Zilver: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
k
 
(6 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 12: Regel 12:
 
| kookpunt = 2162 <!-- Kookpunt in celsius -->
  
| kookpunt = 2162 <!-- Kookpunt in celsius -->
 
}}
  
}}
  +
'''Zilver''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool '''Ag''' (van het Latijnse '<nowiki/>'''argentum'''' , wat "glanzend" of "wit" betekent) en [[atoomnummer]] 47 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Een zacht, wit, schitterend glanzend overgangsmetaal, het vertoont de hoogste elektrische geleidbaarheid, die hoger is dan bij [[Koper (element)|koper]]. Ook heeft het een zeer goede ''thermische'' (warmte) geleidbaarheid en ''reflecteert'' (spiegelt) het beste van alle metalen.
−
'''Zilver''' is een edelmetaal, het is harder dan [[goud]]. In het [[Latijn]] heet het ''argentum''. Daarom heet zilver in het [[periodiek systeem]] ook ''Ag''.
  
   
  +
== Voorkomen ==
−
Zilver wordt gebruikt in bijvoorbeeld [[ketting]]en, [[armband]]en en [[horloge]]s.
  
  +
Het metaal wordt in de [[aardkorst]] gevonden in zilveraders in de zuivere, vrije vorm ("native silver"). Ook komt zilver voor als een [[legering]] met [[goud]] en andere metalen, en in mineralen zoals ''argentite'' en ''chlorargyrite''. Het meeste zilver wordt geproduceerd als bijproduct van de ''raffinage'' (zuivering) van [[Koper (element)|koper]], [[goud]], [[Lood (element)|lood]] en [[Zink (element)|zink]].
   
  +
Zilver reageert niet met lucht, zelfs niet bij rode hitte, en werd daarom door ''alchemisten'' (vroegere scheikundigen) beschouwd als een edelmetaal samen met goud. Net als koper reageert zilver met zwavel en zijn verbindingen; als er zwavel in de lucht zit (vooral bij verontreinigde lucht) verkleurt zilver zwart in de lucht omdat er een laagje zilversulfide wordt gevormd. Soms reageert zilver ook met de huid, waarbij het ook zwart wordt en zwart afgeeft op de huid. Ook kan zilver verkleuren door bepaalde stoffen zoals ''zilverchloride'' wat een paarsachtige verkleuring geeft.
−
== Temperatuur ==
  
  +
−
* Zilver smelt bij 961,78 °[[Celsius|C]] (1234,93 [[Kelvin|K]])
  
  +
Zilver is net als goud vrij zacht en kneedbaar, waardoor het makkelijk bewerkt kan worden.
−
* Zilver begint (langzaam) te verdampen bij 2162 °[[Celsius|C]] (2434 [[Kelvin|K]])
  
