Leiden

Leiden
Provincie	Zuid-Holland
Talen
Inwoners	124.797 (5686 inw./km²)
Oppervlakte	23,27 km²
Hoofdplaats(en)	Leiden
Hoofdstad
Burgemeester	Henri Lenferink (PvdA)
Gezaghebber
Bestuur
Religie
Munteenheid
Postcode(s)	2300-2334
Netnummer(s)	071
Volkslied
Nationale feestdag
Website	www.leiden.nl
Portaal Nederland

Leiden is een gemeente en een stad in Zuid-Holland. Leiden is de op vier na grootste stad in Zuid-Holland. Leiden vormt met haar randgemeenten (Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten, Zoeterwoude en Teylingen) een grote agglomeratie. De bijnaam van Leiden is de Sleutelstad, naar de sleutels op de vlag van de stad.

Leiden was tijdens de Republiek een belangrijke stad. Het is tijdens de Tachtigjarige Oorlog gedurende een jaar belegerd, maar gaf zich niet over. De stad kreeg als eerste Nederlandse stad hierdoor een universiteit. Nog elk jaar wordt dit gevierd. Leiden is ook de plek waar schilder Rembrandt van Rijn is geboren. Leiden speelt een belangrijke rol in de wetenschap en is een studentenstad. Tegenwoordig is het ook toeristenstad, door de vele oude bouwwerken en musea. Het bekendste museum dat zich in Leiden bevindt is waarschijnlijk Naturalis.

Naamgeving

Leiden vanuit de lucht.

Er zijn verschillende theorieën over de oorsprong van de naam Leiden. Vaak wordt gezegd dat het komt uit de tijd van het Beleg van Leiden, toen moesten de Leidenaren honger lijden. Echter, de naam werd hiervoor al gebruikt. De stad kan ook vernoemd zijn naar de oude Romeinse nederzetting Lugdunum Batavorum, het begin van Leiden. De vroegere Leytons (die er waren in de Romeinse tijd) en de vroegere rivier Leyte zijn ook theorieën. Dus blijft het onduidelijk waar de naam vandaan komt. In het Leids wordt Leiden vaak Leie genoemd, dus zonder de D en de N. De bijnaam van Leiden is Sleutelstad.

Geschiedenis

Vroege geschiedenis

Het Leids Ontzet.

Leiden is ontstaan in de prehistorie. Op de plaats waar de Oude Rijn en de Nieuwe Rijn samenkwamen, gingen mensen bij elkaar wonen. Er ontstond een soort van klein dorpje. Omdat dit gebied vaak overstroomde, werd een burcht gebouwd. Dit is tegenwoordig de Burcht van Leiden, wat een replica is. In Leiden zijn de Romeinen ook geweest. In de Middeleeuwen groeide Leiden uit tot een van de grootste steden van Holland. In 1266 kreeg Leiden stadsrechten. In de 14de eeuw brak de pest uit in Leiden. In 1389 had Leiden 4000 inwoners.

De Republiek en de Gouden Eeuw

In 1420 werd Leiden veroverd door Beieren. Dit was vanwege de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Toen werd Leiden belegerd, het Beleg van Leiden. Op 1 maart 1512 stortte de kerktoren van de Pieterskerk in. Dit was een van de hoogste torens van heel Nederland. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd Leiden nogmaals twee keer belegerd. De eerste keer zorgde Leiden ervoor dat het genoeg eten en drinkwater in huis had: de Spanjaarden hadden namelijk aangekondigd om te komen. Hierna gingen de Spanjaarden weg en belegerde Leiden opnieuw, maar dan zonder aankondiging. Dit heette Leidens Onzet. Bijna een jaar lang wist Leiden dit vol te houden. Door een brief naar Willem van Oranje werd een dijk doorgeprikt. Op de nacht van 2 op 3 oktober 1574 kwam het water zo hoog te staan, dat de Spanjaarden vluchtten. Als beloning kreeg Leiden in 1575 een universiteit, die tegenwoordig de oudste van Nederland is. Daarom wordt op 3 oktober ieder jaar Leidens Onzet herdacht. Zo is er een optocht, een kermis, een markt en er wordt vaak hutspot, haring en witte brood gegeten.

17de en 18de eeuw

Leiden na de Leidse buskruitramp. Op de plek van de ruïnes zijn tegenwoordig het Van der Werffpark en het Kamerlingh Onnes Laboratorium gebouwd.

