Ruimtevaart
|
Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken! |
Met ruimtevaart wordt alles bedoeld dat mensen in de ruimte doen en wat mensen in de ruimte veroorzaken. Mensen die met een ruimtevaartuig de ruimte in gaan heten astronauten of kosmonauten.
Vanaf een raketbasis worden raketten met ruimtevaartuigen afgeschoten de ruimte in. Een raketbasis is meestal rond de evenaar. Een raket moet supersnel gaan om aan de zwaartekracht van de aarde te ontsnappen. Hij kan wel twee tot drie kilometer per seconde. Er zijn bemande en onbemande ruimtevaartuigen. Mensen moeten een astronautenpak aan als ze de ruimte ingaan.
Bekende astronauten zijn Wubbo Ockels, André Kuipers en Neil Armstrong.
De Griekse Oudheid
In de tijd van de Griekse Oudheid werd er al over ruimtevaart geschreven. Er werden toen veel mythes en legendes geschreven. In een van die mythes werd al gefantaseerd over ruimtereizen.
In de mythe van Icarus en wordt verteld dat zij vleugels maken van veren en bijenwas. Icarus vliegt hoger en hoger, maar het was in de vleugels smelt. De vleugels van Icarus gaan kapot. In de mythe stort hij vervolgens neer en overlijdt.
Chinese ontdekkingen
In China werd het buskruit ontdekt. Hiermee konden ze vuurwapens maken en er worden vuurpijlen gemaakt die de lucht in werden geschoten. Maar deze ontdekking zorgde ook voor een keerpunt in de geschiedenis van de ruimtevaart.
Rond 1500 experimenteerde de Chinees Wan Hu met raketten. In het verhaal wordt vertelt dat hij 47 raketten aan zijn stoel vastbond en deze vervolgens liet aansteken door 47 bediendes. Daarna schoot hij de lucht in en was een enorme knal te horen. Wan Hu en zijn stoel zijn nooit meer teruggevonden. Historici noemen hem ook wel de eerste astronaut uit de geschiedenis. Tegenwoordig is er een maankrater naar hem vernoemd: Wan Hu.Wat Wan Hu graag wilde ontdekken, weten we helaas niet.
Renaissance
Wat we wel weten is dat na de Middeleeuwen een grote belangstelling voor het heelal ontstond. Het heelal werd veel onderzocht in de periode van de Renaissance (14e tot 16e eeuw). Door de kerk werd verteld dat de aarde het middelpunt was in de ruimte. Alle planeten, zoals de zon en de maan, draaiden om de aarde heen. Ook werd verteld door de kerk dat de aarde plat was. Nicolaus Copernicus was een wetenschapper die onderzoek deed naar de stand van de planeten in de ruimte. In tegenstelling tot wat de kerk zei, ontdekte hij dat de aarde niet het middelpunt was maar de zon. De aarde en de andere planeten uit het zonnestelsel draaiden om de zon heen in banen. Deze ontdekking was heel belangrijk voor het uiteindelijke begin van de ruimtevaart. Onze wereldbol had dus eigenlijk helemaal niet zo een belangrijke positie in ons heelal. De kerk moest niks hebben van de ontdekkingen van Copernicus. Andere wetenschappers, zoals Galileo Galilei en Johannes Kepler werden wel door hem geïnspireerd. Zij deden ook veel astronomische ontdekkingen.
Technologische ontwikkelingen
Aan het begin van de 20e eeuw waren er veel technologische ontwikkelingen op het gebied van de raketten. Dit waren eerst nog onbemande vluchten. De raketten werden steeds beter, sneller en konden hoger vliegen. Enkele fruitvliegen waren de eerste dieren die opzettelijk in de ruimte werden gestuurd door de Amerikanen, die er in 1946 een buitgemaakte Duitse V2 hiervoor gebruikten. Het eerste zoogdier dat tijdens de ruimtewedloop naar de ruimte werd gestuurd was de hond Laika, die in 1957 meereisde in Spoetnik 2. Echter er bestond toen nog niet de technologie om Laika levend terug te halen. Ze stierf niet lang nadat ze de ruimte had bereikt aan stress en oververhitting. In 1960 kwamen de Russische honden Belka en Strelka met succes in een baan om de aarde en keerden wel heelhuids terug. De Amerikanen importeerden chimpansees uit Afrika en stuurden minstens twee ervan in de ruimte alvorens een mens te lanceren. Wetenschappers gebruikten de dieren en hun nakomelingen nadien voor biologisch en medische onderzoek, hetgeen tot publiek protest leidde tot hun vrijlating laat in de jaren 90. Door de Sovjets gelanceerde schildpadden werden de eerste dieren die rond de maan vlogen in september 1968.
