Openbaar vervoer

Openbaar vervoer (vaak afgekort tot OV) is een vorm van transport. Het is openbaar, dat betekent dat iedereen ervan gebruik mag maken, tenminste, als ze hebben betalen en dat het vervoer (deels) betaald wordt door de overheid.

Er zijn twee vormen van openbaar vervoer. De eerste is het stadsvervoer. Openbaar vervoer wordt in steden veel gebruikt. Hoe meer mensen er met het openbaar vervoer gaan, hoe minder mensen de auto pakken. In steden vind je vooral bussen en trams. In sommige grote steden hebben ze ook een metro. De andere vorm van openbaar vervoer is streekvervoer. Dat is het vervoer tussen verschillende steden / dorpen. Voor streekvervoer worden meestal treinen (voor lange afstanden) of bussen (voor kortere afstanden) gebruikt.

Vormen van openbaar vervoer

Trein

Een intercity-trein van de Nederlandse NS

Treinen worden vooral gebruikt voor streekvervoer. Een trein bestaat meestal uit een locomotief met daarachter wagons. In de locomotief zit de machinist en de motor van de trein. Achter die locomotief zijn wagons aan elkaar gekoppeld.

Er zijn veel verschillende soorten treinen. Een stoptrein rijdt niet zo hard en stopt op elk station waar het langskomt. Stoptreinen rijden vaak maar korte afstanden. Sneltreinen (intercity's) rijden over lange afstanden van stad naar stad. Onderweg stoppen ze maar op een paar stations, en dan alleen van grote steden. Ook heb je hogesnelheidstreinen. Deze stoppen op nóg minder stations en rijden harder dan 200 km/h. In landen buiten Europa, zoals Amerika en China, rijden er stukken minder treinen. De meeste treinen zijn langeafstandstreinen. Die gaan van de ene kant van het land naar de ander. Omdat je dan soms wel langer dan 24 uur in de trein zit, hebben die treinen ook bedden.

Treinen hebben ook verschillende vormen van luxe. Zo heb je een eerste en tweede klas. Een kaartje voor een eerste klas is duurder, maar dan heb je wel lekkerdere stoelen dan in de tweede klas. Ook veel slaaptreinen hebben zo'n verschil. Je kan kiezen voor een privéslaapkamertje, maar dat is dan wel een stuk duurder dan met twintig vreemden in een wagon slapen.

In Nederland en België rijden bijna alle treinen op elektriciteit, vandaar ook die kabels boven het spoor. Dit is niet overal zo. In Amerika rijden de meeste treinen op diesel. Dit is slechter voor het milieu.

Niet alle treinen zijn openbaar vervoer. Een treintje in een attractiepark bijvoorbeeld of een goederentrein.

Bus

Een bus van het Vlaamse de Lijn in Mechelen

Bussen heb je in alle soorten en maten. In minibusjes tussen kleine, afgelegen dorpjes passen soms maar acht mensen, terwijl in grote stadsbussen wel zitplek is voor een man of zestig. Stadsbussen hebben ook veel staanplaatsen. Zo passen er meer mensen in een bus.

Bussen gebruiken verschillende soorten brandstof. De meeste bussen rijden op diesel. In landen waar veel aardgas word gewonnen, rijden ook aardgasbussen. Deze zijn beter dan dieselbussen. Je herkent ze aan een grote bult op de bovenkant. In deze tank zit het aardgas opgeslagen. Er zijn ook waterstofbussen, waterstofbussen zijn nóg beter voor het milieu, maar wel duur en lastiger te maken. Ook deze hebben zo'n grote bult. De laatste soort bus is een trolleybus. Een trolleybus is een soort kruising tussen een bus en een tram. Trolleybussen rijden namelijk op elektriciteit. Daarom hebben ze twee stangen op het dak die elektriciteit "afnemen" van de kabels die boven de weg hangen: de bovenleiding. In de meeste landen zijn trolleybussen verdwenen. In de Benelux is alleen nog de trolleybus van Arnhem over.

Tram

Een tram van U-OV (Qbuzz) in Utrecht.

Trams worden vooral gebruikt in steden. Het zijn een soort treinen, maar dan voor in de stad. Net zoals treinen zijn trams railvoertuigen, ze rijden op rails (tramspoor). Boven de weg hangen kabels: de bovenleiding. Via de bovenleiding krijgt de tram elektriciteit. Dit is niet altijd zo geweest. De eerste trams werden nog getrokken door paarden.

Veel steden hadden vroeger (paarden)trams. Later zijn ze in steeds meer steden vervangen door bussen. In Nederland en België zijn alleen nog trams in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Brussel, Antwerpen en Gent. Ook langs de Belgische kust loopt een tramlijn: de Kusttram. Dit is met 67 kilometer de langste tramlijn ter wereld. Omdat trams meestal een stuk comfortabeler zijn dan bussen en omdat er ook meer mensen in passen, zijn in veel steden ook weer trams teruggekomen. De meeste trams vind je in Europa, in Amerika zijn ze bijna allemaal verdwenen. De tram van San Francisco is een uitzondering. Dit is één van de bekendste tramnetwerken ter wereld.

Je hebt ook een kruising tussen een tram en een trein: een sneltram. Deze hebben minder haltes en kunnen sneller rijden. De Nederlandse stad Utrecht heeft bijvoorbeeld een sneltram.

Metro

Een metro van de RET in Rotterdam

Metro's vind je alleen maar in heel grote, rijke steden. Metro's zijn een soort treinen in de stad. Ze hebben een eigen baan en kunnen heel hard rijden, omdat ze nooit hoeven te stoppen voor stoplichten. Hoe dat kan? Metro's rijden vooral ondergronds. Het Engelse woord voor metro is dan ook subway (onder de weg). Omdat er allemaal tunnels geboord moeten worden, is het aanleggen van een metro erg duur. Zodra metro's het stadscentrum uit zijn, gaan ze dan ook vaak bovengronds rijden, meestal op een viaduct (een soort brug). In plaats van trappen naar beneden te lopen om bij het perron te komen, moeten reizigers dan trappen omhoog nemen.

In de Benelux zijn er maar drie steden met een metro: Amsterdam, Rotterdam en Brussel. Die van Rotterdam is het grootst. Er ligt daar 78,3 kilometer aan metrospoor en er zijn 62 stations. Het langste metrosysteem heeft de Chinese stad Shanghai met 548 kilometer. De metro van New York heeft de meeste stations: 421.

Andere vormen van openbaar vervoer

Een tuktuk in Thailand is openbaar vervoer, ook al staat er een bordje met "taxi" op.

In veel verre landen vind je ook nog wel andere vormen van openbaar vervoer. In Azië vind je bijvoorbeeld ontzettend veel Riksja's en tuktuks. In landen als India en Thailand zie je ze constant. Ook dieren kun je in sommige (arme) landen openbaar vervoer noemen, ezels en kamelen bijvoorbeeld.

Besloten vervoer

Besloten vervoer is vervoer dat niet door de overheid wordt betaald. Luchtvaart (vliegtuigen) en taxi's zijn bijvoorbeeld besloten vervoer. Ook afgehuurde bussen zijn besloten vervoer. Als jouw school bijvoorbeeld een bus (touringcar) huurt om op schoolreisje te gaan, is dat besloten vervoer.