Verzet in de Tweede Wereldoorlog

Dit artikel is (gedeeltelijk) geschreven door Pabo-studenten van de MarnixAcademie en blijft in ieder geval staan tot de beoordeling is gegeven.

Het verzet, wat is dat eigenlijk?

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er overal in Europa mensen en groepen die zich verzetten tegen de Duitse bezetters. Ook in Nederland is er verzet. Het verzet, ook wel ‘de ondergrondse’ genoemd, werkt het begeleid van de bezetter (Duitsland) tegen, door nazi's en landverraders te doden en andere aanslagen te plegen. Ook helpt het verzet Joden om onder te duiken en verspreidt het illegale kranten met ongecensureerd nieuws over de voortgang van de oorlog. In de Tweede Wereldoorlog werd er heel veel informatie achtergehouden, het verzet was het hier niet mee eens en deelde daarom wel alle informatie via bijvoorbeeld illegale kranten.

Hoe werkt het verzet?

Klein Verzet

Het verzet protesteerde tegen de bezetter. Eerst was er nog geen gewapend verzet, deze kwam pas later. In het begin van de bezetting is er weinig verzet, en al helemaal niet met wapens. De mensen zijn daar nog niet klaar voor, ze kijken de kat uit de boom. Hoe zullen de Duitsers zich gedragen? Het Klein Verzet of Symbolisch Verzet, zoals dit verzet wordt genoemd, willen wel laten zien wat ze ervan vinden. Dit soort verzet is vooral bedoeld om de moed er in te houden. Op allerlei onschuldige manieren maken ze duidelijk dat ze tegen de Duitse bezetting zijn. door bijvoorbeeld:

- Illegale kranten drukken en deze verspreiden.

- Naar Radio Oranje en de BBC luisteren: mensen probeerden stiekem informatie af te luisteren over plannen van Duitsland.

- Bloemen te leggen op de verjaardag van Prins Bernhard, de opa van Willem-Alexander, deze dag wordt ook wel Anjerdag genoemd.

- Er worden allerlei speldjes, hangertjes, e.d. gemaakt met de letter W (van Wilhelmina) en in de kleur oranje.

- De letter V van Victorie, overwinning of vrijheid wordt op muren geschreven of O.Z.O., Oranje zal overwinnen.

- Veel mensen bieden hulp aan, door mensen onder te laten duiken. Veel Joodse mensen, maar bijvoorbeeld ook mensen uit het verzet en de politiek.

- Er wordt gestaakt.

- Persoonsbewijzen (identiteitskaarten) worden vervalst.

- Er worden bonkaarten (voedselbonnen) gestolen.

- Ook bespotten ze de Duitsers (scheldwoord: moffen) en NSB’ers met moppen en liedjes. De NSB is een Nederlandse politieke partij die voor de Duitse bezetter is. Dat vinden de meeste Nederlands dus landverraders.

De meeste Nederlanders blijven hopen op een Duitse ondergang en dat de koninklijke familie weer naar Nederland terugkomt vanuit hun schuilplaats in Engeland. Zegt iemand op straat ‘O, zo!’, dan betekent dat: Oranje zal overwinnen! En het antwoord is vaak ‘Jozo!’ (Ja, oranje zal overwinnen).

Veel Nederlanders laten zien dat ze voor koningin Wilhelmina en Prins Bernhard zijn. Vóór Oranje dus tegen de Duitse bezetting.

Gewapend Verzet

Gewapend verzet tegen de Duitse bezetter lijkt logisch toch? Je hebt toch het recht om voor de vrijheid van je land te vechten?

Maar zo makkelijk is het niet. Gewapend verzet zorgt ervoor dat onschuldige mensen het slachtoffer worden en dat is toch niet de bedoeling?

Na een paar jaar ontstaat er wel een gewapend verzet. Dan zijn de Duitsers nog strenger geworden en zijn er al veel slachtoffers gevallen.

De april/meistaking van 1943 is een grote wending: de harde Duitse reactie op de staking lokt meer verzet uit.

- Verzetsgroepen overvallen distributiekantoren om aan distributiebonnen voor voedsel (en andere belangrijke producten) te komen. Gemeentehuizen worden overvallen voor persoonsbewijzen. Die zijn nodig voor onderduikers en verzetsmensen.

- Om de bezetters dwars te zitten is er ook heftig verzet. Bruggen, spoorwegen, belangrijke gebouwen (zoals een bevolkingsregister) worden door verzetsmensen opgeblazen of in brand gestoken.

- Soms gaan verzetsmensen zelfs over tot het liquideren (doodschieten) van verraders of belangrijke Duitse militairen.

