
Beste Hanssain, omdat jij de afgelopen dagen zo intensief bent bezig geweest, en nog bezig bent, met het schrijven van artikelen met betrekking tot Harry Potter en het [[Portaal:Harry Potter]] hebt vernieuwd, krijg je van mij de Harry Potterster! Exhilaro! Groetjes, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 23 aug 2023 12:55 (CEST)<br />
:Dankjewel, altijd leuk om een ster te onvangen. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 23 aug 2023 13:17 (CEST)<br />
<br />
== Project Vlaanderen Wallonië ==<br />
<br />
Het is bijna 1 september dat betekent dat het project van Vlaanderen Wallonië bijna begint kan jij nog laatste tips/Verbeteringen geven Mvg {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}} 27 aug 2023 10:31 (CEST)<br />
:Ik denk dat je aan dezelfde indeling kunt denken als wat Groempdebeer heeft gedaan bij [[Portaal:Vlaanderen]]. Ook kun je nog kijken wat er bij [[Nederland]] en [[Portaal:Nederland]] zoal gerelateerd is. Ook het [[Portaal:België]] heeft een aantal vertrekpunten. Hierbij bedoel ik vooral de hoofdstukken (latere portaalboxen). Op die manier krijg je ook een beetje eenheid en hoef je niet telkens het wiel uit te vinden. Ik hoop dat je hier genoeg aan hebt. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 27 aug 2023 11:05 (CEST)<br />
:: Doe ik {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}} 27 aug 2023 11:14 (CEST)<br />
<br />
== Taalgrens in België ==<br />
<br />
Dag Hanssain, ik weet niet of je het al gezien had, maar ik had een bericht achtergelaten op [[Overleg:Taalgrens in België]]. Mvg, {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 4 sep 2023 23:02 (CEST)<br />
:Ja<br />
<br />
== Leeftijd account ==<br />
Dag Hanssain, ik zie dat de welkomsboodschap op jouw overlegpagina geplaatst is op 12 oktober 2006. Grappig, want ik heb mijn account aangemaakt op 12 oktober 2022, precies 16 jaar later. Weet je toevallig of dit ook de datum is van wanneer je jouw gebruikersaccount hebt aangemaakt? [https://wikikids.nl/Speciaal:Logboeken?type=newusers&user=Hanssain In het logboek van nieuwe gebruikers kan ik niets over jouw accountaanmaak vinden]. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 23 sep 2023 22:02 (CEST)<br />
:Dat kan wel kloppen. WikiKids was nog maar net in de lucht en leerde ik kennen op de stand van Kennisnet tijdens de Nederlandse Onderwijs Tentoonstelling toen het daar voor het eerst gepresenteerd werd. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 23 sep 2023 22:34 (CEST)<br />
::Leuk om te weten! 😄 {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 23 sep 2023 22:42 (CEST)<br />
:Oh oeps, ik had verkeerd gekeken zie ik nu. [[Gebruiker:Groempdebeer|Groempdebeer]] heeft op dezelfde dag als jij een account aangemaakt, niet ik. Mijn account is 5 dagen ouder dan die van Groempdebeer. 😉 {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 24 sep 2023 00:31 (CEST)<br />
<br />
== Interview ==<br />
Beste Hanssain, vandaag werd ik erop gewezen dat iemand op de Franstalige [[Vikidia]] regelmatig interviews houdt met gebruikers van die wiki.<sup>[https://fr-vikidia-org.translate.goog/wiki/Vikidia:Gazette/archives/2022/Hiver?_x_tr_sl=fr&_x_tr_tl=nl]</sup> Nu leek het me ook leuk om interviews te houden met gebruikers van onze community. Zou je misschien antwoord willen geven op onderstaande vragen? Dan sla ik deze op in mijn gebruikersnaamruimte. Via [[Gebruiker:S.Perquin/Interviews]] kun je dan de interviews bekijken die ik met jou en anderen heb gehouden. Ik heb de volgende tien vragen opgesteld:<br />
#Wanneer heb je voor het eerst over WikiKids gehoord?<br />
#Wanneer en om welke reden heb je een account aangemaakt op WikiKids?<br />
#Wat was je eerste indruk van WikiKids?<br />
#Wat doe je het liefst op WikiKids?<br />
#Waar schrijf je het liefst artikels over op WikiKids?<br />
#Wat vind je leuk aan WikiKids?<br />
#Wat zou je liever anders zien op WikiKids?<br />
#Wat wil je de komende jaren nog bereiken op WikiKids?<br />
#Heb je een speciale wens of boodschap voor gebruikers van WikiKids?<br />
#Is er nog iets anders wat je wilt zeggen?<br />
Ik ben benieuwd naar je antwoorden en ik lees deze graag! Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 23 sep 2023 22:50 (CEST)<br />
:Ik zie dat je het vanochtend hebt ingevuld! Leuk om te lezen! 😄 Groetjes, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 24 sep 2023 12:28 (CEST)<br />
<br />
== Ster! ==<br />
<br />
[[Bestand:Barnstar Belgium.png|250px|right]]<br />
Dag Hanssain, hoewel het project:Vlaanderen & Wallonië nog bezig is, wil ik je alvast de België-ster geven. Je hebt echt enorm veel artikelen aangemaakt en uitgebreid, waaronder de [[geschiedenis van Vlaanderen]], waar ik zelf ook nog wat van opgestoken heb. Mvg, {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 27 sep 2023 11:15 (CEST)<br />
<br />
Dat is geheel wederzijds! Dus ik zou zeggen gelijk oversteken, want jouw bijdragen zijn ook behoorlijk! Bedankt voor de samenwerking.<br />
<br />
== Geschiedenis van de popmuziek ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, op jouw aanraden ben ik begonnen met een artikel over de [[geschiedenis van de popmuziek]], maar het merendeel van mijn kennis komt van Wikipedia :). Ik vroeg me af of jijzelf er iets van af weet? {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 3 okt 2023 16:52 (CEST)<br />
:Hoi Groemp, er is al een artikel [[Popmuziek]], maar zie dat er i.d.d. telkens naar Wikipedia wordt verwezen per popmuziekgenre. Het is voor mij een behoorlijke tijd geleden dat ik hier aan gewerkt heb. Kon het me niet meer herinneren dat er zoveel naar Wikipedia is verwezen. Heb toen vooral gewerkt aan muziekinstrumenten en deze lijst helemaal aangevuld, ook met oosterse instrumenten en verwijzingen naar YouTube met voorbeelden. Het diagram heb ik al langer geleden gemaakt aan de hand van het poparchief (OOR). Ook medewerkers van de Wereldomroep hebben me hier toen mee geholpen. Het is in WikiKids geplaatst in 2016. Ik maak nu nog wat dingen af voor Wallonië, daarna kan ik je wel helpen. Zie verder [[Overleg:Geschiedenis van de popmuziek]]. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 3 okt 2023 17:26 (CEST)<br />
<br />
== Opmaak KidsKrant ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, ik heb jouw stukje over de Sint iets aangepast in opmaak. Dit vind ik iets overzichtelijker. En jij? {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 21 okt 2023 17:43 (CEST)<br />
:Het blijft stoeien tussen de opmaak op PC en mobiel. Mijn poging is om het zoveel mogelijk open een 5-koloms krantenpagina te laten lijken. Je moet ze eigenlijk beide even bekijken of je tevreden bent. Ik denk dat het probleem vooral zit in het feit dat de meeste PC schermen 'landscape' zijn en een mobiel meestal in de 'portret' stand wordt bekeken. Dan liggen de lengte-breedte verhoudingen net andersom. Een papieren krantenpagina is ook portret. De 'kolommethode' zoals ik die bedacht heb voor de portalen overbrugt dat enigszins, maar niet helemaal. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 21 okt 2023 17:48 (CEST)<br />
<br />
== Levant en vruchtbare sikkel ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, er zit een verschil tussen de Levant, de Vruchtbare Sikkel en de regio Palestina. Daarom heb ik je bewerking weggehaald. Het verschil is namelijk dat de Levant Syrië, Jordanië, Libanon, Israël en de Staat Palestina omvat, de regio Palestina alleen Israël en de staat Palestina, met soms ietwat uitloop naar Libanon, Syrië en Jordanië, maar nooit het hele stuk, en de Vruchtbare Sikkel heeft nog Irak erbij. {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 29 okt 2023 11:22 (CET)<br />
:Hoi Groemp. Dat er een verschil bestaat dat moge duidelijk zijn. Waar het mij om ging is dat er juist ook een verband bestaat. Hoe dieper je in de materie duikt, hoe meer overeenkomsten je tegenkomt. Hoewel zaken historisch niet altijd even makkelijk te bewijzen zijn, vind ik het vooral opmerkelijk dat het gedachtegoed van verschillende godsdiensten en de daaraan verbonden mythische verhalen hierin raakvlakken vertonen. Hierbij noem ik de zondvloed als voorbeeld: de Noach versie, de geschiedenis van Nuh en het Gilgamesj-epos. Zo letterlijk als ik het hier stel, zo letterlijk kun je het m.i. ook brengen. De Levant en de Vruchtbare Sikkel en de mensen die er leefden vormden volgens mij een soort grondleggers (taal, technische kennis, communicatie etc.) in die regio (waar Palestina/Kanaän deel van uitmaakte) en zoals het er naar uitziet de basis voor de geloven. Wat mij dan intrigeerd is hoe e.e.a. vervolgens uiteenloopt. Is de Babylonische spraakverwarring daarmee daadwerkelijk te duiden? Ik besef dat de godsdienstige boeken in die zin (vaak vanwege hun beeldspraak) geen geschiedenisboeken zijn, of misschien toch weer wel? Ik weet uit ervaring dat kinderen met soortgelijke vragen zitten. Als leerkracht zei ik altijd: "We zijn er niet bij geweest, dus hoe het precies zit is lastig te achterhalen". Zelfs al vindt men steeds meer archeologische bewijzen (denk aan de kleitabletten en papyrusrollen), dan nog moet je er rekening mee houden dat het de interpretatie was van de maker.<br />
Kortom, dat wat er feitelijk is ontdekt kun je noemen. Bij de duiding ervan moet je een slag om de arm houden. En dat laatste kun je ook aangeven. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 29 okt 2023 13:55 (CET)<br />
<br />
== Enquête ==<br />
<br />
Dag Hanssain, de [[Interne enquête kwaliteit WikiKids]] ziet erg goed uit. Als je hier klaar mee bent, kan ik de vragen in Google Formulieren toevoegen (later vandaag of morgen). Mocht je nog niet klaar zijn (en dingen willen toevoegen), zou je dan een bericht willen sturen wanneer je klaar bent? Mvg, {{Gebruiker:Mike1023/Handtekening}} 4 nov 2023 16:27 (CET)<br />
<br />
== Een ster voor jou! ==<br />
<br />
[[Bestand:Papa Smurf Barnstar.png|thumb|De stripfiguurster!]]<br />
Hoi Hanssain, elke dag kijk ik in de recente wijzigingen en ik zie dat je de afgelopen tijd veel bezig bent geweest met artikelen over strips en stripfiguren. Daarom krijg je van mij de stripfiguurster met daarop Grote Smurf! Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 13 nov 2023 22:35 (CET)<br />
:Dank je wel Sander! Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 13 nov 2023 22:38 (CET)<br />
<br />
== Bedankt project ==<br />
<br />
door jouw zijn er ongeveer 150 artikel extra artikelen over Vlaanderen Wallonië bedankt hier voor :) <br />
{{Gebruikersbox|Red|yellow|[[File:Vlag-belgie-kroon-075m-x-100m.jpg|center|55px]]|Deze gebruiker heeft meegeholpen met het project België en heeft 150 artikelen verbeterd.}} {{Gebruiker:Thijmen4/Handtekening}} 14 nov 2023 09:35 (CET)<br />
:Bedankt voor de gebruikersbox. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 14 nov 2023 13:39 (CET)<br />
<br />
== 1000 gulden ==<br />
Hallo Hanssain, ik denk (op het oog) dat ik het duizendguldenbiljet waar je naar op zoek was op [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:1.000_Gulden_(1972)_-_Vorderseite.jpg Wikimedia Commons] heb gevonden. Als dit inderdaad hetzelfde biljet is, dan kun je dit biljet gebruiken. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 17 nov 2023 16:04 (CET)<br />
: Is idd hetzelfde. Bedankt. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 17 nov 2023 16:22 (CET)<br />
<br />
== Portaal:Godsdienst vervangen door Portaal:Mythologie ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, ik vond je voorstel in het Clubhuis op zich wel goed, om een Portaal:Mythologie te maken. Ik dacht er dan over om de basis van het Portaal:Godsdienst te nemen en daar ook andere religies/geloven/mythologieën bij te zetten. Maar ik dacht ook dat er overlap zit met een ander portaal, het [[Portaal:Sprookjes en volksverhalen]]. Wat denk jij dat het beste is, een heel nieuw portaal, Portaal:Godsdienst vervangen of weer iets anders? {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 2 dec 2023 09:47 (CET)<br />
:Ik had zelf een soortgelijke twijfel. Een en ander heeft wel veel met elkaar te maken, maar om nu godsdienst gelijk op één hoop te gooien met sprookjes gaat een beetje ver (en je moet uitkijken dat je niet tegen heilige huisjes schopt, men zou het verkeerd kunnen opvatten). Ik denk dat het verstandiger is om het uit elkaar te houden, maar je kunt wel bepaalde zaken vergelijken en uitleggen. Heb een beginnetje met [[mythologie]] als artikel gemaakt. Wees zo vrij om op- en aanmerkingen in het overleg te zetten. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 2 dec 2023 10:13 (CET)<br />
::Ik wilde overigens niet Godsdienst en sprookjes op een hoop gooien, maar onder het desbetreffende portaal vallen mythen, wat valt onder mythologie. Het ligt dus net iets genuanceerder. {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 2 dec 2023 10:39 (CET)<br />
:::Ik snap het van godsdiensten en sprookjes, maar dit bij wijze van spreken. Sec etymologisch verklaard is mythologie het geheel van de mythen van een volk (zie https://etymologiebank.nl/trefwoord/mythologie). Daar horen godsdiensten en sprookjes dus ook onder. Mythe betekent overlevering. Grieks mũthos ‘uitspraak, gedachte, verhaal, mythe’. Ik denk dat we dat als vertrekpunt kunnen gebruiken. Ik stel voor te kijken naar volkeren door de tijden heen: Egyptenaren, Kelten, Grieken, Romeinen, Germanen, Vikingen, Native Americans (Asteken, Inka's etc.), Aboriginals, Chinezen etc. Vandaar uit kun je dan ook linken maken naar de godsdiensten en ook de sagen en legenden en vervolgens de sprookjes. Dan volg je ook een historische lijn en kun je mijns inziens ook uitleggen hoe (wellicht) het ene volk iets overnam van het andere volk, alleen onder een andere naam. Dat zie je overigens ook terug in de Bijbel en Koran verhalen. Wat ook opmerkelijk is, is dat bepaalde grote gebeurtenissen zoals de zondvloed op vergelijkbare wijze bij de volken verteld wordt. Ik wil in het artikel mythologie ook aangeven dat het terugkijken met de kennis van nu soms makkelijk praten is. Hoe dingen precies zijn ontwikkeld is moeilijk te zeggen. We zijn er immers niet bij geweest. Er komt dus ook een stuk volkenkunde (antropologie) bij kijken.<br />
Ik stel voor om op de overlegpagina Mythologie verder te filosoferen. Eize01 en S.Perquin zullen ook wel mee willen denken. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 2 dec 2023 11:06 (CET)<br />
:Ik heb deze discussie daarheen verplaatst, zodat het voor iedereen te volgen is. {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 2 dec 2023 11:58 (CET)<br />
<br />
== Handtekening ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, lijkt het je leuk om een persoonlijke handtekening te hebben op WikiKids? Deze zou ik graag voor je willen maken! Laat maar weten of je een handtekening wil en hoe je die dan voor je zou zien! {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 6 dec 2023 00:59 (CET)<br />
:Dank je. Ik houd het bij gewoon, dan wordt het vanzelf bijzonder;) [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 6 dec 2023 08:47 (CET)<br />
::Haha, dat is ook wel weer zo! {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 6 dec 2023 09:07 (CET)<br />
<br />
== Fijne feestdagen! ==<br />
<br />
{{Gebruiker:Groempdebeer/Kerst23|Je inzet voor WikiKids is grenzeloos. Je harde werk op het gebied van o.a. stripfiguren en muziek is bewonderenswaardig. Hopelijk kunnen we volgend jaar net zo goed samenwerken als dit jaar.}}20 dec 2023 16:49 (CET)<br />
:Hartelijk dank voor je Kerstwens. Ik ben vooral blij dat je op je schreden bent teruggekeerd. Een kritische noot over en weer kan nooit kwaad, mits het met respect gebeurt en zo houd je elkaar scherp. Ook jij bedankt voor je bijdragen en ik blijf graag met je samenwerken. Fijne feestdagen!<br />
<br />
== Fijne feestdagen ==<br />
<br />
Beste Hanssain, ik wens je fijne kerstdagen en een gelukkig 2024! Groetjes, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 23 dec 2023 14:22 (CET)<br />
<br />
== Ondertekenen welkomstberichten ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, het is gebruikelijk dat welkomstberichten worden ondertekend :) {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 3 jan 2024 14:38 (CET)<br />
<br />
== Ook voor jou de Vikingster ==<br />
<br />
[[Bestand:The Norse Barnstar.svg|miniatuur|De Vikingster|75px]]<br />
Hoi Hanssain,<br />
<br />
Hierbij krijg je de Vikingster, voor je inzet voor het afmaken van het Asengeloof en verwante artikelen. {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 5 jan 2024 11:50 (CET)<br />
:Dank je wel Groemp! En jij succes verder met het vertalingsproject van de Franstalige Wiki!! {{afz|Hanssain}}<br />
::Bedankt! {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 5 jan 2024 12:28 (CET)<br />
<br />
== Een van jouw artikelen vertaald ==<br />
<br />
Hoi Hanssain,<br />
<br />
Een van jouw artikelen wordt vertaald voor Vikidia! [[Geschiedenis van Vlaanderen]] - [[:fr:Histoire de la Flandre]]. {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 6 jan 2024 11:26 (CET)<br />
:Kijk! Altijd leuk om te horen. Ben ook wel benieuwd naar het effect op de lange termijn. Succes verder. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 6 jan 2024 14:06 (CET)<br />
<br />
== Tabel tijdlijn ==<br />
<br />
Hoi Hanssain,<br />
<br />
Ik heb op de [[Overleg portaal:Geschiedenis|OP van het portaal geschiedenis]] een tabel gemaakt met continenten en tijdlijn, zoals je voorstelde. Vul jij hem in? {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 6 jan 2024 17:47 (CET)<br />
:Hoi Groemp, Thanks, ik zag 'm langskomen. Ik houd het ff in mijn achterhoofd. Ik maak eerst de Noordse mythologie af. Werk zat nog. {{afz|Hanssain}}<br />
::Top! {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 6 jan 2024 17:52 (CET)<br />
<br />
== Digitale geletterdheid ==<br />
<br />
Hoi Hanssain,<br />
<br />
Vandaag had ik inspiratie om me met de pagina Digitale geletterdheid bezig te houden. Kijk maar even wat ik er tot nu toe van gemaakt heb.<br />
<br />
Hartelijke groet,<br />
<br />
Freek Kraak [[Gebruiker:FreekKraak|FreekKraak]] ([[Overleg gebruiker:FreekKraak|overleg]]) 12 jan 2024 15:48 (CET)<br />
:Hoi Freek Kraak. Helemaal goed.altijd prima als anderen meelezen en foutjes en onduidelijkheden eruit halen. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 12 jan 2024 16:07 (CET)<br />
<br />
== De geschiedenisster! ==<br />
<br />
[[Bestand:WikiDefender Barnstar Hires.png|miniatuur|100px]]<br />
Hoi Hanssain, hierbij krijg je de geschiedenisster, voor je harde werk aan artikelen over historische culturen en religies! {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 21 jan 2024 10:54 (CET)<br />
:Dank je wel Groemp. Mooi onderwerp om aan te werken. Eigenlijk is het sinds mijn lagere schooltijd voor mij nu pas echt duidelijk hoe het in elkaar steekt. Natuurlijk heb ik veel details weggelaten maar al lezende veel geleerd. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 21 jan 2024 12:52 (CET)<br />
<br />
== over u bericht tege mij ==<br />
<br />
me vader kan niet meer herkenen, hij is het vergeten.<br />
kan jij dat artikel voor me maken.<br />
en OldTube heeft sinds 2014 tot 2017 al op Google gestaan.<br />
maar nu niet.<br />
kan je voor me maken a.u.b.<br />
groeten van Fernando<br />
:Hallo Fernando, ik heb er naar gezocht en zag dat het op Wikipedia was verwijderd. Tot nu toe heb ik er nog niet veel over kunnen vinden. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 25 jan 2024 12:01 (CET)<br />
<br />
== Watt (eenheid) en Watt ==<br />
<br />
Hoi Hanssain, je artikel [[Watt (eenheid)]] gaat over hetzelfde als [[Watt]]. Samenvoegen? {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 13 feb 2024 11:03 (CET)<br />
:OK die had ik gemist. Bedankt dat je me er op wijst. Zal 'm zelf ff samenvoegen. Gr [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 13 feb 2024 11:23 (CET)<br />
<br />
== Goed bezig! ==<br />
[[Bestand:Original Barnstar Train.png|thumb|150px|De treinenster!]]<br />
Beste Hanssain, ik zie dat je al een aantal dagen/weken intensief bezig bent met het aanmaken van artikelen over treinen en treintypen. Leuk dat je daarover schrijft! Daarom krijg je van mij de treinenster! Ga zo door! Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 14 feb 2024 13:14 (CET)<br />
:Dank je wel Sander! Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 14 feb 2024 13:16 (CET)<br />
<br />
== Griekse Mythologie ==<br />
<br />
Hallo Hanssain,<br />
<br />
Toen ik de pagina ging bewerken, stond er alleen het volgende op:<br />
https://wikikids.nl/index.php?title=Griekse_mythologie&diff=841911&oldid=841902<br />
<br />
Tig keer ninga ninga ninga ninga<br />
<br />
Ik heb vervolgens tekst e.d. aangepast. Jammer dat zoveel werk met één simpele klik wordt weggegooid. Dit nodigt niet uit om in WikiKids te werken.<br />
<br />
Groeten,<br />
<br />
John Demmers<br />
:Hoi John, ik spring hier even in. Ik snap je frustratie, maar voordat deze tekst werd geplaatst stond er een andere tekst, kijk maar in de geschiedenis. Er stond dus wel een inhoudelijke en uitgebreide tekst. {{Gebruiker:Groempdebeer/Handtekening}} 14 feb 2024 18:14 (CET)<br />
::Ik snap ook de frustratie, vandaar mijn berichtje naar John en het verzoek om beoordeling in het clubhuis. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 14 feb 2024 21:45 (CET)<br />
<br />
== Gebruikers naar expertise 2024 ==<br />
Beste Hanssain, als opvolger van de [[Wikikids:Gebruikers naar expertise 2022]] heb ik daarnet [[Wikikids:Gebruikers naar expertise 2024]] aangemaakt. Zou je, als je wil, onder jouw naam willen zetten wat jouw expertises op dit moment zijn? Eén van de voordelen van het plaatsen van de expertises onder iedere gebruiker in plaats van gebruikers in te delen op expertise, is dat je vrijer bent in wat je opschrijft als expertises! Ook is het, vind ik, wat overzichtelijker! 😄 Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 19 feb 2024 01:14 (CET)<br />
:Ik zag 'm net langskomen. Zal het aanvullen. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 19 feb 2024 08:32 (CET)<br />
<br />
== Lijst van Disneyfilms ==<br />
