Libie: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(gisteren lukte het niet en nu wel.)
 
(3 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
{{werk}}
+
#redirect[[Libië]]
−
{{sjabloon:Libië}}
 
−
'''Libië''' is een [[land]] in [[Afrika]]. De hoofdstad is [[Tripoli]].
 
−
 
 
−
==Economie==
 
−
[[Bestand:Logo_OPEC.png|thumb|300px|right|Libië is lid van de [[OPEC]]]]
 
−
Libië verdient negentig procent van zijn geld met de verkoop van olie en [[aardgas]]. In de grond onder Libië zitten zo'n 47 [[miljard]] vaten olie. Per jaar halen ze zo'n 1,8 [[miljoen]] vaten naar boven. Ze verdienen daar per jaar zo'n 10 miljard euro mee. Er zit ook aardgas in de bodem van Libië: zo'n 1,5 [[biljoen]] [[kubieke meter]]. Per jaar pompen ze 16 miljard kubieke meter omhoog.
 
−
Europa gebruikt veel van de olie en aardgas uit Libië. Libië werkt samen met andere olielanden in de [[OPEC]]. Het geld van de olie en gas komt maar bij een klein deel van de mensen uit Libië terecht.
 
−
 
 
−
Dertig procent van de mensen in Libië heeft geen werk. Veertig tot vijftig procent van de jongeren is werkloos. Bijna dertig proces van de Libiërs zijn arm. Zo'n twintig procent kan niet lezen of schrijven (is analfabeet).
 
−
 
 
−
Omdat Libië voor een groot deel uit woestijn bestaat kunnen ze zelf geen groente verbouwen. Eten moeten ze daarom uit het buitenland halen (importeren).
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
===Sancties===
 
−
In 1986 en in 1992  legden [[Verenigde Staten]], de [[Europese Unie]] en De [[Verenigde Naties]] Libië een sanctie op (een soort straf). De sancties volgden op de bomaanslag in Duitsland en de vliegtuigbom boven Lockerbie. Gevolg van de sanctie was dat Libië bijna geen olie meer kon verkopen aan het buitenland. De werkloosheid nam daardoor toe. Ook werden spullen duurder voor de mensen ([[inflatie]]). De Libiërs werden daardoor erg ontevreden. 
 
−
Toen Libië in 2003 zei dat ze voor de bomaanslag boven Lockerbie verantwoordelijk waren en geld hadden betaald aan de nabestaanden, stopten de sancties van de Verenigde Naties.
 
−
 
 
−
==Politiek==
 
−
Officieel is Libië een [[republiek]]. Maar in de praktijk is het een dictatuur met Qadhafi als dictator. Politieke partijen zijn er verboden. Officieel is Qadhafi geen president of premier. Hij noemt zichzelf Gids van de Revolutie. Hij heeft een boekje geschreven (Het groene boekje) waarin hij uitlegt hoe hij het land wil besturen.
 
−
 
 
−
==Bevolking==
 
−
Er wonen ongeveer 6 miljoen mensen in Libië. De meesten wonen in het noorden aan de kust en oosten van het land. De mensen spreken bijna allemaal Arabisch. De inwoners zijn van oorsprong [[Berber]]s en Arabieren. Er wonen ook [[Toeareg]]s en [[Toeboe]] in Libië. Dat zijn [[nomade]]n die in het zuiden van Libië wonen.Bijna iedereen is [[moslim]] (soennitische islam). Er is een klein groepje [[katholiek]]en en [[koptisch orthodox]]en.
 
−
 
 
−
{| valign="top" style="float: right;margin-right:1em;margin-bototm:1em;border: 1px solid #AAAAAA; background: #F9F9F9;clear: right"
 
−
| colspan=2 style="text-align:center"|[[Bestand:Berbers.png|300px|Verspreiding van de Berbers in Noordwest Afrika]]
 
−
Verspreiding van de Berbers in [[Noord-Afrika]].
 