  +
  +
== Zilver in erts of mineraal ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Acanthite - Imiter mine, Jbel Saghro, Tinghir, Drâa-Tafilalet, Morocco.jpg|Acanthite
  +
Bestand:Sylvanite ((Au,Ag)2Te4), Cripple Creek Diatreme.jpg|Sylvaniet is een zilver-goud-telluride-mineraal
  +
Bestand:Argentite (Maroc) .jpg|Argentiet uit Marokko
  +
Bestand:Proustite-Calcite-76596.jpg|Het mineraal '''proustiet''' is een zilver-arseen-sulfide
  +
Bestand:Uytenbogaardtite.jpg|'''Uytenbogaardtiet''' is een zilver-goud-sulfide
  +
Bestand:Aguilarite - San Carlos Mine, La Luz, Guanajuato, Mexico.jpg|Het mineraal '''aguilariet''' is een zilver-seleen-sulfide
  +
</gallery>
  +
  +
== Geschiedenis ==
  +
Zilver wordt al lang gewaardeerd als een [[edelmetaal]]. Zilver was een van de zeven metalen uit de oudheid die de prehistorische mens kende en wie het heeft ontdekt weten we niet meer. Zilver was tot ongeveer de vijftiende eeuw voor Christus in Egypte duurder dan goud. De oorsprong van de zilverproductie in India, China en Japan waren vrijwel zeker even oud, maar omdat het niet of nauwelijks in vroeger tijden is beschreven, weten we ook dat niet. Tegen de tijd van de Griekse en Romeinse beschavingen waren zilveren munten belangrijk voor de economie: de Grieken wonnen al zilver uit Galena in de 7e eeuw voor Christus, en de opkomst van Athene werd gedeeltelijk veroorzaakt door mogelijk door de nabijgelegen zilvermijnen in Laurium, waaruit ze ongeveer 30.000 kilo per jaar haalden van 600 tot 300 voor Christus. De Romeinen beschreven ook de winning van zilver in Midden- en Noord-Europa. Deze productie kwam bijna volledig tot stilstand met de val van het Romeinse Rijk, en werd pas opnieuw begonnen in de tijd van Karel de Grote. Met de ontdekking van Amerika en de plundering van zilver door de Spaanse conquistadores als [[Hernán Cortés]], vooral bekend om zijn verovering van Mexico tussen 1519 en 1521, werd veel zilver (en goud) veroverd en naar Spanje gebracht. Daar kennen we ook de 'zilvervloot' van. [[Peru]], [[Bolivia]], [[Chili]] en [[Argentinië]] werden de nieuwe zilverbronnen. In de 19e eeuw verplaatste de hoofdproductie van zilver zich naar Noord-Amerika, met name [[Canada]] , [[Mexico (land)|Mexico]] en [[Nevada (staat)|Nevada]] in de [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]]. Tegenwoordig wordt zilver [[Recyclen|gerecycled]] door oude sieraden te smelten en te hergebruiken.
  +
  +
Zilver is harder dan [[goud]]. Zilvermetaal wordt gebruikt in veel edelmetaalmunten, soms naast goud. De in zilver aangebrachte getallen 800, 835, 900 of 925 staan voor het zilvergehalte, respectievelijk: 80%, 83,50 %, 90% en 92,50%. In de [[Verenigde Staten|VS]] zet men vaak “Sterling” op zilver waarmee ze de legering 925 bedoelen. De rest (7,5%) van deze “Sterling” legering bestaat dan uit [[Koper (element)|koper]]. Als één van de zeven metalen uit de oudheid heeft zilver een blijvende rol gespeeld in de meeste menselijke culturen. Zilver vormt gemakkelijk legeringen met [[Koper (element)|koper]] en [[goud]], evenals [[Zink (element)|zink]].
  +
  +
In de [[wapen (heraldiek)]] wordt de kleur 'zilver' gebruikt in plaats van [[wit]].
  +
  +
