Foetale-alcoholsyndroom
 |
Gezondheidsklachten?
Ga naar een dokter of huisarts! Volg geen adviezen over gezondheidsklachten van het internet op. |
Het Foetale-alcoholsyndroom (FAS of FASD) is een combinatie van afwijkingen die zijn ontstaan door regelmatig alcoholgebruik door de moeder tijdens de zwangerschap. De hoeveelheid alcohol die nodig is voor het ontwikkelen van dit syndroom verschilt per vrouw en kind. Hoe meer er gedronken wordt, hoe groter de kans is op dit syndroom. Ook kinderen, van wie de moeder tijdens de zwangerschap slechts weinig alcohol heeft gedronken, kunnen dit syndroom krijgen.
Wat is FASD?
Stel je voor dat je hersenen een soort computer zijn. Ze helpen je bij alles: denken, voelen, plannen, onthouden, leren, praten en sporten. Alles goed gaat tijdens de zwangerschap, bouwen je hersenen zich stap voor stap op. Maar soms loopt er iets mis in de bouw. Bijvoorbeeld als de moeder alcohol drinkt tijdens de zwangerschap. Dan kan de bany FASD krijgen. FASD is een ingewikkelde naam voor Foetale-alcoholsyndroom. Maar het betekent simpel gezegd dat hersenen van de baby al beschadigd zijn door alcohol nog voor de geboorte. Dat gebeurt dus al in de buik, lang voor de baby geboren wordt. Kinderen met FASD zijn niet dom. Ze willen leren en meedoen, net als ieder ander. Maar sommige dingen zijn gewoon moeilijker voor ze. Ze kunnen zich minder goed concentreren, raken sneller boos of verdrietig, of vinden het lastig om plannen te maken of keuzes te begrijpen. Rekenen of lezen kan extra moeite kosten. Ook dingen als weten wat wel en niet mag gaan soms minder vanzelf. Sommige kinderen met FASD zijn kleiner of zien er net wat anders uit. Maar meestal kun je aan de buitenkant niet zien dat iemand FAS heeft. Je merkt het vooral aan hoe iemand denkt, voelt en reageert. FASD gaat niet over, maar met hulp en duidelijk uitleg kunnen kinderen met FASD ontzettend veel leren. Ze hebben gewoon iets meer begeleiding nodig. En soms een beetje extra geduld van de mensen om hen heen. Het allerbelangrijkste is om te onthouden is. Dat het niet de schuld van het kind is. FASD gebeurt voor de geboorte. Je kunt er zelf niks aan doen. Je kan het helemaal voorkomen als vrouwen geen alcohol drinken tijdens de zwangerschap. En het liefst ook als de vrouw zwanger probeert te raken. Kinderen met FASD zijn, net als iedereen uniek. Met steun,liefde en juiste hulp kunnen zij ook uitgroeien tot sterke, bezondere mensen met hun eigen talenten.
Verschillende vormen
Er zijn verschillende vormen van FASD omdat niet elk kind dezelfde kenmerken heeft of problemen heeft.
- FAS is de meeste bekende vorm. Kinderen met FAS hebben vaak leerproblemen, gedragsproblemen en soms uiterlijke kenmerken, zoals dunne lippen of kleine ogen.
- PFAs is een mildere vorm. Je hebt dan wel problemen met leren of gedrag, maar geen uiterlijk kenmerken van FAS.
- ARND betekent dat je vooral moeite hebt met denken en leren, maar je ziet er van buiten normaal uit.
- ARBD komt minder vaak voor. Dan heb je vooral lichamelijke problemen, zoals met het hart of de nieren, door alcohol tijdens de zwangerschap.
Welke vorm je ook hebt: kinderen met FASD hebben niks fout gedaan en kunnen met hulp heel veel leren.
Verschillende maten van FASD
FASD is een alcohol Syndroom doordat de moeder alcohol heeft gedronken tijdens de zwangerschap.
Bij lichte FASD merk je soms kleine problemen, zoals wat moeite met leren of gedrag. Bij zware of milde FASD zijn de problemen duidelijker, met grotere leer en gedragsproblemen en soms lichamelijke kenmerken. Ernstige FASD betekent dat het kind veel hulp nodig heeft, vaak met grote problemen met denken, gedrag en gezondheid.
Is het altijd de schuld van de ouders dat ze alcohol drinken tijdens zwangerschap?