−
|-
 
−
| <span style="background-color:#24DAEF;border:1px solid black"> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> [[Shleuh]]s
 
−
| <span style="background-color:#ED4CF3;border:1px solid black"> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> [[Imazighen|Berbers]] <small>([[Midden-Atlas]])</small>
 
−
|-
 
−
| <span style="background-color:#FFFF74;border:1px solid black"> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> [[Riffijnen]]
 
−
| <span style="background-color:#E985A1;border:1px solid black"> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> [[Chenwa]]
 
−
|-
 
−
| <span style="background-color:#E40C0C;border:1px solid black"> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> [[Kabylen]]
 
−
| <span style="background-color:#20D40C;border:1px solid black"> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> [[Chawi]]
 
−
|-
 
−
| <span style="background-color:#0006A3;border:1px solid black"> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> [[Toearegs]]
 
−
| <span style="background-color:#FF6600;border:1px solid black"> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> [[Sahara|Sahara Berbers]]
 
−
|-
 
−
|}
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
==Klimaat==
 
−
Libië ligt tussen de [[Middellandse Zee]] en de [[Sahara]]. Dat betekent dat een groot deel van Libië een [[woestijn]] is. In een woestijn is het overdag heel heet en 's nachts weer heel koud. Overdag kan het wel dertig tot vijftig graden [[Celsius]] worden. De kust van Libië ligt aan de Middellandse Zee. Het klimaat heet daar een [[mediterraan klimaat]].
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
==Voedsel==
 
−
[[Bestand:Asida.JPG|thumb|300px|right|Asida]]
 
−
Typisch voedsel uit Libië is:
 
−
* asida,
 
−
* bazeen
 
−
* usban
 
−
 
 
−
Asida eten ze in Arabische landen. Het is gemaakt van [[tarwemeel]], [[deeg]] met [[boter]] of [[honing]]. Het lijkt een beetje op [[brei]] of [[pap]]. Je eet het met de hand zonder bestek. Het wordt gegeten op feestdagen die te maken hebben met de islam. Bijvoorbeeld tijdens [[mawlid-an-Nabien]] het [[Suikerfeest]]. Asida wordt ook gegeten tijdens ceremonies (belangrijke gebeurtenissen) die te maken hebben met de geboorte van een baby.
 
−
 
 
−
Bazeen wordt gemaakt van [[gerst]]. Je eet het tijdens de lunch op vrijdag. Je kunt het eten met verschillende soorten vlees. De gerst meng je met [[tarwebloem]]. Het meel kook je in zout water. Je maakt van de deeg een ronde, gladde koepel. Daarover doe je tomatensaus. Om de koepel leg je [[aardappel]]en en gekookte [[ei]]eren.
 
−
 
 
−
Usban is worst gemaakt van [[schaap|schapenvlees]], [[rund]]ervlees of [[kameel|kamelenvlees]].
 
−
 
 
−
==Geschiedenis==
 
−
 
 
−
===Prehistorie===
 
−
[[Bestand:Libie_prehistorie.jpg|300px|thumb|right|Rotstekening uit de prehistorie. Gevonden in Tadrart Acacus. Nu een woestijn maar vroeger een savanne.]]
 
−
Er woonden in Libië zo'n tienduizend jaar geleden al mensen. Aan de kust woonden [[herder]]s en later [[boer]]en. Dat gebeurde niet alleen in Libië maar in alle landen aan de [[Middellandse Zee]]. In het zuiden van Libië was toen een [[savanne]]. Daar leefden herders en [[jager]]s. Zo'n tweeduizend jaar geleden werd de [[woestijn]] groter. De savanne verdween. De mensen die er toen woonden vetrokken naar [[Soedan]].
 
−
De [[Berber]]s waren de eerste inwoners van Libië.
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
===Oudheid===
 
−
[[Bestand:Romeins_Afrika.png|300px|thumb|right|Romeins Rijk maar Afrika uitgelicht.]]
 
−
De [[Oude Grieken]] dachten dat Libië het hele continent Afrika was samen met [[Egypte]]. De Grieken waren de baas in een groot deel van Libië. Na de Grieken waren de [[Romeinen]] de baas in Libië. Het was toen een Romeinse provincie met de naam: Africa proconsularis. In de Romeinse tijd was Libië rijk. Een belangrijke stad in die tijd was [[Leptis Magna]]. De stad lag ook aan de [[Middellandse Zee]].
 
−
In Libië gingen toen veel [[ambacht]]slieden en [[handelaar|handelaren]] uit het Romeinse Rijk wonen. Je vindt in Libië nu veel ruïnes uit de Romeinse tijd. Bijvoorbeeld Leptis Magna. In de Romeinse tijd waren er [[forum]]s, [[markt]]en en [[badhuis|badhuizen]] gebouwd.
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
===Vroege moslimperiode===
 
−
[[Bestand:Arabisch_Rijk.png|300px|thumb|right|Het Arabisch Rijk.]]
 