Het woord "zilver" verschijnt in het Oud-Engels in verschillende spellingen, zoals ''seolfor'' en ''siolfor.'' Het is verwant met Oudhoogduits ''silabar''; Gotische ''silub''; of Oudnoors ''silfr'', die uiteindelijk allemaal zijn afgeleid van het Proto-Germaanse ''silubra''.
  +
  +
== Gebruik ==
  +
Zilver wordt gebruikt in sieraden zoals bijvoorbeeld [[ketting]]en, [[armband]]en en [[horloge]]s. Anders dan in ''[[valuta]]'' (geld) en als belegging (munten en edelmetaal), wordt zilver ook gebruikt in [[Zonnepaneel|zonnepanelen]], waterfiltratie, ''ornamenten'' (versieringen), hoogwaardig serviesgoed (vorken, messen etc.) en gebruiksvoorwerpen als broodmanden en kandelaars (vandaar de term " zilverwerk "). Ook wordt het gebruikt in elektrische contacten en geleiders, bijvoorbeeld in dure zend- en ontvangstapperatuur omdat het minder storingsgevoelig is. Verder wordt zilver gebruikt in gespecialiseerde [[Spiegel|spiegels]], raamcoatings (heel dun laagje om bijvoorbeeld licht te filteren), als ''katalysator'' (starter) van chemische reacties, als kleurstof in glas-in-lood ramen en in gespecialiseerde zoetwaren. De verbindingen worden gebruikt in fotografische en [[Röntgenstraling|röntgen]]-[[film]]. Bij de [[Olympische Spelen|Olympische spelen]] krijg je een zilveren medaille als je de tweede plaats haalt.
  +
  +
=== Biologie ===
  +
Verdunde oplossingen van ''zilvernitraat'' en andere zilververbindingen worden gebruikt als ontsmettingsmiddelen en ''microbiociden'' (bestrijding van [[Microbiotheria|microben]]). Zilververbindingen worden ook toegevoegd aan ontsmette [[Verband (wond)|verbanden]] en wondverbanden, [[Katheter|katheters]] en andere medische instrumenten. In het vulmiddel amalgaam wat (sommige) tandartsen gebruiken zit een mengsel van [[kwik]] en zilver. Er zijn echter ook zilververbindingen die [[kanker]]-verwekkend zijn.
  +
  +
== Veiligheid ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:GHS-pictogram-exclam.svg|Met name de inname van de verbinding zilvernitraat kan irritaties als buikpijn opwekken. Ook de huid kan zwart uitslaan door zilver
  +
</gallery>
  +
  +
== Toepassingen ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Silver tetradrachm MET DP139641.jpg|Oude Griekse zilveren munt; tetradrachme
  +
Bestand:Silver bust of Serapis MET DT6658.jpg|Romeinse zilveren buste van Serapis
  +
Bestand:Schaal met voorstellingen uit de geschiedenis van Diana en Actaeon door Paulus Willemsz van Vianen in 1613.jpg|Zilveren schaal uit 1613 met voorstellingen uit het verhaal van Diana en Actaeon (Rijksmuseum)
  +
Bestand:Silver Tureen (a), lid (b) -pair with 1975.1.2560a-c- MET SLP2561a, b-1.jpg|Zilveren terrine met deksel uit 1749
  +
Bestand:Dessert Spoon (France), ca. 1890 (CH 18653899-2).jpg|Zilveren Franse desertlepels uit 1890
  +
Bestand:Spiegel in lijst van verguld lindehout met aan bovenzijde een lambrequindak, geflankeerd door vogels en omgeven door bloemen, BK-2003-3.jpg|Spiegel in [[Rococo|rococostijl]] (ca. 1710 - 1725)
  +
Bestand:Vitrail Notre-Dame de Paris 191208 04 Fuite en Egypte.jpg|Glas in lood raam
  +
Bestand:Boulevard du Temple by Daguerre.jpg|Oude Daguerreotypie (foto met ''zilverjodide'') uit 1838
  +
Bestand:Silver medal of 1904 Summer Olympics.jpg|Olympische zilveren medaille (1904)
  +
Bestand:Bijbel met gegoten en opgewerkte kleine sloten van zilver, BK-NM-7939.jpg|Bijbel met zilveren sloten (boek met zilverwerk)
  +
</gallery>
   
