Cadmium: verschil tussen versies

Versie van 24 okt 2021 22:06

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Staafje en 1 cm³ kubus Cadmium
Naam	Cadmium
Latijn
Symbool	Cd
Atoomnummer	48
Soort	(tweewaardig) metaal
Kleur	Zilverwit
Smeltpunt	321,07 ^oC
Kookpunt	767 ^oC

Cadmium is een chemisch element met het symbool Cd en atoomnummer 48 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Dit zachte, zilverwitte metaal lijkt chemisch op zink en kwik.

Voorkomen

Cadmium komt weinig voor in de aardkorst. Het is veel zeldzamer dan zink. De enige belangrijke cadmium mineraal is greenockiet (Cd S ), dat erg lijkt op sfaleriet (ZnS), waar het vaak samen mee wordt gevonden.

Cadmium wordt voornamelijk gemaakt als een bijproduct van het winnen, smelten en raffineren van sulfidische ertsen van zink (zoals sfaleriet) en in mindere mate lood en koper. Kleine hoeveelheden cadmium, ongeveer 10% van het verbruik, worden gemaakt uit secundaire bronnen, voornamelijk uit stof dat vrijkomt bij de hergebruik van ijzer- en staal-schroot. De productie in de Verenigde Staten begon in 1907 maar het brede gebruik begon na de Eerste Wereldoorlog. Ook wordt er cadmium gehaald uit het hergebruik van cadmium houdende batterijen.

Steenkool kan aanzienlijke hoeveelheden cadmium bevatten, dat meestal in rookgassen terechtkomt.

Cadmium in erts of mineraal

Greenockiet is een zeldzaam cadmium sulfidemineraal bestaande uit cadmiumsulfide (CdS) in kristallijne vorm.
Calamine (of hemimorfiet) is een historische naam voor een erts van zink

Geschiedenis

Het werd in 1817 gelijktijdig ontdekt door Friedrich Strohmeyer en Karl Samuel Leberecht Hermann, beide in Duitsland, als een onzuiverheid in zinkcarbonaat. Duitsland was 100 jaar lang het enige land ter wereld dat op grote schaal cadmium maakte. cadmium is afkomstig van het Latijnse woord cadmia (Grieks: kadmeia, καδμεία), een oude benaming voor zinkcarbonaat (een verbinding van zink, koolstof en zuurstof, ZnCO₃).

Gebruik

Cadmium is een zacht, kneedbaar, zilverwit (tweewaardig) metaal. Het is op veel manieren vergelijkbaar met zink, maar vormt ingewikkelde verbindingen. In tegenstelling tot de meeste andere metalen is cadmium bestand tegen corrosie ("roesten") en wordt het gebruikt als een beschermende bedekking op andere metalen. Als metaal aan een stuk is cadmium onoplosbaar in water en niet brandbaar; in poedervorm kan het echter verbranden en giftige dampen afgeven.

Cadmium werd lange tijd gebruikt als rode, oranje en gele pigmenten (kleurstoffen), om glas te kleuren en om plastic te stabiliseren. Het gebruik van cadmium neemt over het algemeen af omdat het giftig is (het wordt specifiek vermeld in de Europese richtlijn inzake beperking van gevaarlijke stoffen) en nikkel-cadmium-batterijen zijn vervangen door nikkel-metaalhydride- en lithium-ionbatterijen. Een van de weinige nieuwe toepassingen is in cadmium-telluride zonnepanelen .

Biologie

Cadmium heeft geen bekende biologische functie in hogere organismen. Maar zoals gezegd zijn veel cadmiumverbindingen giftig.

In verschillende voedingsmiddelen komt veel cadmium voor zoals; visconserven, paddenstoelen, cacaopoeder, schelpdieren, maar ook in aardappelen. Ze leveren een bijdrage aan de dagelijkse opname van cadmium. Bij langdurige blootstelling aan cadmium (bijvoorbeeld bij lassers die het als rookgas inademen), kan er longschade ofwel emfyseem optreden. Bij hoge hoeveelheden cadmium kan er een effect optreden in de nieren, het centrale zenuwstelsel en bij de voortplanting. Als er een (te) hoge opname van cadmium plaatsvindt bij zwangere vrouwen, dan kan dit schadelijk zijn voor het kind. Mannen zijn over het algemeen minder gevoeliger voor cadmium dan vrouwen.