Hoewel FASD rechtstreeks wordt veroorzaakt door alcohol gebruik tijdens de zwangerschap, is het belangrijk om te beseffen dat dit niet automatisch betekent dat de moeder schuldig is. In veel gevallen spelen er moeilijker factoren mee die het moeilijk maken om volledig te stoppen met drinken, zelfs als de vrouw zwanger is of weet dat alcohol schadelijk kan zijn. Sommige vrouwen zijn zich in het beginstadium van de zwangerschap nog niet bewust van het feit dat ze zwanger zijn. Anderen krijgen tegenstrijdige informatie of verouderde informatie uit hun omgeving, zoals het idee dat één glaasje geen kwaad. Bij vrouwen met een alcoholverslaving of onderliggende psychische problemen kan het stoppen met drinken bezonder moeilijk zijn, zeker zonder passende ondersteuning. Ook sociale druk, trauma of een onveilige thuissituatie kunnen een rol spelen. Daarom is het belangrijk om moeders niet zomaar de schuld te geven. In plaats van te zeggen dat hun fout is , kunnen we beter luisteren en helpen . We kunnen uitleggen waarom alcohol schadelijk is tijdens de zwangerschap. Het is daarom belangrijk om naar FASD te kijken met begrip en menselijkheid. In plaats van te oordelen, zal de focus moeten liggen op goede voorlichting, toegankelijk hulpverlening en het maken van een veilige omgeving waarin vrouwen gesteund worden om gezonde keuzes te maken voorzich zelf en hun kind.Zodat er minder tot geen kinderen meer met fasd geboren worden .
Omgaan met FASD
Omgaan met FASD vraagt veel geduld, structuur en duidelijkheid. Kinderen en volwassenen met FASD hebben moeite met plannen, leren van fouten en begrijpen van sociale situaties. Wat helpt is: blijf rustig, geef korte en duidelijkheid uitleg, herhaal vaak en gebruik visuele hulpmiddelen zoals pictogrammen of stappenplannen. Zorg voor een vaste dagstructuur met voorspelbaarheid. Beloon positief gedrag direct en duidelijk. Verwacht niet dat zelf leren van straf of ervaring; herhaling en begeleiding zijn nodig. Leg geen schuld bij het kind: het is geen onwil, maar onvermogen. Ouders, verzorgers en leerkrachten kunnen veel betekenen door zich goed te laten informeren en samen te werken in de begeleiding.
Dus korte samengevat omgaan met kind of klasgenoot met FASD doe je zo:
- Vaste routines: elke dag ongeveer hetzelfde helpt hen rustig te blijven.
- Eenvoudige uitleg: korte zinnen en dingen stap voor stap voordoen.
- Herhaling: vaak iets herhalen helpt bij het onthouden.
- Geduld: boos gedrag komt vaak omdat ze iets niet begrijpen of kunnen.
- Positieve aandacht: geef complimenten als iets goed gaat.
Ze doen het niet expres moeilijk ze hebben je hulp nodig om zich veilig en begrepen te voelen. Ze snappen dingen soms minder goed goed of leren wat trager.
Ervaren hoe het is om FASD te hebben
Om een beetje te begrijpen en ervaren hoe het kan zijn om FASD te hebben kun je volgende opdracht proberen uit te voeren. Maak een planning voor je dag zonder hulp, maar wissel elk kwartier van taak en stel je voor dat je steeds iets vergeet wat je net deed. Zo kan FASD voelen alsof je het goed wilt, doen maar je hersenen werken niet mee.
Diagnose stellen
Een diagnose van het spectrum van FASD wordt door middel van de astly 4-digit score. Hierbij wordt gekeken naar:
- Lengte
- Gezichtskenmerken
- Neurologische aandoeningen
- Alcoholgebruik van de moeder tijdens zwangerschap
Kinderen met FAS hebben een aantal typische kenmerken in het uiterlijk, maar ook gedrags- en leerproblemen. Sommige kinderen met FASD missen de typische uiterlijke kenmerken, maar hebben wel de gedrags- en leerproblemen. Andersom is ook mogelijk.
Behandeling
De behandeling van FASD helpt het kind beter om te gaan met de dingen die moeilijk zijn. Het kind krijgt hulp van bijvoorbeeld een psycholoog, logopedist of ergotherapeut om te leren praten, plannen, omgaan met gevoelens of prikkels. Soms helpt medicatie, bijvoorbeeld bij druk gedrag of Slaapproblemen. Ouders krijgen tips en steun om goed met het gedrag om te gaan. Een vaste dagindeling en extra hulp op school zijn ook belangrijk. Zo leert het kind beter functioneren en zich veilig te voelen.
Kenmerken
Lichamelijke kenmerken
Typisch lichamelijke kenmerken zijn een geringe lichaamslengte, een andere lichaamsbouw en kleine hoofdomtrek. De ogen zijn smal, staan recht en uit elkaar. Soms heeft het kind ook overhangende oogleden. De afstand tussen de neus en bovenlip is vaak groot en smalle bovenlippen en een kleine kin. De oren zijn simpel van vorm en staan lager.