Beste Hanssain, het viel me op dat je op [[Wikikids:Gebruikers naar expertise 2024]] "[[Lijst van Disneyfilms]]" tussen jouw expertises had gezet. Is dit iets waar je toevallig nu mee bezig bent of is Disneyfilms echt jouw expertise? Dit vroeg ik me gewoon even af, voornamelijk omdat het er wat ''random'' uitzag tussen alle andere wat bredere expertises! Ik hoor graag van je! Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 24 feb 2024 14:38 (CET)<br />
:Expertise is idd een wat groot woord in dit geval, maar wil de komende tijd de film (en de nog ontbrekende) Portaal:Film gaan maken, met daarin ook de technische aspecten en beroepen behorende bij de film. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 24 feb 2024 15:10 (CET)<br />
::Goed bezig! Ah, oké, zou je het goed vinden als die lijst dan weggehaald zou worden uit de lijst? 😄 Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 24 feb 2024 15:13 (CET)<br />
:::No problem. Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 24 feb 2024 15:29 (CET)<br />
<br />
== Filterlogboek ==<br />
Hallo Hanssain, als het goed is kun jij als niet-moderator ook [[Speciaal:Filterlogboek]] raadplegen. Door op 'details' te klikken kun je zien welke tekst het moderatiefilter 'triggerde'. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 22:52 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Lovechik&diff=849682Overleg gebruiker:Lovechik2024-03-27T21:49:24Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{zb}}[[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 26 mrt 2024 11:59 (CET)<br />
:Hallo Lovechik, het is niet de bedoeling om te oefenen met WikiKids op bestaande artikelen. Als je wilt oefenen met WikiKids, dan mag dat in de [[WikiKids:Zandbak|zandbak]]. Bekijk de [[WikiKids:Regels|regels]] voor meer informatie. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 22:49 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Lovechik&diff=849681Overleg gebruiker:Lovechik2024-03-27T21:49:19Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{W}}[[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 26 mrt 2024 11:59 (CET)<br />
:Hallo Lovechik, het is niet de bedoeling om te oefenen met WikiKids op bestaande artikelen. Als je wilt oefenen met WikiKids, dan mag dat in de [[WikiKids:Zandbak|zandbak]]. Bekijk de [[WikiKids:Regels|regels]] voor meer informatie. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 22:49 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Wandrijf&diff=849680Overleg gebruiker:Wandrijf2024-03-27T21:49:08Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{zb}}<br />
Welkom op WikiKids! [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 25 jan 2024 12:01 (CET)<br />
:Hallo Wandrijf, het is niet de bedoeling om te oefenen met WikiKids op bestaande artikelen. Als je wilt oefenen met WikiKids, dan mag dat in de [[WikiKids:Zandbak|zandbak]]. Bekijk de [[WikiKids:Regels|regels]] voor meer informatie. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 22:49 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Leonardo_da_Vinci&diff=849679Leonardo da Vinci2024-03-27T21:48:13Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{award|Zilver|2018}}<br />
{{Infobox wetenschapper<br />
|afbeelding= Leonardo da Vinci (ur Svenska Familj-Journalen).png<br />
|ander formaat=<br />
|onderschrift= Pentekening van Leonardo da Vinci<br />
|volledige naam= Leonardo di Ser Piero<br />
|bijnaam=<br />
|pseudoniem=<br />
|geboren= 15 [[april]] 1452<br />
|geboorteplaats= [[Vinci]]<br />
|land= Florentijnse Republiek, [[Italië]]<br />
|overleden= 2 [[mei]] 1519<br />
|overleden te= [[Amboise]], [[Frankrijk]]<br />
|gehuwd=<br />
|vakgebied= [[Scheikunde]], [[Natuurkunde]], [[Biologie]], [[Bouwkunde]], [[Kunst]]<br />
|actief= [[Renaissance (periode)|Renaissance]]<br />
|bekend= Uitvindingen, Alleskunner<br />
}}<br />
'''Leonardo da Vinci''' (geboren te [[Vinci]] in de [[Florence (provincie)|Florentijnse Republiek]] op 15 [[april]] 1452 – overleden te [[Amboise]] in [[Koninkrijk Frankrijk|Frankrijk]] op 2 [[mei]] 1519) was een bekende kunstenaar en [[wetenschapper]] uit de tijd van de [[Renaissance (periode)|renaissance]]. <br />
<br />
In deze tijd stond de gedachte van de ''[[homo universalis]]'' centraal. Deze gedachte was letterlijk de 'universele mens'. De mens kon alles doen wat hij wilde en kon ook alles leren. Leonardo was hier een goed voorbeeld voor. Hij wordt dan wel herinnerd voor zijn schilderijen (denk aan ''[[Mona Lisa]]'' of ''[[Het Laatste Avondmaal (Leonardo Da Vinci)|Het Laatste Avondmaal]]).'' Maar Leonardo was nog veel meer. Naast schilder en beeldhouwer, had hij nog wel negen andere beroepen. Hij was [[kunstschilder]], [[beeldhouwer]], [[uitvinder]], [[architect]], ([[militair]]) [[ingenieur]], [[scheikundige]], [[filosoof]], [[natuurkundige]], [[anatoom]], [[schrijver]] en [[componist]]. Verder staat hij ook nog bekend als [[wiskundige]], [[geoloog]], [[botanicus]] en [[cartograaf]]. Hij was dus eigenlijk iemand die zo'n beetje alles kon doen wat hij maar wilde doen. <br />
<br />
Leonardo was een heel nieuwsgierige man en onderzocht alles wat hij zag. Hierbij tekende hij ook veel. In zijn tijd hadden ze nog geen fotocamera’s, dus door alles te tekenen legde hij de kennis vast. Hij had dan ook altijd een notitieboek bij zich. Die notitieboekjes zijn de reden dat we nog zoveel weten van zijn ideeën. Ze waren wel in het Italiaans geschreven en ook nog eens in spiegelschrift. Uit onderzoek van kunst[[historicus|historici]] van het [[Uffizi]] in [[Florence]] is gebleken dat Da Vinci zowel links- als rechtshandig was. Dit heet ambidextrie.<br />
<br />
Veel van Leonardo's ontwerpen zien we vandaag de dag terug. Zo had hij de eerste tekeningen gemaakt van de [[helikopter]], een [[tank]], [[robot]]s en de [[fiets]]. <br />
<br />
==Leonardo's leven==<br />
<br />
===Jeugd===<br />
Leonardo da Vinci is geboren op 15 april 1452 in Vinci, Italië. Daar komt de 'da Vinci' in zijn naam vandaan. Als klein kind ging Leonardo al kijken naar de natuur en deze tekenen. Hij hield van de natuur, de planten, het water en de dieren. Dit was ook wat hij het meeste tekende in zijn jeugd. Hij tekende watervallen en landschappen, maar vooral veel vogels. Hij droomde er namelijk van om te vliegen. Dit zou een [[obsessie]] blijven tijdens zijn hele leven. <br />
<br />
Toen hij klein was, was Leonardo vooral bij zijn oom, Francesco. Zijn vader was namelijk [[notaris]] en had weinig tijd voor Leonardo. Leonardo had een goede opvoeding, maar hij mocht geen studie om notaris te worden, doen. Hij was een onwettig kind. Dat betekent dat zijn ouders niet getrouwd waren. Onwettige kinderen mochten niet altijd dezelfde dingen doen als kinderen wier ouders getrouwd waren. <br />
<br />
Leonardo is in de leer gegaan bij een [[kunstenaar]] (als hij niet notaris kon worden als zijn vader, dan maar kunstenaar). Het is niet zeker hoe oud hij was toen hij in de leer ging. Leonardo zal ergens tussen 12 jaar en 15 jaar geweest zijn. Hier werd hij opgeleid tot [[kunstschilder]], [[beeldhouwer]] en [[ingenieur]]. Leonardo werkte in die tijd veel als schilder, maar ook voor het toneel. Hij maakte toneeldecor. Hij leerde de technieken van tekenen, schilderen en beeldhouwer, maar hij leerde ook ontwerpen van machines te maken en hoe je machines in het echt kon maken. <br />
<br />
Toen hij 21 was, was Leonardo klaar met leren. <br />
[[Bestand:Last supper.JPG|links|miniatuur|438x438px|Het Laatste Avondmaal, door Leonardo da VInci]]<br />
<br />
===Leven en werk===<br />
Leonardo was niet iemand die lang stilzat in zijn leven. Hij heeft heel veel gereisd en op verschillende plaatsen in [[Italië]] gewoond. Ook heeft hij in [[Frankrijk]] gewoond. <br />
<br />
Nadat hij klaar was met zijn opleiding bij de kunstenaar, besloot hij zijn eigen bedrijf te beginnen. Hij had geld nodig om te overleven en kunst maken voor opdrachtgevers was iets dat hij geleerd had. Leonardo had echter zijn hele leven een probleem met dingen afmaken. Hij begon met een schilderij en werd dan misschien afgeleid door iets anders. Leonardo kon de schilderijen voor opdrachtgevers niet afmaken en hij kreeg hier dus ook niet voor betaald. Hij had een paar wel afgemaakt, bijvoorbeeld de bekende ''[[Mona Lisa]]'' en het ''[[Het Laatste Avondmaal (Leonardo Da Vinci)|Laatste Avondmaal]].'' De ''Mona Lisa'' had hij afgemaakt en toen vond Leonardo het zo mooi dat hij het nooit aan de opdrachtgever heeft gegeven. Hij hield het schilderij helemaal voor zichzelf. Het ''Laatste Avondmaal'' was een hele grote muurschildering, die ertoe heeft geleid dat Leonardo altijd welkom was aan het Franse hof. De Franse [[koning]] was zeer onder de indruk van hem en had Leonardo uitgenodigd om in Frankrijk te komen wonen. <br />
<br />
Nadat Leonardo's bedrijf niet gelukt was, besloot hij aan het hof in [[Florence]], Italië, te gaan werken. Hij maakte in deze tijd veel wapens voor de mensen die in Italië aan de macht waren. Verder maakte hij nog kunstwerken voor andere opdrachtgevers, waaronder het ''Laatste Avondmaal.'' <br />
<br />
In de tijd waarin Leonardo leefde, veranderden dingen snel. Zo werd het hof van Florence veroverd door Frankrijk. Leonardo verhuisde naar [[Milaan]], maar deze stad werd bijna verwoest door de [[pest]]. Later werd Leonardo ingehuurd om te reizen door verschillende steden in Italië. Van deze steden moest hij dan een [[landkaart]] maken. [[Bestand:Leonardo da Vinci - presumed self-portrait - WGA12798.jpg|miniatuur|369x369px|Zelfportret, door Leonardo da VInci]]Als hij niet met een opdracht bezig was, dan was Leonardo bezig met zijn eigen studies en onderzoeken. Hij deed verschillende studies naar vliegen en vogels. Het was zijn droom om te kunnen vliegen. Verder zocht hij naar manieren om met machines het leven van mensen makkelijker en veiliger te maken. Alles wat hij bedacht en wat hij zag, schreef Leonardo op in meerdere notitieboekjes. In spiegelschrift. Hij was heel bang dat iemand zijn ideeën zou stelen. Leonardo vond dat deze van hem waren en niemand anders mocht ze gebruiken. De studies die hij deed over de kunst en anatomie (studie naar hoe het lichaam eruit ziet en werkt) deelde hij wel met anderen. Deze deelde hij vooral met zijn leerlingen.<br />
<br />
===Laatste jaren en dood===<br />
In de jaren voor zijn dood, besloot Leonardo naar Frankrijk te verhuizen. Hij woonde daarvoor in [[Rome]] op uitnodiging van de [[paus]]. Hij had ruzie met de paus gekregen vanwege een van zijn onderzoeken. Leonardo deed namelijk onderzoek naar anatomie. Dit is de studie naar hoe het lichaam eruit ziet en werkt. Hij experimenteerde op dode mensen en had ideeën die de paus niet leuk vond. Dus besloot hij naar Frankrijk te verhuizen, waar de koning had beloofd dat hij altijd welkom was. <br />
<br />
Hij overleed in het Franse [[Amboise]], in het Clos Lucé en ligt begraven in de Kapel van St. Hubertus in het kasteel van Amboise. Clos Lucé is een kasteel in Amboise waar Leonardo da Vinci de laatste drie jaren van zijn leven woonde. Het is nu een museum over het leven en werk van Leonardo da Vinci. Het heeft veel voorbeelden (modellen) van zijn uitvindingen.<br />
<br />
==Zijn filosofie==<br />
[[Bestand:Leonardo da Vinci- Vitruvian Man.JPG|links|miniatuur|331x331px|Man van Vitruvius, door Leonardo da Vinci]]<br />
[[Filosofie]] zijn gedachten en meningen waar mensen in geloven. Leonardo had drie grote gedachten: ''homo universalis'', de gedachten van het humanisme en gedachten over de natuur. <br />
<br />
===Homo Universalis===<br />
<br />
''[[Homo universalis]]'' was de gedachte dat de mens alles kon doen wat hij of zij wilde doen. Dit betekent de 'universele mens'. Mensen zouden dan ook veel moeten leren en dan zouden ze alles kunnen doen. <br />
<br />
Leonardo is hier een perfect voorbeeld van. Hij voerde verschillende beroepen uit en deed onderzoek naar veel verschillende dingen, zoals de vlucht van een vogel of het beter beschermen van een stad tegen aanvallen. Verder was hij [[musicus]], schilder, tekenaar en beeldhouwer. Hij was dus een man die veel geleerd had en alles kon wat hij wilde doen. Hij had wel een probleem met dingen afmaken. Hij deed veel en maakte veel, maar hij maakte zijn werk vaak niet af. <br />
<br />
===Humanisme===<br />
In de tijd dat Leonardo leefde, de tijd van de Renaissance, was er nog een gedachte die heel belangrijk was: die van het [[humanisme]]. Het humanisme leerde ons om naar de geschiedenis, vooral de [[Oudheid|Klassieke Oudheid]], te kijken, om van anderen te leren. Verder stelde het de mens voorop. Dat wil zeggen dat de rechten van de mens heel belangrijk waren. Humanisten streefden er naar om goed en rechtvaardig te zijn tegenover hun medemens. Leonardo nam veel ideeën over van de bronnen uit de geschiedenis over, vooral van de Grieken en de Romeinen. Hij vond de mens heel belangrijk en zag deze overal in. Het bekendste voorbeeld hiervan is de ''[[Man van Vitruvius]].'' Dit is een man getekend als maat voor een vierkant en een cirkel. <br />
<br />
Een bekend voorbeeld van een humanist uit Nederland is [[Desiderius Erasmus|Erasmus]]. <br />
<br />
===Natuur===<br />
Vanaf dat hij een klein kind was, was Leonardo bezig met de natuur. Hij vond alles wat hij zag om zich heen mooi. In de natuur vond hij vrijheid en schoonheid. Hij hield zo veel van dieren, dat hij weigerde ze te eten. Hij was [[Vegetarisme|vegetariër]]. Hij dacht dat dieren, net als ons, ook pijn voelen. <br />
<br />
Voor Leonardo waren de mensen om hem heen heel belangrijk. Hij gaf mensen altijd iets te eten of onderdak als ze dit nodig hadden. Hij was vriendelijk tegen iedereen. Ondanks dat hij zich er wel bewust van was dat hij geniaal was, schepte hij hier niet over op. <br />
[[Bestand:Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, from C2RMF retouched.jpg|miniatuur|391x391px|Mona Lisa, door Leonardo da Vinci]]<br />
<br />
==De kunst van Leonardo==<br />
<br />
Leonardo was al vroeg begonnen met het observeren (kijken naar) de natuur en alles wat hij zag, tekende hij. Zag hij een waterval, tekende hij een waterval. Zag hij een vliegende vogel, dan tekende hij een vliegende vogel. Later in zijn leven, toen hij ongeveer 14 jaar was, is hij in de leer gegaan bij een schilder. Hier leerde hij vooral schilderen, maar ook toneeldecor bouwen. Verder maakte hij later ook zijn eigen muziekinstrumenten. <br />
<br />
Naast het tekenen van de natuur, tekende Leonardo ook veel mensen. Dit waren soms mensen uit verhalen of het waren mensen die hij op straat tegen kwam. Hij tekende dan of hele mooie mensen of hele lelijke mensen. Hij tekende bijvoorbeeld mensen die hun tanden waren verloren of met hele grote, vreemde neuzen. <br />
<br />
Leonardo tekende alles wat hij zag. Dit deed hij niet alleen om 'kunst' te maken, om iets te tekenen, maar ook voor zijn onderzoek. Als hij met een wetenschappelijk onderzoek bezig was, tekende hij ook alles wat hij zag en ontwerpen die hij bedacht had. Zijn tekeningen waren altijd heel precies. Ze hadden heel veel details, omdat hij heel precies moest zijn voor zijn onderzoek. Hij tekende altijd eerst het onderwerp in zijn geheel en daarna tekende hij delen in detail. <br />
<br />
Bekende werken zijn ''[[Mona Lisa]], [[Het Laatste Avondmaal (Leonardo Da Vinci)|Het Laatste Avondmaal]]'' en ''[[Man van Vitruvius]].'' Er zijn nog vele anderen. <br />
<br />
===Mona Lisa===<br />
Het schilderij ''[[Mona Lisa]]'' is misschien wel het bekendste werk van Leonardo da Vinci. Hij heeft hier wel vier jaar aan gewerkt. Het was gemaakt in opdracht. Dat wil zeggen dat iemand aan hem gevraagd had om het werk te maken, in ruil voor geld. Toen Leonardo eindelijk klaar was met het werk, vond hij het zo mooi dat hij het nooit aan de opdrachtgever heeft gegeven. Op het schilderij zie je een vrouw die glimlacht. Ze kijkt je altijd in de ogen aan. Het maakt niet uit waar je staat. Dat maakt dit schilderij zo spannend. Dat en dat dit schilderij is omringt door mysteries. Ze lacht altijd, maar waarom? Wie was deze vrouw? Het schilderij ''Mona Lisa'' trekt nog elk jaar miljoenen bezoekers naar het [[Louvre]] ([[museum]]) in [[Parijs]], [[Frankrijk]]. <br />
[[Bestand:The babe in the womb; Leonardo da Vinci (1511).JPG|links|miniatuur|295x295px|Baby in de baarmoeder, door Leonardo da Vinci]]<br />
<br />
===Anatomie===<br />
<br />
Anatomie is hoe het [[lichaam]] (zowel van dieren als van mensen) werkt en eruit ziet. Dit zijn de [[Bot (anatomie)|botten]], [[spieren]], de [[huid]], [[Orgaan|organen]] en [[Hart en vaatstelsel|bloedvaten]]. <br />
<br />
Leonardo vond op gegeven moment het niet meer genoeg om alleen naar de buitenkant te kijken. Hij wilde heel graag weten wat er in het menselijk lichaam gebeurt. Om dit te onderzoeken, ontleedde hij dieren en mensen. Dit betekent dat hij dieren en mensen opensneed en vanbinnen ging kijken wat er zat. Dat klinkt heel vies en dat vonden veel mensen toen ook al. Daarom had Leonardo veel problemen met anderen in zijn tijd. Zo had hij ruzie met de paus vanwege zijn onderzoek. <br />
<br />
Door dit onderzoek heeft Leonardo wel veel ideeën onderzocht. Hij had bijvoorbeeld veel ideeën over waar baby's vandaan komen (die later niet bleken te kloppen). Verder had hij een theorie over hoe het menselijk lichaam werkt. Hij dacht namelijk dat het hart bloed door het lichaam pompt en dit zo het lichaam laten leven. Dit had hij goed. Leonardo wist precies hoe het hart werkte. Hij was een man die ideeën had die zijn tijd ver vooruit waren.<br />
<br />
==Uitvindingen van Leonardo==<br />
<br />
===Wat doet een uitvinder?===<br />
Een [[uitvinder]] is een soort [[wetenschapper]] die allemaal dingen uitvindt. Hij of zij bedenkt nieuwe apparaten en machines. Dat noem je dan een uitvinding. Deze bestonden dus nog niet. Leonardo noemde zichzelf zijn hele leven lang een uitvinder. Hij vond dat een uitvinder iemand was die iets maakte dat er nog niet was. Leonardo heeft veel nieuwe machines bedacht. Hij probeerde het leven van mensen makkelijker te maken. Daarom maakte hij ontwerpen voor bijvoorbeeld een zaagmachine. Deze zaagde stukken hout door midden en in mooie planken, dan hoefden mensen dit niet meer met een bijl te doen (wat heel zwaar werk is). <br />
[[Bestand:Leonardo da Vinci helicopter and lifting wing.jpg|miniatuur|421x421px|Luchtschroef en vliegmachine, door Leonardo da Vinci]]<br />
<br />
===Vliegen===<br />
Leonardo droomde zijn hele leven lang van vliegen. Om te kunnen vliegen was, volgens hem, alleen een machine nodig. Deze machine moest net zo werken als een vogel. Hij keek dan ook veel naar vogels, hun vleugels en hoe ze vliegen. Leonardo probeerde de manier van vliegen van vogels te ontrafelen. Dit zette hij om in ontwerpen voor meerdere vliegmachines. Hij imiteerde dus de natuur. <br />
<br />
Zijn eerste ontwerpen waren gebaseerd op de vlucht van vogels. Dit waren machines waar wel een piloot in kon, maar deze piloot kon niet sturen, alleen maar rechtdoor vliegen. Niet heel praktisch dus. De vleugels zagen er net zo uit als de vleugels van vogels. Ze moesten dan ook net zo op en neer bewegen. Het probleem was dat dit niet snel genoeg op en neer bewoog. De machine kwam nooit van de grond af. Ook had Leonardo een ontwerp gemaakt op basis van een libel, het insect. Dit deed hij door veel verschillende dieren te tekenen, maar hij vond het insect nu het meest geschikt voor een vliegmachine. Een libel heeft namelijk vier vleugels, in plaats van de twee vleugels die vogels hebben. Dit ontwerp heeft hij nooit gebouwd. <br />
<br />
Nou, vleugels op een vliegmachine werkte niet zo goed. Dus bedacht Leonardo iets anders. Hij ontwierp, na 1471, de luchtschroef, een machine waardoor Leonardo later gezien werd als uitvinder van de [[helikopter]]. Deze machine moest ronddraaien, net als de propellers van een helikopter. Hij was ook bestuurbaar voor de piloot. <br />
<br />
Als laatste had hij nog een andere vliegmachine. Deze zag er een beetje uit als een vlieger met vleugels. Deze vleugels konden heen en weer bewegen en de piloot lag onder de vleugels op een plank. De vliegmachine was eigenlijk beter voor zweven. Leonardo had ontdekt dat het kon vliegen, maar niet opstijgen. Als het van een grote hoogte, zoals van een berg, af geduwd werd, bleef het wel in de lucht. Hij had dus een ontwerp dat kon vliegen. Het is niet zeker of hij ooit een vliegmachine ook echt gebouwd heeft en echt heeft gevlogen. Voor zover we weten bleven Leonardo's dromen over vliegen gewoon dromen. <br />
[[Bestand:Tank by Leonardo da Vinci - model.jpg|links|miniatuur|270x270px|Tank (nagebouwd), door Leonardo da Vinci]]<br />
<br />
===Oorlog===<br />
Leonardo was tegen [[oorlog]]. Hij vond dat we het leven veilig moesten houden, want het is zo mooi. Dit is vreemd, want hij heeft heel veel wapens gemaakt. Dat wil zeggen dat hij verschillende uitvindingen heeft gemaakt die gebruikt werden voor oorlog, namelijk wapens en manieren om een stad te verdedigen tegen aanvallers. Dit zou hij gedaan hebben om geld te verdienen. Leonardo had heel veel hobby's en hij moest werken om te overleven. Hij werkte veel aan het hof en dan maakte hij wapens. Hij tekende veel machines die als enig doel hadden om mensen te doden: [[tank]]s, enorme [[kruisbogen]], automatische [[geweren]], een soort ronde [[kanonnen]] die heel veel tegelijk konden afvuren. Hij tekende de ontwerpen om dit te maken, maar ook de gevolgen van zijn wapens. Hij tekende wat er zou gebeuren als zijn wapens in de strijd gebruikt zouden worden. Zo heeft hij bijvoorbeeld getekend dat veel mensen dood zouden gaan als zijn wapens gebouwd zouden worden. <br />
<br />
Leonardo's ontwerp voor een pantserwagen, ook wel een tank genoemd, is misschien een van de meer opvallende ontwerpen. Dit zag er uit als een ronde auto op wielen, met kanonnen en een puntdak. [[Bestand:Leonardo da Vinci Map of Imola.jpg|miniatuur|Kaart van Imola, door Leonardo da Vinci|272x272px]]<br />
<br />
Ook maakte Leonardo manieren om steden te beveiligen. Als er dan een aanval was, konden deze tegen de stadsmuur (de muur die om de hele stad rond ging) neergezet worden. Dan kon de vijand niet over de muur heen klimmen. Hij wilde dus ook graag mensen veilig houden met zijn uitvindingen. <br />
===Aardrijkskunde===<br />