Veiligheid

Te hoge hoeveelheden cadmium (door inademing of inname) zijn slecht voor de mens
Cadmium in poedervorm is brandbaar
Cadmiumverbindingen zijn giftig

Toepassingen

Nikkel Cadmium (NiCd) batterijen
Treinstel met cadmiumgele verf
Gekleurd glas met cadmium
Helium-Cadmium (HeCd) laser
Pan met hittebestendig cadmium glazuur
Cadmium kleuren in olieverf

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 12: / Regel 12: @@
 | kookpunt = 767 <!-- Kookpunt in celsius -->
 }}
-'''Cadmium''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool '''Cd''' en [[atoomnummer]] 48 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Dit zachte, zilverwitte [[metaal]] lijkt chemisch op [[Zink (element)|zink]] en [[kwik]].
+'''Cadmium''' is een [[chemisch element]] met het symbool '''Cd''' en [[atoomnummer]] 48 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Dit zachte, zilverwitte [[metaal]] lijkt chemisch op [[Zink (element)|zink]] en [[kwik]].
 == Voorkomen ==
 Cadmium komt weinig voor in de [[aardkorst]]. Het is veel zeldzamer dan zink. De enige belangrijke cadmium mineraal is ''greenockiet'' (Cd S ), dat erg lijkt op ''sfaleriet'' (ZnS), waar het vaak samen mee wordt gevonden.
-Cadmium wordt voornamelijk gemaakt als een bijproduct van het winnen, smelten en raffineren van ''sulfidische'' [[Erts|ertsen]] van [[Zink (element)|zink]] (zoals sfaleriet) en in mindere mate [[Lood (element)|lood]] en [[Koper (element)|koper]]. Kleine hoeveelheden cadmium, ongeveer 10% van het verbruik, worden gemaakt uit ''secundaire'' bronnen, voornamelijk uit stof dat vrijkomt bij de hergebruik van [[IJzer (element)|ijzer]]- en [[staal]]-schroot. De productie in de [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]] begon in 1907 maar het brede gebruik begon na de [[Eerste Wereldoorlog]]. Ook wordt er cadmium gehaald uit het hergebruik van cadmium houdende batterijen.
+Cadmium wordt voornamelijk gemaakt als een bijproduct van het winnen, smelten en raffineren van ''sulfidische'' [[erts]]en van [[Zink (element)|zink]] (zoals sfaleriet) en in mindere mate [[Lood (element)|lood]] en [[Koper (element)|koper]]. Kleine hoeveelheden cadmium, ongeveer 10% van het verbruik, worden gemaakt uit ''secundaire'' bronnen, voornamelijk uit stof dat vrijkomt bij de hergebruik van [[IJzer (element)|ijzer]]- en [[staal]]-schroot. De productie in de [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]] begon in 1907 maar het brede gebruik begon na de [[Eerste Wereldoorlog]]. Ook wordt er cadmium gehaald uit het hergebruik van cadmium houdende batterijen.
 [[Steenkool]] kan aanzienlijke hoeveelheden cadmium bevatten, dat meestal in rookgassen terechtkomt.
@@ Regel 28: / Regel 28: @@
 == Geschiedenis ==
-Het werd in 1817 gelijktijdig ontdekt door [[Friedrich Strohmeyer]] en [[Karl Samuel Leberecht Hermann]], beide in [[Duitsland]], als een onzuiverheid in ''zinkcarbonaat''. Duitsland was 100 jaar lang het enige land ter wereld dat op grote schaal cadmium maakte. ''cadmium'' is afkomstig van het [[Latijn|Latijnse]] woord ''cadmia'' (Grieks: ''kadmeia'', καδμεία), een oude benaming voor zinkcarbonaat (een verbinding van [[Zink (element)|zink]], [[koolstof]] en [[Zuurstof (element)|zuurstof]], ZnCO<sub>3</sub>).
+Het werd in 1817 gelijktijdig ontdekt door [[Friedrich Strohmeyer]] en [[Karl Samuel Leberecht Hermann]], beide in [[Duitsland]], als een onzuiverheid in ''zinkcarbonaat''. Duitsland was 100 jaar lang het enige land ter wereld dat op grote schaal cadmium maakte. ''cadmium'' is afkomstig van het [[Latijn]]se woord ''cadmia'' (Grieks: ''kadmeia'', καδμεία), een oude benaming voor zinkcarbonaat (een verbinding van [[Zink (element)|zink]], [[koolstof]] en [[Zuurstof (element)|zuurstof]], ZnCO<sub>3</sub>).
