Schlager

Marlene Dietrich (in 1946)

De Schlager is het Duitstalige levenslied. Wat de term 'Hit' is in het Engels, is dat 'Schlager' in het Duits. Het betekent letterlijk 'succes' of 'geslaagd'. Waarschijnlijk omdat een nummer met een daverend succes kan worden vergeleken met een blikseminslag (een nummer wat inslaat).

Net als de (vaak) Engelstalige popmuziek ontstond de Schlager aan het eind van de negentiende eeuw. Schlager is dus min of meer populaire muziek in het Duits. Maar het is het beste te vergelijken met het Nederlandse levenslied. De invloed van de (vaak) Engelstalige pop wordt pas halverwege de jaren '60 van de twintigste eeuw pas groter. Daarvoor gaat het vooral om populaire operette muziek uit vooral Wenen (Oostenrijk). Bijvoorbeeld liederen uit de operette "die Fledermaus" (1874) van Straus Jr.

Met de komst van de radio, de grammofoonplaat en later de film met geluid komen er tal van Schlagers op de markt. Een bekende vooroorlogse zangeres die deze soms wat frivole (ondeugende) Schlagers zingt is Marlene Dietrich. Zij zong onder andere "Ich bin von Kopf bis Fuß auf Liebe eingestellt". Door de opkomst van het Nationaalsocialisme werden de vaak Joodse muzikanten bij de orkesten geweerd en werden de liedjes gebruikt voor propaganda (een soort van reclame door diegene die Hitler en zijn politiek aanhangen). Het wereldberoemde "Lili Marleen", gezongen door Lale Andersen, werd bijvoorbeeld toen in Duitsland verboden.

Toen de eerste radiostations na de oorlog weer werden goedgekeurd, begon de platenindustrie weer te produceren. Soms werden hits uit deze tijd simpelweg gecomponeerd als een soort van carnavalsliederen om de nare tijd een beetje te doen vergeten. Een voorbeeld hiervan is het liedje "Ich fahr mit meiner Lisa, zum schiefen Turm von Pisa", dat voor het eerst werd gezongen door Jupp Schmitz in 1949. Of "Wer soll das bezahlen?" van Jupp Schmitz (1949). Populaire typisch Oostenrijkse hits van deze tijd waren de Mariandl, liedjes geschreven door Hans Lang en Erich Meder.

Met de komst van de grammofoonplaten van Amerikaanse Bigbands die tijdens de tweede wereldoorlog met de Amerikaanse soldaten meekwamen naar Europa, ontstond er na de oorlog in Duitsland ook een stroom van Bigbands en orkesten die Duitstalige zangers en zangeressen begeleiden. Bij Schlagers worden vaak onderwerpen bezongen als verliefd zijn, maar soms ook serieuze onderwerpen als discriminatie en gehuichel. Bijvoorbeeld Udo Jürgens met "Ein ehrenwertes Haus". Ook zaken als drugsmisbruik, het milieu of echtscheiding worden bezongen. Soms wordt er ook in Duits dialect gezongen (taal uit een bepaalde streek van Duitsland).

Toen in de jaren '50 ook de Duitse economie weer opkrabbelde, gingen veel Duitsers op vakantie met de Volkswagen Kever naar de Italiaanse stranden. Rudi Schuricke bezingt met zijn Schlager "Wenn bei Capri die rote Sonne im Meer versinkt" (ook bekend geworden met de titel Caprifischer) de sfeer van harmonie, zuid, zee en geluk.

Zangers en zangeressen van buiten Duitsland deden het met hun liedjes ook goed. Ze werden vertaald in het Duits of speciaal voor de Duitse markt geschreven. Voorbeelden zijn Roger Whittaker uit Engeland, Nana Mouskouri uit Griekenland, Hein(tje) Simons uit Nederland, Vicky Leandros en Demis Roussos uit Griekenland of Mireille Mathieu uit Frankrijk. Ook de Italiaanse Caterina Valente bracht nummers in het Duits uit als "Ganz Paris träumt von der Liebe" uit 1954. De Italiaan Rocco Granata met zijn hit "Marina" deed goede zaken (ook in Nederland).

De zeemansliedjes die we hier vooral kennen van de Shantykoren, waren in de jaren '50 en daarna reeds populair in Duitsland. Het nummer "Heißer Sand", gezongen door Mina in 1962 en geschreven door Kurt Feltz, is een voorbeeld van het soort Schlagers van het begin van de jaren '60. Het is ook in Nederland in 1962 uitgebracht als "Brandend Zand", gezongen door Anneke Grönloh.

In de tweede helft van de jaren '60 neemt de populariteit van de Schlager sterk af en hoort de jeugd liever de (al dan niet in het Duits vertaalde) Amerikaanse en Engelse popmuziek die ze op hun radio's konden ontvangen onder andere van de Amerikaanse legerzender American Forces Network Europe (AFN). Een zender voor de in Europa gelegerde Amerikaanse militairen.

Echter met het steeds meer verschijnen van televisietoestellen in de Duitse huiskamers leeft de Schlager in de jaren '70 weer op. Bekende Schlager artiesten zijn dan Heino, Udo Jürgens, Andrea Jürgens, Peter Maffay, Christian Anders, Chris Roberts, Cindy & Bert, Jürgen Marcus, Katja Ebstein en Freddy Breck. Omdat de Duitse televisie toen ook al in Nederland te ontvangen was (via antenne), hielp dat mee aan de populariteit van de Schlager in Nederland. Ook een nummer als "Ein bisschen Frieden" van de op dat moment pas 17-jarige Nicole Hohloch, werd eerste op het Eurovisie songfestival van 1982.

Nederland

Ook voor de Nederlandse muziekmarkt is de Slager dus niet onbekend. Vooral in de oostelijke grensstreek hoor je Duitstalige Schlagers. Nederlandse artiesten van het Nederlandse levenslied als Frans Bauer, Corry Konings, Eddy Wally, BZN en Marianne Weber hebben sommige van hun nummers ook in het Duits uitgebracht en zijn daarmee ook in Duitsland bekend. Andersom zijn er Duitse artiesten die hun Schlager repertoire (lijst van liedjes) in het Nederlands zingen. Een bekend voorbeeld daarvan is Dennie Christian (die overigens in Duitsland amper bekend is). Een bijzondere groep is de Kilima Hawaiians, ook uit Nederland. Met zoete liedjes in Hawaï-sfeer die ook vertaald werden in het Duits zoals "Es hängt ein Pferdehalfter an der Wand" uit 1953.

Links

• Muziekweb - Schlager
• "Ich bin von Kopf bis Fuß auf Liebe eingestellt" - Marlene Dietrich (1930)
• "Lili Marleen" - Lale Andersen (1938)
• "Wer soll das bezahlen?" - Jupp Schmitz (1949)
• "Wenn bei Capri die rote Sonne im Meer versinkt" - Rudi Schuricke (1946)
• "Ein bisschen Frieden" - Nicole Hohloch (1982)
• Spotify - Schlager