Leonardo maakte, in opdracht, [[kaart]]en van steden en gebieden. Deze kaarten werden in twee fasen gemaakt. Hij zet eerst delen van de [[stad]] met [[Maat|maten]] op papier. Dit is een aanpak waar hij eerst steden en gebieden voor moest analyseren. Hij maakte instrumenten om mee te meten en ging delen van het land bekijken. Leonardo moest hier dus veel voor reizen. Als hij alle maten had, dan zette hij alles op papier. Het waren altijd grote kaarten met veel details. Hij zette alles wat hij tegen was gekomen op de kaart. De kaarten werden gebruikt in tijden van oorlog. Met behulp van de kaarten wisten ze hoe ze de stad konden beveiligen, maar ook welk gebied ze moesten aanvallen. <br />
<br />
====Ideale stad====<br />
[[Bestand:Leonardo da vinci, Drawings of Water Lifting Devices.jpg|miniatuur|244x244px|Ontwerp voor rad om water op te tillen, door Leonardo da Vinci]]<br />
<br />
Leonardo ontwerpt een ideale stad wanneer [[Milaan]] bijkomt van de [[pest]] van 1485, die de stad bijna had verwoest. Dit was een ziekte die heel [[besmettelijk]] en dodelijk was. Mensen kregen het heel snel en namen het van elkaar over. Om de stad te beschermen, maakte Leonardo een ontwerp van een ideale stad. In zijn stad zou het onmogelijk zijn om van elkaar ziek te worden. Hij maakte een systeem dat afval zou afvoeren en dus zou de stad heel schoon blijven. Ook waren dieren die werden gebruikt als vervoer (denk aan een paard met een koets er achter) niet toegestaan. Dit alles zou mensen beschermen tegen ziekten. <br />
===Water===<br />
Leonardo droomde niet alleen van vliegen, maar ook van leven onder en op het water. Hij maakte verschillende ontwerpen voor [[Boot (vaartuig)|boten]] die makkelijker zouden varen. Deze hadden een systeem waardoor het vanzelf zou varen. Ook dacht hij dat een vijand aanvallen vanaf de zeebodem een goed idee was. Dat zouden ze nooit zien aankomen. Daarom heeft hij ontwerpen gemaakt voor een [[onderzeeër]] (een boot voor onderwater) en een [[duikpak]]. [[Bestand:Leonardo-Robot3.jpg|links|miniatuur|237x237px|Robot (buitenkant en binnenkant) (model, nagebouwd), ontwerp door Leonardo da Vinci]]<br />
<br />
Hij was altijd onder de indruk van de kracht van water en gebruikte dit ook om meerdere machines van hem stroom te geven. Ze hadden nog geen elektriciteit en moesten dus iets anders verzinnen om machines te laten bewegen. Dit gebeurde onder andere door waterkracht. Hij bouwde ook een sluis. Dit is een soort deur in het water waardoor je de hoeveelheid water aan beide kanten van de deur kan afdwingen. Water werd gezien als een kracht van de natuur en was lastig te bedwingen. Met een sluis was dat mogelijk. Deze heeft Leonardo niet uitgevonden, maar wel verbeterd. De sluis was nu veel makkelijker om mee te werken. <br />
===Robots===<br />
[[Bestand:Leonardo da Vinci Self Propelled Cart.jpg|miniatuur|241x241px|Zelf rijdende auto (model, nagebouwd), ontwerp door Leonardo da Vinci]]Robots zijn iets wat we steeds meer gaan zien. Dat is een uitvinding die is pas net uitgevonden. Dat zou je denken, maar Leonardo was iedereen te snel af. Hij ontwierp machines die automatisch zouden kunnen werken. Deze hoefde je alleen maar op te winden en met touwen zou het mechanisme dan in beweging worden gebracht. Een robot dus. Hij tekende zelf al een robot die op een mens leek en vanzelf zou kunnen bewegen. <br />
Andere machines waren dus op te winden en in beweging te brengen. Op deze manier ontwierp hij de eerste opwindbare auto. Dit zie je nu nog veel terug in speelgoedautootjes. Leonardo wilde het alleen maar voor het toneel gebruiken. <br />
<br />
===Toneel en muziek===<br />
In het begin van zijn [[carrière]], van zijn werk, had Leonardo veel gemaakt voor toneel en muziek. Hij maakte vooral veel toneeldecors. Zo maakte hij ook de eerste opwindbare [[auto]] om decorstukken en mensen mee rond te rijden op het toneel en achter het toneel. Deze auto kon zelf rijden en dus ook iets met zich meenemen. <br />
<br />
Verder was Leonardo ook [[componist]]: hij maakte muziek. Hiervoor heeft hij ook zijn eigen [[muziekinstrumenten]] gemaakt. Er zijn zelfs verhalen dat hij zijn eigen muziekschool begonnen was om anderen te leren muziek te maken. <br />
<br />
===Lijst van uitvindingen===<br />
{| class="wikitable"<br />
|'''Vliegen'''<br />
|'''Oorlog'''<br />
|'''Machines die op vloeistof/water werken'''<br />
|'''Werkmachines'''<br />
|'''Toneel'''<br />
|'''Muziek'''<br />
|'''Overig'''<br />
|-<br />
|Vleugelmechanismen<br />
|Springald (kanon)<br />
|Zaagmachine <br />
|Reciprocerende machine <br />
<br />
(een machine die ervoor zorgde dat er altijd iets in beweging was)<br />
|Automobiel (misschien wel de eerste auto)<br />
|Schedelvormige [[Lier (muziekinstrument)|lier]]<br />
|Drukpers (om tekst op papier af te drukken)<br />
|-<br />
|Libel (een vliegmachine gebaseerd op het insect)<br />
|Snelvuurkanon<br />
|Raderboot <br />
|Vijlenkapmachine <br />
|Toneeldecor <br />
|Mechanische [[trommel]]<br />
|Hodometer (machine om afstanden te meten op een terrein)<br />
|-<br />
|Slaande vleugel<br />
|Verdediging van de vestingmuren<br />
|Draaibrug<br />
|Slijpmachine voor concave spiegels<br />
|<br />
|Viola organista (een soort draagbare [[piano]] dat klonk als een [[viool]])<br />
|Passer en schaalverdeler<br />
|-<br />
|Luchtschroef (een soort helikopter)<br />
|Zeiswagens (rijdend wapen met zeisen er op)<br />
|Baggermachine (boot die de rivier schoon houdt)<br />
|Graafmachine met hijskranen<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|-<br />
|Vliegmachine<br />
|Kanon dat makkelijk uit elkaar te halen is<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|-<br />
|Mechanische vleugels<br />
|Pantserwagen ([[tank]])<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|-<br />
|<br />
|Katapult<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|-<br />
|<br />
|Cirkelvormig spervuurkanon<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|-<br />
|<br />
|[[Vestingstad|Vesting]]<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|-<br />
|<br />
|Grotere wapens, zoals een reuzen kruisboog of grotere kogels<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|-<br />
|<br />
|Parachute <br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|<br />
|}<br />
<br />
==Wat zien we nu nog van Leonardo's uitvindingen?==<br />
<br />
Het is onduidelijk hoeveel van zijn uitvindingen Leonardo in zijn leven ook echt gebouwd heeft. Of hij zijn droom om te vliegen ook echt waar gemaakt heeft. In de tijd dat hij leefde was hij eigenlijk niet zo bekend. Leonardo werkte voor opdrachtgevers en aan het hof. Maar verder kende niemand hem. <br />
<br />
===De Codex Atlanticus===<br />
<br />
Leonardo schreef alles, al zijn ideeën en ontwerpen, op in notitieboekjes. Na zijn dood, in 1519, was zijn werk gebundeld onder de naam: de [[Codex Atlanticus]]. Dit waren 12 bundels van in totaal 1119 pagina's. Deze had hij nagelaten aan zijn leerling. In 1570 waren de notitieboekjes verspreid over heel [[Europa (werelddeel)|Europa]]. Sommige waren uit elkaar gehaald en anderen gingen van persoon op persoon. Deze zijn voor lange tijd gewoon verdwenen. Het werk waar Leonardo 40 jaar over gedaan had, was verdwenen. <br />
<br />
===Gevonden!===<br />
<br />
Tijdens de [[Industriële revolutie|Industriële Revolutie]] waren veel ontwerpen weer gevonden. Dit was een tijd van veel veranderingen en machines die banen van mensen overnamen, in grote fabrieken. Mensen waren wederom weer bezig om nieuwe apparaten uit te vinden. Op de tekeningen van Leonardo zagen de mensen ontwerpen waar ze mee bezig waren. Veel ontwerpen werden nagebouwd en veel ontwerpen bleken niet mogelijk te zijn. Leonardo ging van een groot en geniaal uitvinder naar een dromer die dingen tekende die niet echt bestonden. Later werden ook tekeningen gevonden van andere grote denkers en uitvinders uit de tijd van Leonardo die heel veel op de tekeningen van Leonardo leken. Plots werd hij een dief genoemd. Dat duurde niet lang. Uit onderzoek bleek dat Leonardo zeker een genie was. <br />
<br />
===Leonardo's uitvindingen in gebruik===<br />
<br />
Ondanks dat de Codex Atlanticus verdwenen was, zien we de ontwerpen van Leonardo terug in apparaten die we nu gebruiken. Zijn luchtschroef was de basis voor de helikopter. Tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] zijn de ontwerpen van Leonardo voor machinegeweren in gebruik genomen. Daarnaast zien we parachutes, radarboten en tanks. Deze zijn misschien niet direct gebaseerd op Leonardo's ontwerp, maar de overeenkomsten zijn er wel. Ze lijken veel op elkaar. Wat dacht je van duikpakken? Dat gebruiken we nu nog. Of de fiets? Deze lijken veel op de ontwerpen van Leonardo. Hij heeft deze ontwerpen waarschijnlijk als eerste gemaakt en we gebruiken het nog steeds. Hij was echt een man die de tijd vooruit was. <br />
<br />
==Wist je dat...==<br />
* … Leonardo da Vinci vegetariër was. Hij at dus geen vlees of vogels. Hij kocht gekooide vogels om ze vrij te laten. <br />
* … Leonardo da Vinci linkshandig was en in spiegelschrift schreef. <br />
* … Leonardo da Vinci ruzie met de paus kreeg, omdat hij een onderzoek uitvoerde in Rome waar de paus het niet mee eens was. <br />
* … Leonardo da Vinci voor 40 jaar lang al zijn ideeën, ontwerpen en alles wat hij zag, opgeschreven en getekend heeft in tientallen notitieboekjes. <br />
* … Leonardo da Vinci moeite had met het afmaken van iets. Hij begon met het maken van een schilderij en maakte het dan bijna nooit af. De ''Mona Lisa'' heeft hij in opdracht gemaakt en wel afgemaakt. Deze heeft hij alleen nooit aan de opdrachtgever gegeven.<br />
<br />
==Links==<br />
* [https://historiek.net/leonardo-da-vinci-uitvinder-renaissance/67188/ Biografie Leonardo da Vinci]<br />
* [https://schooltv.nl/video/het-klokhuis-leonardo-da-vinci-1/#q=leonardo Klokhuis over Leonardo da Vinci]<br />
* [https://www.alletop10lijstjes.nl/top-10-leonardo-da-vinci-uitvindingen/ Lijst uitvindingen van Leonardo da Vinci]<br />
* [https://schooltv.nl/video/clipphanger-wie-was-leonardo-da-vinci/#q=leonardo%20da%20vinci Clipphanger over Leonardo da Vinci (voor 13-18 jaar)]<br />
<br />
==Literatuurlijst==<br />
* Alletop10lijstjes. (z.d.). ''Top 10 Leonardo Da Vinci Uitvindingen.'' Geraadpleegd op 4 november 2017, van <nowiki>https://www.alletop10lijstjes.nl/top-10-leonardo-da-vinci-uitvindingen/</nowiki> <br />
* Bruin, R. de, & Bosua, M. (2004). ''Geschiedenis geven : Praktische vakdidactiek voor het basisonderwijs (''3<sup>de</sup> herziene editie'').'' Assen: Koninklijke Van Gorcum. '' ''<br />
* Capra, F. (2007). ''The science of Leonardo.'' New York: Doubleday. Vertaling: Louwerse, A. (2008). ''De wetenschap van Leonardo da Vinci : Het grote genie van de Renaissance.'' Uitrecht: Spectrum. <br />
* IsGeschiedenis. (z.d.). ''De geschiedenis van de onderzeeër: van roeiboot naar u-boot.'' Geraadpleegd op 4 november 2017, van <nowiki>https://isgeschiedenis.nl/nieuws/de-geschiedenis-van-de-onderzeeer-van-roeiboot-naar-u-boot</nowiki> (a)<br />
* IsGeschiedenis. (z.d.). ''Leonardo da Vinci: Homo Universalis.'' Geraadpleegd op 4 november 2017, van <nowiki>https://isgeschiedenis.nl/nieuws/leonardo-da-vinci-homo-universalis</nowiki> (b)<br />
* IsGeschiedenis. (z.d.). ''Uitvindingen van Leonardo da Vinci.'' Geraadpleegd op 4 november 2017, van <nowiki>https://isgeschiedenis.nl/nieuws/uitvindingen-van-leonardo-da-vinci</nowiki> (c)<br />
* IsGeschiedenis. (z.d.). ''VAN PYTHAGORAS TOT TESLA: 5 BEROEMDE VEGETARIËRS UIT DE GESCHIEDENIS.'' Geraadpleegd op 5 november 2017, van <nowiki>https://isgeschiedenis.nl/nieuws/van-pythagoras-tot-tesla-5-beroemde-vegetariers-uit-de-geschiedenis</nowiki> (d)<br />
* Klein, S. (2009). ''De erfenis van Da Vinci : Wereld en wetenschap van Leonardo.'' Amsterdam: Ambo. Vertaling: Vlaming, A. <br />
* Landrus, M. (2006). ''De geheimen van Leonardo da Vinci.'' Utrecht: Kosmos-Z&K Uitgevers B.V.<br />
* Laurenza, D. (2002). ''Leonardo da Vinci : Artiste et scientifique.'' Paris: Pour la Science. Vertaling: Elst, A. van der. (2006). ''Leonardo da Vinci : Homo universalis.'' Amsterdam: Natuurwetenschap & Techniek, onderdeel van Veen Magazines. <br />
* Laurenza, D. (2005). ''Da Vinci’s Machines : Alle visionaire ontwerpen eindelijk ontrafeld.'' <br />
* Müller, F. S. (z.d.). ''Renaisance 14e – 16e eeuw : De oudheid herboren.'' Geraadpleegd op 4 november 2017, van <nowiki>http://humanistischecanon.nl/venster/renaissance/</nowiki> <br />
* Pescio, C. (red.), Antoccia, L., et al. (2004). ''Leonardo : Kunst en wetenschap.'' Firenze: Giunti. Vertaling: Benschop-Plokker, J. (2004). ''Leonardo : Kunst en wetenschap''. Kampen: Kok.<br />
* Statenvertaling online. (z.d.). ''Bijbelse kunst : Leonardo da Vinci 1452 – 1519 Het laatste avondmaal (1).'' Geraadpleegd op 4 november 2017, van <nowiki>https://www.statenvertaling.net/kunst/grootbeeld/150.html</nowiki> <br />
* Wit, E. (z.d.). ''Leonardo da Vinci : 1452 – 1519.'' Geraadpleegd op 4 november 2017, van <nowiki>http://humanistischecanon.nl/venster/renaissance/leonardo-da-vinci/</nowiki> <br />
* Zöllner, F. (2005). ''Leonardo da Vinci : 1452-1519.'' Köln: Taschen. Vertaling: Wal, E. van der, & Doelman, E. (red.). (2005). ''Leonardo da Vinci : 1452-1519.'' Kerkdriel: Librero. <br />
[[Categorie:Italiaans uitvinder]]<br />
[[Categorie:Renaissance]]<br />
[[Categorie:Italiaans kunstenaar]]<br />
[[Categorie:Italiaans beeldhouwer]]<br />
[[Categorie:Italiaans architect]]<br />
[[Categorie:Italiaans astronoom]]<br />
[[Categorie:Italiaans componist]]<br />
[[Categorie:Italiaans filosoof]]<br />
[[Categorie:Italiaans natuurkundige]]<br />
[[Categorie:Italiaans scheikundige]]<br />
[[Categorie:Italiaans schrijver]]<br />
[[Categorie:Italiaans ingenieur]]<br />
<br />
[[ca:Leonardo da Vinci]]<br />
[[en:Leonardo da Vinci]]<br />
[[es:Leonardo da Vinci]]<br />
[[fr:Léonard de Vinci]]<br />
[[it:Leonardo da Vinci]]<br />
[[Categorie:WikiKids:Award]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Mmamamamaarieje&diff=849678Overleg gebruiker:Mmamamamaarieje2024-03-27T21:46:36Z<p>Hippogryph: Nieuwe pagina aangemaakt met '{{w}} Welkom op WikiKids! ~~~~ == Krokodillen == Hallo Mmamamamaarieje, je bewerking op het artikel krokodillen is teruggedraaid, omdat de informatie niet klop...'</p>
<hr />
<div>{{w}}<br />
Welkom op WikiKids! {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 22:46 (CET)<br />
<br />
== Krokodillen ==<br />
Hallo Mmamamamaarieje, je bewerking op het artikel [[krokodillen]] is teruggedraaid, omdat de informatie niet klopte. Krokodillen hebben namelijk wel degelijk een langere spitsere snuit dan alligators. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 22:46 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Krokodillen&diff=849677Krokodillen2024-03-27T21:45:22Z<p>Hippogryph: Wijzigingen door Mmamamamaarieje (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Synergie</p>
<hr />
<div>{{Infobox dier<br />
|Naam = Krokodillen (familie)<br />
|Wetenschappelijke naam = Crocodilia<br />
|Afbeelding = [[File:Crocodilia_montage.jpg|250px]]<br />
|IUCN-status = (zie onder)<br />
|Leefgebied = [[Afrika]], [[Amerika (continent)|Amerika]], [[Azië]] en in [[Australië (continent)|Australië]]<br />
|Leefomgeving = van poelen tot zeeën <br />
|Behoort tot de = [[Reptielen]]<br />
|AfbeeldingLeefgebied = [[Bestand:Crocodylidae Distribution.png|250px]]<br />
}}<br />
<br />
'''Krokodillen''' zijn [[reptiel]]en die relatief groot tot zeer groot worden en net als alle reptielen koudbloedig zijn. Dit wil zeggen dat de krokodil veel in de zon moet liggen om zijn lichaam op te warmen. Dit is met name belangrijk voor de spijsvertering en de etenslust.<br />
<br />
De naam krokodil slaat soms op de groep van 'echte krokodillen', zoals de nijlkrokodil en de orinocokrokodil. Als de naam krokodilachtigen wordt gebruikt, worden ook de [[gaviaal|gavialen]], de [[kaaiman]]nen en de [[alligator]]s bedoeld. Deze laatste twee, de alligators en kaaimannen, behoren tot dezelfde groep, maar de gavialen vormen een aparte groep. Dit artikel gaat over de gehele groep van krokodilachtigen.<br />
<br />
De voorouders van de krokodil ontstonden zo'n 200 miljoen jaar geleden, ongeveer ten tijde van de dinosauriërs. De voorouders van de krokodil leken veel op de krokodillen van nu, in tegenstelling tot de meeste andere dieren die afstammen van dieren uit die tijd. De verre voorouders van de krokodil, die nog langer geleden leefden, waren hagedis-achtige dieren die op hun achterpoten liepen.<br />
De grootste nog levende soort is de [[zeekrokodil]], waarvan het record staat op 8,25 meter. Een afdruk van een nooit gevonden zonnebadend exemplaar was volgens een schatting 10 meter lang. Met een maximale lengte van 1,14 m is de dwergkrokodil het kleinst. De uitgestorven ''Deinosuchus'' was mogelijk tot 15 m lang.<br />
<br />
== Leefomgeving ==<br />
<br />
De krokodilachtigen leven in verscheidene continenten zoals [[Afrika]], [[Amerika (continent)|Amerika]], [[Azië]] en in [[Australië (continent)|Australië]]. In Europa komt geen enkele soort voor.<br />
<br />
De gewone krokodil heeft het grootste verspreidingsgebied van alle krokodillen. Dit betekent dat hij op veel plaatsen voor komt.<br />
<br />
Ze leven in [[Midden-Amerika|midden-]] en [[Zuid-Amerika]], [[Afrika]], Zuidelijk [[Azië]] en [[Australië (continent)|Australië]].<br />
<br />
Kaaimannen leven in Midden-en Zuid-Amerika en alligators in het zuidoosten van de V.S. en [[China]].<br /><br />
<br />
== Wat is nu wat? ==<br />
Veel mensen denken dat een alligator hetzelfde is als een gaviaal of krokodil. Eigenlijk klopt hier niks van. Alligators, kaaimannen en gavialen zijn wel krokodilachtigen maar behoren tot andere families.<br />
<br />
=== De gaviaal ===<br />
Er zijn twee soorten gavialen, waaronder de gangesgaviaal. De wetenschappelijke naam voor deze groep is Gavialinae. Gavialen eten in tegenstelling tot de krokodil enkel vis. Ze kunnen zich ook heel goed aanpassen aan de omgeving. De gaviaal heeft scherpe tanden waarmee hij de glibberige vissen die gegeten worden goed vast kan houden. Ook is hij heel afhankelijk van het water, hoewel hij niet snel zwemt. De meeste krokodillen zijn vaker op het land te vinden maar kunnen veel beter zwemmen.<br />
<br />
=== De kaaiman en de alligator ===<br />
Kaaimannen en alligators horen tot eenzelfde groep omdat ze veel gemeenschappelijke kenmerken hebben. De wetenschappelijke naam voor deze groep is Alligatorinae. Er zijn zes soorten kaaimannen waaronder de zwarte kaaiman, de gladvoorhoofd kaaiman en de brilkaaiman. Er zijn twee soorten alligators: de Mississippi-alligator en de Chinese alligator.<br />
<br />
Zowel bij kaaimannen als alligators zijn de ondertanden niet te zien als hun bek gesloten is.<br />
<br />
De meeste kaaimannen worden niet groter dan 2.4 m, daar is dus een verschil met alligators die makkelijk dubbel zo groot worden.<br />
<br />
Kaaimannen hebben ook een heel stevig pantser. Hun huid is erg stevig door de dikke schubben, net als andere krokodilachtigen. Maar de kaaiman heeft tevens grote, harde knobbels in zijn huid als extra bescherming. Tegen andere roofdieren is hij goed beschermd met dat pantser. Dit heeft voor de kaaiman nog een ander voordeel; de huid is hierdoor<br />
<br />
totaal ongeschikt om krokodillenleer van te maken. Hierdoor wordt de gaviaal niet gedood om zijn huid, zoals andere krokodilachtigen. Als men de huid bewerkt tot krokodillenleer, zitten er grote gaten in door de knobbels.<br />
<br />
=== De krokodil ===<br />
Krokodillen leven in het grootste deel van Afrika, in Oceanië en aan de grens tussen Noord- en Zuid-Amerika. De wetenschappelijke naam voor deze groep is Crocodylinae.<br />
<br />
Er zijn 15 soorten krokodillen waaronder de [[nijlkrokodil]] en de [[zeekrokodil]].<br />
* [[Spitssnuitkrokodil]]<br />
* [[Orinocokrokodil]]<br />
* [[Australische krokodil]]<br />
* [[Filipijnse krokodil]]<br />
* [[Bultkrokodil]]<br />
* [[Nijlkrokodil]]<br />
* [[Nieuw-Guinese krokodil]]<br />
* [[Moeraskrokodil]]<br />
* [[Zeekrokodil]]<br />
* [[Crocodylus raninus]]<br />
* [[Ruitkrokodil]]<br />
* [[Siamese krokodil]]<br />
* [[Crocodylus suchus]]<br />
* [[Pantserkrokodil]]<br />
* [[Breedvoorhoofdkrokodil]]<br />
<br />
<br />Sommige krokodillen zwemmen in zout water bijvoorbeeld de [[zeekrokodil]]. Om in zout water te kunnen overleven hebben de zoutwatersoorten speciale klieren die zout afscheiden.<br />
<br />
==== De nijlkrokodil ====<br />
[[Bestand:NileCrocodile.jpg|300px|miniatuur|Een Nijlkrokodil]]<br />
Ondanks zijn naam komt de nijlkrokodil niet alleen voor in de [[Nijl]]. Velen denken ook dat de nijlkrokodil en andere krokodillen hele wrede moordenaars zijn, ze hebben een slechte naam. Een krokodil zal echter alleen aanvallen als een mens of ander groot dier het territorium betreedt of als hij honger heeft. Omdat krokodillen veel groter en krachtiger zijn dan de bijvoorbeeld kaaimannen en gavialen, zijn ze voor de mens veel gevaarlijker.<br />
<br />
== Voortplanting en paring ==<br />
Mannelijke en vrouwelijke krokodillen zijn moeilijk te onderscheiden. Mannetjes worden een stuk groter dan vrouwtjes maar omdat krokodillen van verschillende leeftijden bij elkaar leven is dit in de natuur moeilijk te zien. Bij de gaviaal is er wel een duidelijk verschil tussen een mannetje en een vrouwtje. Het mannetje heeft aan het eind van zijn snuit een grote bult aan de bovenzijde.<br />
<br />
Mannelijke krokodillen zijn ook sneller volwassen dan de vrouwtjes. De mannetjes paren al als ze zeven zijn, de vrouwtjes pas in hun negende jaar. Voor de paring komt eerst de hofmakerij (''ook wel balts''). De hofmakerij kan wel 2 uur duren. Krokodillen raken elkaar dan veel aan rond het hoofd en de nek. Hier zitten veel gevoelige tastzintuigen. Het mannetje probeert dan indruk te maken bij het vrouwtje door water te laten borrelen door hun borstspieren te laten trillen.<br />
<br />
Een geïnteresseerd vrouwtje kromt haar rug en tilt haar kop op met open bek. <br />
<br />
Soms duwen ze elkaar onder water om te laten zien hoe groot ze wel zijn.<br />
<br />
Mannetjes vechten met elkaar om concurrenten te verjagen. Ze vechten met opengesperde kaken of laten hun lichaam vol met lucht lopen om groter te lijken. Bij zeekrokodillen gaat het zelfs zo ver dat ze met hun koppen tegen elkaar slaan. Deze gevechten kunnen urenlang doorgaan maar blijken weinig schade op te leveren.<br />