Andere kenmerken zijn:
- Afwijkende prikkelgevoeligheid (ze zijn gevoelig voor fel licht, aanraking en geluid)
- Dwangmatige handelingen of bewegingen
- Slaapproblemen met name met inslapen en doorslapen
- Epilepsie
- Verstoorde spijsvertering en allergieën voor voedingsstoffen
- Hoge pijngrens
- Auditieve en visuele verwerkingsproblemen
Cognitieve kenmerken
De meeste kinderen met FAS hebben last van hun motoriek en moeite met leren. De volgende kenmerken hebben hiermee te maken:
- Coördinatieproblemen, waardoor het kind moeite heeft om motorische vaardigheden aan te leren.
- Onhandig ogende, houterige motoriek
- Halfzijdige verlamming
- Motorische onrust
- Lager spierspanning.
- Zwak taalbegrip
- Over het algemeen een lager IQ, maar een hoog IQ komt ook wel eens voor
- Aandachtsproblemen
- Moeite met plannen en organiseren
- Problemen met korte- en langetermijngeheugen
- Lager werktempo
- Moeite met abstract denken
- Moet met begrijpen van oorzaak en gevolg
- Niet leren door ervaring
- Moeite met rekenen
Emotionele en sociale kenmerken
De meeste mensen met FAS hebben ook problemen met emoties en sociale vaardigheden. Ze kunnen dus deze problemen hebben:
- Moeite met inschatten van sociale situaties
- Moeite met onderhouden van vriendschappen het kind is vaak goed beïnvloedbaar wat gevaarlijk is voor misbruik
- Verhoogd risico op alcohol- en drugsverslaving
- Woedeaanvallen
- Niet begrijpen wat er op de wereld en om hen heen gebeurt, waardoor angsten kunnen ontstaan
- Opvliegend, gespannen of angstig zijn in nieuwe situaties
- Mogelijk kenmerken van autisme vertonen
- Ongepast seksueel gedrag vertonen, maar hoeft niet maar kan.
FASD per levensfase
Peuter en kleutertijd
Bij jonge kinderen met FASD vallen vaak groeivertraging en vertraagde ontwikkeling op. Motorische vaardigheden zoals lopen en fietsen komen later op gang en bewegingen kunnen onhandig zijn. De taalontwikkeling verloopt wisselend sommige kinderen praten laat , andere juist vlot maar beperkte inhoudt. Het geheugen voor wat er net is gebeurd is zwak. Ze hebben moeite met prikkel verwerking, waardoor ze snel overprikkeld zijn. Ook her gedrag kan wisselvallig zijn driftbuien, weinig overzicht en moeite met regels komen vaak voor.
Onderbouw basisschool
Wanneer kinderen starten op school worden cognitieve en gedragsmatig uitdagingen duidelijker. Ze leren vaak traag en hebben moeite om aandacht vast te houden . Nieuwe informatie blijft niet goed hangen vooral als het abstract is of verbaal. Ze vinden het lastig om routines te volgen uit te voeren. In sociale contacten spelen problemen met impulscontrole en begrijpen van grenzen, waardoor conflicten ontstaan.
Middenbouw basisschool
In deze fase wordt duidelijker dat kinderen met FASD moeite hebben met leren lezen, schrijven en rekenen. Hun werk tempo ligt lager en ze vergeten wat ze geleerd hebben waardoor herhaling noodzakelijk is. Rekenen en abstract denken zijn vaak extra lastig. Ook planning en overzicht houden zijn moeizaam. In gedrag kunnen kinderen erg wisselen van enthousiaste en sociaal naar boos en teruggetrokken. Ze zijn gevoelig voor prikkels en raken snel gefrustreerd als dingen niet lukken.
Bovenbouw basisschool
De kloof tussen klasgenoten groeit. Kinderen met FASD hebben vaak een disharmonisch-profiel verbaal lijken ze meer te begrijpen dan ze werkelijk door hebben, waardoor hun werkelijke mogelijkheden worden overschat sociale situaties zijn complex. Ze zijn vaak goed van vertrouwen, maar daardoor ook kwetsbaar. Het plannen van langere opdrachten het leren van abstracte vakken en het zelfstandig werken zijn moeilijk. Hun gedrag kan wisselvallig zijn met momenten van concentreren afgewisseld met impulsief.
Voortgezet onderwijs
Op de middelbare school worden de uitdagingen groter. Het leren plannen van huiswerk, onthouden van schema's en zelfstandig organiseren gaat niet . Abstracte vakken zoals wiskunde en natuurkunde zijn moeilijk. Het werktempo blijft laag en de informatie blijft slecht hangen zonder veel herhaling. Sociaal zijn leerlingen met FASD vaak vriendelijk en sociaal ingesteld maar ze begrijpen subtiele signalen en sociale regels minder goed . Hierdoor kunnen ze kwetsbaar zijn voor pesten en verkeerde invloeden.