 
== Uitdrukking ==
  
== Uitdrukking ==
Regel 25: Regel 70:
 
Er is ook een variant op:<br />
  
Er is ook een variant op:<br />
 
''Spreken is zelden zilver, en zwijgen is dikwijls fout.''
  
''Spreken is zelden zilver, en zwijgen is dikwijls fout.''
⚫
{{periodiek systeem}}
  
−
{{Beginnetje}}
  
   
  ⚫
== Plaats in het periodiek systeem ==
−
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB -->
 +
{{periodiek systeem}}<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB -->
 
[[Categorie:Edelstenen en -metalen]]
  
[[Categorie:Edelstenen en -metalen]]
 
[[Categorie:Woordenschat]]
  
[[Categorie:Woordenschat]]
 
[[Categorie:Uitbreidingwoordenlijstgroep1]]
  
[[Categorie:Uitbreidingwoordenlijstgroep1]]
−
[[Categorie:Elementen]]
 +
[[Categorie:Chemische elementen]]
  +
[[Categorie:Scheikunde]]

Huidige versie van 10 okt 2021 om 15:59

Chemisch element
SilverUSGOV.jpg
Een brok/stuk zilver
Naam Zilver / Argentum (Latijn)
Latijn
Symbool Ag
Atoomnummer 47
Soort Overgangsmetaal
Kleur Glimmend zilvergrijs
Smeltpunt 961,78 oC
Kookpunt 2162 oC
Portaal Portal.svg Scheikunde

Zilver is een chemisch element met het symbool Ag (van het Latijnse 'argentum' , wat "glanzend" of "wit" betekent) en atoomnummer 47 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Een zacht, wit, schitterend glanzend overgangsmetaal, het vertoont de hoogste elektrische geleidbaarheid, die hoger is dan bij koper. Ook heeft het een zeer goede thermische (warmte) geleidbaarheid en reflecteert (spiegelt) het beste van alle metalen.

Voorkomen

Het metaal wordt in de aardkorst gevonden in zilveraders in de zuivere, vrije vorm ("native silver"). Ook komt zilver voor als een legering met goud en andere metalen, en in mineralen zoals argentite en chlorargyrite. Het meeste zilver wordt geproduceerd als bijproduct van de raffinage (zuivering) van koper, goud, lood en zink.

Zilver reageert niet met lucht, zelfs niet bij rode hitte, en werd daarom door alchemisten (vroegere scheikundigen) beschouwd als een edelmetaal samen met goud. Net als koper reageert zilver met zwavel en zijn verbindingen; als er zwavel in de lucht zit (vooral bij verontreinigde lucht) verkleurt zilver zwart in de lucht omdat er een laagje zilversulfide wordt gevormd. Soms reageert zilver ook met de huid, waarbij het ook zwart wordt en zwart afgeeft op de huid. Ook kan zilver verkleuren door bepaalde stoffen zoals zilverchloride wat een paarsachtige verkleuring geeft.

Zilver is net als goud vrij zacht en kneedbaar, waardoor het makkelijk bewerkt kan worden.

Zilver in erts of mineraal

  • Acanthite

  • Sylvaniet is een zilver-goud-telluride-mineraal

  • Argentiet uit Marokko

  • Het mineraal proustiet is een zilver-arseen-sulfide

  • Uytenbogaardtiet is een zilver-goud-sulfide

  • Het mineraal aguilariet is een zilver-seleen-sulfide

Geschiedenis

Zilver wordt al lang gewaardeerd als een edelmetaal. Zilver was een van de zeven metalen uit de oudheid die de prehistorische mens kende en wie het heeft ontdekt weten we niet meer. Zilver was tot ongeveer de vijftiende eeuw voor Christus in Egypte duurder dan goud. De oorsprong van de zilverproductie in India, China en Japan waren vrijwel zeker even oud, maar omdat het niet of nauwelijks in vroeger tijden is beschreven, weten we ook dat niet. Tegen de tijd van de Griekse en Romeinse beschavingen waren zilveren munten belangrijk voor de economie: de Grieken wonnen al zilver uit Galena in de 7e eeuw voor Christus, en de opkomst van Athene werd gedeeltelijk veroorzaakt door mogelijk door de nabijgelegen zilvermijnen in Laurium, waaruit ze ongeveer 30.000 kilo per jaar haalden van 600 tot 300 voor Christus. De Romeinen beschreven ook de winning van zilver in Midden- en Noord-Europa. Deze productie kwam bijna volledig tot stilstand met de val van het Romeinse Rijk, en werd pas opnieuw begonnen in de tijd van Karel de Grote. Met de ontdekking van Amerika en de plundering van zilver door de Spaanse conquistadores als Hernán Cortés, vooral bekend om zijn verovering van Mexico tussen 1519 en 1521, werd veel zilver (en goud) veroverd en naar Spanje gebracht. Daar kennen we ook de 'zilvervloot' van. Peru, Bolivia, Chili en Argentinië werden de nieuwe zilverbronnen. In de 19e eeuw verplaatste de hoofdproductie van zilver zich naar Noord-Amerika, met name Canada , Mexico en Nevada in de Verenigde Staten. Tegenwoordig wordt zilver gerecycled door oude sieraden te smelten en te hergebruiken.