<br />
Bij de paring zelf wikkelt het mannetje zijn staart om het vrouwtje en de twee zakken onder water. De paring duurt maar enkele minuten maar op een dag paren ze meerdere keren. Vrouwtjes proberen ook met verschillende mannetjes te paren, hoewel het mannetje dat probeert te voorkomen door andere mannetjes te verjagen.<br />
<br />
== Bedreigd ==<br />
Krokodillen en alligators worden bedreigd omdat mensen ze vangen bijvoorbeeld vangen voor hun huid. Daarmee maken ze tassen, schoenen en riemen. Van hun lichaamsdelen worden traditionele Oosterse medicijnen gemaakt. De botten worden vermalen en aan kunstmest en dierenvoeder toegevoegd.<br />
<br />
Hun vlees en eieren worden gekookt en opgegeten, terwijl hun geslachtsorganen, muskus en urine worden verwerkt in parfum.<br />
<br />
Zo zie je maar dan mensen een grotere bedreiging vormen voor krokodillen dan andersom!<br />
<br />
Hoewel veel mensen bang zijn voor krokodilachtigen vormen ze een onmisbaar onderdeel van de natuur in de tropische gebieden.<br />
<br />
Ze graven waterpoelen waardoor andere dieren de droge seizoenen kunnen overleven én ze ruimen de omgeving op doordat ze dode dieren opeten.<br />
<br />
== Fokken ==<br />
Fokkerijen zijn verenigingen om bijvoorbeeld krokodilachtigen te fokken met de bedoeling om ze dan weer in het wild uit te zetten. Ze nemen bijvoorbeeld een mannetje en een vrouwtje uit de natuur weg, en laten ze paren.<br />
<br />
Dit gebeurt enkel in de goede omstandigheden: juiste temperatuur op juiste moment, genoeg eten, goede omgeving, ...<br />
<br />
Wat wel een nadeel is, is dat sommige fokkerijen de jongen onder andere zoveel eten geven, waardoor die niet weten hoe ze in het wild aan eten moet komen.<br />
<br />
Daarna laat de fokkerij, als de jongen groot genoeg zijn, ze vrij in de natuur maar ze houden weer een mannetje en een vrouwtje om verder jongen te kweken.<br />
<br />
== Verwanten met krokodilachtigen ==<br />
Het lijkt vreemd maar [[vogel]]s zijn nauwere verwanten van de krokodilachtigen dan bijvoorbeeld [[slang (dier)|slangen]] of [[hagedis]]sen. Dat komt doordat krokodillen en vogels dezelfde verre voorouders hebben. Ze stammen allebei af van de "Archosauria". Dat was meer dan 200 [[miljoen]] jaar geleden een belangrijke groep [[reptiel]]en. Net als vogels hebben krokodillen een lange uitwendige gehoorgang en een spiermaag om voedsel te vermalen. Ze maken een nest en zorgen voor hun jongen. Na de vogels zijn de [[hagedis]]sen , [[slang (dier)|slangen]] en de brughagedis de nauwste verwanten van krokodilachtigen. Slangen zijn ook geschubde, vleesetende [[reptiel]]en , maar zij doden hun prooi anders.<br />
<br />
== Zonnebaden ==<br />
Krokodillen zijn koudbloedig dat betekent dat hun lichaamstemperatuur wordt beïnvloed door hun omgeving.<br /><br />
<br />
Ze hebben geen haren of veren die hen warm houden en ze kunnen ook niet rillen om warm te worden.<br /><br />
<br />
Ze gaan in en uit het water om op te warmen of af te koelen. Krokodillen zonnen op een zandbank om hun lichaam op te warmen.<br />
<br />
== Krokodil of alligator? ==<br />
Er zijn [[dertien]] soorten krokodillen, twee soorten alligators, zes soorten kaaimannen en twee soorten gavialen. <br /><br />
<br />
Gavialen hebben een opvallend lange, slanke snuit, maar krokodillen en alligators zijn vaak veel moeilijker uit elkaar te houden.<br /><br />
<br />
* Krokodillen hebben meestal een langere spitsere snuit dan alligators.<br />
<br />
* Krokodillen hebben bovendien aan beide kanten in de onderkaak een zeer lange tand die zichtbaar is wanneer ze hun bek gesloten hebben.<br />
<br />
Dit stuk tekst gaat over een kaaimankop:<br />
<br />
* ''De richels tussen de ogen zijn bij kaaimannen vaak beniger dan die bij alligators.''<br />
<br />
* Deze richels die lijken op een bril, maken de schedel steviger.<br />
<br />
* Kaaimannen zijn over het algemeen ook kleiner dan alligators.<br />
<br />
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB --><br />
[[Categorie:Woordenschat]]<br />
[[Categorie:Basiswoordenlijstgroep1]]<br />
[[Categorie:Krokodil| ]]<br />
[[Categorie:Dieren]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Henkisdom&diff=849676Overleg gebruiker:Henkisdom2024-03-27T21:43:12Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{og}}{{Gebruiker:Rots61/Handtekening}} 27 mrt 2024 18:16 (CET)<br />
:Je bent door de automatische moderator geblokkeerd voor 4 uur vanwege schuttingtaal in je gebruikersnaam. De moderator zal er verder naar kijken. <br />
Gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 25 mrt 2024 14:51 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Wikikids:Blokverzoek&diff=849675Wikikids:Blokverzoek2024-03-27T21:42:23Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{Wikikids:Blokverzoek/info}}<br />
== Verzoeken ==<br />
<br />
{{blokverzoek<br />
|status = done<br />
|gebruiker = Snipsnap<br />
|reden = leeghalen en kliederen gr. [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 25 mrt 2024 13:57 (CET)<br />
}}<br />
:{{done}} {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 22:42 (CET)<br />
<br />
{{blokverzoek<br />
|status = done<br />
|gebruiker = Snipsnap<br />
|reden = Ernstig kliederen en leeghalen, copie van WP artikel [[Hondsdraf]], SPOED GRAAG [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 26 mrt 2024 12:18 (CET)<br />
}}<br />
:{{done}}. Voor een maand geblokkeerd voor meervoudig vandalisme. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 27 mrt 2024 22:42 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Snipsnap&diff=849673Overleg gebruiker:Snipsnap2024-03-27T21:41:40Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{blokkade|Hippogryph|Het is niet toegestaan om te kliederen en discriminatoire inhoud te plaatsen op WikiKids|27 april 2024}}<br />
Welkom op WikiKids! {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 28 feb 2024 17:54 (CET)<br />
:Hallo Snipsnap, het is op WikiKids niet toegestaan om te kliederen. Daarom zijn je bewerkingen op het artikel [[Adolf Hitler]] teruggedraaid en kun je WikiKids voor vier uur niet meer bewerken. Gebruik die tijd om de [[WikiKids:Regels|regels]] goed te lezen en de [[WikiKids:Tutorial|tutorial]] te doen. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 28 feb 2024 21:59 (CET)<br />
::Hallo Snipsnap, je bent er al eerder op aangesproken dat het op WikiKids niet toegestaan is om te kliederen. Toch heb je dit weer gedaan. Daarom kun je WikiKids voor drie dagen niet meer bewerken. Gebruik die tijd ditmaal wel om de [[WikiKids:Regels|regels]] goed te lezen en de [[WikiKids:Tutorial|tutorial]] te doen. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 29 feb 2024 12:52 (CET)<br />
:::Hallo Snipsnap, je bent doorgegaan met kliederen en hebt daar een schepje bovenop gedaan door een afbeelding te uploaden die Adolf Hitler als superheld afbeeldt. De verheerlijking van Adolf Hitler is ten strengste verboden, antisemitisch en in brede zin discriminatoir, omdat hij verantwoordelijk is voor de [[Holocaust]] (de genocide op de Joden) en genocide op andere minderheden zoals Sinti, Roma, mensen met een handicap, mensen met een psychische stoornis en lhbt'ers. Daarom kun je kun WikiKids voor twee weken niet meer bewerken. Gebruik die tijd om de [[WikiKids:Regels|regels]] goed door te nemen en het artikel over de [[Holocaust]] te lezen. Als je in het vervolg doorgaat met deze bewerkingen, kun je langer en uiteindelijk voor altijd worden geblokkeerd. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 3 mrt 2024 14:50 (CET)<br />
:::Hallo Snipsnap, je bent er al eerder op aangesproken dat het op WikiKids niet toegestaan is om te kliederen. Toch heb je dit weer gedaan en heb je een aantal pagina's leeggehaald. Daarom kun je WikiKids voor een maand niet meer bewerken. Gebruik die tijd ditmaal wel om de [[WikiKids:Regels|regels]] goed te lezen en de [[WikiKids:Tutorial|tutorial]] te doen. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 29 feb 2024 12:52 (CET)<br />
<br />
== Kliederen ==<br />
<br />
Beste Snipsnap, ik zag dat je opnieuw aan het kliederen was in het artikel over [[Adolf Hitler]]. Dit is niet de bedoeling. Als filosoof ben ik altijd benieuwd wat de redenen zijn achter het gedrag, voornamelijk [[ongewenst gedrag]]. Daarom was mijn vraag aan jou: waarom was je aan het kliederen in dat artikel? Verveelde je je? Was het bedoeld als grap? Wilde je weten wat er gebeurde als je dat deed? Of wilde je gewoon een beetje plagen? En waar komt dát dan weer vandaan, denk je? Ik ben benieuwd naar je antwoord! Groetjes, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 29 feb 2024 11:14 (CET)<br />
<br />
== Stoppen a.u.b. ==<br />
<br />
Beste Snipsnap, zoals je misschien begrijpt willen we WikiKids netjes houden. Als je dan pagina's gaat leeghalen en gaat kliederen, wordt het er natuurlijk niet mooier op. Daarom zou ik je willen vragen om hier onmiddellijk mee te stoppen. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:S.Perquin/Handtekening}} ✯ 26 mrt 2024 12:23 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Victor_Marijnen&diff=848735Victor Marijnen2024-03-22T14:13:55Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Victor Marijnen<br />
|afbeelding = [[Bestand:Victor_Marijnen_1963_(1).jpg|250px]]<br />
|onderschrift = Marijnen in 1963<br />
|volledige naam = Victor Gerard Marie Marijnen<br />
|geboren = 21 februari 1917<br />
|plaatsgeboren = [[Arnhem]]<br />
|overleden = 5 april 1975<br />
|plaatsoverleden = [[Den Haag]]<br />
|huwelijk =<br />
|relatie =<br />
|partij = [[Katholieke Volkspartij]] (KVP)<br />
|religie =<br />
|stroming =<br />
|uitgelichte functie = [[Minister-president van Nederland]]<br />
|aangetreden = 24 juli 1963<br />
|afgetreden = 14 april 1965<br />
|voorganger = [[Jan de Quay]]<br />
|opvolger = [[Jo Cals]]<br />
|functie =<br />
}}<br />
'''Victor Gerard Marie Marijnen''' (geboren op 21 februari 1917 in Arnhem en overleden op 5 april 1975 in Den Haag) was een Nederlands politicus van de [[Katholieke Volkspartij]] (KVP), wat een van de voorlopers van het [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] is. Marijnen was van 1963 tot 1965 minister-president van Nederland.<br />
<br />
Marijnen was aanvankelijk minister van Landbouw en Visserij in de regering van premier [[Jan de Quay]]. In 1963 werd hij premier in een centrumrechts kabinet bestaande uit de KVP, de [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]], de [[Christelijk-Historische Unie|CHU]] en de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]. Dit kabinet is vooral bekend door de crisis om het omroepstelsel, wat in 1965 leidde tot de val van zijn kabinet. Marijnen werd vervolgens opgevolgd door [[Jo Cals]]. De crisis over het omroepstelsel werd nog vóór de verkiezingen van 1967 opgelost.<br />
<br />
Na zijn premierschap werd Marijnen lid van de [[Tweede Kamer]] en later [[burgemeester]] van [[Den Haag]].<br />
<br />
==Levensloop==<br />
===Jeugd en opleiding===<br />
Marijnen werd geboren op 21 februari 1917 in de Gelderse stad [[Arnhem]]. Hij kwam uit de middenklasse en ging studeerde uiteindelijk rechten aan de [[Universiteit van Nijmegen]]. In 1941 studeerde hij af. <br />
<br />
===Werk===<br />
Na zijn opleiding ging Marijnen voor verschillende [[ministerie]]s werken als [[ambtenaar]], waaronder het ministerie van Handel en het ministerie van Landbouw. Daarnaast werd hij secretaris van de Algemene Katholieke Werkgeversvereniging en het Katholiek Verbond van Werkgeversvakverenigingen. In 1949 werd hij ook voorzitter van de Stichting van de Landbouw. <br />
<br />
Marijnen werd in 1959 benoemd tot minister van Landbouw in de regering van [[Jan de Quay]]. De Quays regering was succesvol en de [[Katholieke Volkspartij]] (KVP) werd opnieuw de grootste tijdens de verkiezingen van 1963. De Quay wilde echter niet opnieuw premier worden, aangezien hij hier geen plezier in had. Aangezien Marijnen het erg goed deed als minister, droeg de KVP hem voor als premier. <br />
<br />
===Minister-president===<br />
[[File:De_kabinetscrisis,_aankomst_minister_president_Marijnen,_Bestanddeelnr_917-5454.jpg|left|300px|thumb|De aankomst van Marijnen tijdens de kabinetscrisis van 1965]]<br />
Marijnens kabinet bestond uit dezelfde partijen als zijn voorganger. Hij leidde een centrumrechts kabinet bestaande uit de Katholieke Volkspartij (KVP), de [[Anti-Revolutionaire Partij]] (ARP), de [[Christelijk-Historische Unie]] (CHU) en de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie]] (VVD). Marijnen was premier tijdens een periode van [[welvaart]] en een groeiende economie. Ook kon het kabinet meeliften op de successen van het vorige kabinet en de gestegen inkomsten door de verkoop van [[aardgas]] uit Groningen. <br />
<br />
Een van de problemen waarmee het kabinet te maken had was het huwelijk van prinses [[Irene der Nederlanden|Irene]] met de Spaanse prins [[Carlos Hugo de Bourbon Parma]]. Prins Carlos maakte namelijk aanspraak op de Spaanse troon, terwijl de banden tussen Nederland en Spanje tamelijk slecht waren. Dit kwam vooral doordat Spanje toentertijd een dictatuur onder [[Francisco Franco]] was. Ook was Irene protestants, terwijl Carlos katholiek was. Vooral de Nederlandse protestanten hadden hier moeite mee. Het kabinet weigerde toestemming voor het huwelijk te geven. Uiteindelijk mocht Irene toch trouwen met Carlos, maar verloor haar recht op troonopvolging.<br />
<br />
Tijdens de jaren 1960 was er in Nederland enkel nog [[publieke omroep|publieke televisie]] die door de overheid werd betaald. Er was één televisiezender en verschillende omroepen. Deze omroepen vertegenwoordigden allemaal één groep tijdens de [[verzuiling]]. Zo werden de katholieken door de [[Katholieke Radio Omroep]] (KRO) vertegenwoordigd. In de jaren 1960 pleitte de VVD voor het toestaan van [[commerciële omroep|commerciële televisie]], wat door reclame-inkomsten betaald wordt. Enkele jaren daarvoor was commerciële televisie al in het Verenigd Koninkrijk legaal gemaakt. De VVD werd hierin gesteund door de CHU. De KVP, de ARP en alle televisieomroepen (behalve de liberale AVRO) waren tegen commerciële televisie. In 1964 ontstond er ruzie in de regering toen de piratenzender [[TV Noordzee]] vanaf een olieplatform uitzond. De zender werd uiteindelijk verboden, maar de discussie over commerciële televisie laaide opnieuw op. Marijnen lukte het niet om de ruzie op te lossen. Op 27 februari 1965 diende hij vervolgens zijn ontslag in. <br />
<br />
===Latere leven===<br />
Marijnen werd opgevolgd door premier [[Jo Cals]] die een nieuwe regering wist te stichten zonder verkiezingen. De crisis over het omroepbestel had geen gevolgen voor de Nederlandse politiek. Nog voor de verkiezingen van 1967 kwam er een nieuwe wet. Commerciële televisie bleef verboden, maar nieuwe omroepen konden worden toegelaten. Pas in 1988 werd commerciële televisie in Nederland legaal.<br />
<br />
Na zijn premierschap ging Marijnen de [[Tweede Kamer]] in, maar vertrok in 1966. Tussen 1965 en 1968 was hij voorzitter van [[Openbaar Lichaam Rijnmond]]. Hierna werd hij benoemd tot burgemeester van [[Den Haag]], wat hij bleef tot aan zijn dood. In 1975 overleed Marijnen aan de gevolgen van een [[hartinfarct]]. <br />
<br />
==Bronnen==<br />
* [https://nl.wikipedia.org/wiki/Victor_Marijnen Het artikel op Wikipedia]<br />
* [https://www.parlement.com/id/vg09ll36p2yd/v_g_m_victor_marijnen Pagina op parlement.com]<br />
* Kockelmans, Fons (2022). ''[https://historiek.net/victor-marijnen-naoorlogse-premier/147248/ Victor Marijnen, de minst bekende naoorlogse premier] via Historiek.<br />
<br />
{{Navigatie minister-presidenten Nederland}}<br />
[[Categorie:Burgemeester van Den Haag]]<br />
[[Categorie:KVP-politicus]]<br />
[[Categorie:Minister-president van Nederland]]<br />
[[Categorie:Nederlands ambtenaar]]<br />
[[Categorie:Nederlands bestuurder]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Landbouw]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Sociale Zaken]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Volksgezondheid]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Jan_de_Quay&diff=848734Jan de Quay2024-03-22T14:13:44Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Jan de Quay<br />
|afbeelding = [[File:Jan_de_Quay_1962_(1).jpg|250px]]<br />
|onderschrift = De Quay in 1962<br />
|volledige naam = Jan Eduard de Quay<br />
|geboren = 26 augustus 1901<br />
|plaatsgeboren = [['s-Hertogenbosch]]<br />
|overleden = 4 juli 1985<br />
|plaatsoverleden = [[Beers]]<br />
|huwelijk =<br />
|relatie =<br />
|partij = [[Katholieke Volkspartij]] (KVP)<br />
|religie = <br />
|stroming =<br />
|uitgelichte functie = [[Minister-president van Nederland]]<br />
|aangetreden = 19 mei 1959<br />
|afgetreden = 24 juli 1963<br />
|voorganger = [[Louis Beel]]<br />
|opvolger = [[Victor Marijnen]]<br />
|functie =<br />
}}<br />
'''Jan de Quay''' ([['s-Hertogenbosch]], 26 augustus 1901 – [[Beers]], 4 juli 1985) was een [[Nederland]]s politicus namens de [[Katholieke Volkspartij]] (KVP). De Quay was [[minister-president van Nederland]] tussen 1959 en 1963. <br />
<br />
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] was De Quay een van de oprichters van de [[Nederlandse Unie]]. De Nederlandse Unie wilde samenwerken met de Duitse bezetter om zo Nederland zelfbestuur te geven, maar in 1941 werd de partij verboden. Aan het einde van de oorlog werd De Quay minister van Oorlog in de regering van [[Pieter Sjoerds Gerbrandy]]. Vanwege zijn oorlogsverleden was De Quay erg omstreden. Hij werd uiteindelijk partijleider van de Katholieke Volkspartij (KVP) en minister-president. Onder De Quay werden onder andere de [[bijstand]] en de vrije zaterdag ingevoerd en werd er [[aardgas]] in [[Slochteren (dorp)|Slochteren]] ontdekt. <br />
<br />
==Levensloop==<br />
===Jeugd en opleiding===<br />
De Quay werd geboren op 26 augustus 1901 in de Brabantse stad [['s-Hertogenbosch]]. Hij kwam uit een katholiek gezin. Op jonge leeftijd verhuisde De Quay naar het Zuid-Hollandse [[Katwijk (Zuid-Holland)|Katwijk]], waar hij ook naar de middelbare school ging. Vervolgens studeerde hij rechten en later psychologie aan de [[Universiteit Utrecht]]. Hij was een van de eerste Nederlanders die [[promoveren|promoveerde]] in de psychologie. Hij werd vervolgens docent en later hoogleraar aan de Katholieke Hogeschool Tilburg, wat tegenwoordig de [[Tilburg University]] heet. <br />
[[Bestand:Jan_de_Quay_(1940).jpg|left|250px|thumb|De Quay in 1940]]<br />
Op 27 augustus 1927 trouwde hij met Maria van der Lande. Het paar kreeg samen vijf zonen en vier dochters. <br />
<br />
===Oorlogsjaren===<br />
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] was De Quay betrokken bij de [[Nederlandsche Unie]]. Deze unie werd kort na de Duitse invasie van Nederland opgericht. Het was een politieke beweging die bestond uit personen die wilden samenwerken met de Duitse bezetter. De beweging was geen aanhanger van het [[nationaalsocialisme]], maar wilde eerder de Nederlandse belangen onder Duitse bezetting vertegenwoordigen. De Nederlandsche Unie was bereid om te onderhandelen met de Duitse bezetter om deze belangen te behartigen. Zo wilde de Unie een regeling treffen over Joden die voor de oorlog naar Nederland gevlucht waren, maar wilde Joden die al generatieslang in Nederland woonden beschermen. Hiermee wilde de Nederlandsche Unie de wind uit de zeilen van de [[Nationaal-Socialistische Beweging]] (NSB) halen. In 1941 werd de Nederlandsche Unie door de Duitse bezetter verboden. <br />
<br />
De Quay werd tussen 1942 en 1943 vastgezet in [[kamp Sint-Michielsgestel]]. Hij was onderdeel van de [[Heeren Zeventien]]; een groep van zeventien belangrijke Nederlandse bestuurders die vastzaten in dat kamp. Na zijn vrijlating dook hij onder tot aan de bevrijding van Zuid-Nederland in 1944. De Quay werd toen voorzitter van een tijdelijke organisatie die huisvesting in het zuiden van Nederland moest regelen. Tussen 5 april en 23 juni 1945 was hij ook kort minister van Oorlog in de regering van premier [[Pieter Sjoerds Gerbrandy]]. <br />
<br />
===In de politiek===<br />
Na de oorlog werd De Quay actief binnen de [[Nederlandse Volksbeweging]]. Deze organisatie wilde een einde maken aan de [[verzuiling]] in Nederland. Sinds de late 19e eeuw was de Nederlandse samenleving namelijk in vier zuilen (protestanten, katholieken, socialisten en liberalen) verdeeld. Deze vier groepen leefden vrijwel gescheiden van elkaar en hadden hun eigen partijen, organisaties, kranten, verenigingen, etc. De Nederlandse Volksbeweging wilde hier juist vanaf, maar de verzuiling zou nog tot aan de jaren 1960 bestaan. De Quay verliet de Nederlandse Volksbeweging en werd onderdeel van de [[Katholieke Volkspartij]] (KVP). <br />
<br />
De naam van De Quay werd in 1946 gezuiverd nadat premier [[Wim Schermerhorn]] een historisch onderzoek instelde. Tussen 1946 en 1959 was hij [[commissaris van de Koningin]] voor Noord-Brabant. <br />
<br />
===Kabinet-De Quay===<br />
[[File:V.l.n.r._mr._V.G.M._Marijnen,_mr._A.C.W._Beerman,_S.J._van_den_Berg,_prof.dr._J.,_Bestanddeelnr_910-3815.jpg|right|300px|thumb|Kabinet-De Quay op de trappen van [[Paleis Huis ten Bosch]].]]<br />
De Katholieke Volkspartij won in 1959 de Tweede Kamerverkiezingen en werd de grootste politieke partij. De Quay was destijds niet verkiesbaar, maar de KVP haalde hem toch naar voren als minister-president. De Quay weigerde dit eerst, maar accepteerde het aanzoek uiteindelijk. Dit kwam onder meer doordat zowel de katholieke bisschoppen als koningin [[Juliana der Nederlanden|Juliana]] het verzoek steunden. De Quay leidde een centrumrechts kabinet bestaande uit de Katholieke Volkspartij (KVP), de [[Anti-Revolutionaire Partij]] (ARP), de [[Christelijk-Historische Unie]] (CHU) en de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie]] (VVD). Dit was het eerste naoorlogse kabinet zonder de [[Partij van de Arbeid]] (PvdA). <br />
<br />
Onder De Quay werd [[Nederlands-Nieuw-Guinea]] aan [[Indonesië]] gegeven. Ook werd er [[aardgas]] in [[Slochteren (dorp)|Slochteren]] gevonden, waardoor Nederlands begon met het pompen van gas uit Groningen. Daarnaast kregen ambtenaren op zaterdag vrij, besloot de overheid zich minder met de loonvorming te bemoeien en werd de [[algemene bijstandswet]] ingevoerd. <br />