−
In de zevende eeuw werd het oosten van Libië (Cyrenaica) door de [[Arabieren]] veroverd. De islam werd toen een belangrijke godsdienst in Libië. Libië maakte toen deel uit van het Arabische Rijk. Emirs waren toen de baas in Libië. In 1050 vielen groepen [[bedoeïen]] Libië aan. De bedoeïen kwamen uit [[Opper-Egypte]]. Zij maakten veel kapot.
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
===Ottomaanse rijk===
 
−
[[Bestand:Barbarossa.jpg|thumb|300px|right|Piratenkoning Khair ad Din (ook wel Barbarossa genoemd)]]
 
−
In de zestiende eeuw had Libië geen centrale regering. De havens werden gebruikt door [[piraat|piraten]]. [[Spanje]] was even de baas in Tripoli maar wilde niet het hele land besturen. In 1538 was de piratenkoning [[Khair ad Din]] de baas in [[Tripoli]].
 
−
 
 
−
In 1551 werden de Turken (toen beter bekend als de [[Ottomanen]]) de baas in Noord-Afrika. De Ottomanen profiteerden van de piraterij. De Ottomanen verdeelden Noord-Afrika (heette toen [[Barbarije]]) in drie provincies: Algiers, Tripoli en Tunis. Pasja's (Ottomaanse generaals) waren toen de baas. Die werden aangesteld door de [[Sultan]] van Constantinopel. Elke pasja had een goed getraind leger onder zijn hoede (Janitsaren genoemd). Na twee oorlogen met de Amerikanen (over de piraterij) werd Frankrijk in 1830 de baas in Algerije en Tunesië. Libië maakte toen nog onderdeel uit van het [[Ottomaanse rijk]].
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
===Italiaanse periode===
 
−
[[Bestand:Italie_en_kolonien.PNG|thumb|right|300px|Libië als onderdeel van de Italiaanse koloniën.]]
 
−
Italië veroverde grote delen van Libië op de Ottomanen. In 1912 werd Libië door de sultan aan Italië afgestaan. Toen de [[Eerste Wereldoorlog]] uitbrak trokken de Italianen zich terug uit Libië omdat ze alle troepen in Italië nodig hadden. Er brak toen een [[burgeroorlog]] uit in Libië. Aan het eind van de Eerste Wereldoorlog werd Libië een kolonie van Italië. De Libiërs kwamen daartegen in opstand. Onder leiding van [[Benito Mussolini]] werd dat verzet hardhandig neergeslagen. Italië kreeg steeds meer invloed in Libië. Italianen gingen in Libië wonen, ze legden snelwegen en treinsporen aan. Ze bouwden ook nieuwe steden. Die waren vooral voor de Libische Italianen, maar ook voor de Arabieren. Moslims mochten ook lid worden van de [[Nationaal Facistische Partij]]. In de [[Tweede Wereldoorlog]] vochten veel Libiërs mee in het Italiaanse leger.
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
===Tweede Wereldoorlog===
 
−
[[Bestand:Indeling_Libie.png|thumb|300px|right|Indeling van Libië.]]
 
−
In de Tweede Wereldoorlog vochten de Britten tegen de Italianen en Duitsers in Libië. In 1942 veroverden de geallieerde troepen het oosten van Libië ([[Cyrenaica]]). In 1943 hadden ze heel Libië veroverd. Na de Tweede Wereldoorlog werd het oosten en noordwesten van Libië ([[Tripolitania]]) bestuurd door Groot-Brittannië. Het zuidwesten ([[Fezzan]]) werd bestuurd door de Fransen. In 1947 moest Italië zich terugtrekken uit Libië.
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
===Onafhankelijkheid===
 
−
[[Bestand:Muammar_al-Gaddafi_.jpg|thumb|right|300px|Qadhafi]]
 
−
In 1949 besloot de [[Verenigde Naties]] dat Libië onafhankelijk moest worden. In 1951 werd Libië eindelijk onafhankelijk en werd het een federaal koninkrijk onder leiding van [[Koning Idris I]]. Hij regeerde tot hij in 1969 werd afgezet door [[Moammar Abu Minyar al-Qadhafi]].
 
