Wind

Met wind bedoelen we de beweging van de lucht rond de aarde.

Ontstaan

Figuur 1. Ontstaan wind

Er hangt altijd lucht rondom de aarde, maar dat voelen wij niet. Pas als de lucht gaat bewegen, dan voelen wij dat als wind. Het ontstaan van wind heeft te maken met luchtdruk. Op de aarde heb je gebieden waar minder lucht boven de aarde hangt, dat noemen we een lagedrukgebied. Ook zijn er gebieden waar meer lucht boven de aarde hangt, dat noemen we een hogedrukgebied. Die verschillen zijn er, doordat de lucht niet overal dezelfde temperatuur heeft.

Door een warmtebron (zoals een vuurtje te zien op figuur 1) gaan de luchtdeeltjes sneller bewegen en neemt het volume. De lucht wordt lichter en stijgt op. De lucht wordt dan lichter en stijgt op. Dit noemen we een luchtstroming.  Tijdens deze stijgende luchtstromingen ontstaat er tekort aan luchtdeeltjes. De druk is hier dan lager dan normaal. Er vormt zich een lagedrukgebied (L). Eromheen blijft de luchtdruk gelijk of neemt toe. Dit noemen we een hogedrukgebied (H).  Omdat de lucht in evenwicht wil zijn gaan er luchtdeeltjes van het hogedrukgebied verplaatsen naar het lagedrukgebied. Dit verschijnsel noemen we wind. 

Op aarde hebben we natuurlijk ook een grote warmtebron: de zon.

Algemene luchtcirculatie

Figuur 2. Passaatwinden

Over de wereld is een algemene luchtcirculatie te zien die de aarde beïnvloed. De opwarming op de aarde is niet overal gelijk. Rond de evenaar warmt het aardoppervlak het snelste op.  Rond de evenaar is altijd een lagedrukgebied. De lucht wordt hier opgewarmd door de zon en de lucht stijgt op. Deze lucht wordt naar boven naar de zijkanten gedrukt zoals je kan zien bij figuur 2. Na een tijdje zakt de afgekoelde lucht weer naar beneden. Hier ontstaat er een hogedrukgebied. Vanaf hier wordt de druk afgevoerd naar plekken waar weer een lagedrukgebied is. Dit is weer bij de tropen. Zo ontstaat er een wind die bijna altijd waait tussen het hoge drukgebied en de evenaar. Deze wind noemen we passaatwinden. 

Figuur 3. Westenwinden

Rond de poolen (Noordpool en Zuidpool) is het koud en daar is de lucht zwaar. Hier is altijd een hogedrukgebied Het overschot aan lucht wordt weggedrukt naar lagedrukgebieden. Vanaf hier wordt er warme lucht die vanaf de evenaar komt aangevoerd. Deze twee verschillende warmte luchtstromen botsen met elkaar (zie figuur 3). Omdat koude lucht zwaarder is dan warme lucht gaat de warme luchtstroom over de koude luchtstroom heen. Deze winden noemen we de westenwinden.  Deze winden voelen we soms ook in Nederland.

Wind meten

Anemometer

Wind kun je op verschillende manieren meten. De snelheid van wind wordt vaak met een anemometer. De windsnelheid wordt per uur of per seconde weergegeven. een anemometer ziet er uit als een klein windmolentje. Zie het plaatje onderaan.

De windkracht wordt gemeten aan de hand van de schaal van Beaufort. Bij een windkracht van 0 of 1 op de schaal van Beaufort waait het niet of bijna niet. Windkracht 12 is het hoogste getal op de schaal van Beaufort. Als het zo hard waait, is er een orkaan.

Zie Schaal van Beaufort voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Videolinks

• Schooltv filmpje over hoe wind ontstaat

Bronnen

Encyclo. (2018, mei). Aquo-lex - het waterwoordenboek. Opgehaald van Encyclo.nl Nederlandse encyclopdie: http://www.encyclo.nl/lokaal/10880

Kersbergen, C., & Haarhuis, A. (2015). Natuuronderwijs Inzichtelijk. Bussum: Coutinho.

NTR. (2011). De algemene luchtcirculatie [Film]. https://schooltv.nl/video/waardoor-ontstaat-wind-en-wat-zijn-hoge-en-lage-drukgebieden/#q=wind

NTR. (2013). Wat is wind? [Film]. https://schooltv.nl/video/wat-is-wind-lucht-die-zich-verplaatst/#q=wind

NTR. (2014). Hoe ontstaat de wind? [Film]. https://schooltv.nl/video/de-algemene-luchtcirculatie-hoe-waaien-de-winden-op-aarde/#q=wind

Peters, A., & Westerveen, F. (2010). Geowijzer. Kennisbasis inhoud en didactiek. Groningen/Houten: Noordhoff.

Wieringa, J; Rijkoort, P. J. (1983). Weerklimaat in Nederland. Den Haag: Staatsuitgeverij.