Brontekst bekijken van 19e eeuw

{| align="center"
|-----
| align="center" |
[[Eeuw]]en: [[18e eeuw]] – 19e eeuw – [[20e eeuw]]
|-----
| align="center" |
|}
<!-- /robot -->
{| align="center"
|-----
|}
----
De '''19e eeuw''' was in de [[christelijke jaartelling]] de periode van 1801 tot en met 1900. Deze eeuw volgde op de [[18e eeuw]] en kwam voor de [[20e eeuw]]. 

De 19e eeuw staat vooral bekend om de [[Industriële Revolutie]] en wordt daarom ook wel de ''IJzeren Eeuw'' genoemd. In 19e eeuw kwamen namelijk de fabrieken op, wat zorgde voor rijkdom, maar ook voor ongezonde werkomstandigheden. Ook staat de 19e eeuw bekend om de verschillende politieke stromingen met elk een eigen kijk op de [[maatschappij]]. 

In de 19e eeuw speelde de [[sociale kwestie]] een rol, net als de [[democratisering]]. Landen moesten [[democratisch]]er bestuurd worden en bovendien moest de bevolking het beter krijgen. Ook werden de landen [[Duitsland]], [[België]] en [[Italië]] in de 19e eeuw gesticht en werd [[Nederland]] een [[koninkrijk]]. Enkele Europese landen, vooral [[Frankrijk]] en [[Groot-Brittannië]], bouwden in deze tijd een groot [[Kolonie|koloniaal]] rijk op. 

==De Franse tijd==
===Wat eraan voorafging===
De Franse tijd begon al met de [[Franse Revolutie]] in 1789. Wat er was? Het volk vond dat de koning te veel macht had. De Franse maatschappij was in drie standen verdeeld: de [[kerk]], de [[adel]] en het [[burgerij]]. De kerk hoefde geen [[belasting]] te betalen, de adel hoefde slechts een klein bedrag aan de kerk te betalen. Het volk moest haast alle kosten dekken, maar mocht niet meebeslissen. Veel hogere burgers, zoals [[Advocaat|advocaten]], artsen, [[Hoogleraar|hoogleraren]], mensen die gestudeerd hadden, behoorden ook tot het volk en mochten ook niet stemmen. Vooral zij vonden dit heel erg. Ze maakten dan ook plannen hoe het beter kon en bespraken dit met elkaar. Ze verzamelden naast encyclopedische artikelen ook protesten en bundelden dit in een groot boek, de [[Encyclopédie]]. Toen dit boek te groot bleek te worden, is ermee gestopt. 

Boven alle standen stond de koning. De Franse koning voerde oorlog, maar dit kostte een hoop geld. Hierdoor moest voor het eerst in meer dan 300 jaar een grote vergadering worden gehouden. Van elke stand mochten er 100 vertegenwoordigers komen. Het onderwerp was het verhogen van de belasting aan de staat. De kerk en de adel stemden voor, zij betaalden immers geen belasting (de adel slechts aan de kerk). Hierdoor ging het plan door. Al snel zeiden de vertegenwoordigers van de burgerij dat het niet eerlijk was. 97% van de Franse bevolking behoorde immers tot de burgerij en had maar 33% van de stemmen. De koning besloot de vertegenwoordigers van de burgerij om de vergadering uit te zetten. De burgerij begon een nieuwe vergadering, de [[nationale vergadering]]. 

Frankrijk was een bom die ieder moment kon afgaan. Op 14 juli 1789 gebeurde dit ook, met de bestorming van de [[Bastille (geschiedenis)|Bastille]]-gevangenis. De koning zou zijn tegenstanders daar gevangen houden, maar ook lagen er vele wapens die de [[patriotten]] konden gebruiken. Ze streden onder het motto ''Gelijkheid, Vrijheid en Broederschap''. Vrijheid en gelijkheid was ook wat ze wilden. Ze wisten de koning te dwingen een [[grondwet]] te tekenen. Echter wilde de koning vluchten naar [[Oostenrijk]]. Op zijn vlucht werden hij en zijn vrouw echter herkend en werden later wegens landverraad onthoofd. Hierna werd de [[revolutie]] alleen maar erger en erger. Iedere man moest de revolutie trouw zweren, anders wachtte hem hetzelfde lot als de koning. Iedereen die verdacht werd zich tegen de revolutie te keren, wachtte hetzelfde lot. Zelfs de leider van de revolutie, [[Robespierre]] werd onthoofd. 

Veel landen om Frankrijk waren bang dat de revolutie naar hun oversloeg, vooral Oostenrijk en [[Pruisen]]. Hierdoor verklaarden ze de oorlog aan Frankrijk, wat leidde tot de [[Coalitieoorlogen]], wat leidde tot schade voor Frankrijk.

===Napoleon en de Slag bij Waterloo===
Echter was er een beroemde [[generaal]] die het tij wist te keren. Dit was [[Napoleon]]. Hij wist veel veldslagen te winnen en werd geliefd onder het Franse volk. Met een staatsgreep greep hij de macht en kroonde zichzelf tot keizer der Fransen. Er kwam een einde aan het geweld en de terreur in Frankrijk. Ondertussen was in Nederland de [[Bataafse Revolutie]] geweest. Nederland had geen [[stadhouder]] meer en werd nu de [[Bataafse Republiek]] genoemd. Echter was dit geen succes. Napoleon maakte een einde aan de [[republiek]] en maakte van de republiek [[Koninkrijk Holland]] met zijn broer als koning. Zijn broer sprak Napoleon echter vaak tegen en stapte uiteindelijk op, waarna Nederland onderdeel werd van Frankrijk. Napoleon wilde een groot [[keizerrijk]] maken dat heel Europa zou bedekken. Dit lukte ook aardig, tot dat ze in Rusland aankwamen. 

De Fransen konden niet tegen de Russische winters. Daarnaast hadden de Russen alle dorpen, akkers en andere dingen platgebrand. De Fransen werden letterlijk uitgehongerd en uiteindelijk trokken ze terug. Napoleon werd verslagen in 1813 in de [[Slag bij Leipzig]]. Hij werd verbannen naar het eiland [[Elba]]. Hier leefde hij een luxe leven en het eiland was ook zijn privé-bezit. Echter besloot Napoleon het eiland te verlaten, naar de Franse kust te gaan en te voet naar Parijs te gaan om de macht te grijpen. Napoleon werd opnieuw keizer der Fransen, voor precies 100 dagen. In de beroemde [[Slag bij Waterloo]] werd hij door de Engelsen, de Nederlanders, de Pruisen en de Oostenrijkers verslagen. Napoleon werd verbannen naar [[Sint-Helena]], een eiland waarvan je onmogelijk kon ontsnappen en waar hij uiteindelijk stierf.

[[Categorie:Industriële revolutie]]
[[Categorie:Eeuw]]