Kleur
Kleur is iets wat we kunnen zien.
Zonlicht ziet eruit als wit licht, maar het heeft alle kleuren van de regenboog in zich.
Isaac Newton, een hele bekende wetenschapper, heeft ooit een gaatje in een luik voor zijn raam gemaakt zodat daar een bundel licht doorheen kwam die op een witte muur scheen.. Hij plaatste in de lichtbundel een glazen prisma (een driehoek gemaakt van massief glas) en toen zag hij dat het witte licht op de muur niet meer wit was, maar bestond uit de kleuren rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet. Dit wordt het breken van het licht genoemd. De ene kleur wordt sterker gebogen dan de andere, daarom zie je ze nu allemaal apart.
Al het licht om ons heen dat wij kunnen zien bestaat uit deze kleuren. Newton noemde dit het kleuren spectrum. Spectrum betekent in het Latijn 'geestes verschijning'.
Hij ontdekte ook dat als het dit spectrum weer door een prisma liet gaan de kleur op de muur weer wit werd. Precies het omgekeerde dus. Je kunt het zelf uitproberen met een regendruppel, die werkt namelijk hetzelfde als het prisma dat Newton gebruikte. De druppel breekt de straal wit licht, waardoor je de verschillende kleuren kunt waarnemen. Als je een zaklamp door een druppel op de muur schijnt zie je ook het kleuren spectrum met aan het uiteinde rood en aan het andere uiteinde violet. De volgorde van de regenboog is altijd hetzelfde omdat de verschillende kleuren altijd op dezelfde manier gebroken worden. Rood wordt het minst sterk gebroken en violet het sterkst.
Zwart en wit, met daartussenin grijs, zijn eigenlijk geen echte kleuren.
De infrarode en ultraviolette straling vallen net buiten ons zichtbare kleurenspectrum. Sommige insecten (zoals de honingbij) kunnen ultraviolet wel waarnemen. Er zijn ook dieren die weer goed infrarood kunnen waarnemen, zoals de ratelslang en de boomader. Slangen hebben dit licht nodig om prooien te zien in het donker schuil houden, lichaamswarmte geeft namelijk infrarode straling af.
Als het regent of als het heel vochtig weer is en de zon schijnt dan kun je een regenboog zien. Al die druppels in de lucht breken het zonlicht waardoor alle kleuren als een regenboog zichtbaar worden.
Als je om je heen kijkt zie je een enorme hoeveelheid verschillende kleuren. Veel meer dan in het spectrum. Kleuren kun je met elkaar mengen om andere kleuren te maken. De basis (primaire) kleuren van verf zijn: rood, geel, en blauw. Als je rood en geel mengt krijg je oranje, blauw met geel wordt groen en rood met blauw wordt paars. Dat noemen we de secundaire kleuren. Deze kleuren kun je ook weer met elkaar mengen zodat je heel veel verschillende kleuren kunt maken.
Als je alle kleuren verf mengt krijg je zwart.
De kleuren die je ziet op een tv, beeldscherm of smartphone zijn weer anders opgebouwd. Eigenlijk zijn dat gekleurde lichten waarbij de primaire kleuren rood, groen en blauw zijn. Als je rood licht met blauw licht mengt krijg je paars licht. ook nu kun je met deze basiskleuren alle andere kleuren maken. Als je alle kleuren mengt dat krijg je geen zwart, maar wit. Net zoals bij het zonlicht zoals hierboven beschreven.
Maar hoe kan het nou dat je kleuren kunt zien? Je hebt vast wel eens in een (bijna) donkere kamer gezeten en gemerkt dat je dan bijna geen kleur meer ziet. Alles lijkt dan grijs. Om iets goed te kunnen zien heb je licht nodig. De kleur van bijvoorbeeld een rode bal kun je zien omdat het licht erop schijnt. Alle kleuren behalve rood worden door de bal opgenomen (geabsorbeerd). Alleen de kleur van de bal wordt weerkaatst en zo kun je zien welke kleur het heeft.
Geschiedenis van kleuren
Thomas Young, arts en natuurkundige, heeft in 1805 het patroon van licht laten zien met behulp van zonlicht. Hij deed dit door eerst een enkele spleet (soort lens) te gebruiken zodat er een enkele lichtbron ontstond. Daarna plaatste hij daarvoor een dubbele spleet zodat er twee gelijke lichtbronnen ontstonden. Zo ontstond er een patroon. Hierdoor kwam hij erachter dat je alle kleuren kon maken met drie kleuren licht (rood, blauw en geel). Als die lichtbundels wit licht maken, hebben we de drie primaire kleuren: rood, blauw en groen. Je kan met het witte licht weer 6 verschillende kleuren maken door het witte licht op een bepaalde manier op het prisma te laten vallen. Een prisma is een soort bijzondere lens en door de driehoekige vorm van een prisma worden de lichtstralen zo sterk gebroken dat het witte licht uiteenvalt in verschillende kleuren. uit het prisma komen de kleuren van de regenboog: rood, oranje, geel, groen, indigo en violet.
Spreekwoorden met kleuren
- Een blauwe maandag : ooit eens een keer
- Zwart werken : werken zonder belastingen te betalen
- Hij liegt dat hij zwart ziet : een grote leugenaar zijn
- Iets zwart op wit willen zien : iets afspreken op papier om problemen te voorkomen
- De prins op het witte paard : de man van je dromen
- Een wit voetje halen : in de gunst proberen komen
- Groene vingers hebben : erg veel van tuinieren houden
- Iets bruin bakken : liegen
- Groen zien : Jaloers zijn
- Zeven kleuren stront schijten: doodsbang zijn
Spelletje
Bronnen
Bibliografie - Berger, U. (2004). Hoe werkt dat? - licht, spannende proefjes met licht en kleur. Averbode: Altiora.
- Dijkstra, H. (2012). interferentie van licht. Opgehaald van natuurkunde: http://www.natuurkunde.nl/artikelen/565/interferentie-van-licht
- Kersbergen, C. &. (2011). NatuurOnderwijs Inzichtelijk. Bussum: Coutinho.
- Ouwerkerk, R. (2016). kleur-waarnemen. Opgehaald van natuurkunde: http://www.natuurkunde.nl/opdrachten/1771/kleur-waarnemen
- proefjes.nl. (2004). proefje 047. Opgehaald van proefjes: http://www.proefjes.nl/proefje/047
- techna. (2016). licht en kleur. Opgehaald van techna: http://www.techna.nl/Licht/Kleur/kleur.htm
- tule.slo. (2010). oriëntatie op jezelf en de wereld. Opgehaald van tule.slo: tule.slo.nl/oriëntatie-op-jezelf-en-de-wereld