Georges-Eugène Haussmann
Georges-Eugène Haussmann of Baron Haussmann (Parijs, 27 maart 1809 – aldaar, 11 januari 1891) was een beroemde Franse stadsarchitect. Haussmann staat vooral bekend om zijn grote verbouwing van Parijs tussen 1853 en 1870. Hij werd door keizer Napoleon III gevraagd om Parijs een moderne stad te maken met meer ruimte, licht en schoonheid. Hiervoor kreeg hij de titel prefect van de Seine.
Onder Haussmann werden complete wijken afgebroken en vervangen door nieuwe moderne gebouwen met wijde boulevards, parken en pleinen. Ook zorgde hij voor een rioolnetwerk en fonteinen. Op deze manier moest Parijs een stuk schoner en leefbaarder worden. Het huidige Parijs is grotendeels door Baron Haussmann ontstaan. Toch kreeg hij veel kritiek, aangezien veel historische gebouwen werden afgebroken. In 1870 werd hij ontslagen, maar tot 1927 werden nog verschillende plannen van hem afgemaakt.
Levensloop
Jeugd en opleiding
Haussmann werd op 27 maart 1809 geboren in Parijs. Hij was de zoon van Nicolas-Valentin Haussmann van Ève-Marie-Henriette-Caroline Dentzel. Zijn twee grootvaders werkten beide voor het Franse parlement. Haussmann had een Duitse achternaam, aangezien zijn familie oorspronkelijk uit Duitsland kwam. Hij ging naar Collège Henri-IV en later Lycée Condorcet in Parijs.
Uiteindelijk ging hij rechten studeren. Daarnaast studeerde hij ook nog muziek aan het conservatorium. Haussmann had dan ook veel talent voor muziek. Toen de Julirevolutie in 1830 uitbrak, deden hij en zijn vader mee aan de protesten tegen koning Karel X. In 1838 trouwde hij met Octavie de Laharpe in Bordeaux. Later kreeg het paar twee kinderen.
Vroege jaren
In 1832 kreeg hij uiteindelijk een baan en werd prefect (soort van bestuurder) voor verschillende Franse departementen. Haussmann had een groot talent voor leiderschap, maar ook nog ook erg streng zijn. Ook was hij erg arrogant en voelde zich beter dan anderen. Hierdoor moest Haussmann vaak van departement veranderen.
In 1848 werd de monarchie uiteindelijk afgeschaft na de Februarirevolutie. Frankrijk werd een republiek met Louis-Napoléon Bonaparte (het neefje van Napoleon) als president. Haussmann ging in 1849 naar Parijs en ontmoette de president daar. De president was toen al bezig om Parijs te verbouwen. Zo wilde hij de Reu de Rivoli verlengen naar van het Louvre naar het stadhuis van Parijs. Ook wilde hij een nieuw park stichtten, de Bois de Boulogne. Hier werd geen vaart meegemaakt. Ondertussen greep de president ook steeds meer macht naar zich toe en pleegde uiteindelijk een staatsgreep in 1851. In 1852 kroonde hij zichzelf tot keizer Napoleon III, waardoor het Tweede Franse Keizerrijk ontstond.
Prefect van Parijs
Na zijn kroning tot keizer besloot Napoleon III om heel Parijs te verbouwen. Hier voor was een nieuwe stadsarchitect nodig, waardoor Napoleon III verschillende mensen interviewde. Op 22 juni 1853 koos hij uiteindelijk Haussmann en benoemde hem tot prefect van de Seine. Hij gaf hem een week later de opdracht om Parijs een schonere stad te maken.
Parijs was toentertijd nog een oude stad met veel kronkelstraatjes, steegjes en huizen die dicht op elkaar stonden. Ook was het een erg vieze stad, aangezien er geen riolering was. Haussmann besloot dit op te lossen door een riool- en waternetwerk te bouwen. Daarnaast tekende hij om een grote kaart nieuwe brede boulevard voor meer licht en ruimte. Hierdoor begon Haussmann met zijn grote renovatie van de stad. Dit was ook nodig, aangezien de bevolking van Parijs nog steeds enorm groeide en er weinig ruimte was voor de nieuwe inwoners. Parijs werd hierdoor voor 17 jaar omgetoverd in een enorme bouwplaats, waar tienduizenden mensen werkten.