Dit soort geweld, accepteren de Duitsers niet. Er volgens vaak harde wraakacties en daarbij worden ook onschuldige mensen vermoord. Dit heet represailles.

Niet iedereen is het eens met het Gewapend Verzet, veel mensen zijn bang en zijn het er niet mee eens dat er met geweld terug wordt gevochten. Ze vinden het geweldig afschuwelijk en willen er daarom niet aan meedoen. Omdat er ook veel onschuldige mensen sterven, twijfelen zij aan hun eigen onschuld.

Gevaarlijk

Het voeren van verzet is gevaarlijk. Gewapend Verzet is nog gevaarlijker. Als je gepakt wordt door de Duitsers, is de kans heel klein dat je het overleeft. Veel verzetsmensen komen in een gevangenis of concentratiekamp terecht. In een gevangenis of concentratiekamp hebben de mensen het heel slecht en hierdoor is er een grote kans dat ze dood gaan. Ook worden veel mensen doodgeschoten door een vuurpeloton. Bij een vuurpeloton wordt er door meerdere soldaten op je geschoten.

Hoe kan je verzetsstrijder worden?

Mensen die in het verzet zitten, doen dit in het geheim. Het was daarom beter, dat zo weinig mensen er van wisten. Er werd meestal in kleine groepen gewerkt. Soms hebben deze verzetsgroepen contact met andere verzetsgroepen. Maar meestal niet, omdat dat te gevaarlijk is.

Bekende verzetshelden

Er zijn veel mensen die zich hebben ingezet voor het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hieronder worden er een aantal verzetshelden beschreven.

Hannie Schaft 'het meisje met het rode haar' (1920-1945) - Gewapend Verzet

Hannie haar illegale werk begint met het stelen van persoonsbewijzen uit kleedkamers van een zwembad, zodat twee Joodse medestudenten voortaan veilig over straat kunnen. In 1943 sluit ‘het meisje met het rode haar’ zich aan bij de Haarlemse afdeling van de linkse Raad van Verzet. Hannie begint steeds gevaarlijkere opdrachten uit te voeren, zoals het opblazen van een Duitse legertrein en het stelen van wapens. Ook schiet zij meerdere landverraders dood. Hoewel Hannie zich vermomt, ze verft haar haren zwart en draagt een bril, wordt ze op 21 maart 1945 gesnapt met een wapen en een verzetskrant. Een maand later wordt ze in de duinen bij Overveen vermoord. Naar horen zeggen luiden haar laatste woorden: 'Ik schiet beter.'

- Gerrit Jan van der Veen (1902-1944) – Vervalsers van persoonsbewijzen, distributiekaarten en voedselbronnen Illegale werkers en onderduikers hebben grote behoefte aan vervalste persoonsbewijzen. De Haagse toneelschrijver, decorbouwer, schilder en illustrator Eduard Veterman slaagt er als eerste in het ingewikkelde persoonsbewijs overtuigend te vervalsen. Zijn woning aan de Amsterdamse Keizersgracht wordt omgebouwd tot vervalsingscentrale. Driemaal doet de Duitse politie een inval, maar de aanwezigen weten via een gecamoufleerd luikje in de wc tijdig te ontkomen. Hoewel de kwaliteit van Vetermans vervalsingen onovertroffen is - zelfs het Belgische verzet maakt graag gebruik van zijn diensten - laat de kwantiteit te wensen over. Daarom richt beeldhouwer Gerrit Jan van der Veen de Persoonsbewijzencentrale (PBC) op. Behalve persoonsbewijzen zorgt de PBC ook voor distributiestamkaarten en voedselbonnen - inclusief 16.000 tabaksbonnen, want onder verzetsmensen wordt stevig gerookt om de zenuwen in bedwang te houden. Drukker Frans Duwaer levert in opdracht van de PBC zo'n 65.000 blanco persoonsbewijzen en 75.000 distributiestamkaarten, voor hij in juni 1944 wordt gearresteerd. Qua initiatieven en leiderschap groeit Van der Veen uit tot een van de belangrijkste leiders van het gewapende verzet, die persoonlijk deelneemt aan een reeks gewaagde acties. Na aanslagen op het Amsterdamse bevolkingsregister en de landsdrukkerij in Den Haag probeert zijn groep op 1 mei 1944 een aantal verzetsmensen te bevrijden uit het huis van bewaring in de hoofdstad. De Duitse Jood Gerhard Badrian speelt de rol van SS'er, die de gevangenen komt overplaatsen. De truc wordt doorzien, de bewakers schieten, en Van der Veen wordt in de rug getroffen. Op 10 juni krijgt hij in Overveen het 'genadeschot'.