Deltawerken

De printervriendelijke versie wordt niet langer ondersteund en kan weergavefouten bevatten. Werk uw browserbladwijzers bij en gebruik de gewone afdrukfunctie van de browser.

Nederland beschermen tegen water. Het is iets wat zich al heel wat jaren afspeelt in ons laag gelegen Nederland, we worden daarom ook wel de lage landen genoemd. Dit komt omdat de helft van ons land lager ligt dan de zeespiegel. Zelfs zo laag dat als we geen dijken en duinen hadden de helft van Nederland onder water zou lopen.

De deltawerken zijn gebouwd naar aanleiding van de waternoodramp in 1953 in Zeeland. Het was bedoeld om een soort gelijke ramp in de toekomst te voorkomen. Het is Nederlands grootste verdedigingssysteem tegen hoog water vanuit de Noordzee. De deltawerken bestaan in totaal uit vijf stormvloedkeringen, drie sluizen en zes dammen.

Ze beschermen Nederland niet alleen tegen het water vanuit de zee, maar dragen ook bij aan een betere zoetwatervoorziening. Daarnaast is ook de bereikbaarheid van Zeeland verbeterd.

Bij het realiseren van dit project en het bouwen van de dammen en dijken zijn veel nieuwe technieken gebruikt. Amerikaanse ingenieurs kozen het daarom als een van de zeven moderne wereldwonderen.

In 1937 deed Rijkswaterstaat uitgebreid onderzoek en de conclusie was even helder als verwarrend: Nederland is niet duurzaam veilig voor het water en er moet echt iets gebeuren.

Waternoodramp

Op 1 februari 1953 ging het mis in Zeeland. Op veel plaatsen braken op deze dag de dijken door.

Er was sprake van springvloed. Springvloed is erg hoge vloed. Een groot deel van het zuid westen van Nederland liep hierdoor onder water. Mensen probeerden zichzelf en dieren te redden door op daken van huizen te gaan zitten. Doordat huizen aan het instorten waren, verdronken er helaas ook veel mensen of ze kwamen te overlijden door de kou. In totaal zijn er tijdens deze ramp bijna tweeduizend mensen en tienduizend dieren verdronken.

Veel mensen moesten voorlopig bij andere mensen gaan wonen in een veilig gebied. Dit noemen we evacueren.

De deltacommissie, opgericht een aantal weken na de waternoodramp, krijgt de opdracht een plan te maken. Het zogenoemde deltaplan.

Huizen staan voor een groot deel onder water tijdens de waternoodramp in 1953

Oorzaak

De oorzaak van de waternoodramp is te zoeken in een stom toeval. In de nacht van 1 op 2 februari 1953 kwam er springvloed, waarbij het water hoger staat dan anders, samen met een noordwesterstorm. Noordwesterstorm in Nederland is gevaarlijk omdat deze het water omhoog duwt. Een combinatie van deze twee natuurverschijnselen bleek helaas dodelijk te zijn voor veel mensen en dieren.

Positieve gevolgen

Na de ramp kwamen er uit veel verschillende landen hulp binnen. Er werd veel geld ingezameld voor de heropbouw en slachtofferhulp.

Maar het grootste gevolg was de actie van de regering. Eind februari 1953 richten zij de deltacommissie op. Zij hebben uiteindelijk het deltaplan bedacht. Dit is inmiddels over de hele wereld een bekend en innovatief plan om een tweede ramp in de toekomst te voorkomen.

Na het beginnen aan de deltawerken in 1954 was er een ander positief gevolg: Er ontstonden veel werkplaatsen in Zeeland. De deltawerken leveren Nederland nog meer op, namelijk een grote technologische kennis op waterbouwkundig gebied. Over de hele wereld worden Nederlandse experts op dit gebied ingeschakeld.

Het deltaplan

In dit plan stond dat stormvloeden tegengehouden moesten worden door middel van dammen en dijken. Alle zeearmen in Zeeland zijn met dammen afgesloten. Alleen de Westerschelde is open gebleven voor schepen die naar Antwerpen moesten. Dijken moesten worden verhoogd.

Het begin van de deltawerken vond plaats ten oosten van Rotterdam. Hier werd de eerste stormvloedkering gebouwd (1958). Dit is een heel grote schuif die bij hoog water naar beneden gedaan kan worden. Daardoor kan het hoge water uit de zee de rivier niet meer in. Hierdoor kan het water in de rivier niet stijgen en is het land achter de rivier veilig.

