Klipper

Taeping (klipper, 1863)

Een klipper was een soort koopvaardijschip uit het midden van de 19e eeuw. Het was vooral ontworpen voor snelheid. Klippers waren over het algemeen smal ten opzichte van hun lengte, en klein volgens latere 19e-eeuwse normen. Ze konden beperkte bulkvracht (graan, thee, zand) vervoeren en hadden een groot totaal zeiloppervlak. Klippers kunnen schoeners, brigs, brigantines, enz. zijn. Klippers werden meestal gebouwd op Britse en Amerikaanse scheepswerven, hoewel Frankrijk, Brazilië, Nederland en andere landen er ook wat produceerden. Klippers zeilden over de hele wereld, voornamelijk op de handelsroutes tussen het Verenigd Koninkrijk en China, in de transatlantische handel, en op de New York-naar-San Francisco route rond Kaap Hoorn tijdens de California Gold Rush. Nederlandse klippers werden vanaf de jaren 1850 gebouwd voor de theehandel en de passagiersdienst naar Java.

De Baltimore Clipper was een bekend type klipper.

Het hoogtepunt van het klipper-tijdperk begon in 1843 als reactie op een groeiende vraag naar snellere levering van thee uit China. Dit zette zich voort door de invloed van de ontdekking van goud in Californië en Australië in 1848 en 1851 en eindigde met de opening van het Suezkanaal in 1869.

Naam

Het woord klipper komt waarschijnlijk van het Engelse woord clip, dat zoiets als een snelle vlucht van een valk (vogel) betekent.

Vorm van de romp

De smalle romp had veelal een scherpe, wat uitgerekte boeg, wat eigenlijk ten koste ging van de laadruimte. De Baltimore klippers bereikten hun hoogtepunt tussen 1795 en 1815. Ze waren klein, zelden meer dan 200.000 Kg aan massa. Ze hadden een behoorlijke diepgang (de kiel stak diep), aan de ene kant om makkelijk op koers te kunnen blijven en aan de andere kant tegenkracht te geven tegen de enorme windkracht vanwege de grote hoeveelheid aan zeilen.

Een schip of een boot kan niet tegen de wind in varen. Dan moet dat in een schuine lijn ten opzichte van de wind. Om op koers te kunnen blijven moet het telkens overstag gaan waardoor het schip als het ware in een zig-zag lijn in de richting van de wind gaat. Dit heet aan de wind varen. Door de grote diepgang kon de klipper zoals dat heet scherp aan de wind varen (bijna recht tegen de wind in). Hier zat ook hun tijdswinst in (een bijna rechte lijn is immers korter dan een zig-zag lijn en men hoefde minder vaak overstag te gaan).

Aanvankelijk was de romp van hput gemaakt, maar later ook van ijzer en staal.

Gebruik

Zoals gezegd werd er vooral bulkgoederen zoals thee(blaadjes) en specerijen mee vervoerd. Daarom heetten ze ook wel theeklippers. Ook het verdovende middel opium werd er veel mee vervoerd. De klipper vervoerde ook nog veel slaven vanuit Afrika naar Noord en Zuid-Amerika. Door de snelheid kon het makkelijk ontsnappen aan de handhaving van de Britse en Amerikaanse wetgeving die de transatlantische slavenhandel toen al verbood.

Ten slotte moest de klipper concurrerend zijn tegen de opkomende stoomschepen, maar verloor het uiteindelijk toch. Ook de Amerikaanse Burgeroorlog die begon in 1861, had invloed op de nieuwbouw van grote klippers. Het gaf een aanzienlijke verstoring van de handel, waardoor de nieuwbouw sterk afnam.

Een van de laatste nog bestaande klippers is de Cutty Sark. Deze wordt bewaard in een droogdok in Greenwich, Verenigd Koninkrijk. Helaas raakte het beschadigd bij een brand in 2007.