Dirk Jan de Geer
| Dirk Jan de Geer | |
|---|---|
| |
| Geboren | 14 december 1870 |
| Geboren te | Groningen |
| Overleden | 27 november 1960 |
| Overleden te | Soest |
| Partij | Christelijk-Historische Unie (CHU) |
| Functie | Voorzitter van de ministerraad |
| Aantreden | 1e keer: 8 maart 1926 2e keer: 10 augustus 1939 |
| Aftreden | 1e keer: 10 augustus 1929 2e keer: 3 september 1940 |
| Voorganger | 1e keer: Hendrikus Colijn 2e keer: Hendrikus Colijn |
| Opvolger | 1e keer: Charles Ruijs de Beerenbrouck 2e keer: Pieter Sjoerds Gerbrandy |
Portaal  Politiek
| |
Dirk Jan de Geer (Groningen, 14 december 1870 – Soest, 27 november 1960) was een Nederlands politicus voor de Christelijk-Historische Unie (CHU). De Geer was tussen 1926 en 1929 en tussen 1939 en 1940 voorzitter van de ministerraad, wat toentertijd de naam voor de minister-president van Nederland was. De Geer is de enige minister-president namens de CHU in de Nederlandse geschiedenis.
De Geer kwam uit een adellijke familie en was al langer actief in de politiek. Zijn eerste regering ontstond na de val van de regering van Hendrikus Colijn. De Geer stond bekend als een gemiddeld politicus en werd in 1929 vervangen door Charles Ruijs de Beerenbrouck. In 1939 keerde De Geer terug als minister, nadat Colijn aftrad. De Geer vormde voor het eerst een regering met de sociaaldemocratisch SDAP. Kort na zijn aantreden brak de Tweede Wereldoorlog uit en in 1940 moesten De Geer, zijn regering en de koningin naar Londen vluchten. De Geer geloofde niet dat de Geallieerden de oorlog konden winnen. Hij vond dat er vrede moest komen met nazi-Duitsland. Hij werd daardoor ontslagen door koning Wilhelmina en vervangen door Pieter Sjoerds Gerbrandy.
Na zijn aftreden publiceerde De Geer een pamflet waarin hij opriep om vrede te sluiten met nazi-Duitsland. Ook had hij contact met een Duitse spion. Na de oorlog werd hij veroordeeld en gevangengezet.
Levensloop
Jeugd en opleiding
De Geer werd geboren in Groningen op 14 december 1870. Hij kwam uit de adellijke familie De Geer.
Hij studeerde rechten aan de Universiteit Utrecht en slaagde in 1895. Vervolgens werd hij journalist, maar ging uiteindelijk de politiek in.
In de politiek
In 1908 ging De Geer de politiek in namens de Christelijk-Historische Partij (CHP). Deze partij ging in 1909 op in de Christelijk-Historische Unie (CHU). In 1921 werd hij minister van Financiën in de regering van Charles Ruijs de Beerenbrouck. Hij trad echter in 1923, nadat de Vlootwet door het Nederlandse parlement werd afgewezen. Desondanks keerde hij later weer terug en diende in totaal tien jaar als minister. In 1926 moest hij opnieuw aftreden, nadat enkele CHU-leden voor een wet tijdens de Nacht van Kersten gestemd hadden.
Na de nacht werd besloten om een tijdelijke regering onder Dirk Jan de Geer te vormen. De Geer werd hierdoor voor het eerst voorzitter van de ministerraad. Zijn regering bestond uit de CHU, de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en de Roomsch-Katholieke Staatspartij (RKSP). In 1929 werd hij opgevolgd door Charles Ruijs de Beerenbrouck. De Geer stopte met de politiek en trok zich terug. In 1935 werd hij lid van de Provinciale Staten van Zuid-Holland namens de CHU.
In 1939 keerde De Geer terug als voorzitter van de ministerraad nadat de regering van Hendrikus Colijn viel. De Geer vormde een brede regering bestaande uit de RKSP, de CHU, de ARP, de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). De regeringspartijen hadden samen 85 van de 100 zetels in de Tweede Kamer in handen.
Tweede Wereldoorlog
Drie weken na het aantreden van het kabinet brak de Tweede Wereldoorlog uit. Nederland was een neutraal land en wilde zich ook buiten de oorlog houden. Desondanks werd Nederland in mei 1940 alsnog door nazi-Duitsland binnengevallen. De Geer vluchtte toen samen met de regering en koningin Wilhelmina naar Londen. Vanuit daar vertegenwoordigden zij Nederland en bestuurden de Nederlandse koloniën. De Geer was echter vrij negatief over de Geallieerden. Hij geloofde niet dat de Geallieerden de oorlog konden winnen. Ook wilde hij dat er vrede kwam met nazi-Duitsland. Volgens hem moest Nederland zich overgeven.
Koningin Wilhelmina was daardoor erg woest. In augustus 1940 dwong zij De Geer om af te treden. Vervolgens werd hij vervangen door Pieter Sjoerds Gerbrandy. De Geer bleef eerst in Londen, maar keerde in 1941 terug naar het bezette Nederland. Hiervoor had hij geen toestemming van de Nederlandse regering, maar wel van de Duitsers. De Nederlandse regering dacht daarom dat hij was overgelopen. Ook de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) gebruikte dit als propaganda. In 1942 keerde hij weer terug naar Londen en riep opnieuw om vrede te sluiten met de nazi's. Hij geloofde in de middenweg tussen democratisch en het nationaalsocialisme. Hierdoor werd hij als volksverrader gezien. Hij kreeg de bijnaam Jonk de G: zonder heer en zonder eer.
Daarnaast had De Geer contact met de Duitse spion Anton van der Waals. Deze probeerde De Geer te beïnvloeden en liet De Geers pamflet De synthese in den oorlog publiceren. In dit boek riep De Geer op om vrede te sluiten met de nazi's en toe te geven aan hun eisen. De Nederlandse regering wist over het bestaan van dit werk en de koningin wees het via Radio Oranje af. Van der Waals probeerde waarschijnlijk via De Geer in contact te komen met de Nederlandse regering. De Geer had tegen die tijd geen contact meer met de regering.
Na de oorlog
Na de oorlog werd De Geer tot één jaar gevangenisstraf veroordeeld. Hij moest zijn titel minister van Staat inleveren. Ook dwong de koningin hem om zijn onderscheidingen terug te geven. De Geer leidde een teruggetrokken bestaan en overleed in 1960.
De laatste jaren is er discussie of De Geer wel een eerlijk proces heeft gehad. Zo was de recht die De Geer veroordeelde de zwager van Pieter Sjoerds Gerbrandy. Gerbrandy wilde dat De Geer veroordeeld werd en zou zelfs geheime documenten gegeven hebben.
- CHP-politicus
- CHU-politicus
- Burgemeester van Arnhem
- Gedeputeerde van Zuid-Holland
- Gemeenteraadslid van Rotterdam
- Minister-president van Nederland
- Nederlands minister van Binnenlandse Zaken
- Nederlands minister van Financiën
- Nederlands minister van Staat
- Persoon in de Tweede Wereldoorlog
- Voormalig Tweede Kamerlid