Kubuskwallen
| Kubuskwallen Cubozoa | |||
|---|---|---|---|
|
| |||
| Leefgebied | voornamelijk tropische gebieden | ||
| Leefomgeving | Open zee | ||
| Behoort tot de | Holtedieren of Neteldieren, Dieren | ||
| |||
Kubuskwallen of Dooskwallen (klasse Cubozoa) zijn cnidaire ongewervelde dieren die zich onderscheiden door hun doosachtige (dwz kubusvormige) lichaam. Sommige soorten dooskwallen produceren krachtig gif dat wordt afgegeven door contact met hun tentakels. Steken van sommige soorten, waaronder Chironex fleckeri, Carukia barnesi, Malo kingi en een paar andere, zijn buitengewoon pijnlijk en vaak dodelijk voor de mens. Na ernstige steken van de Chironex fleckeri kan snel een hartstilstand optreden, al binnen slechts twee minuten. Zo waren er sterfgevallen in Australië bij kinderen, waaronder een 14-jarige die stierf in februari 2022.
Deze giftige soorten komen vooral voor in de Indische Oceaan. Op de stranden van Australië hebben ze flessen met azijn staan om EHBO bij een vergiftiging (deels) tegen te gaan. Ook proberen ze met netten de stranden kubuskwal-vrij te houden.
Verder worden er soorten dooskwallen op grote schaal aangetroffen in tropische en subtropische oceanen, waaronder de Atlantische Oceaan en de oostelijke Stille Oceaan, met soorten zo ver noordelijk als Californië (Carybdea confusa), de Middellandse Zee (Carybdea marsupialis) en bij Japan (zoals Chironex yamaguchii), en zo ver zuidelijk als Zuid-Afrika (bijvoorbeeld Carybdea branchi) en Nieuw-Zeeland.
Beschrijving
De medusa-vorm is het jongste stadium van een dooskwal. Het heeft dan een vierkante, doosachtige bel, waarvan de naam is afgeleid. Aan elk van de vier onderste hoeken hiervan hangt een kort pedaal of stengel die een of meer lange, slanke, holle tentakels draagt. De rand van de bel is naar binnen gevouwen om een plank te vormen die bekend staat als een velarium dat de opening van de bel beperkt en een krachtige straal creëert wanneer de bel pulseert (zichzelf uitknijpt als het ware). Als gevolg hiervan kunnen dooskwallen sneller bewegen dan andere kwallen; snelheden tot 6 meter per minuut zijn waargenomen.
In het midden van de onderkant van de bel bevindt zich een bewegend aanhangsel, het manubrium genaamd, dat enigszins lijkt op de slurf van een olifant. Aan het uiteinde bevindt zich de mond. De binnenkant van de bel staat bekend als de gastrovasculaire holte. Het is verdeeld door vier delen (septa) op gelijke afstand in een centrale maag en vier maagzakken. De acht geslachtsklieren bevinden zich in paren aan weerszijden van de vier septa. De randen van de septa dragen bundels van kleine maagonderdeeltjes die een soort gifcellen en spijsverteringsklieren huisvesten en helpen om prooien te bedwingen. Elk septum is verlengd tot een soort trechter die uitkomt in de mondopening en de vloeistofstroom in en uit het dier vergemakkelijkt.
De bewegingen worden veroorzaakt door een ringzenuw. Dooskwallen zijn in het bezit van echte ogen, compleet met netvliezen, hoornvliezen en lenzen. Hun ogen zijn geplaatst in groepen aan de uiteinden van vier sensorische (voelende) structuren die rhopalia worden genoemd en die zijn verbonden met hun ringzenuw. Daarnaast hebben ze twee pitogen aan weerszijden van het bovenste lensoog die waarschijnlijk slechts als lichtmeters werken, en twee spleetogen aan weerszijden van het onderste lensoog die waarschijnlijk worden gebruikt om verticale beweging te detecteren. In totaal hebben ze 24 ogen.
Afhankelijk van de soort kan een volgroeide dooskwal tot 20 cm langs elke dooszijde meten, en de tentakels kunnen tot 3 m lang worden. Het gewicht kan oplopen tot 2 kg.Elke tentakel heeft ongeveer 500.000 gifcellen (cnidocyten), die microscopisch kleine harpoenvormig mechanismen bevatten dat gif in het slachtoffer injecteert.
In het wild zal de dooskwal tot 3 maanden leven, maar kan tot zeven of acht maanden overleven in een wetenschappelijke laboratoriumtank.
Galerij
Tripedalia-cystophora
Tamoya-ohboya-Smithsonian-DeLoach
Kubuskwal in buisje
Avispa marina