 == Gebruik ==
-Cadmium is een zacht, kneedbaar, zilverwit (tweewaardig) metaal. Het is op veel manieren vergelijkbaar met zink, maar vormt ingewikkelde verbindingen. In tegenstelling tot de meeste andere metalen is cadmium bestand tegen corrosie ("[[Roest|roesten]]") en wordt het gebruikt als een beschermende bedekking op andere metalen. Als metaal aan een stuk is cadmium onoplosbaar in water en niet brandbaar; in poedervorm kan het echter verbranden en giftige dampen afgeven.
+Cadmium is een zacht, kneedbaar, zilverwit (tweewaardig) metaal. Het is op veel manieren vergelijkbaar met zink, maar vormt ingewikkelde verbindingen. In tegenstelling tot de meeste andere metalen is cadmium bestand tegen corrosie ("[[roest]]en") en wordt het gebruikt als een beschermende bedekking op andere metalen. Als metaal aan een stuk is cadmium onoplosbaar in water en niet brandbaar; in poedervorm kan het echter verbranden en giftige dampen afgeven.
-Cadmium werd lange tijd gebruikt als rode, oranje en gele ''pigmenten'' ([[Kleurstof|kleurstoffen]]), om glas te kleuren en om plastic te stabiliseren. Het gebruik van cadmium neemt over het algemeen af omdat het giftig is (het wordt specifiek vermeld in de Europese richtlijn inzake beperking van gevaarlijke stoffen) en nikkel-cadmium-batterijen zijn vervangen door nikkel-metaalhydride- en lithium-ionbatterijen. Een van de weinige nieuwe toepassingen is in cadmium-[[Telluur|telluride]] zonnepanelen .
+Cadmium werd lange tijd gebruikt als rode, oranje en gele ''pigmenten'' ([[kleurstof]]fen), om glas te kleuren en om plastic te stabiliseren. Het gebruik van cadmium neemt over het algemeen af omdat het giftig is (het wordt specifiek vermeld in de Europese richtlijn inzake beperking van gevaarlijke stoffen) en nikkel-cadmium-batterijen zijn vervangen door nikkel-metaalhydride- en lithium-ionbatterijen. Een van de weinige nieuwe toepassingen is in cadmium-[[Telluur|telluride]] zonnepanelen .
 === Biologie ===
 Cadmium heeft geen bekende biologische functie in hogere organismen. Maar zoals gezegd zijn veel cadmiumverbindingen giftig.
-In verschillende voedingsmiddelen komt veel cadmium voor zoals; visconserven, paddestoelen, cacaopoeder, schelpdieren, maar ook in aardappelen. Ze leveren een bijdrage aan de dagelijkse opname van cadmium. Bij langdurige blootstelling aan cadmium (bijvoorbeeld bij lassers die het als rookgas inademen), kan er longschade ofwel emfyseem optreden. Bij hoge hoeveelheden cadmium kan er een effect optreden in de nieren, het centrale zenuwstelsel en bij de voortplanting. Als er een (te) hoge opname van cadmium plaatsvindt bij zwangere vrouwen, dan kan dit schadelijk zijn voor het kind. Mannen zijn over het algemeen minder gevoeliger voor cadmium dan vrouwen.
+In verschillende voedingsmiddelen komt veel cadmium voor zoals; visconserven, paddenstoelen, cacaopoeder, schelpdieren, maar ook in aardappelen. Ze leveren een bijdrage aan de dagelijkse opname van cadmium. Bij langdurige blootstelling aan cadmium (bijvoorbeeld bij lassers die het als rookgas inademen), kan er longschade ofwel emfyseem optreden. Bij hoge hoeveelheden cadmium kan er een effect optreden in de nieren, het centrale zenuwstelsel en bij de voortplanting. Als er een (te) hoge opname van cadmium plaatsvindt bij zwangere vrouwen, dan kan dit schadelijk zijn voor het kind. Mannen zijn over het algemeen minder gevoeliger voor cadmium dan vrouwen.
 == Veiligheid ==