Vampier
Een vampier is mythisch wezen dat bloed zuigt. Ze bestaan dus niet echt. Volgens het bijgeloof komt een vampier 's nachts uit zijn graf om het bloed van de levenden te drinken. Dat bijgeloof komt waarschijnlijk omdat men af en toe doden opgraaft die er na lange tijd goed bewaard uitzien.
Het geloof in vampiers bestaat al eeuwenlang. Zo beschreven de Romeinen en Oude Grieken verhalen over bloedzuigende demonen en geesten die nu worden gezien als de voorlopers van de moderne vampier. De verhalen over vampieren zoals we die vandaag de dag kennen, ontstonden in de 18e eeuw in het zuidoosten van Europa. De vampier vormde een belangrijk onderdeel van de Slavische mythologie. Vampiers werden gevreesd in Oost-Europa en het leidde zelfs enkele keren tot paniek, waaronder in de 18e eeuw. Vanaf de 18e eeuw stopten de meeste mensen met het geloven in vampiers. Fantasieverhalen over vampiers bleven echter populair. Het bekendste vampierverhaal is natuurlijk Dracula van Bram Stoker. Die baseerde zijn hoofdfiguur op de verhalen over de uiterst bloeddorstige 15e-eeuwse historische vorst van het Roemeense Walachije, Vlad III, ook Vlad de Spietser of Vlad Dracula genoemd. Later verschenen vampiers ook in films (zoals Twilight) en televisieseries (zoals The Vampire Diaries). Ook gaan mensen als vampier verkleed tijdens Halloween.
Geschiedenis
Ontstaan
Vampiers bestonden in verschillende culturen. Zo geloofden de Romeinen, Oude Grieken, Hebreeën en Mesopotamiërs wezens die op vampiers lijken. De vampier was in deze culturen meer een demoon of kwade geest. Deze demonen of geesten dronken het bloed van hun slachtoffers. Ook in India, China en Perzië (Iran) geloofde men in dit soort wezens. In de westerse wereld is de vampier beïnvloed door de Slavische mythologie. De vampier die vandaag de dag kennen is in Zuidoost-Europa ontstaan op de Balkan.
Er zijn verschillende theorieën waar het geloof in vampiers vandaan komt. Veel wetenschappers geloven dat vampiers een manier waren om natuurlijke mysteries te verklaren. Een voorbeeld hiervan is lijkontbinding. Zodra een persoon overlijdt begint zijn/haar lichaam te ontbinden (uiteindelijk blijft enkel het skelet over). Lijkontbinding is erg afhankelijk van de bodem en temperatuur. Soms gaat dit minder snel en liep bloed langs hun mond. Tijdens opgravingen konden deze lichamen opnieuw gevonden worden. Men vond de lijken vreemd, aangezien ze nog erg levend uitzagen. Hierdoor is de mythe van de vampier beïnvloed.
Een andere herkomst zijn dingen als ziekte. Vroeger wist men niet precies waar ziektes vandaan kwamen. (Vreemde) ziektes werden vaak als het gevolg van duivelse wezens of zwarte magie gezien. Sommige van deze ziektes werden verklaard door het bestaan van vampiers. Dit gebeurde bijvoorbeeld als mensen plots erg moe werden of vreemde wonden kregen. Een voorbeeld van zo'n ziekte is porfyrie. Een andere verklaring zijn grafrovers. Dit zijn mensen die 's nachts lijken opgraven om kostbaarheden (zoals sieraden) uit de kist te halen. De volgende dag trof men het graf open gegraven of omgespit aan. Hierdoor dachten mensen dat de doden tot leven kwamen in de nacht.
Geloof in vampiers
Hoewel deze dingen tegenwoordig verklaard kunnen worden, wist men dit in de middeleeuwen niet. Vooral in landelijke regio's en dorpen geloofde men in vampiers. De vampier werd een verklaring voor dingen die niet verklaard konden worden. Dit leidde soms zelfs tot grote paniek van tijd tot tijd. Men dacht dat de bevolking door vampiers werd aangevallen als er bijvoorbeeld een vreemde ziekte uitbrak. Er waren zelfs vampierjagers en handboeken om vampiers te doden. Veel van deze verhalen zijn nooit opgeschreven.
Het geloof in vampiers vond voornamelijk plaats in Oost-Europa. Toch waren er ook in West-Europa (zoals Engeland) vampierverhalen, maar deze verdwenen aan het einde van middeleeuwen. In 1645 schreef Leo Allatius een boek over de verhalen over vampiers op de Balkan. Op de Balkan werd niet alleen gedacht dat doden vampiers waren, maar ook levende mensen. In Istrië werd in 1672 gelooft dat een man met de naam Jure Grando een vampier geworden was. Het bestaan van vampiers is altijd door de kerk ontkend. Zo schreef paus Benedictus XIV dat vampiers niet bestonden en de eigenschappen normaal zijn voor lijkontbinding.
Toch bleef het geloof in vampiers bestaan. Aan het begin van de 18e eeuw leidde dit in Oost-Europa zelfs verschillende keren tot paniek. In het oosten van Pruisen en aan de randen van het Habsburgse Rijk waren er veel verhalen over vampieraanvallen tijdens deze periode. Deze paniek ging zelfs zover dat mensen doden begonnen op te graven om hun lijken "onschadelijk te maken". Uiteindelijk moest zelfs de Oostenrijkse keizerin Maria Theresia ingrijpen. Zij verklaarde dat vampiers niet bestonden en verbood het openen van graven. Dit betekende een einde aan de paniek.