<br />
Tijdens de verkiezingen van 1963 wist de KVP maar liefst 50 zetels te behalen (het hoogste aantal zetels ooit). Desondanks besloot De Quay te stoppen als premier. Volgens De Quay had namelijk weinig plezier in zijn werk.<br />
<br />
===Na zijn premierschap===<br />
De Quay was tussen 1963 en 1966 en tussen 1967 en 1969 lid van de [[Eerste Kamer]] namens de Katholieke Volkspartij. In de tussenperiode van 1966-1967 was hij ook minister van Verkeer en Waterstaat en vicepremier in het kabinet van premier [[Jelle Zijlstra]]. Tijdens de jaren 1960 had De Quay veel moeite met de veranderingen in de katholieke kerk. In 1973 besloot hij zich terug te trekken op landgoed Hiersenhof. <br />
<br />
In 1975 werd De Quay ziek en overleed uiteindelijk in 1985.<br />
<br />
==Bronnen==<br />
* [https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_de_Quay Het artikel op Wikipedia]<br />
* Koops, Enne (2020). [https://historiek.net/jan-de-quay-politicus-met-een-dubbel-imago/47102/ ''Jan de Quay: politicus met een dubbel imago''] via Historiek.<br />
<br />
{{Navigatie minister-presidenten Nederland}}<br />
[[Categorie:Commissaris van de Koning]]<br />
[[Categorie:Voormalig Eerste Kamerlid]]<br />
[[Categorie:KVP-politicus]]<br />
[[Categorie:Minister-president van Nederland]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Defensie]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Oorlog]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Verkeer en Waterstaat]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Jo_Cals&diff=848733Jo Cals2024-03-22T14:13:03Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Jo Cals<br />
|afbeelding = [[Bestand:Jo_Cals_1966.jpg|250px]]<br />
|onderschrift = Cals in 1966<br />
|volledige naam = Jozef Maria Laurens Theo Cals<br />
|geboren = 18 juli 1914<br />
|plaatsgeboren = [[Roermond]]<br />
|overleden = 30 december 1971<br />
|plaatsoverleden = [[Den Haag]]<br />
|huwelijk =<br />
|relatie = <br />
|partij = [[Katholieke Volkspartij]] (KVP)<br />
|religie =<br />
|stroming =<br />
|uitgelichte functie = [[Minister-president van Nederland]]<br />
|aangetreden = 14 december 1965<br />
|afgetreden = 22 november 1966<br />
|voorganger = [[Victor Marijnen]]<br />
|opvolger = [[Jelle Zijlstra]]<br />
|functie =<br />
}}<br />
'''Jo Cals''' ([[Roermond]], 18 juli 1914 – [[Den Haag]], 30 december 1971) was een [[Nederland]]s politicus namens de [[Katholieke Volkspartij]]. Cals was [[minister-president van Nederland]] tussen 1965 en 1966. <br />
<br />
Cals was staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen tussen 1950 en 1952 en minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen tussen 1953 en 1963. Cals staat vooral bekend om de [[Mammoetwet]]. Dit is een belangrijke wet in het Nederlands onderwijssysteem. In 1965 werd hij premier nadat de regering [[Victor Marijnen]] was gevallen. Zijn regering bestond uit de Katholieke Volkspartij (KVP), de [[Partij van de Arbeid]] (PvdA) en de [[Anti-Revolutionaire Partij]] (ARP). Zijn premierschap was maar van korte duur. In 1966 viel zijn regering tijdens de [[nacht van Schmelzer]]. <br />
<br />
==Levensloop==<br />
===Jeugd en opleiding===<br />
Cals werd geboren in [[Roermond]] op 18 juli 1914. Hij studeerde aan de [[abdij Rolduc]] om [[priester]] te worden. Cals stopte echter met zijn studie en ging in plaats daarvan [[rechten]] aan de [[Katholieke Universiteit Nijmegen]] studeren. Hij studeerde af in 1940. Toch bleef hij actief binnen [[N.S.V. Carolus Magnus]] (een studentenvereniging) tijdens de oorlog. Cals gaf een sterke speech voor de vereniging enkele maanden na de Duitse bezetting. Na deze vergadering werd ook het ''[[Wilhelmus]]'' gezongen. Cals werd vervolgens opgepakt, maar na enkele weken vrijgelaten. <br />
<br />
Eerst was Cals actief binnen de [[Nederlandsche Unie]], maar vervolgens ging hij het verzet in. Hij werd onderdeel van de Christofoorgroep. Deze verzetsorganisatie hield zich bezig met het uitgeven van een illegale krant en het helpen van onderduikers. In juni 1944 moest Cals zelf onderduiken voor de Duitse bezetter. <br />
<br />
===Carrière===<br />
[[File:Opening_beeldentuin_Kroller_Moller_Museum_Minister_Cals_en_dr_de_Leeuw,_Bestanddeelnr_912-5593.jpg|left|300px|thumb|Cals bij de opening van de beeldentuin van het [[Kröller-Müller Museum]].]]<br />
Cals was tussen 1940 en 1950 als [[advocaat]] actief. Ook gaf hij les aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en later het Bisschoppelijk College in Roermond. Na de bevrijding werkte Cals enkele jaren voor de [[Politieke Opsporingsdienst]]. <br />
<br />
Tussen 1945 en 1948 was Cals fractievoorzitter van de KVP in de gemeenteraad van Nijmegen. In 1948 maakte hij de opstap naar de [[Tweede Kamer]], waar hij tot 1950 lid van was. Cals was staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen in de regering van premier [[Willem Drees]] tussen 1950 en 1952. Hierna werd minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen tot aan 1963. Als minister zorgde hij voor de [[Mammoetwet]]. Deze wet zorgde ervoor dat het Nederlands [[voortgezet onderwijs]] eruitziet als het nu is (al zijn er sindsdien ook dingen veranderd). <br />
<br />
===Premier===<br />
In 1965 viel de regering van [[Victor Marijnen]] na een kabinetscrisis over de [[Omroepwet]]. In plaats van nieuwe verkiezingen wisten de Katholieke Volkspartij (KVP), de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en de Partij van de Arbeid (PvdA) samen een nieuw kabinet te vormen. Het nieuwe kabinet had plannen om een verzekering voor arbeidsongeschiktheid in te voeren. Ook werd er meer geïnvesteerd in sporthallen, woningbouw en de aanleg van wegen voor meer economische groei. Daarnaast kwam er een besluit om de steenkolenmijnen in Limburg te sluiten. <br />
<br />
De regering van Cals viel in de nacht van 13 op 14 oktober 1966. De Tweede Kamer vergaderde over de [[Rijksbegroting]] voor 1967. De KVP en de PvdA hadden ruzie over het [[begrotingstekort]]. Dit leidde tot een vergadering tot diep in de nacht. Uiteindelijk besloot KVP-fractievoorzitter [[Norbert Schmelzer]] een motie in te dienen. Deze motie werd aangenomen doordat het grootste gedeelte van de KVP vóór stemde. Hierdoor viel het kabinet-Cals. Deze gebeurtenis heet de [[nacht van Schmelzer]] en is een belangrijk omslagpunt in de Nederlandse politiek. Het betekende het einde van de samenwerking tussen PvdA en KVP (de rooms-rode kabinetten van de na oorlog). Ook kwam er breuk binnen de KVP. <br />
<br />
Na de motie besloot Cals om af te treden. Hij werd opgevolgd door [[Jelle Zijlstra]]. Zijlstra zou slechts tijdelijk premier blijven totdat na de [[Tweede Kamerverkiezingen 1967]] een nieuw kabinet gevormd was. <br />
<br />
===Latere leven===<br />
Cals zette zich tussen 1968 en 1970 in om Nederland te vertegenwoordigen op de [[wereldtentoonstelling]] in [[Osaka]], [[Japan]]. Ook was hij onderdeel van een commissie om de [[grondwet]] te veranderen. De adviezen van deze commissie leidden tot de grondwetswijziging van 1983. <br />
<br />
Uiteindelijk overleed Cals op 57-jarige leeftijd. Hij werd begraven in [[Den Haag]]. <br />
<br />
==Bronnen==<br />
* [https://nl.wikipedia.org/wiki/Jo_Cals Het artikel op Wikipedia]<br />
* Kockelmans, Frons (28 november 2022). [https://historiek.net/de-nacht-van-schmelzer-jo-cals/64497/ "De Nacht die de Nederlandse politiek veranderde: De Nacht van Schmelzer".] ''Historiek''.<br />
<br />
{{Navigatie minister-presidenten Nederland}}<br />
[[Categorie:KVP-politicus]]<br />
[[Categorie:Minister-president van Nederland]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Onderwijs]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Staat]]<br />
[[Categorie:Nederlands staatssecretaris]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Louis_Beel&diff=848732Louis Beel2024-03-22T14:12:39Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Louis Beel<br />
|afbeelding = [[Bestand:Beel,_L.J.M._-_SFA008007058.jpg|250px]]<br />
|onderschrift =<br />
|volledige naam = Louis Joseph Maria Beel<br />
|geboren = 12 april 1902<br />
|plaatsgeboren = [[Roermond]]<br />
|overleden = 11 februari 1977<br />
|plaatsoverleden = [[Utrecht (stad)|Utrecht]]<br />
|huwelijk =<br />
|relatie =<br />
|partij = [[Roomsch-Katholieke Staatspartij|RKSP]] (1933-1945) <br> [[Katholieke Volkspartij|KVP]] (vanaf 1945)<br />
|religie =<br />
|stroming =<br />
|uitgelichte functie = [[Minister-president van Nederland]]<br />
|aangetreden = 1e keer: 22 december 1946 <br> 2e keer: 22 december 1958<br />
|afgetreden = 1e keer: 7 augustus 1948 <br> 2e keer: 19 mei 1959<br />
|voorganger = 1e keer: [[Wim Schermerhorn]] <br> 2e keer: [[Willem Drees]]<br />
|opvolger = 1e keer: [[Willem Drees]] <br> 2e keer: [[Jan de Quay]]<br />
|functie =<br />
}}<br />
'''Louis Beel''' ([[Roermond]], 12 april 1902 – [[Utrecht (stad)|Utrecht]], 11 februari 1977) was een [[Nederland]]s politicus. Beel was eerst van de [[Roomsch-Katholieke Staatspartij]] (RKSP) en vanaf 1945 van de [[Katholieke Volkspartij]] (KVP). Hij was [[minister-president van Nederland]] in twee verschillende periodes; tussen 1946 en 1948 en tussen 1958 en 1959. In de tussenperiode was [[Willem Drees]] minister-president. <br />
<br />
==Levensloop==<br />
===Voor de politiek===<br />
Beel werd geboren op 12 april 1902 in het Limburgse [[Roermond]]. In 1920 behaalde hij zijn diploma aan het [[gymnasium]]. Vervolgens ging hij werken als [[ambtenaar]] bij de gemeente Roermond. Hij werkte daar onder andere als secretaris en controleerde ook het onderwijs in de stad. Na enkele jaren schreef hij zich in voor de studie rechten op de [[Universiteit van Nijmegen]]. <br />
<br />
Hij solliciteerde om secretaris te worden in [[Deurne]], maar werd hier niet aangenomen. Hij kreeg uiteindelijk een baan bij de provincie [[Overijssel]]. Nadat hij geslaagd was, ging hij voor de gemeente [[Eindhoven]] werken. Beel bleef werkzaam bij de gemeente tot 1942. In dat jaar werd de burgemeester van de stad vervangen door een lid van de [[Nationaal-Socialistische Beweging]] (NSB). Tijdens de rest van de oorlog werkte hij aan huis. <br />
<br />
===Politieke carrière===<br />
In 1945 werd Beel minister van Binnenlandse Zaken in de regering van [[Pieter Sjoerds Gerbrandy]] en later [[Wim Schermerhorn]]. Tijdens de [[Tweede Kamerverkiezingen 1946]] werd de [[Katholieke Volkspartij]] (KVP) de grootste partij van Nederland. De KVP ging een regering vormen met de sociaaldemocratische [[Partij van de Arbeid]] (PvdA). De KVP en PvdA werkte tijdens de [[wederopbouw]] nauw samen. Dit wordt ook wel [[de doorbraak]] genoemd. Op 3 juli 1946 werd Beel uiteindelijk minister-president van de nieuwe regering. <br />
[[File:Bezoek_van_minister-president_Beel_aan_Sumatra_Inspectie_van_de_erewacht,_Bestanddeelnr_478-1-4.jpg|left|300px|thumb|Louis Beel tijdens een bezoek aan [[Nederlands-Indië]]]]<br />
Het eerste kabinet van Louis Beel stond vooral in het teken van de wederopbouw. Nederland was verwoest door de Tweede Wereldoorlog en moest heropgebouwd worden. Tijdens de regering van Beel ging dit nog moeizaam. Wel werd de [[Noodwet Ouderdomsvoorziening]] ingevoerd, wat door de voorloper van de [[Algemene Ouderdomswet]] (AOW) was. Deze wet zorgde ervoor dat ouderen allemaal een maandelijks geldbedrag kregen. Hierdoor hoefden zij niet meer in armoede te leven en waren niet maar aangewezen op hun familie, liefdadigheid of de kerk. Toch was de oorlog in [[Nederlands-Indië]] de belangrijkste gebeurtenis, aangezien daar tussen 1945 en 1949 een onafhankelijkheidsoorlog werd gevoerd. De Nederlandse regering was tegen de onafhankelijkheid van [[Indonesië]]. Hierdoor volgden de zogeheten [[politionele acties]]. <br />
<br />
Op 7 augustus 1948 legde Beel zijn taak als minister-president neer. [[Willem Drees]] werd vervolgens minister-president en Beel werd minister van Koloniën. Hij hield zich hierdoor nauwer met de oorlog in Nederlands-Indië bezig. Hij gaf ook toestemming voor [[Operatie Kraai]], waarbij het Nederlandse leger buitensporig geweld pleegde tegen de Indische onafhankelijkheidsstrijders en bevolking. Na de onafhankelijkheid van Indonesië stopte Beel als minister. Hij werd hoogleraar, maar keerde in 1951 terug als minister van Binnenlandse Zaken. Ook was hij vicepremier in de regering van Drees. Beel hield zich in 1956 bezig met de [[Greet Hofmans]]-affaire. In 1956 stopte hij als minister en werd lid van de [[Raad van State (Nederland)|Raad van State]]. <br />
<br />
Na de val van het kabinet van Willem Drees was Beel tijdelijk minister-president tussen 1958 en 1959. Deze regering bestond uit de KVP, de [[Anti-Revolutionaire Partij]] (ARP) en de [[Christelijk-Historische Unie]] (CHU). Dit was slechts een tijdelijke regering die bleef zitten tot de volgende verkiezingen. Beel werd vervolgens opgevolgd door [[Jan de Quay]].<br />
<br />
===Latere leven===<br />
Van 1959 tot 1972 was Beel vicepresident van de Raad van State. Dit was een hele lange periode. Ook was Beel nauw betrokken bij de [[kabinetsformatie]]s. Hierdoor kreeg hij de [[bijnaam]] "de onderkoning". Ook kreeg hij verschillende onderscheidingen en de titel [[minister van Staat]]. <br />
<br />
In 1976 [[leukemie]] bij Beel vastgesteld. Hij overleed uiteindelijk op 11 februari 1977 op 74-jarige leeftijd. <br />
<br />
{{Navigatie minister-presidenten Nederland}}<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Binnenlandse Zaken]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Justitie]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Koloniën]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Sociale Zaken]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Staat]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Volksgezondheid]]<br />
[[Categorie:Minister-president van Nederland]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:KVP-politicus]]<br />
[[Categorie:RKSP-politicus]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Jelle_Zijlstra&diff=848731Jelle Zijlstra2024-03-22T14:12:22Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Jelle Zijlstra<br />
|afbeelding = [[File:Jelle_Zijlstra_1966.jpg|250px]]<br />
|onderschrift = Zijlstra in 1966<br />
|volledige naam = <br />
|geboren = 27 augustus 1918<br />
|plaatsgeboren = [[Oosterbierum]]<br />
|overleden = 23 december 2001<br />
|plaatsoverleden = [[Wassenaar]]<br />
|huwelijk = <br />
|relatie =<br />
|partij = [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]] (tot 1980) <br> [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] (vanaf 1980)<br />
|religie =<br />
|stroming =<br />
|uitgelichte functie = [[Minister-president van Nederland]]<br />
|aangetreden = 22 november 1966<br />
|afgetreden = 5 april 1967<br />
|voorganger = [[Jo Cals]]<br />
|opvolger = [[Piet de Jong]]<br />
|functie =<br />
}}<br />
'''Jelle Zijlstra''' ([[Oosterbierum]], 27 augustus 1918 – [[Wassenaar]], 23 december 2001) was een [[Nederland]]s politicus. Zijlstra was lid van de [[Anti-Revolutionaire Partij]] (ARP) en vervolgens het [[Christen-Democratisch Appèl]] (CDA). Hij was tussen 1966 en 1967 [[minister-president van Nederland]].<br />
<br />
{{beg}}<br />
{{Navigatie minister-presidenten Nederland}}<br />
[[Categorie:Minister-president van Nederland]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Financiën]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Economische Zaken]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Staat]]<br />
[[Categorie:ARP-politicus]]<br />
[[Categorie:Voormalig Eerste Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Nederlands bankier]]<br />
[[Categorie:Nederlands econoom]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Dries_van_Agt&diff=848730Dries van Agt2024-03-22T14:11:44Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Dries van Agt<br />
|afbeelding = [[File:Dries_van_Agt_(1980).jpg|250px]]<br />
|onderschrift = Van Agt in 1980<br />
|volledige naam = Andreas Antonius Maria van Agt<br />
|geboren = 2 februari 1931<br />
|plaatsgeboren = [[Geldrop]]<br />
|overleden = 5 februari 2024<br />
|plaatsoverleden = [[Nijmegen]]<br />
|huwelijk = Eugenie Krekelberg <small>(vanaf 1958)</small><br />
|relatie =<br />
|partij = [[Katholieke Volkspartij|KVP]] (tot 1980) <br> [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] (1980-2021)<br />
|religie =<br />
|stroming =<br />
|uitgelichte functie = [[Minister-president van Nederland]]<br />
|aangetreden = 19 december 1977<br />
|afgetreden = 4 november 1982<br />
|voorganger = [[Joop den Uyl]]<br />
|opvolger = [[Ruud Lubbers]]<br />
|functie =<br />
}}<br />
'''Dries van Agt''' (geboren te [[Geldrop]] op 2 [[februari]] 1931 – overleden te [[Nijmegen]] op 5 [[februari]] 2024) was een Nederlands [[politicus]] ([[CDA]]) en voormalig [[minister-president]] (1977-82). <br />
<br />
==Studie en vroege carrière==<br />
Van Agt komt uit een katholiek milieu. Na het [[gymnasium]] ging hij in [[Nijmegen]] rechten studeren (afgestudeerd 1955). Daarna werkte hij als [[advocaat]] en was vervolgens juridisch medewerker bij de [[ministerie]]s van Landbouw en Visserij (zoals dat toen heette) en Justitie. Van 1968 tot 1971 was hij [[hoogleraar]] [[strafrecht]] in Nijmegen.<br />
<br />
==De Drie van Breda==<br />
Voor de KVP, de Katholieke Volkspartij, die later is opgegaan in het [[CDA]], was Van Agt minister van Justitie in de [[kabinet]]ten-Biesheuvel-1 en -2 (1971-73). Als minister van Justitie wilde hij de zogenoemde 'Drie van Breda' vrijlaten. Dat waren drie Duitse oorlogsmisdadigers, die sinds het einde van de [[Tweede Wereldoorlog]] zaten opgesloten in de koepelgevangenis van Breda. Eerst waren het de Vier van Breda, maar een van hen was al eerder vrijgelaten. Die was zo ernstig ziek, dat verwacht werd dat hij spoedig zou overlijden. Evengoed leefde hij nog jaren. Maar de vrijlating van de andere drie stuitte op zulke bezwaren - vooral van de Joodse gemeenschap - dat Van Agt dat plan schielijk (haastig) introk. Bovendien had hij nog olie op het vuur gegooid door zichzelf 'ariër' te noemen. Dat was een benaming die de [[nazi]]'s gebruikten voor een 'raszuiver' iemand. Kortom, iemand die geen Jood was.<br />
<br />
==Minister van Justitie in het kabinet-Den Uyl==<br />
Hierna werd van Agt minister van Justitie in het kabinet-[[Joop den Uyl|Den Uyl]] (1973-77, en ook vice-premier). Ook nu kreeg hij te maken met een kwestie uit de oorlog. De kunsthandelaar Menten zou zich tijdens die oorlog verrijkt hebben met Joods kunstbezit. Toen dit in 1977 in het nieuws kwam bleek de vogel gevlogen. Van Agt werd daarvoor verantwoordelijk gesteld. Het was wederom een smet op zijn naam. Menten werd uiteindelijk in Zwitserland gearresteerd.<br />
<br />
==Minister-president van drie kabinetten==<br />
In 1976 werd van Agt voorgedragen als lijsttrekker van het CDA, de gecombineerde lijst van [[KVP]], [[ARP]] en [[CHU]]. De Kamerverkiezingen van 1977 werden gewonnen door de [[PvdA]], zodat een voortzetting van het kabinet-Den Uyl waarschijnlijk leek. Maar de formatie (samenstelling van het kabinet) wilde niet vlotten. Ook speelde mee, dat de verstandhouding tussen Den Uyl en Van Agt altijd slecht was geweest. Uiteindelijk kwam er een kabinet-Van Agt bestaande uit CDA en [[VVD]] (1977-81). Er zouden nog twee kabinetten onder zijn leiding volgen.<br />
<br />
Van het eerste daarvan (1981-82) maakte ook de PvdA weer deel uit met [[Joop den Uyl]] als minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Maar al gauw ontstonden er weer wrijvingen tussen Van Agt en Den Uyl. Daardoor viel het kabinet al binnen een jaar. Het ging als het kabinet-Van Agt-3, zonder de ministers van de PvdA, nog korte tijd door. Dat de relatie tussen Van Agt en Den Uyl slecht was bleek ook hieruit, dat toen Den Uyl in 1987 overleed, Van Agt niet voor diens begrafenis was uitgenodigd.<br />
<br />
==Latere functies en activiteiten==<br />
In 1982 werd Van Agt opgevolgd door [[Ruud Lubbers]] als premier. Van 1983 tot 1987 was hij [[Commissaris van de Koningin]] in Noord-Brabant. Daarna was hij vertegenwoordiger van de EEG (voorloper [[Europese Unie]]) in Japan (1987-89) en de Verenigde Staten (1989-1995). 1995/96 was hij gasthoogleraar in Japan. 'Ik zorgde ervoor dat ik mijn studenten net iets voorbleef in kennis', zo verklaarde hij. 'Ze hebben gelukkig niets gemerkt'. <br />
<br />
Na de [[Tweede Kamerverkiezingen 2010|Tweede Kamerverkiezingen van 2010]] toonde hij zich een tegenstander van de samenwerking van zijn partij CDA met de [[PVV]] van [[Geert Wilders]] in het kabinet-[[Mark Rutte|Rutte]]-1.<br />
<br />
De afgelopen tien jaar was Van Agt voornamelijk in het nieuws als fel criticus van [[Israël]] en koos hij partij voor de [[Palestijnen]] in het Israëlisch-Palestijns conflict. In 2009 richtte hij ''The Rights Forum'' op, een pro-Palestijnse [[burgerrechten]]organisatie. Dit kwam hem op beschuldigingen van antisemitisme (Jodenhaat) te staan. Van Agt ontkende zelf die beschuldigingen en zei dat hij alleen moeite had met de regering van Israël, maar niet met de Joden zelf. <br />
<br />
Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2017|Tweede Kamerverkiezingen van 2017]] stemde Van Agt niet op het CDA, maar op [[GroenLinks]]. Hij was teleurgesteld geraakt in het CDA. In 2021 zegde hij zijn lidmaatschap van het CDA op, omdat hij vond dat de partij zich te pro-Israëlisch opstelde in het [[Israëlisch-Palestijns conflict]].<br />
<br />
== Privé ==<br />
Van Agt overleed op 5 februari 2024 in [[Nijmegen]]. Hij kampte al een tijdje met een slechte [[gezondheid]]. Hij was getrouwd met Eugenie Krekelberg (later Eugenie van Agt-Krekelberg). Van Agt en Krekelberg stierven samen op 93-jarige leeftijd.<br />
<br />
Kenmerkend voor Van Agt was zijn plechtstatige (enigszins ouderwetse) taal, waarin hij zich uitdrukte. Ook was hij een groot liefhebber van de wielersport. Als hij had heeft over 'Joop', die hij bewonderde en die zoveel had betekend voor Nederland, dan bedoelde hij meestal niet [[Joop den Uyl]] (oud-partijleider en -premier van de [[Partij van de Arbeid|PvdA]], destijds zijn [[rivaal]]), maar wielrenner [[Joop Zoetemelk]]!<br />
<br />
{{Navigatie kabinet-Van Agt II}}<br />
{{Navigatie kabinet-Van Agt III}}<br />