In de 17de eeuw werd Leiden heel bekend. Niet alleen door de universiteit, maar ook door het textiel. In Leiden werd namelijk de stof "laken" gemaakt. Na het Beleg van Leiden had Leiden nog maar 15.000 inwoners, maar door mensen van buiten Nederland werd dit weer aangevuld. In 1670 woonden er 70.000 inwoners in Leiden. Hiermee was Leiden na Amsterdam de grootste stad van Nederland. Omdat de bevolking zo gegroeid was, moesten er nieuwe singels en grachten gegraven worden. In 1659 was dit voltooid. In de 18de eeuw was de "laken" uit Leiden minder populair. Dezelfde stof uit Frankrijk was stukken goedkoper. Hierdoor daalde het aantal inwoners van Leiden naar 27.000 in 1815.

19de en de moderne geschiedenis

Op 12 januari 1807 vond de Leidse buskruitramp plaats. Hierbij ontplofte een schip geladen met buskruit in het centrum van Leiden. De schade was groot. In 1842 werd de spoorlijn naar Haarlem in gebruik genomen. In 1866 brak Cholera uit in Leiden. In 1883 werd Maria Swanenburg gearresteerd. Zij had in totaal 100 Leidenaren vergiftigd met rattengif in één jaar tijd. In 1896 begon Leiden zich uit te breiden buiten de singels. Leiden was na de Eerste Wereldoorlog een belangrijke plaats voor de wetenschap. Na de Eerste Wereldoorlog mochten Duitsers en Engelsen niet meer met elkaar praten in beide landen, maar het neutrale Nederland mocht dit wel. Omdat Leiden een botanische tuin, een universiteit en een sterrenwacht had, werd deze plek gekozen. Albert Einstein, Marie Curie en Heike Kamerlingh Onnes hebben Leiden bezocht en er gewerkt.

Geografie

Een afbeelding van de wijken van Leiden.

Leiden ligt in het noorden van de provincie Zuid-Holland. Ongeveer 45 km van Amsterdam vandaan en 18 km van Den Haag. Andere steden dichtbij Leiden zijn Alphen aan den Rijn, Zoetermeer en Haarlem. Ook ligt Leiden dichtbij Katwijk. Leiden wordt omringd door de gemeenten Teylingen in het noorden, Leiderdorp in het oosten, Zoeterwoude in het zuidoosten, Leidschendam-Voorburg en Voorschoten in het zuiden, Wassenaar in het zuidwesten, Katwijk in het westen en Oegstgeest in het noordwesten.

Wijken

1. Binnenstad zuid
2. Binnenstad noord
3. Stationsdistrict
4. Leiden-Noord
5. Roodenburgerdistrict
6. Bos- en Gasthuisdistrict
7. Morsdistrict
8. Boerhaavedistrict
9. Merenwijkdistrict
10. Stevenshofdistrict

Water en Groen

Een foto van de Hortus botanicus Leiden, een van de oudste botanische en openbare tuinen van Nederland.

Water is iets wat in de binnenstad niet ontbreekt. Naast de Oude en Nieuwe Rijn, heeft Leiden nog een aantal singels en grachten. Een bekende gracht is het Rapenburg. Buiten de binnenstad liggen er allemaal kanalen en vaarten. De Zijl en de Trekvaart Haarlem-Leiden waren vroeger in gebruik voor grote schepen; tegenwoordig is er veel recreatie op de twee vaarten. Zo wordt er veel in gezwommen en op gevaren of gezeild. Daarnaast heeft Leiden nog eigen recreatiegebied en dichtbij Leiden zijn er nog een aantal. Voorbeelden hiervan zijn de Kagerplassen, Vlietland en het Valkenburgse Meer.

Ook heeft Leiden een aantal parken. Waar vroeger de stadsmuren van de binnenstad stonden, staan nu een aantal parken. Op de plek waar de stadsmuren stonden zijn onder meer het Huigpark, het Ankerpark, het Plantsoen en de Hortus botanicus. Buiten de binnenstad is een groot bos aangelegd met de naam het Leidse Hout. Ook zijn er in de stadsdelen kleinere parken aangelegd, zoals het Kooipark, het Bos van Bosman en het park van de Merenwijk. Daarnaast is er in Leiden nog een heel groot park in het Zuiden. Dit is het Polderpark Cronesteyn. In dit park lag het Kasteel Cronesteyn en is verbonden met het Groene Hart. Hierdoor is vanuit Leiden dit ook te bereiken.

