Aandeel
Elk bedrijf bestaat uit aandelen. Alle aandeelhouders (degenen die een of meer aandelen in bezit hebben) tezamen zijn simpelweg de baas over het bedrijf. Als je na aftrek van belastingen nog wat geld overhoudt, kun je het op de bank zetten om er wat rente over te vangen. Maar dat is tegenwoordig nauwelijks genoeg om de inflatie (geldontwaarding) te compenseren. Je kunt het ook "beleggen" in aandelen. De risico's van beleggen zijn groter, maar de kans op een hoger rendement (dat je kapitaal groeit) eveneens.
Een aandeelhouder is dus voor een deel de baas over een bedrijf. Maar meestal is dat maar voor een klein deel. Grote bedrijven hebben soms miljoenen aandelen. Stel dat je 100 aandelen van een dergelijk bedrijf hebt, dan is je invloed als eigenaar te verwaarlozen.
Met een aandeel mag je:
- Gedeeltelijk beslissen (samen met de andere aandeelhouders) waar het geld van het bedrijf naartoe gaat
- Gedeeltelijk beslissen (samen met de andere aandeelhouders) wat de werknemers doen
De winst die een onderneming maakt kan natuurlijk weer terug in die onderneming gestoken worden (geïnvesteerd heet dat met een duur woord) om het groter te maken. De winst kan ook naar de aandeelhouders gaan: zij zijn dus degenen die profiteren als het bedrijf floreert (goed draait). Waarbij wel moet worden aangetekend dat wanneer het bedrijf failliet gaat, ze naar hun centen kunnen fluiten.
Het geld dat naar de aandeelhouders gaat, heet dividend. Als het bedrijf het echter slecht doet, dan kan het gebeuren dat je aandelen kelderen (minder waard worden) of dat er geen dividend wordt uitgekeerd. Dan kun je nog beter je geld op een bank zetten, dan heb je in elk geval je eigen geld nog.
Verschil tussen directeur en aandeelhouder
Sommige mensen denken dat de winst van een bedrijf naar de directeur gaat. Dit is echter helemaal niet zo. De directeur is eigenlijk niet de hoogste baas over het bedrijf. Alle aandeelhouders tezamen zijn de baas over het bedrijf, en dus ook de baas over de directeur. De directeur doet allerlei dagelijkse zaken voor het bedrijf en krijgt hiervoor loon (het geld dat een werknemer krijgt; de directeur is eigenlijk dus gewoon een werknemer).
Als een aandeelhouder doodgaat, zullen diens aandelen als erfenis naar iemand anders gaan. Dit is bijvoorbeeld de zoon van de overleden aandeelhouder. De zoon kan dan bijvoorbeeld nog maar 4 jaar oud zijn, want dat maakt niet uit. Degene die de dagelijkse leiding heeft over het bedrijf, de directeur, kan uiteraard niet een vierjarige zijn. Als de directeur doodgaat zal iemand anders met een hoge opleiding de nieuwe directeur worden. Een directeur kan trouwens ook tegelijkertijd aandeelhouder zijn. Dit komt heel vaak voor.
De formele benaming voor een directeur van een bedrijf is voorzitter van de Raad van Bestuur, vaak ook met de Engelse term chief executive officer (CEO) aangeduid.
Hoe kun je aandelen krijgen?
Door te ondernemen
Als een bedrijf wordt opgericht moet daarvoor heel veel geld betaald worden. De huur van het bedrijfsgebouw moet bijvoorbeeld worden betaald, de werknemers moeten worden betaald, de dingen die verkocht zullen worden moeten worden betaald, enz. Dit wordt betaald door de oprichter van het bedrijf (ondernemer), die bij de oprichting automatisch 100% van de aandelen heeft. Er zijn twee mogelijkheden waarop de ondernemer zijn net gestarte bedrijf kan betalen:
- De ondernemer kan natuurlijk een rijk iemand zijn die helemaal zelf in kan staan voor de betaling van zijn bedrijf.
- Als de ondernemer arm is (en goede plannen heeft) kan hij er voor kiezen om gefinancierd te worden. Dan leent de ondernemer geld wat hij enkel aan zijn bedrijf mag uitgeven en als zijn bedrijf winst maakt gaat een deel van deze winst als terugbetaling naar de degene die hem geld geleend heeft. Een ondernemer kan bijvoorbeeld door de bank gefinancierd worden. Als degene die geld uitgeleend heeft genoeg terugbetaald is, kan de rest van de winst dividend worden (zie boven wat dividend is).