Eerste mens in de ruimte
Joeri Gagarin werd de eerste ruimtevaarder die in de Russische Vostok 1 op 12 april 1961 in een baan om de aarde kwam. Deze dag wordt nog steeds als een feestdag gevierd in Rusland en veel andere landen. Niet veel later werd Alan Shepard de eerste Amerikaan in de ruimte en later werd John Glenn de eerste Amerikaan die met succes in een baan om de aarde kwam op 12 april 1962, exact een jaar na de USSR.
De eerste vlucht met twee bemanningsleden werd ook door Rusland uitgevoerd van 11 tot 15 augustus 1962. Valentina Teresjkova werd de eerste vrouw in de ruimte op 16 juni 1963 in Vostok 6. Korolev had verdere Vostok-missies gepland met langere duur, maar door de aankondigingen van het Apolloprogramma van de VS vroeg premier Nikita Chroesjtsjov om meer primeuren. De eerste vlucht met meer dan een bemanningslid was de Voschod 1, een aangepaste versie van de Vostok. Ze vertrok op 12 oktober 1964. Die vlucht was tevens de eerste waarbij de bemanning geen ruimtepakken droeg.
Aleksei Leonov, die werd gelanceerd in de Russische Voschod 2, voerde op 18 maart 1965 als eerste een ruimtewandeling uit. De missie eindigde bijna in een catastrofe. Aleksej Leonov was na een ruimtewandeling bijna niet teruggekeerd naar de capsule en door een slecht functionerende afremmingraket landde het ruimtevaartuig 1600 km van de geplande landingsplaats. Rond die tijd kwam er in de Sovjet-Unie een nieuwe regering, die de ruimtevaart minder belangrijk vond.
De ruimtewedloop
De ruimtewedloop is de strijd die de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie voerden om als eerste de ruimte te veroveren. Deze strijd duurde van ongeveer 1957 tot 1975. De naam hangt samen met de wapenwedloop, ook omdat rakketten met kernkoppen werden ontwikkeld die over en weer beide landen bedreigden. De Sovjets waren in 1957 de eerste in de geschiedenis die een raket en kunstmaan hadden gelanceerd. Deze kreeg de naam ‘Spoetnik 1’. De Amerikanen konden nog niet eens op adem komen, en toen werd ‘Spoetnik 2’ al gelanceerd door de Sovjets. Kenmerkend van de Spoetnik 2 is het hondje Laika. Laika was het eerste levende wezen wat in de ruimte is gegaan, die helaas wel na 4 uur al overleed door stress en oververhitting.
De Amerikanen kregen het nu wel heel heet onder hun voeten en deden ook pogingen raketten te lanceren, helaas zonder succes. Joeri Gagarin schreef in 1961 wereldgeschiedenis als de eerste man in de ruimte. De Sovjet reisde een rondje in de Vostok 1 om de aarde en landde weer veilig. De Amerikanen volgden ook gauw, maar dus een maand te laat voor deze titel.
Het ging erg rap met nieuwe ontwikkelingen in de ruimtevaart. Meerdere keren per maand werden er allerlei soorten satellieten en testvluchten, zowel bemand als onbemand, de ruimte in geschoten voor onderzoek. In de zomer van 1969 werd Apollo 11 gelanceerd, waar onder andere Neil Armstrong aan boord zat. Op 21 juli was hij de eerste persoon die een voet op de maan zette. De Amerikaanse vlag toen werd op de maan gezet. Hij sprak de woorden uit: "Dat is een kleine stap voor een mens, een reuzensprong voor de mensheid".