Cultuur

Wapen en vlag

Leiden tijdens de viering van Leidens Onzet in 2011.

Wapen van Leiden en Vlag van Leiden voor meer info.

Leiden heeft net als elke gemeente een vlag en wapen. De vlag van Leiden is één van de bekendste uit de provincie Zuid-Holland. De vlag bestaat uit drie horizontale balken, waarvan de bovenste en de onderste rood zijn en de middelste wit. In de witte balken staat in het rood het teken van leiden: de Sleutels. Hierdoor komt Leiden aan zijn bijnaam sleutelstad. Daarnaast heeft Leiden nog een eigen gemeentewapen, dat wat minder bekend is. Het wapen is een wit schild met daarin rode sleutels. Het schild wordt vastgehouden door een rode leeuw met een zwaard. Het schild en de leeuw staan op een stenen sokkel.

Evenementen

Leiden kent vele evenementen. Het bekendste evenement is het Leids Onzet. Dit wordt nog altijd jaarlijks gevierd op 3 oktober. Er is dan een kermis, een parade en er wordt wittebrood met haring uitgedeeld in waag. Een ander evenement zijn de Lakenfeesten. Deze zijn altijd begin juli. De Lakenfeesten bestaan uit een aantal evenementen. Zo is er een peurpakkentocht; hierbij gaan allerlei zo mooi mogelijk versierde bootjes door de grachten van Leiden. Ook is er een markt die in het teken staat van de stof laken. Daarnaast valt Leiden culinair ook onder het evenement, hierbij zijn er allerlei restaurants geopend.

Leids

Leiden telt 102 gedichten op muren van gebouwen in allerlei talen en van allerlei dichters.

Leiden heeft een eigen dialect, het Leids. Tegenwoordig wordt het niet meer zo erg gesproken, maar het accent kom je nog wel tegen. Het Leids heeft een aantal eigen woorden, maar het draait ook om de uitspraak. Zo wordt door Leidenaren de "n" aan het eind van woorden vaak vergeten en de R wordt vaak wat langer uitgesproken. Dat noem je de Leidse R

Media

Leiden heeft een aantal kranten. De bekendste krant is het Leidsch Dagblad. Deze verschijnt niet alleen in Leiden, maar ook de omgeving daarvan. Daarnaast is er nog Het op Zondag, dit is een zondagskrant. Het Witte weekblad en het Leids nieuwsblad worden eenmaal per week bezorgd. Leiden heeft ook een eigen magazine, het LOS magazine. Daarnaast is er nog het universiteitsblad Mare. Ook heeft Leiden een eigen radiozender, Sleutelstad FM. Leiden deelt met Leiderdorp, Voorschoten, Oegstgeest en Zoeterwoude nog een televisie- en radiozender. Dit is Unity FM.

Gemeenteraad

De Marekerk, een van de vele kerken in Leiden.

Het Academiegebouw van de Universiteit Leiden.

De gemeenteraad van Leiden bestaat in totaal uit 39 zetels.

Gemeenteraadszetels
Partij	1994	1998	2002	2006	2010	2014	2018
D66	7	4	5	2	10	12	9
GroenLinks	5	6	6	4	4	4	8
VVD	8	9	7	6	6	5	6
PvdA	8	9	8	10	6	5	4
CDA	5	4	5	5	4	4	3
Partij voor de Dieren	-	-	-	-	1	1	3
SP	3	5	3	7	4	5	3
Partij Sleutelstad	-	-	-	-	0	0	2
ChristenUnie*	-	1	1	2	1	1	1
Leefbaar Leiden	-	-	3	2	1	2	-
Stadspartij Leiden Ontzet	-	-	-	1	2	0	-
Leiden Weer Gezellig-De Groenen	1	1	1	-	-	-	-
Centrum Democraten	2	-	-	-	-	-	-
Totaal	39	39	39	39	39	39	39

College van burgemeester en wethouders

• Henri Lenferink, Burgemeester
• Robert Strijk, Wethouder
• Pieter van Woensel, Wethouder
• Roos van Gelderen, Wethouder
• Jan-Jaap de Haan, Wethouder
• Frank de Wit, Wethouder

Partnersteden

• Oxford, Verenigd Koninkrijk
• Krefeld, Duitsland
• Toruń, Polen
• Juigalpa, Nicaraqua
• Buffalo City, Zuid-Afrika

Bezienswaardigheden

In Museum De Lakenhal werd vroeger de stof laken geweven.