Bill Gates was eerst niet een heel rijk man en is op de tweede manier rijk geworden. Uiteraard zijn er ook veel ondernemers die niet rijk worden. De meeste ondernemers hebben iets kleins, zoals een bakkerij, maar geen grote bedrijven zoals Microsoft.
Het is eigenlijk wel goed dat aandeelhouders dividend krijgen, want hierdoor zijn aandeelhouders wel blij met hun aandelen. Als het aandeelhouders niets zou kunnen schelen hoe het met hun bedrijf gaat, komen er minder bedrijven en zijn er dus minder plaatsen om te werken.
Erfenis
Als een aandeelhouder doodgaat, gaan zijn aandelen (daarnaast ook zijn dividend en hetgeen wat hij met zijn dividend heeft gekocht) als erfenis naar anderen. Niet veel mensen worden op die manier rijk, want wie nog het meest profiteert is de staat door de enorm hoge tarieven van het successierecht (ook wel doodsbelasting genoemd).
Handel in aandelen
Aandelen van grote bedrijven worden verhandeld op de Beurs. In de krant kun je zien wat de aandelen van een bepaald bedrijf op een zeker moment waard zijn. Als de koers (waarde) van je aandelen stijgt, dan kun je overwegen ze te verkopen. Koerswinst is nog niet belast, dus je kunt met speculeren, d.i. aandelen kopen als ze "laag staan" in de hoop dat ze meer waard worden, een flinke winst maken. Evengoed kunnen aandelen, nadat je ze hebt aangeschaft, ineens een duikvlucht nemen. En dan kun je soms jarenlang wachten tot de koers zich herstelt. Als dat al gebeurt.
De waarde van aandelen kan door allerlei zaken worden beïnvloed. Er hoeft maar politiek - vooral internationaal - iets mis te gaan en de beurs stort in (d.w.z. dat de aandelen zeer sterk in waarde verminderen). Om de volgende dag, bij gunstiger vooruitzichten, weer uit de as te herrijzen. Maar soms is het echt hopeloos. Dan spreekt men van een beurskrach (naar het Duitse woord Krach = krak). Dat is gebeurd in 1929 en dat had gevolgen voor de hele wereldeconomie. Iedereen die toen aandelen bezat, was op slag al zijn geld kwijt en tot de bedelstaf veroordeeld. Dus hieruit zie je, dat beleggen in aandelen erg riskant kan zijn.
Soms is een ondernemer heel bang dat hij te weinig geld zal verdienen met zijn aandelen. De ondernemer zal zijn aandelen dan verkopen. De koper van de aandelen wil het risico dan wel nemen dat hij te weinig geld verdient. Het kopen van aandelen is dus een beetje gokken of je er veel profijt van krijgt. Het heeft wel iets weg van een casino.
Er zijn heel veel niet-rijke mensen die aandelen van grote bedrijven bezitten. Zij hebben bijvoorbeeld voor slechts € 60 aandelen gekocht.
Vermogensbeheer
Vermogensbeheer wil zeggen dat je je geld toevertrouwt aan anderen die het dan gaan beleggen in aandelen. Natuurlijk doen ze dat niet voor niets, want als er winst wordt gemaakt, profiteren zij mee.
Pensioenfondsen beleggen de premies van de deelnemers aan een pensioenregeling ook. Dat is heel riskant, want toen de beurskoersen na 2000 wereldwijd instortten, hebben de pensioenfondsen miljarden verloren. Let wel, van het geld van een ander. Tot ca. 1990 mocht het ABP, een groot pensioenfonds voor ambtenaren, niet eens beleggen in aandelen. Het geld stond op de bank tegen een langlopende rente. Nu is vrijwel de helft van het kapitaal, dat ABP beheert, belegd in aandelen. Omdat dat "op langere termijn" meer zou opleveren. Vandaar dat de meeste pensioenen al jarenlang niet geïndexeerd zijn (d.w.z. aangepast aan de prijsstijgingen) en dat nu zelfs wordt overwogen, de pensioenen te gaan korten. Vroeger was dat ondenkbaar.