Levenslied

Beeldengroep met Tante Leen, Johnny Jordaan en met contrabas Manke Nelis.

Het Levenslied is letterlijk een "lied over het leven". Het is een veelal Nederlandstalig muziekstijl van populaire muziek. De liedjes zijn soms ook in het Engels of Italiaans. Levenslied-teksten kunnen zoet of bitter zijn, licht en gevoelig (sentimenteel). Maar ook terugkijkend op het leven zelf, met onderwerpen als liefde, ellende en verre, zonnige, exotische vakantiebestemmingen. De donkere (droevige), meer gevoelige nummers worden ook wel "smartlap" (letterlijk: "rouwdoek") genoemd, maar deze vormt een eigen muziekstijl. Het levenslied is vergelijkbaar met het Franse Chanson of Italiaanse Canzone, of de Duitse Schlager. Sommige Nederlandstalige nummers zijn dan ook vertalingen van het Frans of Italiaanse Chanson of de Duitse Schlager.

Herkomst

In 1908 bedacht of Jean-Louis Pisuisse, of Max Blokzijl het woord 'levenslied'. Deze twee artiesten zochten tijdens een tournee door Nederlands-Indië een Nederlands woord voor het Franse woord chanson. Hiermee konden ze dan hun soort liedjes aanduidden. Het werd dus levenslied: een lied waarin het echte leven wordt bezongen. Al snel werd het woord overgenomen door zangers van dit veelal gevoelige (sentimentele) soort liedjes. Zangers van het 'betere lied' vonden dit maar niks en wilden er niet mee verbonden worden. Het levenslied kreeg hierdoor wel de betekenis van het simpele lied die het nu nog steeds heeft.

Een typisch levenslied heeft pakkende, eenvoudige ritmes en melodieën en is opgebouwd in coupletten en refreinen waarbij ook de teksten vaak eenvoudig mee te zingen zijn. Traditionele muziekinstrumenten bij het begeleiden van het levenslied zijn de accordeon en het draaiorgel. Tegenwoordig worden levensliedartiesten vaak begeleid door synthesizers en gitaren, maar ook door orkesten.

Vertolkers van het levenslied

Voor de Tweede Wereldoorlog waren J.H. Speenhoff, Willy Derby en Louis Davids de pioniers en bekendste vertolkers van het levenslied. Veel van hun liedjes werden op bladmuziek voor piano en accordeon uitgegeven en later ook op de grammofoonplaat vastgelegd.

Na de oorlog waren bekende Nederlandse levenslied artiesten bijvoorbeeld Jantje Koopmans, Willy Alberti, Willeke Alberti. Frans Bauer, Marianne Weber, Danny de Munk, Peter Blanker, Renée de Haan, André Hazes (Sr. en Jr.), Stef Bos, Johnny Jordaan, Pierre Kartner (vader Abraham), Tante Leen, Imca Marina, Manke Nelis, Dries Roelvink, Wilma, Jan Smit, Corry Konings (en de Rekels), Jacques Herb en de Zangeres Zonder Naam. Sieneke komt op het Eurovisie songfestival van 2010 uit voor Nederland. Vlaamse levensliedartiesten zijn bijvoorbeeld Eddy Wally, Laura Lynn, Mieke en Zal Tura. Er is na 2000 een nieuwe generatie artiesten gekomen, waaronder Grad Damen, Charlène, Jannes, John de Bever, Thomas Berge, en de Vlaamse zangeres Laura Lynn.

In Nederland werd deze muziekstijl vanaf de jaren '50 tot de jaren '80 vooral geproduceerd door Johnny Hoes en Pierre Kartner. Bijvoorbeeld voor artiesten als de Zangeres Zonder Naam, die zelfs uitgeroepen werd tot "de koningin van het levenslied".

Via televisieprogramma's als Op Losse Groeven en Op Volle Toeren, bleef een breed publiek op de hoogte van nieuwe hits en artiesten. Chiel Montagne presenteerde het levenslied vanaf de jaren zeventig voor de TROS. Veel zangers en zangeressen van het levenslied waren meestal van eenvoudige komaf. De Amsterdamse arbeidersbuurt de Jordaan was beroemd om de vele levensliedmuzikanten die er vandaan kwamen en erover zongen. Je vindt daar dan ook enkele standbeelden van Amsterdamse levensliedartiesten. Ook van "onder de grote rivieren" komen veel levensliedartiesten.

Hoewel het levenslied vanaf 1990 steeds minder populair werd, is door de komst van smartlappenkoren en smartlappenfestivals het levenslied nog steeds een muziekstijl wat op belangstelling van een groot publiek mag rekenen. Tilburg, Roosendaal en Nijmegen, hebben jaarlijks een Levenslied festival. Ook zogeheten piraten-radiozenders draaien nog steeds veel singles met levensliederen.

Links

• SchoolTV - Levenslied
• Muziekweb - Levenslied
• "Droomland" - Willy Derby (1934)
• "Zuiderzee ballade" - Louis Davids (1933)
• "Mandolinen in Nicosia" - Zangeres Zonder Naam (1972)
• "Niemand laat zijn eigen kind alleen" - Willy & Willeke Alberti (1983)
• "Zij Gelooft In Mij" - André Hazes (Live in Ahoy Rotterdam, origineel 1981)
• "Oh kleine jodeljongen" - Manke Nelis (Op Volle Toeren, 1987)
• "Ik ben verliefd (Sha-La-Lie)" - Sieneke (Eurovisie Songfestival Oslo 2010)