Zilver is harder dan goud. Zilvermetaal wordt gebruikt in veel edelmetaalmunten, soms naast goud. De in zilver aangebrachte getallen 800, 835, 900 of 925 staan voor het zilvergehalte, respectievelijk: 80%, 83,50 %, 90% en 92,50%. In de VS zet men vaak “Sterling” op zilver waarmee ze de legering 925 bedoelen. De rest (7,5%) van deze “Sterling” legering bestaat dan uit koper. Als één van de zeven metalen uit de oudheid heeft zilver een blijvende rol gespeeld in de meeste menselijke culturen. Zilver vormt gemakkelijk legeringen met koper en goud, evenals zink.

In de wapen (heraldiek) wordt de kleur 'zilver' gebruikt in plaats van wit.

Het woord "zilver" verschijnt in het Oud-Engels in verschillende spellingen, zoals seolfor en siolfor. Het is verwant met Oudhoogduits silabar; Gotische silub; of Oudnoors silfr, die uiteindelijk allemaal zijn afgeleid van het Proto-Germaanse silubra.

Gebruik

Zilver wordt gebruikt in sieraden zoals bijvoorbeeld kettingen, armbanden en horloges. Anders dan in valuta (geld) en als belegging (munten en edelmetaal), wordt zilver ook gebruikt in zonnepanelen, waterfiltratie, ornamenten (versieringen), hoogwaardig serviesgoed (vorken, messen etc.) en gebruiksvoorwerpen als broodmanden en kandelaars (vandaar de term " zilverwerk "). Ook wordt het gebruikt in elektrische contacten en geleiders, bijvoorbeeld in dure zend- en ontvangstapperatuur omdat het minder storingsgevoelig is. Verder wordt zilver gebruikt in gespecialiseerde spiegels, raamcoatings (heel dun laagje om bijvoorbeeld licht te filteren), als katalysator (starter) van chemische reacties, als kleurstof in glas-in-lood ramen en in gespecialiseerde zoetwaren. De verbindingen worden gebruikt in fotografische en röntgen-film. Bij de Olympische spelen krijg je een zilveren medaille als je de tweede plaats haalt.

Biologie

Verdunde oplossingen van zilvernitraat en andere zilververbindingen worden gebruikt als ontsmettingsmiddelen en microbiociden (bestrijding van microben). Zilververbindingen worden ook toegevoegd aan ontsmette verbanden en wondverbanden, katheters en andere medische instrumenten. In het vulmiddel amalgaam wat (sommige) tandartsen gebruiken zit een mengsel van kwik en zilver. Er zijn echter ook zilververbindingen die kanker-verwekkend zijn.

Veiligheid

  • Met name de inname van de verbinding zilvernitraat kan irritaties als buikpijn opwekken. Ook de huid kan zwart uitslaan door zilver

Toepassingen

  • Oude Griekse zilveren munt; tetradrachme

  • Romeinse zilveren buste van Serapis

  • Zilveren schaal uit 1613 met voorstellingen uit het verhaal van Diana en Actaeon (Rijksmuseum)

  • Zilveren terrine met deksel uit 1749

  • Zilveren Franse desertlepels uit 1890

  • Spiegel in rococostijl (ca. 1710 - 1725)

  • Glas in lood raam

  • Oude Daguerreotypie (foto met zilverjodide) uit 1838

  • Olympische zilveren medaille (1904)

  • Bijbel met zilveren sloten (boek met zilverwerk)

Uitdrukking

De volgende spreuk wordt toegeschreven aan Willem van Oranje:
Spreken is zilver, en zwijgen is goud.
Er is ook een variant op:
Spreken is zelden zilver, en zwijgen is dikwijls fout.

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
↓
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Zilver&oldid=689387"