{{Navigatie Christen-Democratisch Appèl}}<br />
{{Navigatie minister-presidenten Nederland}}<br />
[[Categorie:CDA-politicus]]<br />
[[Categorie:Commissaris van de Koning]]<br />
[[Categorie:KVP-politicus]]<br />
[[Categorie:Minister-president van Nederland]]<br />
[[Categorie:Nederlands advocaat]]<br />
[[Categorie:Nederlands ambtenaar]]<br />
[[Categorie:Nederlands diplomaat]]<br />
[[Categorie:Nederlands rechtsgeleerde]]<br />
[[Categorie:Nederlands activist]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Buitenlandse Zaken]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Justitie]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Wim_Kok&diff=848729Wim Kok2024-03-22T14:08:32Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Wim Kok<br />
|afbeelding = [[Bestand:Wim Kok 1994.jpg|250px|center]]<br />
|onderschrift = Wim Kok (1994)<br />
|volledige naam = Willem Kok<br />
|geboren = 29 september 1938<br />
|plaatsgeboren = [[Bergambacht]]<br />
|overleden = 20 oktober 2018<br />
|plaatsoverleden = [[Amsterdam]]<br />
|huwelijk = [[Rita Roukema]] (1965-2018)<br />
|partij = [[Partij van de Arbeid|PvdA]]<br />
|religie = [[Nederlandse Hervormde Kerk|Hervormd]] (gedoopt)<br /> [[Secularisme|Seculier]] (in praktijk)<br />
|stroming = [[Sociaaldemocratie]] [[Derde weg (sociaaldemocratie)|(derde weg)]]<br />
|uitgelichte functie = Voormalig [[Minister-president van Nederland|minister-president]]<br />
|aangetreden = 22 augustus 1994<br />
|afgetreden = 22 juli 2002<br />
|voorganger = [[Ruud Lubbers|Ruud Lubbers (CDA)]]<br />
|opvolger = [[Jan Peter Balkenende|Jan Peter Balkenende (CDA)]]<br />
|functie = Commercieel medewerker op handelskantoor [[Sembodja Malaja]] <br /><small>''(1959-1961)''</small><br />Vakbondsman bij het [[Nederlands Verbond van Vakverenigingen|NVV]] <br /><small>''(1961-1976)''</small><br />Secretaris en vicevoorzitter van het [[Nederlands Verbond van Vakverenigingen|NVV]]<br /><small>''(1969-1976)''</small><br />Werknemersvoorzitter [[Stichting van de Arbeid]]<br /><small>''(1973-1985)''</small><br />Vicevoorzitter van de [[Sociaal-Economische Raad|SER]]<br /><small>''(1973-1985)''</small><br />Vicevoorzitter [[Bankraad]]<br /><small>''(1973-1985)''</small><br />Voorzitter van de [[Federatie Nederlandse Vakbeweging|FNV]]<br /><small>''(1976-1985)''</small><br />President van de [[Raad van Commissarissen]] van verzekeringsmaatschappij [[De Centrale]]<br />Voorzitter [[Europees Verbond van Vakverenigingen]]<br /><small>''(1979)''</small><br />[[Tweede Kamer]]lid<br /><small>''(1986-1989, 1994, 1998)''</small><br />Partijleider [[Partij van de Arbeid|PvdA]]<br /><small>''(1986-2001)''</small><br />[[Fractievoorzitter]] in de [[Tweede Kamer]]<br /><small>''(1986-1989, 1994, 1998)''</small><br />Vicevoorzitter van de [[Socialistische Internationale]]<br /><small>''(1989)''</small><br />[[viceminister-president van Nederland|Vicepremier]]<br />[[Ministerie van Financiën (Nederland)#Lijst van ministers|Minister van Financiën]]<br /><small>''(1989-1994)''</small><br />[[minister-president van Nederland|Minister-president]]<br />[[Ministerie van Algemene Zaken|Minister van AZ]]<br /><small>''(1994-2002)''</small><br />Bestuurslid [[Internationale Commissie voor vermiste personen in voormalig Joegoslavië|I.C.M.P.]]<br /><small>''(2002-2018)''</small><br />Lid van de Raad van Commissarissen bij [[ING]], [[PostNL]], [[Shell]] en [[Koninklijke Luchtvaart Maatschappij|KLM]]<small> ''(2003-2009, 2003-2011)''</small><br />Lid van de [[Raad van Toezicht]] bij het [[Antonie van Leeuwenhoekziekenhuis]] en het [[Nederlands Kankerinstituut]]<br /><small>''(2003-2018)''</small><br />Voorzitter van de [[Raad van Toezicht]] van [[Het Nationale Ballet]]<br /><small>''(2004-2013)''</small><br />
}}<br />
'''Willem (Wim) Kok''' ([[Bergambacht]], 29 september 1938 – [[Amsterdam]], 20 oktober 2018) was van 1994 tot 2002 de [[minister-president van Nederland]]. Van beroep is hij eerst vakbondsvoorzitter van de [[Federatie Nederlandse Vakbeweging|FNV]] geweest en daarna politicus namens de [[Partij van de Arbeid|PvdA]] geworden. Daarnaast was hij ook lid van meerdere besturen, waaronder die van de [[Sociaal-Economische Raad]] en de [[Socialistische Internationale]]. Later heeft hij gezeten in [[Raad van Toezicht|Raden van Toezicht]] en [[Raad van Commissarissen|Commissarissen]]. <br />
<br />
Kok werd geboren in de Zuid-Hollandse gemeente [[Bergambacht]]. Hoewel 90 procent van de inwoners van dit dorp streng gereformeerd was, was de vader van Wim Kok overtuigd socialist. Je kunt dus zeggen dat Wim Kok het socialisme met de paplepel kreeg ingegoten. <br />
<br />
Wim Kok is op 80-jarige leeftijd overleden nadat hij enige tijd ziek was geweest. <br />
<br />
==Vakbondswerk==<br />
[[Bestand:Wim Kok, Bestanddeelnr 931-0496.jpg|230px|thumb|left|Wim Kok als voorzitter van de FNV]]<br />
De jonge Kok was erg pienter en behaalde achtereenvolgens de diploma's Mulo-B en Hbs-B, opleidingen met veel wis- en natuurkunde in het pakket. Daarna volgde hij van 1956-58 een businessopleiding bij Instituut Nijenrode in Breukelen (dat tegenwoordig tot universiteit is opgewaardeerd). Nadat hij had voldaan aan zijn [[dienstplicht]] was hij van 1959 tot 1961 werkzaam als commercieel medewerker op handelskantoor [[Sembodja Malaja]]. Zijn socialistische achtergrond was Kok trouw gebleven en in 1961 werd hij lid van de PvdA. Daarnaast werd hij ook actief lid van de socialistische vakbond [[Nederlands Verbond van Vakverenigingen|NVV]]. Namens de vakbond verscheen hij vaak op televisie als woordvoerder. Actief betrokken bij het vakbondswerk klom hij gestaag op in de rangorde van de bond. In 1973 werd hij voorzitter van het NVV, de hoogste functie binnen de bond en later, in 1976, van de FNV, de fusie tussen het socialistische NVV en het katholieke [[Nederlands Katholiek Vakverbond|NKV]]. Kok bleef voorzitter van de FNV tot en met 1985. Als voorzitter van de FNV was hij ook vicevoorzitter van de [[Sociaal-Economische Raad|SER]] en werknemersvoorzitter van de [[Stichting van de Arbeid]]. <br />
<br />
=== Akkoord van Wassenaar ===<br />
[[Bestand:SER-bijeenkomst over sociaal-economisch beleid op middellange termijn, Van der Grinten , Van Veen (VNO), Kok (FNV) en voorzitter De Pous, Bestanddeelnr 931-4861.jpg|230px|thumb|left|Van links naar rechts: [[Wim van der Grinten|Wim van der Grinten (KVP)]], [[Chris van Veen|Chris van Veen (VNO)]], [[Sociaal-Economische Raad|SER-]]vicevoorzitter Wim Kok (FNV) en [[Sociaal-Economische Raad|SER-]]voorzitter [[Jan de Pous|Jan de Pous (CHU)]] tijdens SER-onderhandelingen over sociaal-economisch beleid op middellange termijn]]<br />
In 1982 sloten de FNV en het [[Christelijk Nationaal Vakverbond|CNV]] het [[Akoord van Wassenaar]]. Het sluiten van het akkoord was voor velen een opluchting, omdat het al tumultueus genoeg was: twee oliecrises, arbeidsconflicten en een wereldwijde economische recessie leidden tot veel problemen, waaronder massawerkloosheid. Hoewel voor Kok als FNV'er het veiligstellen van de positie van werknemers en uitkeringsgerechtigden het belangrijkst was, heeft hij toch compromissen moeten sluiten: in het akkoord gingen de werknemersorganisaties (vakbonden) akkoord met het verkorten van de werktijden, maar in ruil daarvoor moest wel loon ingeleverd worden. Kok zorgde zo samen met werkgeversvoorzitter [[Chris van Veen|Van Veen]] [[Verbond van Nederlandse Ondernemingen|(VNO)]] voor een doorbraak in de geblokkeerde arbeidsverhoudingen. Het Akkoord van Wassenaar werd ondertekend door: <br />
:*Wim Kok [[Federatie Nederlandse Vakbeweging|(FNV)]];<br />
:*[[Chris van Veen]] [[Verbond van Nederlandse Ondernemingen|(VNO)]];<br />
:*[[Steef van Eijkelenburg]] [[Nederlands Christelijk Werkgeversverbond|(NCW)]];<br />
:*[[Harm van der Meulen]] [[Christelijk Nationaal Vakverbond|(CNV)]];<br />
:*[[Wouter Perquin]] [[Koninklijk Nederlands Ondernemersverbond|(KNO)]];<br />
:*[[Henk van der Schalie]] [[Vakcentrale voor Middelbaar en Hoger Personeel|(MHP)]];<br />
:*[[Sijko Veninga]] [[Nederlands Christelijk Ondernemersverbond|(NCO)]];<br />
:*[[Joris Schouten]] [[Katholieke Nederlandse Boeren- en Tuindersbond|(KNBTB]]/[[Koninklijk Nederlands Landbouwcomité|KNL]]/[[Nederlandse Christelijke Boeren- en Tuindersbond|CBTB)]].<br />
<br />
== Politicus ==<br />
[[Bestand:Den Uyl draagt fractievoorzitterschap PvdA over aan Kok Den Uyl overhandigt voo, Bestanddeelnr 933-7147.jpg|260px|thumb|left|[[Joop den Uyl]] draagt het fractievoorzitterschap over aan Wim Kok (juli 1986)]]<br />
[[Bestand:Laaste dag van het 21e PvdA-partijcongres in Amsterdam fractievoorzitter Wim Ko, Bestanddeelnr 933-9424.jpg|260px|thumb|right|Partijleider Wim Kok spreekt het 21e PvdA-partijcongres toe (april 1987)]]<br />
[[Bestand:Tweede Kamer , algemene beschouwingen Wim Kok (PvdA) interrumpeert, Bestanddeelnr 934-3359.jpg|260px|thumb|left|Wim Kok tijdens de [[algemene beschouwingen]] (oktober 1988)]]<br />
Als socialist was Kok lid van de PvdA en in 1986 werd hij lid van de [[Tweede Kamer]] en als opvolger van [[Joop den Uyl]] leider van de PvdA-fractie. In 1989 trad hij namens zijn partij toe tot het [[kabinet-Lubbers III]] als [[viceminister-president van Nederland|vicepremier]] en [[Ministerie van Financiën (Nederland)#Lijst van ministers|minister van Financiën]]. Dat [[kabinet]] zat de rit helemaal uit en toen er in 1994 verkiezingen werden gehouden, werd de PvdA de grootste partij. <br />
<br />
=== Partijleider ===<br />
Wim Kok werd in juli 1986 partijleider van de PvdA. Waar Kok in zijn jongere jaren en als vakbondsleider nog overtuigd socialist was, schoven zijn standpunten steeds meer op naar het politieke midden: hij vond dat [[sociaaldemocratie|sociaaldemocratische]] partijen hun "ideologische veren moesten afschudden" en meer moesten zoeken naar compromis. Kok was dan ook fervent aanhanger van de [[Derde weg (sociaaldemocratie)|''Derde weg'']]. De Derde weg is een sociaaldemocratische ideologie die door de [[Labourpartij]] in het [[Verenigd Koninkrijk]] ontwikkeld is. Deze ideologie combineert [[liberalisme|economisch liberalisme]] met de sociale waarden van de traditionele [[sociaaldemocratie]]: men moet nog steeds zorgen voor de zwakkeren, maar er moet meer nadruk gelegd worden op individuele verantwoordelijkheid; iedereen moet in beginsel voor zichzelf zorgen. Daarnaast krijgen bedrijven onder deze ideologie meer vrijheid en moet vrije handel zo makkelijk mogelijk gemaakt worden. Hoewel lang niet iedereen het eens was met de ''Derde weg'' – veel socialisten en sociaaldemocraten spraken van botweg [[liberalisme]] – werd dit gedachtegoed de meest toonaangevende ideologie van de 21e eeuw.<br />
<br />
In 1989 werd Kok gekozen tot vicevoorzitter van de [[Socialistische Internationale]]. De [[Socialistische Internationale]] is een wereldwijde organisatie waar sociaaldemocratische partijen en arbeiderspartijen lid van zijn. De PvdA was ten tijde van Kok nog een actief lid.<br />
<br />
=== Minister van Financiën ===<br />
[[Bestand:1991, persconferentie Eurotop, MECC Maastricht.jpg|260px|thumb|right|Van links naar rechts: [[Ministerie van Financiën (Nederland)#Lijst van ministers|minister van Financiën]] Wim Kok [[Partij van de Arbeid|(PvdA)]], [[Ministerie van Buitenlandse Zaken (Nederland)#Ministers|minister van Buitenlandse Zaken]] [[Hans van den Broek]] [[Christen-Democratisch Appèl|(CDA)]], [[Europese Commissie]]voorzitter [[Jacques Delors]] [[Parti Socialiste (Frankrijk)|(PS)]] en [[minister-president van Nederland|minister-president]] [[Ruud Lubbers]] [[Christen-Democratisch Appèl|(CDA)]] na het bereiken van een akkoord op de Eurotop in [[Maastricht]]]]<br />
Kok was [[ministerie van Financiën (Nederland)#Lijst van ministers|minister van Financiën]] in het [[kabinet-Lubbers III]]. Nadat de economische groei af begon te nemen en het steeds minder goed ging, stelde het kabinet de zogeheten [[Tussenbalans 1991]] op. Hierin stond onder andere dat de [[accijns]] op autobrandstof verhoogd moest worden, omdat er tekorten waren ontstaan op de rijksbegroting. Deze verhoging van de accijns werd het [[Kwartje van Kok]] genoemd.<br />
De overheid meende dat deze accijnsverhoging uiteindelijk maar tijdelijk zou zijn en dat het geld vanzelf teruggegeven zou worden, aangezien de accijns voor de eerste drie jaren werd. Toen [[economie|economen]] hun bedenkingen over dit model uitspraken is later in het regeerakkoord van het [[kabinet-Balkenende II]] is afgesproken dat de opbrengst van de verhoging ten goede ging komen van de [[infrastructuur]]. Dit zou tot 2012 ook een einde aan het feit dat andere partijen Koks maatregel in verkiezingstijd gebruikten om kiezers van de PvdA weg te nemen.<br />
==== Kwartje van Kok ====<br />
De accijnsverhoging bedroeg ƒ0,183 per liter ongelode benzine en ƒ0,07 per liter diesel (bij elkaar is dit ƒ0,253, dus ongeveer 25 cent: het Kwartje van Kok). Het plan moest uiteindelijk uitgevoerd worden door [[Christen-Democratisch Appèl|CDA-]][[Ministerie van Financiën (Nederland)|staatssecretaris van Financiën]] [[Marius van Amelsvoort]].<br />
<br />
In juni 2012 haalde [[Geert Wilders]] het [[Kwartje van Kok]] opnieuw aan en stelde hij dat het nooit terug was gegeven aan de Nederlandse bevolking. Uiteindelijk bestempelde [[NRC Handelsblad]] deze bewering als waar.<br />
<br />
=== Minister-president ===<br />
Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 1994|Tweede Kamerverkiezingen van 1994]] leed het CDA een behoorlijke nederlaag: de partij was nog nooit zo erg door de kiezer afgestraft. Het was van oudsher vanzelfsprekend dat het CDA een prominente rol innam in het politieke landschap. Sinds het einde van de [[Tweede Wereldoorlogen]] speelden [[christendemocratie|christendemocratische]] partijen een sleutelrol in het besturen van Nederland.<br />
<br />
De verkiezingsuitslag in 1994 betekende een totale omwenteling van het Nederlandse politieke landschap. De PvdA won de verkiezingen en kreeg de gelegenheid een kabinet te formeren. Vanuit het gedachtegoed van de Derde Weg leidde dit tot een coalitie die niemand voor mogelijk had gehouden, namelijk een coalitie met de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]. Wim Kok werd van dit zogeheten paarse kabinet [[premier]]. Als een van de weinige kabinetten zat dit kabinet de rit uit.<br />
<br />
==== Kabinet-Kok I ====<br />
===== Poldermodel =====<br />
[[Bestand:Kabinet-Kok_I.jpg|260px|right|thumb|[[Bordesscène]] van het [[kabinet-Kok I]] (22 augustus 1994)]]<br />
Het [[Kabinet-Kok I]] stuitte op veel verzet vanuit de partijleden van de PvdA, omdat de leden het lang niet allemaal eens waren met de verschuiving van de partij naar het midden. Binnen het [[kabinet-Kok I]] stond het sluiten van compromissen centraal: het kabinet werd gevormd door de zogenaamde 'arbeiderspartij' (PvdA) en de zogenaamde 'werkgeverspartij' (VVD). Hierdoor kon er een akkoord gesloten worden dat ervoor zorgde dat werknemers minder uren hoefden te werken in ruil voor loonmatiging. Waar het voorheen karakteristiek PvdA-beleid was om geld dat over was te steken in sociale voorzieningen (zoals de [[sociaaldemocratie]] voorschreef), koos dit kabinet ervoor om dit begrotingsoverschot te besteden aan het verminderen van de staatsschuld en het verlagen van de belastingen (een typisch [[liberalisme|liberaal]] besluit). Deze stijl van besluitvorming, beter bekend als het [[poldermodel]], werd hierdoor internationaal bekend.<br />
<br />
Toen Nederland tussen januari en juni 1997 voorzitter was van de [[Europese Unie]], was Kok nauw betrokken bij de totstandkoming van het [[Verdrag van Amsterdam]]. Dit verdrag werd uiteindelijk in oktober ondertekend en stond verregaande samenwerking tussen EU-lidstaten op het gebied van justitie, de gezondheidszorg, buitenlandbeleid en [[immigratie]], [[integratie]] en [[naturalisatie]] toe. Ook kreeg het [[Europees Parlement]] meer mogelijkheden om wetgeving te schrijven en door te voeren.<br />
<br />
==== Kabinet-Kok II ====<br />
[[Bestand:1998 campaign Poster PvdA.jpg|260|right|thumb|PvdA-verkiezingsaffiche voor de [[Tweede Kamerverkiezingen 1998|Tweede Kamerverkiezingen van 1998]]]]<br />
[[Bestand:Kabinet-Kok_II.jpg|260px|left|thumb|[[Bordesscène]] van het [[kabinet-Kok II]] (3 augustus 1998)]]<br />
Het [[Kabinet-Kok II]] volgde het vorige kabinet in 1998 op. Het tweede kabinet van Kok werd nu door [[Democraten 66|D66]] aangevuld en begon zijn regeerperiode goed: de overheid had dankzij de doorzettende economische groei veel geld beschikbaar; overheidsschulden werden terugbetaald en er werd geïnvesteerd in de Nederlandse economie en samenleving. Kok II staat ook bekend om verdere liberalisatie van de [[euthanasie]]wetgeving (euthanasie werd makkelijker) en de invoering van het [[homohuwelijk]] in Nederland (2001). Daarnaast werd ook de [[Winkeltijdenwet]] ingevoerd. Voorheen werden de winkeltijden afgestemd op de werktijden, omdat vroeger alleen mannen werkten. Terwijl de man op het werk was, had de vrouw de gelegenheid om boodschappen te doen. De [[eerste feministische golf|eerste]] en [[tweede feministische golf]] zorgden in combinatie met de [[ontkerkelijking]] van Nederland voor een geleidelijke doorbreking van [[genderrol]]len (die tot aan de dag van vandaag nog steeds voortduurt): het was niet meer ongebruikelijk dat naast mannen ook vrouwen gingen werken, met als gevolg dat weinig mensen nog onder werktijd konden winkelen. In de Winkeltijdenwet werd nu geregeld dat winkels tussen 6 uur 's ochtends en 10 uur 's avonds open mochten zijn, behalve op zon- en christelijke feestdagen. Tegenwoordig klinkt dat misschien als een normale zaak – sinds 2013 is er zelfs een einde gemaakt aan het verplichte openingsverbond op zon- en christelijke feestdagen – maar in die tijd was het voor een lange tijd ondenkbaar geweest dat naast mannen ook vrouwen mochten werken. <br />
<br />
===== Nacht van Wiegel =====<br />
[[Bestand:Hans Wiegel 1977 (1).jpg|260px|right|thumb|[[Hans Wiegel]] [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|(VVD)]]]]<br />
Op 18 mei 1999 ontstond er onrust binnen het kabinet, omdat een deel van de Eerste Kamerfractie van de VVD dreigde tegen een D66-wetsvoorstel te stemmen. Het wetsvoorstel zou de invoering van het [[correctief referendum]] in Nederland regelen. Uiteindelijk slaagden D66 en PvdA erin om de Eerste Kamerleden van de VVD te overtuigen, behalve VVD-[[Eerste Kamer der Staten-Generaal|senator]] [[Hans Wiegel]]. De [[welzijn|sociaal]][[liberalisme|liberalen]] en sociaaldemocraten dachten dat Wiegels stem niet veel uit zou maken, maar uiteindelijk heeft zijn tegenstem ervoor gezorgd dat de [[Referendumwet]] nét niet door de [[Eerste Kamer]] kwam. Het verloop van Wiegels handelingen en de daarbij komende gevolgen worden ook wel de [[Nacht van Wiegel]] genoemd. Uiteindelijk slaagde Kok erin om D66 binnen het kabinet te houden, maar de sfeer was er absoluut niet beter op geworden.<br />
<br />
===== Recessie =====<br />
Aan alles komt een einde, ervoer ook Kok, nadat de sterke economische groei had geleid tot een overbelasting van de economie: de schepping van [[werkgelegenheid]] ging zó goed, dat er op een gegeven moment te weinig werknemers voor te veel banen waren. Daarbij kwam ook nog dat de industriële sector in de afgelopen decennia grotendeels was vervangen door de dienstensector: de omvang van de geleverde diensten was groter dan ooit. Het gebrek aan gekwalificeerd personeel leidde tot lange wachtlijsten in de gezondheidszorg (en ook nu merken we nog de gevolgen hiervan). Vanuit deze situatie ontstond er een stroomversnelling: doordat er een gebrek was aan gekwalificeerd personeel, stegen de lonen. Doordat de lonen stegen, konden mensen in Nederland meer kopen (de [[koopkracht]] steeg). Dit zorgde er weer voor dat de prijzen omhoog gingen (aanbieders van producten wisten inmiddels dat mensen nu meer geld te besteden hadden). Uiteindelijk zorgden de hoge prijzen ervoor dat het voor bedrijven uit het buitenland minder aantrekkelijk werd om producten uit Nederland te kopen, met als gevolg een krimpende economie.<br />
<br />
Later hebben [[economie|economen]] Kok verweten dat hij in tijden dat het goed ging ([[hoogconjunctuur)]] de belastingen laag hield, waardoor de belastingen opeens omhoog moesten toen het juist economisch zo slecht ([[laagconjunctuur]]) ging ([[recessie]]). <br />
<br />
===== Kwestie-Zorreguieta =====<br />
In april 1999 ontmoette [[Máxima Zorreguieta]], tegenwoordig onze koningin, toen nog prins [[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]]. Dankzij de Nederlandse roddelpers kwam de relatie van het paar aan het licht. Het feit dat de prins zou trouwen met iemand die niet van adel was, zorgde al voor genoeg opschudding, maar de chaos was compleet toen bleek dat de vader van Máxima, [[Jorge Zorreguieta]], deel had uitgemaakt van de regering van de [[Argentinië|Argentijnse]] dictator Videla: Máxima wilde zeer graag dat haar vader bij het huwelijk aanwezig zou zijn. Willem-Alexander en zijn broers waren van mening dat Máxima niet het slachtoffer mocht worden van de daden van haar vader, maar Kok zag dat een deel van de samenleving er pertinent op tegen was dat Jorge Zorreguieta naar Nederland zou komen. In overleg met oud-PvdA-[[Ministerie van Buitenlandse Zaken (Nederland)#Ministers|minister van Buitenlandse Zaken]] en gedecoreerd [[minister van Staat]] [[Max van der Stoel]] liet hij prof. dr. [[Michiel Baud]], professor Latijns-Amerikastudies, een geheim rapport opstellen over de kwestie. Aan de hand van dit rapport heeft Kok afgedwongen dat Zorreguieta niet naar Nederland kwam.<br />
<br />
===== Srebrenica-debacle =====<br />
[[Bestand:Thom Karremans and Joris Voorhoeve.jpg|260px|right|thumb|[[Dutchbat]]-[[luitenant-kolonel]] [[Thom Karremans]] in gesprek met [[Ministerie van Defensie (Nederland)|minister van Defensie]] [[Joris Voorhoeve]] [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|(VVD)]]]]<br />
Op 16 april 2002 bood Kok zijn ontslag aan bij de koning. Hiermee wilde hij politieke verantwoordelijkheid nemen voor de mislukte VN-missie in [[Srebrenica]]. Deze [[Bosnië en Herzegovina|Bosnische]] [[enclave]] werd door een infanteriebataljon van het Nederlandse leger (1 NL-VN Infanteriebataljon/Dutchbat) verdedigd. De Nederlandse soldaten slaagden er niet in om de enclave te verdedigen, waardoor een regiment van het Servische leger 7000 [[Bosniakken|Bosniërs]] kon uitmoorden ([[genocide]]).<br />