Kerken

Leiden telt een heleboel kerken. De grootste kerk van de Leiden is de Hooglandse Kerk. Daarnaast is er nog de Pieterskerk. Deze is gebouwd tussen 1390 en 1570. Een andere kerk is de Hartebrugkerk. Deze staat op de Haarlemmerstraat. Ook is de Marekerk vrij bekend. De Marekerk staat ook in de binnenstad is zeshoekig gebouwd. De Vrouwekerk was een kerk, maar hier staan alleen nog maar een paar muren van overeind. Buiten de binnenstad staan de Sint-Josephkerk en de Sint-Petruskerk.

Musea

De stad Leiden staat vooral bekend om zijn musea.

• Het bekendste museum is Naturalis Biodiversity Center. Dit is ook een van de bekendste musea van Nederland. Het museum gaat over alles wat met de natuur te maken heeft. Het museum is ook een rijksmuseum.
• Ook staat het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Dit gaat over de prehistorie, de Grieken, Egyptenaren en de Romeinen. Binnen in het museum staat een tempel die uit Egypte is vervoerd naar het museum.
• Het Museum Volkenkunde gaat over de volkeren die er op aarde zijn. Het museum is zo verdeeld dat iedere groep landen een eigen afdeling hebben.
• Daarnaast is er nog het Museum Boerhaave. Dit museum heeft de geschiedenis van de wetenschap als onderwerp. Het museum is vernoemd naar Herman Boerhaave. In het museum staat onder meer een theater met allerlei skeletten van dieren en mensen. Museum De Lakenhal gaat over de kunst van Gouden eeuw en de Leidse geschiedenis. In het museum zijn veel schilderijen te vinden.
• Het SieboldHuis gaat over alles wat met Japan heeft te maken. Het museum is vernoemd naar de Duitser Philipp Franz von Siebold, die veel dingen uit Japan meenam naar Europa.

Bruggen

De Koornbrug. De overkapping is er pas een aantal jaren later opgebouwd.

Vanwege het vele water in Leiden, telt Leiden 88 bruggen. Sommige zijn heel simpel en andere uniek. Neem bijvoorbeeld de Koornbrug. Hier werd vroeger koorn verkocht, dit is een soort van graan. Aangezien het in Nederland vrij veel regent, hebben ze tientallen jaren later pas een overdekking erop gebouwd. Deze is gebouwd in Griekse stijl. De oudste, nog steeds bestaande, brug van Leiden is de Visbrug. De Morspoortbrug staat voor de Morspoort. Dit is een van de vele ophaalbruggen in Leiden. Daarnaast telt Leiden nog een aantal andere bruggen.

Molens

Leiden telt 9 molens. De bekendste molen is molen De Valk. Deze staat aan de rand van het centrum en is ook een museum. Molen De Put is een andere bekende molen. Deze molen is een replica van een die er vroeger stond. Alleen staat deze molen tegenwoordig aan de andere kant van de gracht. Andere molens zijn d'Heesterboom, De Herder, Kikkermolen, Maredijkmolen, Rodenburgermolen, Stadsmolen en Stevenshofjesmolen.

Overige bezienswaardigheden

Zo ziet het Stadhuis van Leiden er tegenwoordig uit. De voorgevel aan de Breestraat is niet aangetast.

Naast alle molens, bruggen, kerken en musea heeft Leiden natuurlijk ook andere bezienswaardigheden.

• De Burcht van Leiden is een replica van de burcht die ooit op die plek stond. De burcht lijkt een beetje op een ruïne.
• Leiden had vroeger stadsmuren en stadspoorten. In de 19de eeuw kwam er een wet dat een stad de muren er omheen moest afbreken. Leiden heeft ook alle poorten toen direct laten slopen, op twee na. Deze twee poorten bestaan nog steeds. Dit zijn de Zijlpoort en de Morspoort.
• Daarnaast heeft Leiden nog een sterrenwacht. Deze staat naast de hortus botanicus. Deze sterrenwacht heet de Oude Sterrenwacht, maar is niet meer in gebruik.
• Het Stadhuis van Leiden is een bijzonder stadhuis. In Nederland zijn de meeste oude stadhuizen gebouw op of aan een plein, maar in Leiden niet. Het stadhuis is in 1913 helemaal afgebrand, op de voorgevel na. Vervolgens is er een nieuw stadhuis gekomen in een 19de-eeuwse stijl. De toren van het stadhuis is precies nagemaakt zoalshij was voor de brand.
• Na de brand is er een klein plein gekomen aan de kant van de Vismarkt, het Stadhuisplein. Op de Vismarkt staat ook de Visfontein. Hierin werd vroeger de vis van de vismarkt gewassen. De fontein is helemaal versierd in het thema van vissen.
• Ook de Waag van Leiden is bewaard gebleven. Daar werd vroeger alles gewogen.