In 1968 was de Oosterscheldedam aan de beurt. Mensen gingen in protest omdat er met een dichte dam geen eb en vloed meer in de Oosterschelde kon komen. Hierdoor zou het water van zout naar zoet veranderen, waardoor veel vissen zouden sterven.

Mensen uit zeeland vonden dit niet kunnen en bedachten een plan waarbij de Oosterschelde toch open zou kunnen blijven. Er kwam een dam waarbij het water uit de Noordzee toch in de Oosterschelde zou kunnen stromen. Bij een harde storm kunnen de gaten in de dam met grote schuiven worden afgesloten.

De Oosterscheldedam is de grootste dam van de deltawerken en is maar liefst negen kilometer lang. Op sommige plekken is het wel meer dan 40 meter diep. Om de dam goed op zijn plek te kunnen houden werden er sterke pijlers gebouwd.

De Oosterscheldekering. Hier zijn goed de betonnen pijlers te zien.

Bouwen van de pijlers

In totaal bestaat de dam uit 65 betonnen pijlers. Gemiddeld wegen de pijlers 17.000 ton.

Het duurde anderhalf jaar om deze pijlers te bouwen. De pijlers werden op een speciaal aangemaakte bouwplaats bij Neeltje Jans gebouwd en vanaf daar naar zee vervoerd.

Toen alle pijlers klaar waren, liet men de bouwput vollopen met water waardoor de pijlers naar de plaats van bestemming konden worden gebracht.

De schuiven van de dam staan bijna altijd open. Alleen als er een hele zware storm opkomst is, gaan ze naar beneden. De eilanden die erachter liggen zijn dan goed beschermd tegen het water.

Op 4 oktober 1986, een jaar later dan de geplande datum, was de Oosterschelde dam eindelijk klaar. De dam is toen door Koningin Beatrix officieel geopend.

Deltawerken zijn klaar

Na de bouw van de dammen en dijken was Zeeland sterk genoeg om het water bij een zware storm tegen te houden. In 1991 is er begonnen aan de stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg. Deze was in 1997 klaar. Hiermee was het deltaplan compleet.

In totaal heeft het deltaplan 14 miljard gulden gekost (6,35 miljard euro).

Schaduwzijde deltawerken

Door het afsluiten van de zeearmen zorgden de waterkeringen in de delta voor een grote beschikbaarheid van zoetwater. Hier maakten landbouwers, drinkwaterbedrijven en de industrie in loop der jaren steeds meer gebruik van. Helaas bleek de natuur en de waterkwaliteit hier onder te lijden. Het leefgebied van bepaalde planten en dieren verdween. Zeedieren als mosselen en zalm konden de rivier niet meer bereiken en verdwenen uit dit gebied. Met alle gevolgen voor de visserij en schelpdierkwekerijen. In de jaren 60 protesteerden milieuactivisten en schelpdierkwekerijen tegen een volledig gesloten Oosterschelde. Er is toen uiteindelijk gekozen voor een beweegbare dam.

Toekomst deltawerken

De toekomst van de deltawerken is afhankelijk van de waterveiligheidsnormen, die vastgelegd zijn in de waterwet en flexibel waterbeheer. Dankzij de nieuwste mogelijkheden op het gebied van ict en industriële automatisering kunnen we goede berekeningen uitvoeren. Op deze manier kunnen we gerichter en flexibeler de juiste beslissingen nemen om ons land te kunnen beschermen tegen overstromingen.

Stormvloedkeringen, dammen en sluizen

Kaart van de deltawerken

Stormvloedkeringen

Dammen

Sluizen

Brouwersdam
Brouwersdam
Haringvlietsluizen
Oosterscheldekering
Oosterscheldekering, detail

	Dammen en stormvloedkeringen van de Deltawerken
Stormvloedkering Hollandse IJssel (1958) · Zandkreekdam (1960) · Veerse Gatdam (1961) · Grevelingendam (1965) · Volkerakdam (1969) · Haringvlietdam (1971) · Brouwersdam (1971) · Markiezaatskade (1983) · Oosterscheldekering (1986) · Oesterdam (1987) · Philipsdam (1987) · Bathse spuisluis (1987) · Hartelkering (1997) · Maeslantkering (1997)