<br />
Bovenstaande bevindingen stonden in een rapport van het [[Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie|Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD)]]. Het rapport versloeg het onderzoek naar de gang van zaken tussen het moment van uitzenden (1993) en het moment van het debacle en zodoende de [[Kabinetscrisis over het Srebrenica-drama|kabinetscrisis]]. Dit rapport was zó vernietigend, dat Kok besloot om af te treden. Samen met hem stelden de overige ministers ook hun functie ter beschikking; het kabinet viel vlak voor de verkiezingen.<br />
<br />
In juni 2002 bracht Kok (als demissionair minister-president) een bezoek aan Bosnië en Herzegovina. Samen met oud-PvdA-[[minister voor Ontwikkelingssamenwerking]] [[Eveline Herfkens]] heeft hij in Bosnië met nabestaanden van de massamoord gepraat. Hiermee wilde hij zijn berouw tonen en een gebaar tot verzoening maken.<br />
<br />
[[Bestand:Kok VanAgt DeJong Rutte Lubbers Balkenende.jpg|260px|thumb|right|Oud-premier Wim Kok (links) op de foto met (van links naar rechts) oud-premiers [[Dries van Agt]] [[Christen-Democratisch Appèl|(CDA)]], [[Piet de Jong]] [[Christen-Democratisch Appèl|(CDA/]][[Katholieke Volkspartij|KVP)]], premier [[Mark Rutte]] [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|(VVD)]] en oud-premiers [[Ruud Lubbers]] [[Christen-Democratisch Appèl|(CDA)]] en [[Jan Peter Balkenende]] [[Christen-Democratisch Appèl|(CDA)]] (juli 2011)]]<br />
<br />
==Bestuurder==<br />
In 2003 werd Kok benoemd tot minister van Staat, een erefunctie die vaak aan oud-premiers toegewezen wordt. In datzelfde jaar ontving hij een [[eredoctoraat]] van de [[Universiteit Nyenrode]]. Daarnaast bekleedde Kok meerdere nevenfuncties, waaronder een aantal bestuursfuncties bij het bedrijfsleven. Dit kwam hem op veel kritiek te staan, omdat hij als politicus nog gesproken had van had "ordinaire zakkenvullerij" bij de toekenning van bonussen aan directieleden. Nu hij echter zelf toezichthouder was, repte hij geen woord over de bonussen in besturen. Het kwam Kok, de socialist, op bittere verwijten te staan. <br />
<br />
==Persoonlijk leven==<br />
Wim Kok trouwde in 1965 met zijn vrouw [[Rita Roukema]]. Hij had samen met haar twee zonen (Marcel en André) en één dochter (Carla). Hoewel Kok in [[Bergambacht]] geboren was, is hij later in [[Amsterdam]] gaan wonen.<br />
{{Navigatie kabinet-Lubbers III}}<br />
{{Navigatie kabinet-Kok I}}<br />
{{Navigatie kabinet-Kok II}}<br />
{{Navigatie minister-presidenten Nederland}}<br />
[[Categorie:Minister-president van Nederland]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Financiën]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Staat]]<br />
[[Categorie:Nederlands vakbondsbestuurder]]<br />
[[Categorie:Nederlands bestuurder]]<br />
[[Categorie:PvdA-politicus (Nederland)]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Ruud_Lubbers&diff=848728Ruud Lubbers2024-03-22T14:06:14Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Ruud Lubbers<br />
|afbeelding = [[File:Ruud_Lubbers_1985.jpg|250px]]<br />
|onderschrift = Lubbers in 1985<br />
|volledige naam = Rudolphus Franciscus Marie Lubbers<br />
|geboren = 7 mei 1939<br />
|plaatsgeboren = [[Rotterdam]]<br />
|overleden = 14 februari 2018<br />
|plaatsoverleden = [[Rotterdam]]<br />
|huwelijk =<br />
|relatie =<br />
|partij = [[Katholieke Volkspartij|KVP]] (1964-1980) <br> [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] (vanaf 1980)<br />
|religie =<br />
|stroming =<br />
|uitgelichte functie = [[Minister-president van Nederland]]<br />
|aangetreden = 4 november 1982<br />
|afgetreden = 22 augustus 1994<br />
|voorganger = [[Dries van Agt]]<br />
|opvolger = [[Wim Kok]]<br />
|functie =<br />
}}<br />
'''Ruud Lubbers''' (voornamen voluit Rudolphus Franciscus Marie), geboren 7 mei 1939 in [[Rotterdam]], overleden aldaar 14 februari 2018, was een Nederlands politicus ([[CDA]]) en voormalig minister-president. Hij is bekend vanwege de verlaging van de staatsschulden en de beslissing omtrent de plaatsing van de kruisraketten.<br />
<br />
==Studietijd en eerste kennismaking met de politiek==<br />
Lubbers kwam uit een katholiek milieu. Zijn middelbare opleiding volgde hij bij de paters jezuïeten in Nijmegen. In 1962 studeerde hij aan de (huidige) Erasmus-Universiteit in Rotterdam af als econoom. Daarna trad hij in dienst van het constructiebedrijf van zijn vader in Krimpen aan den IJssel en nam daarvan, toen zijn vader was overleden, samen met zijn broer Rob de leiding over.<br />
<br />
Ruud Lubbers was van jongs af aan politiek geïnteresseerd. Al snel werd hij lid van de KVP, de Katholieke Volkspartij, die later (1980) opging in het CDA. <br />
<br />
==Minister in kabinet-Den Uyl==<br />
In 1973 kreeg Lubbers [[Joop den Uyl|Den Uyl]] aan de telefoon. Die had al veel moois gehoord over de jonge econoom. Of die geen zin had om minister van Economische Zaken te worden in zijn kabinet? Lubbers dacht eerst nog aan een grap, maar nadat Den Uyl hem had verzekerd, dat hij het toch echt zelf was, hapte hij toe en bekleedde deze functie tot het kabinet in 1977 viel. Hij kreeg al gauw te maken met de oliecrisis (door de oorlog tussen Israël en de Arabieren in 1973) en de gevolgen daarvan met de autoloze zondag. Het was duidelijk dat Nederland voortaan zuinig moest zijn met energie, want "Het zou nooit meer zijn zoals het was", zo verklaarde Den Uyl voor de televisie. Lubbers had allerlei tips voor de mensen in petto: doe een uur eerder de gordijnen dicht, dan blijft de warmte in huis. <br />
<br />
In 1978 werd Lubbers leider van de gezamenlijke fracties van KVP, ARP en CHU in de [[Tweede Kamer]]. In 1980 gingen de KVP, ARP en CHU samen samen op in een nieuwe partij, het CDA. Ook daarbij speelde Lubbers een belangrijke rol. Hij werd leider van het CDA.<br />
<br />
==Minister-president van drie kabinetten==<br />
Van 1982 tot 1994 was Lubbers premier van drie opeenvolgende kabinetten. Het eerste kabinet-Lubbers (1982-86), dat bestond uit CDA en [[VVD]], bleef de hele termijn van vier jaar lang regeren. Het kreeg te kampen met een zware economische crisis. Er heerste grote werkloosheid: 800.000 in 1983. "Dat het een miljoen wordt, ga ik niet meemaken", sprak Lubbers. Zijn kabinet nam forse maatregelen. Ambtenaren moesten inleveren en er werd drastisch bezuinigd, wat veel maatschappelijk verzet (stakingen, betogingen) opriep. En er was op 29 oktober 1983 een grote demonstratie in Den Haag tegen de plaatsing van kruisraketten. De VS wilde deze kruisraketten op Nederlands grondgebied plaatsen, om zo beter tegen de Sovjet-Unie te kunnen strijden. Veel Nederlanders wilden de wapens echter niet op hun land. De demonstratie had 500.000 deelnemers, de grootste demonstratie ooit in Nederland. Lubbers zag ze vanuit het raam van zijn werkkamer voorbijtrekken. "Het aantal voorstanders is nog altijd vele malen groter dan deze stoet van tegenstanders", zo meende hij. De regering ging daarom toch akkoord met het plaatsen van kruisraketten. Hij heeft daarom in 1984 besloten om alle raketten te plaatsen als de [[Sovjet Unie]] zelf ook raketten bij zou plaatsen. Hij heeft daarvoor veel overleg gevoerd met Amerikaanse en Russische leiders. het heeft ertoe geleid dat de Russen geen raketten bij hebben geplaatst. Daardoor hoefden in Nederland ook geen Amerikaanse raketten te worden bijgeplaatst. Deze beslissing heeft gezorgd voor een ontspannener klimaat in de tijd van de [[Koude Oorlog]]. Mede daardoor heeft de nieuwe leider [[Michail Gorbatsjov]] een goede kans gehad om de relaties met de westerse leiders te verbeteren.<br />
<br />
Het 2de kabinet-Lubbers (1986-89), ook weer van CDA en VVD, viel na drie jaar door een motie van wantrouwen van de VVD-fractie in de [[Tweede Kamer]] zelf. De regering was van plan de belastingaftrek van reiskosten te verlagen; de fractie was daar tegen.<br />
<br />
Het 3de kabinet-Lubbers (1989-94) bestond uit CDA en [[PvdA]] en en regeerde de hele termijn van vier jaar. Minister van Financiën was [[Wim Kok]] van de PvdA, die in die hoedanigheid in 1991 een 'tijdelijke' verhoging van de benzineaccijns (belasting op benzine) invoerde. Dat werd bekend als het Kwartje van Kok. De luxe regelingen van de WAO en WW werden versobert. Ze waren steeds meer onbetaalbaar geworden. <br />
<br />
Lubbers hield het na drie kabinetten onder zijn leiding voor gezien. Aan de Kamerverkiezingen van 1994 deed hij niet meer mee. Zijn opvolger was Elco Brinkman. Maar toen Brinkman aankondigde de AOW te willen verlagen, verklaarde Lubbers dat hij zelf niet op Brinkman wilde stemmen. Door deze ruzie binnen de partij verloor het CDA bij de verkiezingen van 1994 20 zetels en kwam daarna niet in de regering. Dankzij de kabinetten Lubbers was de grote staatsschuld en het hoge begrotingstekort verleden tijd.<br />
<br />
==Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen==<br />
Lubbers zelf werd in 2001 Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR). In 2004 beschuldigde een medewerkster hem van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Lubbers ontkende, maar de geruchten bleven bestaan. Daarom besloot Lubbers in 2005 af te treden. <br />
<br />
Na die tijd was Lubbers nog in allerlei functies actief, meestal als universitair docent of was hij betrokken bij milieuorganisaties. Ook was hij in 2006 en 2010 informateur. Dat is iemand die helpt bij het samenstellen van een nieuw kabinet, na de verkiezingen.<br />
<br />
{{Navigatie kabinet-Den Uyl}}<br />
{{Navigatie kabinet-Lubbers I}}<br />
{{Navigatie kabinet-Lubbers II}}<br />
{{Navigatie kabinet-Lubbers III}}<br />
{{Navigatie minister-presidenten Nederland}}<br />
{{Navigatie Christen-Democratisch Appèl}}<br />
[[Categorie:CDA-politicus]]<br />
[[Categorie:KVP-politicus]]<br />
[[Categorie:Nederlands activist]]<br />
[[Categorie:Minister-president van Nederland]]<br />
[[Categorie:Nederlands diplomaat]]<br />
[[Categorie:Nederlands ondernemer]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Economische Zaken]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Koninkrijksrelaties]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Staat]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Wouter_Bos&diff=848727Wouter Bos2024-03-22T14:05:07Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Wouter Bos<br />
|afbeelding = [[Bestand:Bos Dutch politician kabinet Balkenende IV.jpg|250px]]<br />
|onderschrift = ''Wouter Bos in 2007''<br />
|volledige naam = Wouter Jacob Bos<br />
|geboren = 14 juli 1963<br />
|plaatsgeboren = [[Vlaardingen]]<br />
|overleden =<br />
|plaatsoverleden =<br />
|huwelijk =<br />
|partij = [[Partij van de Arbeid]]<br />
|religie = <br />
|uitgelichte functie = [[Ministerie van Financiën (Nederland)|Minister van Financiën]] <br />
|aangetreden = 22 februari 2007<br />
|afgetreden = 14 oktober 2010<br />
|voorganger = [[Gerrit Zalm|Gerrit Zalm (VVD)]]<br />
|opvolger = <br />
|functie = [[Tweede Kamer]]lid voor de [[Partij van de Arbeid|PvdA]] <br /><small>''(1998-2000 & 2002-2007)''</small><br /> [[Ministerie van Financiën (Nederland)|Staatssecretaris van Financiën]] <br /><small>''(2000-2002)''</small><br />Partijleider van de [[Partij van de Arbeid|PvdA]]<br /><small>''(2002-2010)''</small><br />[[Ministerie van Financiën (Nederland)|Minister van Financiën]]<br /><small>''(2007-2010)''</small><br />
}}<br />
<br />
'''Wouter Bos''' is een [[Nederland]]se [[gezondheidszorg]][[adviseur]], [[bestuurder]] en oud-[[politicus]]. Sinds 1 mei 2022 is hij de bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar [[Menzis]]. Bos is lid van de [[Partij van de Arbeid]] (PvdA).<br />
<br />
[[Bestand:2003 Election Poster PvdA.jpg|250px|thumb|left|Bos als partijleider op het verkiezingsaffiche van de PvdA voor de [[Tweede Kamerverkiezingen 2003|Tweede Kamerverkiezingen van 2003]].]]<br />
Eerder was Bos tussen 2002 en 2010 de partijleider van de PvdA. Tussen 2007 en 2010 was hij de [[viceminister-president van Nederland|vicepremier]] en [[Ministerie van Financiën (Nederland)|minister van Financiën]] in het kabinet [[Balkenende-IV]]. Daarvoor was hij al [[Ministerie van Financiën (Nederland)|staatssecretaris van Financiën]] geweest in het [[kabinet-Kok II]], en [[Tweede Kamer]]lid voor de PvdA tussen 1998 en 2000, en dan weer tussen 2002 en 2007.<br />
<br />
Na de politiek ging Bos aan de slag als zorgadviseur bij [[KPMG]]. Daar werkte hij tot 2013. Daarna was hij onder meer tussen 2013 en 2018 de bestuursvoorzitter van het [[VUmc|Vrije Universiteit Medisch Centrum]] in [[Amsterdam]]. Tussen 2018 en 2022 was Bos de bestuursvoorzitter van [[InvestNL]], een investeringsmaatschappij van het ministerie van Financien.<br />
<br />
== Informateur ==<br />
Bos was samen met [[Henk Kamp]] van de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] de informateur voor de formatie van het [[kabinet-Rutte II]] na de [[Tweede Kamerverkiezingen 2012|Tweede Kamerverkiezingen van 2012]]. Het kabinet van VVD en PvdA werd 59 dagen na de verkiezingen gevormd, waarmee de formatie een van de kortste in de Nederlandse geschiedenis was.<br />
<br />
== Privé ==<br />
Bos is getrouwd met zijn vrouw Barbara. <br />
<br />
Bos is [[protestantisme|protestants-christelijk]] opgevoed, maar bidt niet meer en gaat niet meer naar de kerk. Zijn vader, Jone Bos, was de medeoprichter van de [[Interkerkelijke Coördinatie-Commissie Ontwikkelingssamenwerking]] (ICCO).<br />
<br />
{{Navigatie kabinet-Kok II}}<br />
{{Navigatie kabinet-Balkenende IV}}<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Financiën]]<br />
[[Categorie:Nederlands staatssecretaris]]<br />
[[Categorie:Nederlands bestuurder]]<br />
[[Categorie:PvdA-politicus (Nederland)]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Wouter_Bos&diff=848726Wouter Bos2024-03-22T14:04:38Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Wouter Bos<br />
|afbeelding = [[Bestand:Bos Dutch politician kabinet Balkenende IV.jpg|250px]]<br />
|onderschrift = ''Wouter Bos in 2007''<br />
|volledige naam = Wouter Jacob Bos<br />
|geboren = 14 juli 1963<br />
|plaatsgeboren = [[Vlaardingen]]<br />
|overleden =<br />
|plaatsoverleden =<br />
|huwelijk =<br />
|partij = [[Partij van de Arbeid]]<br />
|religie = <br />
|uitgelichte functie = [[Ministerie van Financiën (Nederland)|Minister van Financiën]] <br />
|aangetreden = 22 februari 2007<br />
|afgetreden = 14 oktober 2010<br />
|voorganger = [[Gerrit Zalm|Gerrit Zalm (VVD)]]<br />
|opvolger = <br />
|functie = [[Tweede Kamer]]lid voor de [[Partij van de Arbeid|PvdA]] <br /><small>''(1998-2000 & 2002-2007)''</small><br /> [[Ministerie van Financiën (Nederland)|Staatssecretaris van Financiën]] <br /><small>''(2000-2002)''</small><br />Partijleider van de [[Partij van de Arbeid|PvdA]]<br /><small>''(2002-2010)''</small><br />[[Ministerie van Financiën (Nederland)|minister van Financiën]]]]<br /><small>''(2007-2010)''</small><br />
}}<br />
<br />
'''Wouter Bos''' is een [[Nederland]]se [[gezondheidszorg]][[adviseur]], [[bestuurder]] en oud-[[politicus]]. Sinds 1 mei 2022 is hij de bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar [[Menzis]]. Bos is lid van de [[Partij van de Arbeid]] (PvdA).<br />
<br />
[[Bestand:2003 Election Poster PvdA.jpg|250px|thumb|left|Bos als partijleider op het verkiezingsaffiche van de PvdA voor de [[Tweede Kamerverkiezingen 2003|Tweede Kamerverkiezingen van 2003]].]]<br />
Eerder was Bos tussen 2002 en 2010 de partijleider van de PvdA. Tussen 2007 en 2010 was hij de [[viceminister-president van Nederland|vicepremier]] en [[Ministerie van Financiën (Nederland)|minister van Financiën]] in het kabinet [[Balkenende-IV]]. Daarvoor was hij al [[Ministerie van Financiën (Nederland)|staatssecretaris van Financiën]] geweest in het [[kabinet-Kok II]], en [[Tweede Kamer]]lid voor de PvdA tussen 1998 en 2000, en dan weer tussen 2002 en 2007.<br />
<br />
Na de politiek ging Bos aan de slag als zorgadviseur bij [[KPMG]]. Daar werkte hij tot 2013. Daarna was hij onder meer tussen 2013 en 2018 de bestuursvoorzitter van het [[VUmc|Vrije Universiteit Medisch Centrum]] in [[Amsterdam]]. Tussen 2018 en 2022 was Bos de bestuursvoorzitter van [[InvestNL]], een investeringsmaatschappij van het ministerie van Financien.<br />
<br />
== Informateur ==<br />
Bos was samen met [[Henk Kamp]] van de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] de informateur voor de formatie van het [[kabinet-Rutte II]] na de [[Tweede Kamerverkiezingen 2012|Tweede Kamerverkiezingen van 2012]]. Het kabinet van VVD en PvdA werd 59 dagen na de verkiezingen gevormd, waarmee de formatie een van de kortste in de Nederlandse geschiedenis was.<br />
<br />
== Privé ==<br />
Bos is getrouwd met zijn vrouw Barbara. <br />
<br />
Bos is [[protestantisme|protestants-christelijk]] opgevoed, maar bidt niet meer en gaat niet meer naar de kerk. Zijn vader, Jone Bos, was de medeoprichter van de [[Interkerkelijke Coördinatie-Commissie Ontwikkelingssamenwerking]] (ICCO).<br />
<br />
{{Navigatie kabinet-Kok II}}<br />
{{Navigatie kabinet-Balkenende IV}}<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Financiën]]<br />
[[Categorie:Nederlands staatssecretaris]]<br />
[[Categorie:Nederlands bestuurder]]<br />
[[Categorie:PvdA-politicus (Nederland)]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Wouter_Bos&diff=848719Wouter Bos2024-03-22T13:40:11Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam= Wouter Jacob Bos<br />
|afbeelding= [[Bestand:Bos Dutch politician kabinet Balkenende IV.jpg|250px]]<br />
|functie= Politicus<br />
|aangetreden=1998 (als lid tweede kamer)<br />
|afgetreden=<br />
|voorganger=<br />
|opvolger=<br />
|geboren=[[14 juli]] [[1963]]<br />
|plaatsgeboren=[[Vlaardingen]]<br />
|overleden=<br />
|plaatsoverleden= <br />
|partij=[[Partij van de Arbeid|PvdA]]<br />
}}<br />
<br />
'''Wouter Bos''' was een Nederlandse [[politicus]] van de [[PvdA]]. <br />
{{Navigatie kabinet-Kok II}}<br />
{{Navigatie kabinet-Balkenende IV}}<br />
{{beginnetje}}<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Financiën]]<br />
[[Categorie:Nederlands staatssecretaris]]<br />
[[Categorie:Nederlands bestuurder]]<br />
[[Categorie:PvdA-politicus (Nederland)]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Henk_Kamp&diff=848718Henk Kamp2024-03-22T13:39:36Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Henk Kamp<br />
|afbeelding = [[Bestand:Henk_Kamp_2012_(highres).jpg|250px|center]]<br />
|onderschrift = ''Henk Kamp (2012)''<br />
|volledige naam = Henricus Gregorius Jozeph Kamp<br />
|geboren = 23 juli 1952<br />
|plaatsgeboren = [[Hengelo_(Overijssel)|Hengelo]]<br />
|partij = [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]<br />
|religie = [[Rooms-katholiek]]<br />
|uitgelichte functie = [[Ministerie van Defensie (Nederland)|Minister van Defensie]]<br />
|aangetreden = 24 september 2021<br />
|voorganger = [[Ank Bijleveld|Ank Bijleveld (CDA)]]<br />
|functie = [[Wethouder]] namens de [[VVD]] in [[Borculo]]<br /><small>''(1986-1994)''</small><br />[[Tweede Kamer|Tweede Kamerlid]] voor de [[VVD]] <br /><small>''(1994-2002, 2003, 2006-2008)''</small><br />[[Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer|Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer]]<br /><small>''(2002-2003)''</small><br />[[Ministerie van Defensie (Nederland)|Minister van Defensie]]<br /><small>''(2003-2007, 2021)''</small><br />[[Commissaris voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba]]<br /><small>''(2009-2010)''</small><br />[[Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid|Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid]]<br /><small>''(2010-2012)''</small><br />[[Ministerie van Economische Zaken (Nederland)|Minister van Economische Zaken]]<br /><small>''(2012-2017)''</small><br />
}}<br />
'''Henk Kamp''' (geboren in [[Hengelo_(Overijssel)|Hengelo]] op 23 [[juli]] 1952) is een [[Nederland]]s [[politicus]] en lid van de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie]] (VVD). <br />
<br />
Tussen 24 september 2021 en 10 januari 2022 was hij de [[Ministerie van Defensie (Nederland)|minister van Defensie]] in het [[kabinet-Rutte III]]. Van 2003 tot en met 2007 was hij ook al minister van de Defensie in het [[kabinet-Balkenende II]]. Daarnaast is hij [[Ministerie van Economische Zaken (Nederland)|minister van Economische Zaken]] (2012-2017), [[Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid|minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid]] (2010-2012) en [[Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer|minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer]] (2002-2003) geweest. Ten slotte is hij ook lid van de [[Tweede Kamer]] (1994-2002, 2003, 2006-2008) en wethouder in [[Borculo]] geweest.<br />
<br />
==Biografie==<br />
Kamp heeft een [[havo]]-diploma gehaald aan het [[Twents Carmel College]]. Tot 1977 werkte hij bij groothandels in [[Tilburg]], [[Enschede]] en [[Borculo]]. Van 1977 tot en met 1980 ging hij studeren aan het Opleidingscentrum Belastingdienst in [[Utrecht (stad)|Utrecht]]. Tot 1986 werkte hij als [[rechercheur]] bij de [[Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst]]. <br />
<br />
== Politiek ==<br />
Van 1976 tot 1994 zat hij in de gemeenteraad van [[Borculo]]. Tijdens deze periode was hij ook wethouder. Ook was hij van 1987 tot 1994 lid van de [[Provinciale Staten]]. Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 1994|Tweede Kamerverkiezingen van 1994]] werd Kamp verkozen als [[Tweede Kamer|Tweede Kamerlid]]. Van 2006 tot en met 2008 zat hij in de Tweede Kamer. Op 1 januari 2009 werd hij [[commissaris voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba]], aangezien dit bijzondere (want het zijn eilanden) gemeenten werden van Nederland.<br />
<br />
=== Minister ===<br />