Verkeer & Vervoer

Station Leiden Centraal.

Leiden heeft drie treinstations. Het eerste is het Station Leiden Centraal. Dit is het centrale station van Leiden. Het tweede station is Station Leiden Lammenschans. Het derde station wordt gedeeld met Voorschoten, dit is Station De Vink. Vroeger had Leiden nog een aantal stations, namelijk Station Leiden Heerensingel en Stopplaats Leiden Witte Poort.

Leiden had vroeger een tram. De tram reed onder meer over de Haarlemmerstraat en Breestraat. In 1961 is de tram in Leiden afgeschaft. Sinds 2011 wil de gemeente Leiden weer een tram in Leiden. Deze moet dan verbonden worden met de tram van Den Haag. Ook zijn er plannen voor een directe verbinding met de Rotterdamse metro.

De stadsbussen die in Leiden rijden zijn van busmaatschappij Arriva. Vroeger reden er Connexxion bussen, maar die waren te duur om te betalen. Daarom stapte Leiden over op een ander busbedrijf. Hoewel de meeste bussen de huisstijl van Arriva hebben, rijden er ook bussen onder de vlag van R-Net.

Leiden heeft ook geen ringweg om de stad heen. Dit is bijzonder als je bedenkt dat veel kleinere steden die wel hebben. Leiden is wel verbonden met twee snelwegen: de A4 en de A44. Ook is Leiden verbonden met provinciale wegen N206, N11 en N445. De Willem de Zwijgerlaan en de Churchilllaan zijn twee andere belangrijke autowegen door Leiden heen. Tegenwoordig wordt er wel gewerkt aan een ringweg voor Leiden. Deze zal ten noorden van een stad liggen en over de Willem de Zwijgerlaan lopen.

In Leiden wordt erg veel gefietst. Uit onderzoek uit 2007 is gebleken dat Leiden de stad is met het meeste fietsverkeer. Maar, uit een later onderzoek is óók gebleken dat Leiden een van de onveiligste steden om te fietsen is van Nederland.

Bekende Leidenaren

In Leiden zijn door de jaren heen heel wat bekende mensen geboren en komen wonen. Hieronder staat een klein lijstje:

• Rembrandt van Rijn, een 17de-eeuwse schilder en ook een van 's werelds bekendste schilders.
• Jan Steen, een andere 17de-eeuwse schilder.
• Piet Mondriaan, een Nederlandse schilder. Bekend van zijn abstracte schilderijen met daarop een paar vierkanten in verschillende kleuren.
• Carolus Clusius, een Belgische plantkundige. Hij heeft onder meer de tulp naar Nederland gebracht en de Hortis in Leiden gebouwd.
• Herman Boerhaave, een Nederlander die het menselijk lichaam bestudeerde.
• Heike Kamerlingh Onnes, een Nederlandse Nobelprijswinnaar. Hij maakte van Leiden in zijn laboratorium de koudste plek op aarde.
• Albert Einstein, een Duitse winnaar van de Nobelprijs. Hij was hoogleraar aan de Leidse universiteit.
• Armin van Buuren, een Nederlands dj.
• Laurentien Brinkhorst, de vrouw van prins Constantijn.
• Jochem Meijer, een Nederlands cabaretier.
• Pieter Adriaansz. van der Werff, burgemeester van Leiden tijdens het ontzet.

Externe Links

• De Leidse Loper
• Het canon van Leiden, voor de belangrijkste onderwerpen uit de Leidse geschiedenis

	Plaatsen in de gemeente Leiden
Stad: Leiden Districten: Binnenstad-Zuid · Binnenstad-Noord · Stationsdistrict · Leiden-Noord · Roodenburgerdistrict · Bos- en Gasthuisdistrict · Morsdistrict · Boerhaavedistrict · Merenwijkdistrict · Stevenshofdistrict Buurten: Bockhorst · Burgemeesters- en Professorenwijk · Cronestein · Groenoord · Haagweg-Noord · Maredorp · Nieuw Leyden · De Kooi · Pieterswijk · Pancras-west · Roomburg · Vreewijk · Waardeiland Zuid-Holland: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten