Orkaan

Orkaan Isabel

Een orkaan is tropische storm die harder waait dan windkracht 12. Dat zijn windsnelheden van ongeveer 117 km/uur.

Een orkaan in de Atlantische Oceaan en het oostelijke deel van de Stille Oceaan heet een orkaan. In het westelijke deel van de Stille Oceaan en in de Filipijnen heet het een tyfoon. In de Indische oceaan en het zuidelijke deel van de Stille Oceaan heet het een cycloon. In Australië worden orkanen ook wel Willy-Willies genoemd.

Orkanen ontstaan in de tropen en subtropen. Dicht bij de evenaar zijn geen orkanen. Dit komt doordat orkanen een draaiende wind nodig hebben. Op de evenaar is die draaiende wind, ook wel het Corioliseffect (roterend systeem), niet aanwezig. Een orkaan kan door de afwezigheid van het Corioliseffect ook niet de evenaar oversteken.

Orkanen hebben een warme zee of oceaan van meer dan 26,5 graden Celsius, koude lucht, een draaiende wind en een vochtige lucht nodig.

Hoe ziet een orkaan eruit?

Dwarsdoorsnee van de orkaan

Een orkaan bestaat uit verschillende onderdelen: het oog, de muur en regenbanden. Het oog van de orkaan zit in het midden van de orkaan. het is meestal 30 tot 65 kilometer breed maar kan ook wel 200 kilometer breed zijn. Het weer in het oog is rustig. Er is een lagedrukgebied en weinig wind. Direct om het oog is het weer het heftigst. Hier vind je onweersbuien en waait het hard. De muur om het oog richt de meeste schade aan. Om de muur heen draaien regenbanden. Je noemt een orkaan zeer klein als die kleiner is dan 222 kilometer. Een orkaan tussen de 333 tot 670 kilometer is middelgroot. Een orkaan is zeer groot als die groter is dan 888 kilometer. Je meet de afstand van het centrum van het oog tot de buitenste wolken.

Waar komen orkanen voor?

Orkaangebieden en hun namen

Er zijn 8 gebieden waar orkanen het meest voorkomen:

• noorden van de Atlantische Oceaan;
• oosten, midden en westen van de Stille Oceaan;
• zuidwesten van de Stille Oceaan;
• zuidwesten en zuidoosten van de Indische Oceaan;
• noorden van de Indische Oceaan.

In het westen van de Stille Oceaan komen de meeste orkanen voor. In het noorden van de Indische Oceaan de minste. In Azië worden de orkanen taifoen of cycloon genoemd. Dit zijn dus ook orkanen.

Wanneer komen orkanen voor?

Orkanen heb je niet het hele jaar. Er zijn orkaanseizoenen, een periode dat orkanen wel voorkomen. Die zijn niet overal gelijk. In de tabel hieronder zie je wanneer orkanen voorkomen.

Orkaanseizoenen
Gebied	Start seizoen	Eind seizoen
Noordwesten Stille Oceaan	april	januari
Zuiden Indische Oceaan	november	april
Noordoosten Stille Oceaan	mei	november
Noorden Atlantische Oceaan	juni	November
Australië Zuidwesten Stille Oceaan	november	april
Noorden Indische Oceaan	april	december

Hoeveel schade kunnen orkanen aanrichten?

Een orkaan zorgt voor zware regenval, harde wind, vloedgolven en tornado's. Hoeveel schade de orkanen aanrichten hangt ook af van hoe zwaar de orkaan is. Er zijn verschillende maten die je hier voor kunt gebruiken. Een maat die voor orkanen op de Atlantische Oceaan en in de Stille Oceaan (ten oosten van de nulmeridiaan) wordt gebruikt is de schaal van Saffir-Simpson. Deze schaal is in 1971 bedacht door Herbert Saffir en Bob Simpson, experts op het gebied van orkanen. Er zijn in op deze schaal 5 categorieën:

In de tabel hiernaast zie je hoe hard het waait in kilometer per uur en hoe hoog de golven zijn in meters als de orkaan het land bereikt.

Categorie	Windsnelheid	Stormvloed
	(km/u)	(m)
Vijf	≥ 250	> > 5.5
Vier	210–249	4.0–5.5
Drie	178–209	2.7–3.7
Twee	154–177	1.8–2.4
Een	119–153	1.2–1.5
Aanvullende indeling
Tropische storm	63–117	0–0.9
Tropische depressie	0–62	0

Gevolgen van orkaan Katrina (categorie 5)

Overstroming als gevolg van orkaan

Categorie 1

Gemiddelde windsnelheden t/m 152 km/uur.

• Geen schade aan woningen
• caravans en mobiele woningen waaien weg
• bomen worden ontworteld
• kust overstroomt
• beetje schade aan pieren

Categorie 2

Gemiddelde windsnelheden t/m 176 km/uur.

• daken kunnen kapot gaan
• deuren en ramen van slechte kwaliteit gaan kapot
• veel schade aan planten en slechte pieren
• caravans en mobiele woningen zwaar beschadigd
• houten woningen gaan kapot
• kleine boten slaan los

Categorie 3

Gemiddelde windsnelheden t/m 208 km/uur.

• ernstige schade kleine woningen en kantoren die gemaakt zijn van hout of platen
• puntdaken raken los
• overstromingen vernietigen kleine spullen.
• grote spullen worden geraakt door rondvliegend puin
• land overstroomd

Categorie 4

Gemiddelde windsnelheden t/m 248 km/uur.

• buitenmuren van huizen raken beschadigd
• daken helemaal vernield
• benzinestationoverkappingen helemaal kapot
• van caravans en andere mobiele woningen blijft niets over.
• stranden gaan kapot
• overstromingen tot ver in het binnenland
• heel gevaarlijk voor laag bewoonde gebieden

Categorie 5

Gemiddelde windsnelheden meer dan 248 hm/uur.

• daken op huizen en fabrieken helemaal kapot
• complete gebouwen kunnen worden weggeblazen
• alleen huizen die meer dan 4 tot 8 kilometer van de kust af staan kunnen blijven staan
• huizen van beton of staal blijven staan
• grote schade langs de kust
• golven spoelen 2 tot 4 kilometer landinwaarts
• bewoners moeten evacueren.

Hoe ontstaat een orkaan?

Wereldkaart met de stroken waar de lucht stijgt. Rood is juli en blauwe is januari

Op plekken waar het zeewater minstens 26,5 graden Celsius is stijgt de warme, vochtige lucht van het water op. In de lucht komt het in aanraking met koude lucht waardoor er onweerswolken ontstaan. Zo ontstaat er een lagedrukgebied dat gaat draaien door het Corioliseffect. Door het draaiende lagedrukgebied ontstaan er orkaanwinden. Er is spraken van windschering. Dat betekent dat de wind op verschillende hoogtes moet verschillen van kracht en richting. Gedurende dit proces zijn er miljoenen liters zeewater verdampt en er ontstaat neerslag in de omgeving van de tropische storm of orkaan. Het vocht wordt door de maalstroom naar de buitenkant van de orkaanwinden gedreven en zo ontstaat er een oog in de orkaan. Dit wordt ook wel een windstil lagedrukgebied genoemd. Als orkanen aan land komen is er geen warme opstijgende lucht meer van de zee. Hierdoor neemt de orkaan in kracht af. Als een orkaan weer op zee of in de oceaan komt kan de kracht weer toenemen.

Lagedrukgebied boven IJsland.

Een orkaan blijft niet op dezelfde plek, maar beweegt zich voort. Daarvoor moet de orkaan voldoende nieuwe warme lucht van boven de zee kunnen opzuigen. Die verdamping kan je zien als de brandstof voor de orkaan. Wanneer een orkaan boven zeewater verplaatst en het kan zich blijven voeden met waterdamp van zeewater. Maar dan moet het zeewater wel warmer dan 26,5 graden zijn. De orkaan wordt steeds groter en krachtiger en kan zich verder verplaatsen doordat het wordt meegewaaid door de passaatwinden (lees: Orkanen in het Caribisch gebied). Maar wanneer de orkaan boven de zee een koude zeestroom tegen komt (zeewater kouder dan 26,5 graden), zwakt de orkaan af omdat het zich niet meer kan voeden. Een orkaan zwakt ook af wanneer het aan land komt, daar is minder verdamping dus minder brandstof voor de orkaan.

Waarom hebben orkanen namen?

Orkaan Andrew

Orkanen krijgen namen om onduidelijkheden te voorkomen. Dat is handig als in een gebied meerdere orkanen tegelijkertijd voorkomen. Weermensen weten dan over welke orkaan ze het hebben als ze hier met elkaar over praten. De namen zijn van tevoren al bedacht. Orkanen kregen voor het eerst namen in 1953. In het westen van de Stille Oceaan kregen orkanen als eerste namen. Voordat orkanen officieel namen kregen gaven de mensen orkanen namen van vervelende politici, mythologische figuren, heiligen en plaatsen. Orkanen in de Atlantische Oceaan kregen eerst in alfabetische volgorde namen. Hiervoor gebruikten ze het fonetisch alfabet dat in de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt. Vanaf 1953 werden vrouwennamen gebruikt. Voor elk seizoen worden nieuwe vrouwennamen bedacht. Vanaf 1979 wordt een lijst gebruikt waarop vrouwen en mannennamen staan. De afwisseling tussen een mannen- en vrouwennamen is om en om. Ook worden Spaanse en Franse namen gebruikt. Die talen komen namelijk voor aan de Atlantische kust. Er zijn namen voor 6 jaar bedacht. Na zes jaar wordt dezelfde naam waar de lijst mee begint weer gebruikt. Als er een hele zware orkaan is geweest dan wordt de naam van die orkaan van de lijst gehaald. Voor een volgende keer krijgt een orkaan dan een andere naam. Hieronder 2 voorbeelden van zo'n lijst:

2019

• Andrea
• Barry
• Chantal
• Dorian
• Erin
• Fernand
• Gabrielle
• Humberto
• Imelda
• Jerry
• Karen
• Lorenzo
• Melissa
• Nestor
• Olga
• Pablo
• Rebekah
• Sebastien
• Tanya
• Van
• Wendy

2018

• Arthur
• Bertha
• Cristobal
• Dolly
• Edouard
• Fay
• Gonzalo
• Hanna
• Isaias
• Josephine
• Kyle
• Laura
• Marco
• Nana
• Omar
• Paulette
• Rene
• Sally
• Teddy
• Vicky
• Wilfred

De letters Q, U, X, Y en Z worden niet gebruikt.

In het oosten van de Stille Oceaan krijgen orkanen ook vrouwennamen. In het midden van de Stille Oceaan krijgen orkanen traditionele Hawaïaanse namen. In het Westen van de Stille Oceaan krijgen orkanen Aziatische vrouwennamen. Namen van orkanen in het noorden van de Indische Oceaan komen van een lijst van 64 namen die door de leden van de meteorologische dienst van de Indische Oceaan zijn bedacht. In het zuiden van de Indische Oceaan worden mannen- en vrouwennamen aan orkanen gegeven. In Australië kiezen ze uit een lijst van 104 namen die van te voren zijn bedacht. Ook dat zijn mannen- en vrouwennamen.

Namen mogen na 6 jaar weer opnieuw worden gebruikt. Als een storm bijzonder veel schade en slachtoffers heeft veroorzaakt, zoals orkaan Katrina in 2005, wordt die naam uit de lijst geschrapt en nooit meer gebruikt.

De toename van (de kracht van) orkanen

Een orkaan heeft warme opstijgende lucht van het warme zeewater, het Corioliseffect (draaiende wind), koude lucht, en een lagedrukgebied nodig. Bij een constante toestroom van al deze dingen zal de orkaan groter worden en blijven bestaan.

Door de Opwarming van de aarde en het Broeikaseffect wordt alles op de aarde, en dus ook het zeewater, steeds warmer. Ook stijgt de zeespiegel. Meteorologen hebben onderzocht of het aantal orkanen door deze twee dingen zal toenemen. Dat is niet bewezen, wel is bewezen dat orkanen door de opwarming van het zeewater veel krachtiger zullen worden.

We denken dat er tegenwoordig meer orkanen voorkomen. Maar is dat eigenlijk wel zo? De toename van orkanen wordt bepaald aan de hand van waarnemingsapparatuur en administratie. Tegenwoordig zijn die veel beter dan vroeger, hierdoor kunnen we de orkanen beter in kaart brengen. Het lijkt dus alsof er veel meer orkanen voorkomen, maar eigenlijk zijn we gewoon veel beter geworden is het registreren. Hierdoor is het nog niet te zeggen of de kracht van orkanen toeneemt door de opwarming van de aarde.

Ook zijn er periodes waarin de kracht van een orkaan sterker is. Zo waren de orkanen van 1940 tot 1960 ook erg krachtig. Daarna namen ze weer af in kracht. Sommige onderzoekers denken dat er op dit moment ook zo'n periode is, en dat de kracht van de orkanen weer af kan nemen over een paar jaar.

Orkanen in het Caribisch gebied

Waarom stranden de orkanen in het Caribisch gebied? Veel orkanen bereiken het Caribisch gebied, omdat in dat gebied het zeewater aan het eind van de zomer rond de 29 graden ligt. Orkanen die meest in het oosten van de Atlantische oceaan gevormd zijn, bereiken vaak het Caribisch gebied omdat ze mee worden gevoerd met de passaatwinden over het warme water. De passaatwinden ontstaan in Afrika en nemen de orkaan mee over de Atlantische oceaan.

Orkaan Irma over het Caribisch gebied.

Passaatwinden zijn winden ten noorden en zuiden van de evenaar. Ten noorden van de evenaar waait de passaatwind naar het noord-oosten en ten zuiden van de evenaar waait de passaatwind naar het zuid-oosten. Deze passaatwind waait het hele jaar vanuit het oosten (Afrika) naar het westen (Amerika) waait. De passaatwind die richting het Caribisch gebied waait is de wind ten noorden van de evenaar, deze wind gaat naar het noord-oosten.

Externe Videolink

• Cycloon in Bangladesh

• Wat is een orkaan?

• Hoe komt een orkaan aan zijn naam?

Bronnen

Caviedes, C, N. (1991). Five hundred years of hurricanes in the Caribian. Hurricanes, 302. Geraadpleegd van https://link.springer.com/article/10.1007/BF00193603

Hoe komt een orkaan aan zijn naam? (2017, 14 september). Geraadpleegd op 1 november 2019, van https://schooltv.nl/video/hoe-komt-een-orkaan-aan-zijn-naam-stormen-op-alfabetische-volgorde/#q=orkanen

KNMI. Orkanen in Caribisch Nederland. Orkanen. Geraadpleegd van https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/achtergrond/orkanen-in-caribisch-nederland

KNMI. (2018). Tot nu toe rustig orkaanseizoen Caraïben. Passaatwinden. Geraadpleegd van https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/tot-nu-toe-rustig-orkaanseizoen-op-caraiben

Tropische cycloon. (z.d.). Geraadpleegd op 1 november 2019, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Tropische_cycloon#Ontwikkeling

Wat is een orkaan? (2013, 12 augustus). Geraadpleegd op 1 november 2019, van https://schooltv.nl/video/wat-is-een-orkaan-een-storm-met-windkracht-12/#q=orkanen

Luttikhuis, P. (z.d.). Weerstation De Arend te Kortenhoef. Geraadpleegd op 3 november 2019, van http://www.dearend.nl/WeatherLink/nieuws/2005/orkanen/orkanen.html

Zwaardere stormen door klimaatverandering, maar oplossingen zijn onderweg. (2019, 1 oktober). Geraadpleegd op 3 november 2019, van https://www.rodekruis.nl/nieuwsbericht/zwaardere-stormen-klimaatverandering-oplossingen-onderweg/