Tussen 2002 en 2003 was Kamp [[Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer|minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer]] in het [[kabinet-Balkenende I]]. Na het vallen van dat kabinet kwam hij terecht in de Tweede Kamer. Tussen 2003 en 2007 was Kamp minister van de Defensie in het [[kabinet-Balkenende II]], waarna hij weer in de Kamer terechtkwam. Daarna werd Kamp wederom minister: van 2010 tot en met 2012 [[Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid|minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid]] in het [[kabinet-Rutte I]] en [[Ministerie van Economische Zaken (Nederland)|minister van Economische Zaken]] in het [[kabinet-Rutte II]] en [[kabinet-Rutte III|Rutte III]]. Van 24 september 2021 tot 10 januari 2022 was Kamp [[ministerie van Defensie (Nederland)|minister van Defensie]] in het [[kabinet-Rutte III]].<br />
<br />
== Privé ==<br />
Tot 2014 woonde Kamp in [[Zutphen]], tegenwoordig woont hij in [[Diepenheim]].<br />
<br />
<br />
{{Navigatie kabinet-Rutte III}}<br />
{{Navigatie kabinet-Rutte II}}<br />
{{Navigatie kabinet-Rutte I}}<br />
{{Navigatie kabinet-Balkenende III}}<br />
{{Navigatie kabinet-Balkenende II}}<br />
[[Categorie:Nederlands ambtenaar]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Defensie]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Economische Zaken]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Landbouw]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Sociale Zaken]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van VROM]]<br />
[[Categorie:Nederlands werkgeversbestuurder]]<br />
[[Categorie:Wethouder van Borculo]]<br />
[[Categorie:Rijksvertegenwoordiger]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:VVD-politicus]]<br />
[[Categorie:Lid van de Provinciale Staten van Gelderland]]<br />
[[Categorie:Gemeenteraadslid van Borculo]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Edith_Schippers&diff=848717Edith Schippers2024-03-22T13:39:03Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Edith Schippers 2015 (1).jpg|miniatuur|right|300px|Edith Schippers]]<br />
'''Edith Ingeborg Schippers''' ([[Utrecht (stad)|Utrecht]], 25 augustus 1964) is [[Nederland]]s [[politicus|politica]]. Ze is in de [[Eerste Kamer]] de [[fractievoorzitter]] van de fractie van de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie]] (VVD).<br />
<br />
Schippers was eerder tot 26 oktober 2017 de [[Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport|minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport]] in het [[kabinet-Rutte II]]. Ze was zowel minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in het [[Kabinet-Rutte I|eerste kabinet]] van [[Mark Rutte]] als in het tweede. Eerder was ze al lid van de [[Tweede Kamer]].<br />
<br />
==Biografie==<br />
Tussen 3 juni 2003 en 5 november 2010 was ze lid van de Tweede Kamer. Ze hield zich toen al bezig met de volksgezondheid. Ze werd pas minister in het [[kabinet-Rutte I]]. De [[minister]] was een paar keer in het nieuws wegens haar rookbeleid. Ze maakte de regels voor het [[roken]] makkelijker. Ook wegens de [[Olympische Spelen]] in 2028 die misschien naar Nederland werden gehaald, kwam ze regelmatig in het [[nieuws]].<br />
{{Navigatie kabinet-Rutte I}}<br />
{{Navigatie kabinet-Rutte II}}<br />
{{Navigatie Eerste Kamerleden voor VVD}}<br />
{{Navigatie fractievoorzitters Eerste Kamer}}<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Sport]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Volksgezondheid]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:VVD-politicus]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=SumzUp&diff=848716SumzUp2024-03-22T13:37:18Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>'''SumzUp''' is een rekenmethode speciaal ontwikkeld voor [[dyscalculie]] en hardnekkige rekenproblemen. Leerlingen leren berekeningen te maken zonder het gebruik van cijfers: Zo kunnen ze ondanks hun dyscalculie toch sommen oplossen.<br />
<br />
SumzUp is in 2022 bedacht door Jesmer en Jasmijn. Jasmijn heeft zelf dyscalculie: Zij weet hoe het is om moeite te hebben met rekenen; cijfers door elkaar te halen; en eindeloos rekenbijles te volgen. Ze ontdekte een alternatieve wijze, zonder cijfers, waarmee ze wel kon rekenen. Samen met haar vriend besloot ze een methode te ontwikkelen waarmee andere leerlingen met dyscalculie dit ook kunnen.<br />
<br />
<br />
Op dit moment biedt SumzUp haar lessen online, op school en aan huis. Deze worden gegeven door coaches die zelf ook dyscalculie hebben en begrijpen hoe het is om er mee om te gaan.<br />
<br />
In plaats van huiswerk kunnen leerlingen oefenen met games en quizzen op een app, om zo spelenderwijs te oefenen met rekenen.<br />
<br />
<br />
Ieder kind leert op eigen tempo met op maat gemaakte uitleg en multi-sensoriele reken oefeningen. Er wordt via onder andere de ''groeimentaliteit'' gewerkt aan het verminderen van [[faalangst]].<br />
<br />
Voor lessen aan huis heeft SumzUp momenteel een wachtlijst: Deze rekenlessen zijn tegen betaling. SumzUp lessen op school zijn voor ouders en leerlingen vaak kosteloos.<br />
[[Categorie:Rekenen]]<br />
[[Categorie:Leersysteem]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:MeesterJesse&diff=848713Overleg gebruiker:MeesterJesse2024-03-22T13:36:08Z<p>Hippogryph: Nieuwe pagina aangemaakt met '{{w}} Welkom op WikiKids! ~~~~'</p>
<hr />
<div>{{w}}<br />
Welkom op WikiKids! {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 22 mrt 2024 14:36 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Overleg_gebruiker:Maxbagli&diff=848712Overleg gebruiker:Maxbagli2024-03-22T13:33:52Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>{{zb-3}}<br />
Welkom op WikiKids! [[Gebruiker:Hanssain|Hanssain]] ([[Overleg gebruiker:Hanssain|overleg]]) 29 feb 2024 21:53 (CET)<br />
:Hallo Maxbagli, het is niet de bedoeling om te oefenen met WikiKids op bestaande artikelen. Als je wilt oefenen met WikiKids, dan mag dat in de [[WikiKids:Zandbak|zandbak]]. Bekijk de [[WikiKids:Regels|regels]] voor meer informatie. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 8 mrt 2024 23:11 (CET)<br />
::Hallo Maxbagli, je bent er eerder al op gewezen dat het niet de bedoeling is om te oefenen met WikiKids op bestaande artikelen. Toch ben je hiermee doorgegaan. Daarom kun je WikiKids voor een uur niet meer bewerken. Als je wilt oefenen met WikiKids, dan mag dat in de [[WikiKids:Zandbak|zandbak]]. Bekijk de [[WikiKids:Regels|regels]] voor meer informatie. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 18 mrt 2024 12:05 (CET)<br />
:::Hallo Maxbagli, je bent er twee keer eerder al op gewezen dat het niet de bedoeling is om te oefenen met WikiKids op bestaande artikelen. Toch ben je hiermee doorgegaan. Daarom kun je WikiKids voor een dag niet meer bewerken. Als je wilt oefenen met WikiKids, dan mag dat in de [[WikiKids:Zandbak|zandbak]]. Bekijk de [[WikiKids:Regels|regels]] voor meer informatie. Ik hoop je hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, {{Gebruiker:Hippogryph/Handtekening}} 22 mrt 2024 14:33 (CET)</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Slam!TV&diff=848710Slam!TV2024-03-22T13:33:18Z<p>Hippogryph: Hippogryph heeft de pagina Wikikids:Slam!TV naar Slam!TV hernoemd over een doorverwijzing zonder een doorverwijzing achter te laten</p>
<hr />
<div>'''SLAM!TV''' is een [[televisiezender]] van [[Mediahuis]]. Op de zender wordt vooral muziek gedraaid. SLAM!TV richt zich op jongeren en is daarmee een concurrent van het publieke [[NPO 3]].<br />
<br />
De zender is [[commercieel]], wat betekent dat er alleen maar geld binnenkomt via [[reclame]]s en [[sponsor]]ing.<br />
<br />
De zender bestaat op de [[radio]] als [[Slam! (radiozender)|Slam!]]. Ook deze zender richt zich op jongeren en is daarmee een concurrent van [[NPO 3FM]] en [[NPO FunX]].<br />
<br />
{{Navigatie televisiekanalen Nederland}}<br />
[[Categorie:Nederlandse televisiezender]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Florence&diff=848709Florence2024-03-22T13:32:54Z<p>Hippogryph: Wijzigingen door Maxbagli (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Hippogryph</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Locatie Florence.jpg|left|250px|miniatuur|De plek waar Florence ligt.]]<br />
'''Florence''' ([[Italiaans]]: Firenze) is een stad in [[Italië]]. Het is de hoofdstad van de regio [[Toscane]] en van de provincie [[Florence (provincie)|Florence]]. Florence kent een rijke geschiedenis, mede door de De'Medici's en de vele kunstenaars. Florence is ook heel even de hoofdstad van [[Italië]] geweest. De stad telt ongeveer 368.000 inwoners en ligt aan de rivier de Arno. De stad staat bekend als de oorsprong van de Renaissance en is daarom ook een van de bekendste cultuursteden in de wereld.<br />
<br />
==Geschiedenis==<br />
[[Bestand:Il Duomo Florence Italy.JPG|250px|miniatuur|De befaamde [[Dom van Florence]].]]<br />
<br />
Florence werd in het jaar 59 v.Chr. gesticht door soldaten. Het werd 'Florentia' genoemd. <br />
<br />
Florence werd eeuwenlang bestuurd door de familie De'Medici, een schatrijke familie wiens vermogen 'gecreëerd' werd door [[Giovanni di Bicci]]. Hij was een belangrijke bankier wiens vertrouwen zo hoog ingeschat werd dat hij zelfs bankier van de paus was. Zelf zijn er 2 mensen Medici's paus geweest. In de middeleeuwen en Renaissance ontpopte Florence zicht tot een van de belangrijkste en vooral mooiste handelssteden van [[Europa (werelddeel)|Europa]]. Vandaag de dag zie je nog de oude kunstwerken in musea zoals het Uffizi en het Bargello.<br />
<br />
Vooral de renaissance tijd was voor Florence een belangrijke tijd. In deze tijd kwamen veel rijke mensen naar de stad toe. In deze tijd was dan ook de familie De 'Medici aan de macht. Deze familie zorgde ervoor dat Florence een van de rijkste steden was van deze tijd. In deze tijd bouwde deze familie paleizen, kerken, kloosters en pallazzo's. Deze werden dan ook groots versierd. Michelangelo groeide op onder de vleugels van de familie de'Medici, maar ook Leonardo Da Vinci, Rafael en Brunellesci werkten voor deze rijke familie. De kunst kan je nog overal terug ik de stad vinden. Op elke straat, elke hoek is wel iets te vinden.<br />
<br />
==Partnersteden==<br />
*[[Dresden]] ([[Duitsland]])<br />
*[[Athene]] ([[Griekenland]])<br />
*[[Tirana]] ([[Albanië]])<br />
*[[Kiev]] ([[Oekraïne]])<br />
*[[Kassel]] ([[Duitsland]])<br />
*[[Koeweit]] ([[Koeweit]])<br />
*[[Edinburgh]] ([[Schotland]])<br />
*[[Turku]] ([[Finland]])<br />
*[[Sydney]] ([[Australië (land)|Australië]])<br />
*[[Houten]] ([[Nederland]])<br />
*[[Fez]] ([[Marokko]])<br />
*[[Riga]] ([[Estland]])<br />
*[[Nazareth]] ([[Israel]])<br />
*[[Reims]] ([[Frankrijk]])<br />
*[[Salvador]] ([[Brazilië]])<br />
*[[Kioto]] ([[Japan]])<br />
*[[Krakau]] ([[Polen]])<br />
*[[al-Ajoen]] ([[Westelijke Sahara]])<br />
*[[Jerevan]] ([[Armenië]])<br />
*[[Nanking]] ([[China]])<br />
*[[Philadelphia]] ([[Verenigde Staten]])<br />
*[[Granada]] ([[Spanje]])<br />
*[[Gaziantep]] ([[Turkije]])<br />
*[[Asmara]] ([[Eritrea]]) <br />
<br />
{{Grote steden in Italië}}<br />
[[Categorie:Plaats in Italië]]<br />
[[Categorie:Voormalige hoofdstad]]<br />
<br />
[[es:Florencia]]<br />
[[fr:Florence]]<br />
[[it:Firenze]]<br />
[[scn:Firenzi]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Ministerie_van_Onderwijs,_Cultuur_en_Wetenschap&diff=848529Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap2024-03-21T15:54:44Z<p>Hippogryph: </p>
<hr />
<div>[[Bestand:Ministerie_OCW.jpg|right|300px|thumb|Het ministerie van OCW is gevestigd in de [[Hoftoren]] in Den Haag.]]<br />
[[Bestand:Logo ministerie OCW.svg|miniatuur]]<br />
Het '''ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap''', '''OCW''', is een [[ministerie]] in [[Nederland]]. Sinds 10 januari 2022 is [[Robbert Dijkgraaf]] van [[D66]] de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Hij wordt ondersteund door [[Fleur Gräper-van Koolwijk]] van [[D66]], de staatssecretaris voor Cultuur en Media. Daarnaast valt de [[minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs]], [[Mariëlle Paul]] van de [[VVD]], ook onder dit ministerie.<br />
<br />
Het ministerie is verantwoordelijk op alles op het gebied van [[onderwijs]], [[cultuur]] en [[wetenschap]]. Denk hierbij vooral aan scholing, [[kunst]] en onderzoek. <br />
<br />
==Taken==<br />
Het ministerie van OCW heeft als taak alles wat met [[cultuur]], [[onderwijs]] en [[wetenschap]] te maken heeft, te verzorgen. Het ministerie zorgt bijvoorbeeld voor geld voor de [[rijksmuseum|rijksmusea]], [[tentoonstelling]]en en het onderhoud van [[rijksmonument]]en. Qua onderwijs zorgt het ministerie voor goed onderwijs voor iedereen, zowel kinderen als volwassenen. Het onderdeel wetenschap heeft te maken met alles waar onderzoek naar gedaan wordt deels of helemaal te betalen. Daarnaast valt de [[Nederlandse Publieke Omroep]] ook onder het ministerie. <br />
<br />
==Ministers==<br />
Het ministerie van OCW bestaat sinds 1994 en heeft sindsdien deze ministers gehad:<br />
*[[Jo Ritzen]] (PvdA, 1994-1998)<br />
*[[Loek Hermans]] (VVD, 1998-2002)<br />
*[[Maria van der Hoeven]] (CDA, 2002-2007)<br />
*[[Ronald Plasterk]] (PvdA, 2007-2010)<br />
*[[André Rouvoet]] (ChristenUnie, 2010-2010)<br />
*[[Marja van Bijsterveldt]] (CDA, 2010-2012)<br />
*[[Jet Bussemaker]] (PvdA, 2012-2017)<br />
*[[Ingrid van Engelshoven]] (D66, 2017-2022)<br />
*[[Robbert Dijkgraaf]] (D66, sinds 2023)<br />
<br />
==Link==<br />
* [https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-onderwijs-cultuur-en-wetenschap Ministerie van OCW]<br />
<br />
{{Navigatie Ministerie van OCW}}<br />
{{Navigatie ministeries Nederland}}<br />
[[Categorie:Nederlands ministerie|O]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Mari%C3%ABtte_Hamer&diff=848528Mariëtte Hamer2024-03-21T15:52:52Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Verticaal portret Mariëtte Hamer.jpg|miniatuur|Hamer in 2019]]<br />
'''Mariëtte Hamer''' (geboren in [[Amsterdam]] op 7 [[juni]] 1958) is een [[Nederland]]se oud-[[politicus|politica]], [[bestuur]]der en [[doctor]] in de algemene taalwetenschappen en sociaal-economisch beleid. Sinds 1 april 2022 is zij [[regeringscommissaris]] [[seksueel grensoverschrijdend gedrag]]. Hamer is lid van de [[Partij van de Arbeid]] (PvdA).<br />
<br />
Eerder was Hamer tussen 2014 en 2022 voorzitter van de [[Sociaal-Economische Raad]] (SER). Daarvoor was ze tussen 19 mei 1998 en 10 september 2014 [[Tweede Kamer]]lid voor de PvdA. Tussen 1999 en 2001 was ze eerst vicevoorzitter en daarna voorzitter van het partijbestuur van die partij. Ook speelde ze een belangrijke rol binnen de [[Rooie Vrouwen in de PvdA]], de vrouwenorganisatie van de PvdA.<br />
<br />
In 1983 en 1984 richtte Hamer samen met een aantal anderen de [[Landelijke Studentenvakbond]] (LSVb) op. Tot 1984 was Hamer de voorzitter van de vakbond.<br />
<br />
== Informateur ==<br />
Op 12 mei 2021 en daarna weer op 22 juni 2021 benoemde de [[Tweede Kamer]] Mariëtte Hamer als informateur voor de [[Kabinetsformatie van het kabinet-Rutte IV|vorming van het kaninet-Rutte IV]] na de [[Tweede Kamerverkiezingen 2021|Tweede Kamerverkiezingen van 2021]]. Eerst op 22 juni 2021 en daarna op 2 september 2021 presenteerde Hamer haar eindverslagen.<br />
<br />
== Privé ==<br />
Hamer is getrouwd en heeft één dochter.<br />
<br />
Hamer heeft veel bewondering voor [[Henriëtte Roland Holst]], een [[dichter]]es en activiste die binnen de [[Sociaal-Democratische Arbeiderspartij]] (SDAP) opkwam voor [[vrouwenrechten]].<br />
<br />
[[Categorie:PvdA-politicus (Nederland)]]<br />
[[Categorie:Nederlands taalkundige]]<br />
[[Categorie:Nederlands bestuurder]]<br />
[[Categorie:Nederlands vakbondsbestuurder]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Mari%C3%ABtte_Hamer&diff=848527Mariëtte Hamer2024-03-21T15:46:20Z<p>Hippogryph: Nieuwe pagina aangemaakt met 'Hamer in 2019 '''Mariëtte Hamer''' (geboren in Amsterdam op 7 juni 1958) is een Nederlands...'</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Verticaal portret Mariëtte Hamer.jpg|miniatuur|Hamer in 2019]]<br />
'''Mariëtte Hamer''' (geboren in [[Amsterdam]] op 7 [[juni]] 1958) is een [[Nederland]]se oud-[[politicus|politica]], [[bestuur]]der en [[doctor]] in de algemene taalwetenschappen en sociaal-economisch beleid. Sinds 1 april 2022 is zij [[regeringscommissaris]] [[seksueel grensoverschrijdend gedrag]]. Hamer is lid van de [[Partij van de Arbeid]] (PvdA).<br />
<br />
Eerder was Hamer tussen 2014 en 2022 voorzitter van de [[Sociaal-Economische Raad]] (SER). Daarvoor was ze tussen 19 mei 1998 en 10 september 2014 [[Tweede Kamer]]lid voor de PvdA. Tussen 1999 en 2001 was ze eerst vicevoorzitter en daarna voorzitter van het partijbestuur van die partij. Ook speelde ze een belangrijke rol binnen de [[Rooie Vrouwen in de PvdA]], de vrouwenorganisatie van de PvdA.<br />
<br />
In 1983 en 1984 richtte Hamer samen met een aantal anderen de [[Landelijke Studentenvakbond]] (LSVb) op. Tot 1984 was Hamer de voorzitter van de vakbond.<br />
<br />
== Informateur ==<br />
Op 12 mei 2021 en daarna weer op 22 juni 2021 benoemde de [[Tweede Kamer]] Mariëtte Hamer als informateur voor de [[Kabinetsformatie van het kabinet-Rutte IV|vorming van het kaninet-Rutte IV]] na de [[Tweede Kamerverkiezingen 2021|Tweede Kamerverkiezingen van 2021]]. Eerst op 22 juni 2021 en daarna op 2 september 2021 presenteerde Hamer haar eindverslagen.<br />
<br />
== Privé ==<br />
Hamer is getrouwd en heeft één dochter.<br />
<br />
Hamer heeft veel bewondering voor [[Henriëtte Roland Holst]], een [[dichter]]es en activiste die binnen de [[Sociaal-Democratische Arbeiderspartij]] (SDAP) opkwam voor [[vrouwenrechten]].<br />
<br />
[[Categorie:PvdA-politicus (Nederland)]]<br />
[[Categorie:Nederlands taalkundige]]<br />
[[Categorie:Nederlands bestuurder]]<br />
[[Categorie:Nederlands vakbondsbestuurder]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Wouter_Koolmees&diff=848526Wouter Koolmees2024-03-21T15:28:10Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Wouter Koolmees.jpg|right|250px|thumb|Wouter Koolmees]]<br />
'''Wouter Koolmees''' (geboren in [[Capelle aan den IJssel]] op 20 maart 1977) is een [[Nederlands]]e [[economie|econoom]], [[bestuurder]] en oud-[[politicus]]. Hij is sinds 1 november 2022 president-directeur van de [[Nederlandse Spoorwegen]] (NS). Koolmees is lid van de [[politieke partij]] [[Democraten 66]] (D66).<br />
<br />
== Biografie ==<br />
Koolmees ging naar het IJsselcollege als middelbare school. Hij deed daar eerst mavo, maar ging uiteindelijk sociale en institutionele economie studeren aan de universiteit in [[Utrecht (stad)|Utrecht]]. Hij werkte bij het Nederlands Economisch Instituut, maar ging later bij het [[ministerie van Financiën (Nederland)|ministerie van Financiën]] werken. Bij het ministerie was hij een tijdje hoofd begrotingsbeleid. <br />
<br />
=== Tweede Kamer ===<br />
Nadat Koolmees zeven jaar had gewerkt bij het miniserie van Financiën (van 2003 tot 2010), verliet Koolmees in 2010 het ministerie om de [[Tweede Kamer]] in te gaan voor D66. Bij de verkiezingen van 2012 en 2017 stond Koolmees telkens op de derde plaats van de kieslijst. Hij was woordvoerder financiën en vicefractievoorzitter. <br />
<br />
=== Kabinet-Rutte III ===<br />
In 2017 was Koolmees medeonderhandelaar voor D66 bij de formatiebesprekingen voor het [[kabinet-Rutte III]], samen met [[Alexander Pechtold]]. <br />
<br />
Van 26 oktober 2017 tot 10 januari 2022 was hij de de [[ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid|minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid]] in het [[kabinet-Rutte III]].<br />
<br />
== Privé ==<br />
<br />
Koolmees woont in [[Rotterdam]]. In 2010 werd hij verkozen tot politiek talent van het jaar. Koolmees heeft een partner en twee kinderen.<br />
<br />
{{Navigatie kabinet-Rutte III}}<br />
[[Categorie:D66-politicus]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Nederlands minister van Sociale Zaken]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryphhttps://wikikids.nl/index.php?title=Elbert_Dijkgraaf&diff=848525Elbert Dijkgraaf2024-03-21T15:27:29Z<p>Hippogryph: Categorie:Informateur in Nederland toegevoegd met HotCat</p>
<hr />
<div>{{Infobox politiek persoon<br />
|naam = Elbert Dijkgraaf<br />
|afbeelding = [[Bestand:Elbert Dijkgraaf (2016).jpg|250px]]<br />
|onderschrift = Elbert Dijkgraaf in 2016<br />
|volledige naam = Elbert Dijkgraaf<br />
|geboren = 6 januari 1970<br />
|plaatsgeboren = [[Almelo]]<br />
|overleden = <br />
|plaatsoverleden = <br />
|huwelijk = <br />
|partij = [[Staatkundig Gereformeerde Partij|SGP]] <br />
|religie = [[bevindelijk gereformeerden|bevindelijk gereformeerd]]<br/><small>([[Gereformeerde Gemeenten]])</small><br />
|uitgelichte functie = [[Tweede Kamer]]lid voor de [[Staatkundig Gereformeerde Partij|SGP]] <br />
|aangetreden = 17 juni 2010<br />
|afgetreden = 10 april 2018<br />
|voorganger = <br />
|opvolger = <br />
|functie = Partijvoorzitter van de [[SGP-jongeren]] <br/><small>''(1999-2003)''</small><br/>[[Tweede Kamer]]lid voor de [[Staatkundig Gereformeerde Partij|SGP]] <br/><small>''(2010-2018)''</small><br />
}}<br />
'''Elbert Dijkgraaf''' (geboren in [[Almelo]] op 6 [[januari]] 1970) is een voormalig Nederlands [[politicus]] van de [[SGP]]. Hij is [[hoogleraar]] in de [[economie]] van de publieke sector aan de [[Erasmus Universiteit Rotterdam]].<br />
<br />
Tussen 17 juni 2010 en 10 april 2018 was hij [[Tweede Kamer]]lid voor de [[Staatkundig Gereformeerde Partij]] (SGP).<br />
<br />
== Informateur ==<br />
Op 20 maart 2024 benoemde de [[Tweede Kamer]] Elbert Dijkgraaf samen met [[Richard van Zwol]] (CDA) tot informateur voor de vorming van het [[Eerstvolgende Nederlandse kabinet|kabinet]] na de [[Tweede Kamerverkiezingen 2023|Tweede Kamerverkiezingen van 2023]]. <br />
<br />
== Privé ==<br />
Dijkgraaf heeft met zijn ex-vrouw drie kinderen. Hij is opnieuw getrouwd met [[Tamara van Ark]]. Zij was namens de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] [[ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid|staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid]] in het [[kabinet-Rutte III]].<br />
<br />
Dijkgraaf lid van de [[Gereformeerde Gemeenten]] (GG), een [[bevindelijk gereformeerden|bevindelijk gereformeerd]] kerkgenootschap. <br />
<br />
[[Categorie:Nederlands econoom]]<br />
[[Categorie:Nederlands hoogleraar]]<br />
[[Categorie:SGP-politicus]]<br />
[[Categorie:Voormalig Tweede Kamerlid]]<br />
[[Categorie:Informateur in Nederland]]</div>Hippogryph