−
 
 
−
===Koninkrijk Libië===
 
−
Libië was een arm land na de Tweede Wereldoorlog. Het had geen universiteiten en er bijna geen hoogopgeleiden. Veel mensen konden niet lezen of schrijven. Er woonden nog steeds Italianen in Libië. Die hadden de beste banen in het land. 
 
−
 
 
−
===Qadhafi-tijdperk===
 
−
In 1959 werd er veel [[olie]] in Libië ontdekt. Daardoor werd Libië opeens heel rijk. De mensen vonden echter dat de koning alle rijkdom voor zichzelf hield. Op 1 september 1969 pleegde Muammar Qadhafi een [[staatsgreep]]. Hij maakte van Libië een [[dictatuur]]. De oliewinning werd genationaliseerd. Engelsen, Amerikanen en Italianen moesten het land snel verlaten.
 
−
<br clear="all">
 
−
 
 
−
Van 1969 tot nu laat Qadhafi zich dan weer negatief en dan weer positief van zich horen. Gebeurtenissen in chronologische volgorde:
 
−
 
 
−
{|{{Prettytable}}
 
−
!Jaartallen
 
−
!Gebeurtenissen
 
−
|-
 
−
|Jaren 70 en 80
 
−
|Qadhafi steunt de [[PLO]] door hen wapens te geven en hen te trainen. Ook ondersteunt hij de terroristische groepen [[IRA]] en het [[Democratisch Front voor de Bevrijding van Palestina]].
 
−
|-
 
−
|1972
 
−
|Er wordt gedacht dat Qadhafi betrokken is bij de groep [[Zwarte September]]. Die gijzelden op de [[Olympische Spelen]] in [[Duitsland]] de sportploeg van [[Israël]].
 
−
|-
 
−
|1973
 
−
|Qadhafi probeert het noorden van [[Tjaad]] ([[Aouzoustrook]]) te veroveren (in dat gebied zit veel [[uranium]]). Hij ondersteunt de soldaten in Tjaad. In 1987 verliest hij deze strijd.
 
−
|-
 
−
|1979
 
−
|Amerikaanse ambassade in [[Tripoli]] wordt in brand gestoken
 
−
|-
 
−
|1984
 
−
|In Londen wordt vanuit de Libische ambassade op demonstranten geschoten; een Britse politieagent komt hierbij om het leven. In 1999 neemt Libië hier verantwoordelijkheid voor.
 
−
|-
 
−
|1985
 
−
|Qadhafi wordt verdacht betrokken te zijn bij aanslagen op vliegtuigen in [[Wenen]] en [[Rome]];
 
−
|-
 
−
|1986
 
−
|Amerika bombadeert Tripoli omdat Libië betrokken was bij een bomaanslag in Berlijnse discotheek (3 doden en 230 gewonden)
 
−
|-
 
−
|1988
 
−
|Boeing 747 ontploft boven [[Schotland|Schotse]] plaatsje [[Lockerbie]]. Libië is hiervoor waarschijnlijk verantwoordelijk. In 1999 levert Libië de verdachten pas uit en worden ze berecht.
 
−
|-
 
−
|eind jaren 90
 
−
|Qadhafi lijkt nu mee te willen werken aan een vreedzamere wereld. Hij doet mee met vergaderingen van de [[Organisatie voor Afrikaanse Eenheid]]. Ook geeft hij geld aan Afrikaanse landen die zich willen ontwikkelen.
 
−
|-
 
−
|2001
 
−
|Qadhafi veroordeelt de [[aanslagen van 11 september]] als eerste Arabische leider.
 
−
|-
 
−
|2002
 
−
|Qadhafi biedt zijn excuses aan voor de aanslag in Lockerbie en bield geld aan voor de nabestaanden.
 
−
|-
 
−
|2003
 
−
|Qadhafi zegt te stoppen met het maken van [[massavernietigingswapen]]s.
 
−
|-
 
−
|2004
 
−
|De Britse premier Tony Blair bezoekt Libië en hoopt dat Libië meehelpt tegen het [[terrorisme]].
 
−
|}
 
−
 
 
−
===Opstand tegen Gadhafi===
 
−
[[Bestand:Benghazi.jpg|thumb|300px|right|Benghazi]]
 
−
Op 15 februari 2011 protesteren zo'n 500 tot 600 demonstranten in [[Benghazi]], een stad in het oosten van Libië, voor het politiebureau, tegen de regering van Qadhafi. De politie slaat de demonstratie neer.
 