MBO, HBO en universiteit
Veel jongeren met FASD stromen door naar het MBO maar het volgen van hbo of universiteit is vaak ingewikkeld door de hoge eisen aan planning, geheugen en abstract denken . Praktijkgerichte opleidingen passen meestal beter mits er voldoende structuur begeleiding is. Zelfstandig werken blijft een groot struikelblok. Ook in deze fase is er vaak nood aan extra herhaling, visuele ondersteuning en duidelijker instructies.
Volwassenen leven
In de volwassenheid blijven de gevolgen van FASD zichtbaar. Het zelfstandig plannen en organiseren van werk, financiële en huishouden is vaak moeilijk. Volwassenen met FASD hebben baat bij structuur en vaste routines bij complexe taken. Ze kunnen moeite hebben met inschatten van sociale situaties waardoor ze kwetsbare zijn in relaties of op de werkvloer. Tegelijkertijd zijn ze vaak enthousiast, sociaal , creativiteit en vriendelijk waardoor ze waardevol bijdrage in een omgeving die hun sterke kanten benut en hun beperkingen ondersteund.
Toekomst van iemand met FASD
In de vroeger kinderjaren valt het soms al op dat het kind sneller overprikkeld raakt, moeite heeft met concentreren of gedrag vertoont afwijkend gedrag dan dat van leeftijdsgenoten. Het kind leert langzamer, kan moeilijk plannen of logische nadenken, en onthoud informatie minder goed. Op school lopen deze kinderen vaak al vroeg achter. Ondanks inspanning begrijpen ze de leerstof niet goed, en raken ze gefrustreerd. Dit zorgt soms voor gedragsproblemen of een negatief zelfbeeld.
Maar de moeilijkheden beperken zich niet tot school. Kinderen met FASD hebben vaak ook moeite met sociale interacties. Ze vinden het lastig om gezichtsuitdrukkingen of emoties te lezen, grenzen te herkennen of oorzaak en gevolg te begrijpen. Hierdoor ontstaan misverstanden of conflicten met leeftijdsgenoten. Vriendjes maken en behouden is vaak een uitdaging.
Naarmate het kind ouder wordt, veranderen de problemen, maar verdwijnen ze niet. Jongeren met FASD hebben nog steeds ondersteuning nodig bij het plannen van hun dag, het omgaan met geld, en het zelfstandig nemen van beslissingen. Impulsiviteit blijft vaak aanwezig, wat risico's met zich mee brengt, bijvoorbeeld op het gebied van verslaving of grensoverschrijdende gedrag.
Ook op volwassen leeftijd blijft FASD invloed hebben. Veel volwassenen met FASD hebben moeite met zelfstandig wonen, werk vasthouden of hun financiële regelen. Er is een grote kans op psychische klachten zoals depressies, angst of overprikkeling. Zonder goede begeleiding kunnen sommigen in aanraking komen met justitie, vaak niet uit kwade wil, maar omdat ze regels verkeerd begrijpen of sociaal beïnvloedbaar zijn.
Hoewel FASD niet te genezen is, kan tijdig diagnose en blijvende begeleiding het verschil maken. Met de juiste begeleiding kunnen mensen met FASD groeien binnen hun mogelijkheden, structuur ervaren en zinvol leven leiden. Begrip, aanpassingen en zorg op maat zijn daarbij essentieel. Sommige kunnen na veel begeleiding uiteindelijk normale relatie aan gaan en zelfstandig wonen.
Autorijden en FASD
Voor mensen met FASD kan leren autorijden een extra uitdagend proces zijn. FASD oftewel Foetale-alcoholsyndroom beïnvloed het geheugen, de concentratie en het vermogen om instructies verwerken. Dit kan het leren van complexe vaardigheden die bij autorijden horen, zoals inschatten van afstanden, verkeersregels onthouden en snel reageren op onverwachte situaties, lastiger maken . Vooral het schakelen kan extra aandacht vragen: het vergt een combinatie van motoriek, timing en concentratie, en het moet allemaal automatisch worden uitgevoerd terwijl je tegelijkertijd het verkeer in de gaten houdt. Het leerproces kan daardoor meer tijd kosten en vraagt vaak structuur aanpak , geduld en herhaling. Veel mensen met FASD hebben baat bij duidelijk stapgewijs instructie, een rustige omgeving en oefening in kleine stapjes bijvoorbeeld eerst alleen schakelen en gasgeven oefenen voordat alle verkeerssituaties komen. Ondanks de uitdagingen is het behalen van een rijbewijs het vraagt alleen meer aandacht voor het leerproces en soms ondersteuning van een geduldige rijinstructeur .
Geschiedenis van FASD
FASD werd ontdekt in 1973. Artsen zagen dat baby's schade kunnen krijgen als moeder alcohol drinkt tijdens de zwangerschap. Dat kan zorgen voor problemen met leren, gedrag en ontwikkeling. FASD is de naam voor al die vormen van schade.