Ook voor de communicatiewaren satellieten van belang. Alles stond nog in de kinderschoenen, maar de ontwikkelingen gingen hard:
| Jaar | Naam | Omschrijving |
|---|---|---|
| 1968 | Telstar | De eerste overzeese experimentele communicatiesatelliet. |
| 1972 | Anik 1 | De Canadese eerste communicatiesatelliet voor nationaal gebruik. |
| 1974 | WESTAR | De eerste Amerikaanse communicatiesatelliet voor nationaal gebruik. |
| 1976 | MARISAT | De eerste satelliet voor mobiele communicatie. |
Inmiddels is de ruimtewedloop voorbij.
Wel vormde de ruimtewedloop de basis voor de verdere verkenning van de ruimte met satellieten. Na de oorlog werden raketten door de wetenschap ook gebruikt om de omstandigheden op grote hoogten, de kosmische straling en e.d. te meten.
Het ruimterecht
Betekende dat de maan van Amerika was toen Neil Armstrong de Amerikaanse vlag op de maan zette? Nee! Om te voorkomen dat iedereen zijn vlag zou gaan neerzetten op de maan in de ruimtewedloop, moest het ruimterecht komen. Men realiseerde zich dat er aan het begin van de ruimtewedloop een aantal afspraken moesten worden gemaakt. Want wat nou doe je nou als er bijvoorbeeld twee satellieten op elkaar botsen. Of wie zorgt er voor de veiligheid van astronauten. Of erger nog: hoe voorkomen we dat er een oorlog in de ruimte komt?
In 1967 is dan een wet opgezet om ervoor te zorgen dat we niet de planeten zouden gaan veroveren. Deze wet heet het ruimteverdrag. In deze wet staat dat iedereen de ruimte mag gebruiken, zolang je dat doet met goede bedoelingen. Niemand mag over planeten eigendom claimen. De maan mag je dus ook niet koloniseren. Dit zorgde ervoor dat de ruimtewedloop niet uitliep tot een grote ruimteoorlog. Alhoewel sommige landen debuten hebben gemaakt in de ruimtevaart, is de ruimte van ons allemaal.
Jeugdliteratuur over ruimtevaart
Kuipers, A., & Conijn, H. (2012). Andre het astronautje (1ste editie). Amsterdam, Nederland: Moon.
Schilling, G. (2020). Hadden de Grieken al raketten? (1ste editie). Amsterdam, Nederland: Luitingh-Sijthoff.
Stott, C. (2011). Ooggetuigen - Ruimtevaart (1ste editie). Amsterdam, Nederland: Amsterdam University Press.
Bronnen
Blessing, M. (2020, 7 april). De Ruimtewedloop. Geraadpleegd op 2 november 2020, van https://www.historischnieuwsblad.nl/de-ruimtewedloop/
De Manenschijn. (z.d.). Geschiedenis van de ruimtevaart –. Geraadpleegd op 2 november 2020, van https://www.demanenschijn.nl/ruimtevaart/geschiedenis/
Koops, E. (2019, 2 december). Wan Hu (ca. 1460-1500) – De eerste astronaut uit de geschiedenis? Geraadpleegd op 2 november 2020, van https://historiek.net/wan-hu-china-eerste-astronaut/66761/
Reijnen, G. C. M. (1999 augustus). Het begin van het ruimterecht. Geraadpleegd op 2 november 2020, van https://docplayer.nl/7991930-Het-begin-van-het-ruimterecht.html
Scheers, R. (2019, 16 juli). Het wordt druk op de maan. Geraadpleegd op 2 november 2020, van https://www.eoswetenschap.eu/ruimte/druk-op-de-maan
Sterrenwacht Mercurius. (z.d.). Ruimtevaart – Sterrenwacht Mercurius. Geraadpleegd op 2 november 2020, van https://www.sterrenwacht-mercurius.nl/ruimtevaart/
Wettenbank. (1967, 27 januari). Wetten.nl - Regeling - Verdrag inzake de beginselen waaraan de activiteiten van Staten zijn onderworpen [...] ruimte, met inbegrip van de maan en andere hemellichamen, Londen / Moskou / Washington, 27-01-1967 - BWBV0004403. Geraadpleegd op 2 november 2020, van https://wetten.overheid.nl/BWBV0004403/1969-10-10
Lees ook:
Waarom zijn we al zo lang niet meer op de maan geweest? NPO Kennis: tegenwoordig is de interesse in bemande reizen naar de maan weer gewekt en worden er plannen voor gemaakt. Maar er zijn ook plannen voor bemande reizen verder de ruimte in.