Cultuuricoon
Door de wetenschappelijke revolutie kwam er een wetenschappelijke verklaring voor vampiers. Tijdens de 18e en 19e eeuw kwam hierdoor een einde aan het geloof in de wezens. Ondertussen werd de vampier echter een cultuuricoon. Zo werden in de 18e eeuw gedichten geschreven over vampiers en begin 19e eeuw verschenen de eerste korte verhalen. Het kortverhaal The Vampyre van John Polidori uit 1819 maakte de vampier een populair schepsel. Uiteindelijk schreef Bram Stoker in 1897 het boek Dracula. Inmiddels was de vampier toen al een bekend creatuur geworden. Vampiers werden toen vooral als kwaadaardige wezens beschreven.
In de 20e eeuw was er een nieuwe mogelijkheid om vampierverhalen te vertellen; de film. In 1922 kwam de beroemde zwart-witfilm Nosferatu uit. Hoewel dit verhaal veel lijkt op Dracula, zette het de deur open voor meer vampierfilms. Dracula zelf werd in 1931 verfilmd met Bela Lugosi in de hoofdrol. Later ontstonden ook televisieseries. Vanaf de late 20e eeuw werden vampiers in een positiever daglicht gezet. Tegenwoordig maken veel films en televisieseries onderscheid tussen goede en slechte vampiers, zoals in The Vampire Dairies of Twilight.
Het wezen
Uiterlijk
De vampier is een zogeheten "ondood wezen". Dit betekent dat het tussen levend en dood inzit. Een vampier is al gestorven, maar heeft toch de eigenschappen van een levend wezen. Zo kunnen vampiers bewegen, praten en denken. Ook hebben zij in de meeste verhalen gevoelens (of minstens enkele gevoelens). Toch heeft een vampier bepaalde menselijke eigenschappen niet. Zo heeft een vampier vaak geen hartslag. Ook worden vampiers niet ouder. Zij blijven altijd zo jong als op het moment dat ze gestorven zijn. Ook kunnen zij niet tegen zonlicht, waardoor ze alleen 's nachts tevoorschijn komen. Ook hebben ze vergrote hoektanden, waarmee ze kunnen bijten.
Vaak hebben vampiers een bleke huid en rode ogen. Ook wordt de kleur zwart men hen in verband gebracht. In de meeste verhalen dragen vampiers zwarte kleding. Ook zijn de meeste vampiers rijk of komen uit adellijke families. Zo is Dracula een graaf met een groot kasteel. Tegenwoordig zijn er ook verhalen over niet-rijke vampiers. Daarnaast hebben ze bovennatuurlijke krachten in veel verhalen. Zo zijn ze supersterk of supersnel.
In veel verhalen is de vampier ook een "gedaantewisselaar"; ze kunnen meestal in een vleermuis of ander dier veranderen. In andere verhalen kunnen ze dit weer niet.
Gedrag
Vampiers worden vaak als manipulatieve wezens beschreven. Met andere woorden, ze proberen normale mensen te beïnvloeden om slechte dingen te doen. In de meeste verhalen kunnen vampiers ook doen aan hypnose. Ze kunnen normale mensen dwingen om te doen wat ze willen en hen tot hun slaaf maken. In andere (moderne) verhalen zijn vampiers juist goede wezens die niet goed begrepen worden.
In de meeste verhalen speelt ook de "zucht naar bloed" een rol. Oftewel, vampiers hebben een obsessie met bloed. Ze kunnen deze meestal niet bedwingen en vallen zelfs mensen aan. In sommige moderne verhalen kunnen ervaren vampiers deze obsessie bedwingen, maar dit duurt vaak jaren. Voor veel vampiers heeft dit weer erge gevolgen, aangezien ze geen andere mensen willen pijn doen of doden.
De onsterfelijkheid speelt ook een rol in de meeste verhalen. Het lichaam van een vampier wordt niet ouder, maar de ziel wel. Ook ziet de vampier zijn geliefden ouder worden en uiteindelijk sterven. In veel moderne verhalen probeert men vampiers een menselijker gezicht te geven.
Hoe word je een vampier?
In de meeste verhalen worden mensen een vampier door gebeten te worden door een vampier. Vaak is alleen een beet nodig. De persoon sterft of wordt een vampier. In sommige verhalen kan een persoon ook de beet overleven zonder een vampier te worden. Er is dan een tegengif, een bepaald ritueel of de beet moet een tijd inwerken. Anders zou een vampier iedereen die hij bijt in vampiers veranderen. Hierdoor zouden er duizenden vampiers per nacht ontstaan. De meeste schrijvers bedenken daarom rituelen of bepaalde voorwaarden waaronder de beet iemand in een vampier kan veranderen. Zo lukt dit in The Vampire Diaries alleen na een bepaald ritueel.
Toch zijn er ook andere manieren:
- Zelfmoord; vroeger werd geloofd dat mensen die zelfmoord plegen in vampiers veranderen. Zelfmoord werd immers als iets slechts gezien, wat volgens de Bijbel niet toegestaan was.
- Magie; vroeger werd ook geloofd dat er spreuken, drankjes en magische rituelen waren om mensen in een vampier te veranderen. Sommige schrijvers gebruiken ook deze manier.
Zwaktes
Vampiers zijn sterke wezens, maar hebben ook zwaktes. In de meeste verhalen zijn dit:
- Knoflook: dit is iets waar families niet tegen kunnen en ook afschrikt.
- Een houten kruis (crucifix): dit is een symbool binnen het christendom (het kruis waar Jezus aan stierf). Dit schrikt vampiers af, aangezien zij duivelse wezens zijn.
- Een houten staak door het hart: dit wordt gebruikt om vampiers te vernietigen.
- Zonlicht: dit is iets waardoor vampiers verbranden en sterven.
- Bepaalde spreuken, rituelen of toverdrankjes.
- Sommige andere bovennatuurlijke wezens, zoals de weerwolf.
Ze zijn moeilijk te doden of te verjagen.