Tijdens de verbouwing moesten 350.000 mensen gedwongen verhuizen. Duizenden panden werden afgebroken en vervangen door moderne huizen. Er werd ook 80 kilometer aan boulevards aangelegd met centrale pleinen. Daarnaast kwamen er twee nieuwe grote treinstations (Gare de Lyon en Gare du Nord), een nieuwe opera (Opéra Garnier), een nieuwe markthal (Les Halles) en vele nieuwe parken. Daarnaast werden verschillende oude parken, zoals de Jardin du Luxembourg, gerenoveerd. In 1857 benoemde Napoleon III hem uit dank tot baron. Hierdoor kreeg hij ook plaatsje in de Franse Senaat.
Toch was niet iedereen blij met de gigantische verbouwing. De verbouwing kostte bakken met geld, terwijl Frankrijk in de jaren 1860 juist met een economische crisis te maken kreeg. Toch wist Haussmann van geen ophouden en er kwamen steeds nieuwe plannen. Historici maakten zich zorgen over het verdwijnen van de oude gebouwen. De bewoners van Parijs waren ook klaar met de verbouwing, waar zij al jarenlang in woonden. In het parlement kreeg Haussmann te maken met steeds meer tegenstand. In 1870 werd Napoleon III uiteindelijk gedwongen om Haussmann te ontslaan, terwijl veel projecten in de stad nog bezig waren.
Oude gebouwen worden afgebroken voor nieuwe gebouwen
Na zijn ontslag
Zes maanden na zijn ontslag kwam er ook een einde aan het Franse Keizerrijk. Tijdens de Frans-Duitse Oorlog werd Napoleon III gevangengenomen en de republiek werd uitgeroepen. In 1871 moest de Franse regering Parijs ontvluchten en de Commune van Parijs nam de stad over. Toen de Commune van Parijs werd neergeslagen werd een groot deel van de stad verwoest. Veel historici denken dat Haussmanns architectuur geholpen heeft bij het neerslaan van opstanden en Napoleon III er daarom voorstander van was. De brede boulevards zorgen er namelijk voor dat het leger zich snel kan verplaatsen door de stad. Ook is het opwerpen van barricades een stuk moeilijker.
Na zijn ontslag verdween Haussmann naar Corsica. In 1877 werd hij verkozen tot afgevaardigde in het Franse parlement. Hij schreef uiteindelijk een boek over zijn ervaringen architect. Uiteindelijk overleed hij op 81-jarige leeftijd op 11 januari 1891. Na zijn ontslag (en zelfs zijn dood) werden veel gebouwen en andere projecten afgemaakt. De laatste plannen waren pas in 1927 voltooid.
Nalatenschap
Haussmanns verbouwing van Parijs heeft ervoor gezorgd dat de stad eruitziet zoals we deze tegenwoordig kennen. Haussmann zorgde voor brede, kaarsrechte boulevard met grote pleinen en parken. Hiervoor zorgde hij voor meer licht, lucht en groen in de stad. Parijs werd een stuk leefbaarder en ook een stuk schoner. Door het aanleggen van een rioolnetwerk zorgde hij ervoor de straten een stuk schoner werden. Voorheen dumpten mensen hun po (een toilet was er toen nog niet) op straat. Ook zorgde hij voor fonteinen en aquaducten, waardoor er vers water de stad in kwam. Hierdoor werd het verspreiden van ziekten tegengegaan.
Veel appartementenblokken in Parijs zijn in de bekende "Haussmann-stijl" gebouwd. Er zijn zo'n 40.000 van deze appartementenblokken in het centrum van Parijs. Ze zijn tussen 12 en 20 meter hoog en hebben rond de 6 verdiepingen. Op de begaande grond zijn vaak winkels, kantoren of restaurants te vinden. Op de andere verdiepingen woonden oorspronkelijk de eigenaren en hun personeel. De gebouwen zijn van zandsteen gemaakt, met ijzeren hekjes en een puntdak. Oorspronkelijk woonde één familie en hun bedienden in zo'n gebouw. Tegenwoordig zijn de meeste gebouwen verdeeld in meerdere appartementen.
Haussmann inspireerde ook veel architecten en stedenbouwkundigen in andere steden, zoals Brussel, Buenos Aires, Wenen, Madrid, Barcelona, Caïro en Berlijn. De Pruisische koning Wilhelm I kwam in 1867 terug van Parijs met een groot map vol met plannen voor de uitbreiding van Berlijn. Ook in de Verenigde Staten keek men naar de verbouwing van Parijs. Aan het einde van de 19e eeuw ontstond daar de City Beautiful Movement. Dit was een beweging om steden mooier te maken met parken, monumenten en openbare gebouwen (zoals musea en bibliotheken). New York City en Washington D.C. haalden veel inspiratie uit Parijs. In Chicago waren er rond 1900 zelfs plannen om de gehele stad te verbouwen naar het Parijse voorbeeld. Slechts een klein deel van de plannen is toen uitgevoerd.