−
 
 
−
====Waarom komen mensen in opstand?====
 
−
De mensen demonstreren tegen Qadhafi omdat ze vinden dat hij corrupt is. Gadhafi geeft zijn familieleden en mensen van zijn stam de belangrijkste banen in het leger en bij de overheid. Mensen die het niet met hem eens zijn worden opgepakt. Je mag geen politieke partij oprichten. Als je dat doet word je geëxecuteerd. Qadhafi heeft zelfs een wet gemaakt die het verbied om een andere mening te hebben.
 
−
 
 
−
Na de demonstratie in Benghazi gaan mensen ook in andere steden de straat op om te protesteren. De mensen hopen dat net zoals in [[Tunesië]] en [[Egypte]] demonstraties helpen om de dictator te verdrijven. Maar Qadhafi wil niet weg. Het komt daardoor tot een burgeroorlog.
 
−
 
 
−
====Wie komen in opstand?====
 
−
[[Bestand:Vlag_van_Libie_tijdens_koninkrijk.png|thumb|300px|right|Opstandelingen gebruiken de oude vlag van Libë als symbool.]]
 
−
Er zijn verschillende groepen mensen die vechten tegen Qadhafi: Nationaal Front voor de Redding van Libië, Nationale conferentie van de oppositie in Libië en de Anti-Qadhafi troepen.
 
−
 
 
−
Het Nationaal Front voor de Redding van Libië is tegen de dictatuur. Ze willen een [[democratie|democratische]] regering en een [[grondwet]]. Ook willen ze [[vrije verkiezingen]], [[persvrijheid]] en scheiding tussen de uitvoerende, wetgevende en rechtsprekende macht (dit heet ook wel [[trias politica]]).
 
−
 
 
−
De Nationale conferentie van de oppositie in Libië wil ook dat Qadhafi aftreedt. Ze willen dat er een [[overgangsregering]] komt die betrouwbaar is en het land kan besturen tot er verkiezingen komen. Er moet volgens hen een grondwet komen waarin staat dat er verschillende [[politiek]]e en [[cultuur|culturele]] verschillen mogen zijn. Ook vinden ze dat de staat [[mensenrechten]] moet accepteren.
 
−
 
 
−
De Anti-Qadhafi troepen bestaat uit verschillende groepen, Libische [[diplomaat|diplomaten]] en [[militair]]en die de tegenstanders steunen.
 
−
 
 
−
====Hoe verloopt de burgeroorlog?====
 
−
Na de opstand van de tegenstanders sloeg Qadhafi terug. De burgeroorlog is nog aan de gang. De tegenstanders hebben een groot deel van het oosten van Libië veroverd.
 
−
In maart 2011 neemt de [[Verenigde Naties]] een [[resolutie]] aan waarin ze een [[no-flyzone]] afgekondigen. Gadhafi zegt direct dat hij een [[staakt-het-vuren]] instelt. Maar daar houdt hij zich niet aan.
 
−
Om de no-fly-zone te handhaven grijpt de [[coalitie]] militair in. Hier doen [[Verenigde Staten van Amerika|Amerikaanse]] en [[Groot-Brittannië|Britse]] troepen aan mee. Ze schieten [[Tomahawk]]s af. Ook de [[Frankrijk|Franse]] en Britse [[luchtmacht]] doen mee. Andere landen die meehelpen zijn: [[België]], [[Canada]], [[Denemarken]], [[Frankrijk]], [[Italië]], [[Noorwegen]], [[Qatar]] en [[Spanje]]. Eind maart neemt de [[NAVO]] de leiding over. Doordat de NAVO de opstandeling ondersteunt winnen ze weer terrein.
 
−
 
 
−
 
 
−
==Fotogallerij==
 
−
<gallery>
 
−
Afbeelding:flag_of_Libya.png|De [[vlag]] van Libië is simpel. Alleen maar groen!
 
−
Afbeelding:Libië_lokatie.png|Lokatie van Libië
 
−
Afbeelding:Tripoli_sateliet.jpg|Een satelietfoto van de hoofdstad [[Tripoli]]
 
−
</gallery>
 
−
 
 
−
{{Navigatie landen Afrika}}
 
−
[[Categorie:Libië| ]]
 
−
[[Categorie:Landen]]
 

Huidige versie van 18 apr 2011 om 14:34

Doorverwijzing naar:

Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Libie&oldid=180712"