Ruimte voor de rivieren in Nederland

De rivieren in Nederland moeten steeds meer regen-en smeltwater afvoeren. De Overheid en Rijkswaterstaat nemen verschillende maatregelen om Nederland te beschermen tegen het hoge water.

Reden waarom het water kan gaan stijgen

Het klimaat verandert en hierdoor zal er in de toekomst grotere hoeveelheden water via de rivieren Nederland bereiken. De rivier de Rijn en de Waal worden meer regenrivieren. Dit komt doordat de neerslag in de winter toeneemt en dat deze neerslag vooral bestaat uit regen. Door de kleinere sneeuwvoorraad in de bergen en de hogere verdamping in de zomer, zal de afvoer in de zomer dalen. Normaal stroomt er ongeveer 4000 m3 per seconde door de rivieren. De hoeveelheid water die rivierdijken aan moeten kunnen bedroeg 16000 m3 per seconde in Lobith waar de Rijn Nederland binnen komt. Die hoeveel kan eens in de 1250 jaar voor komen in Nederland. Door de klimaatverandering, waarbij de temperaturen stijgen, wordt er geschat dat de afvoer met 5% toeneemt per graad temperatuur stijging. Wanneer er wordt uitgegaan dat de temperatuur met 2 graden stijgt in 2050 betekent dat dat de dijken de 18000 m3 per seconde moeten aan kunnen. Deze veiligheidsnorm is aangepast naar 18000 m3 per seconde in 2006. Het gevolg hiervan is dat er een grotere kans is op overstromingen in de winter. Het is belangrijk dat er maatregelen getroffen worden om de veiligheid in de toekomst te verbeteren tegen overstromingen.

Maatregelen om de rivieren meer ruimte te geven

Dijkverlegging

De dijken langs de rivieren worden een stuk opgeschoven. Hierdoor worden de uiterwaarden breder en krijgt de rivier meer ruimte om te stromen wanneer er hoog water is.

Hoogwatergeul

Hondsbroeksche Pleij, hoogwatergeul bij de splitsing van Nederrijn en IJssel

Er kan een hoogwatergeul worden gegraven. Deze geul is een vertakking van de rivier. Hierdoor wordt er een deel van het water afgevoerd via een andere route en stroomt het water sneller door. Voor deze vertakking worden er twee extra dijken in het landschap aangelegd. Het gebied binnen de geul kan gebruikt worden voor: natuur, landbouw, recreatie.

Kribverlaging en langsdammen

In de rivieren zijn kribben te vinden. Kribben staan haaks op de rivier en zorgen ervoor dat de rivier op zijn plaats blijft. De rivier stroomt hierdoor aan de zijkanten minder hard. Het nadeel hiervan is, dat bij hoog water het water minder snel afgevoerd wordt. Door kribverlaging en het aanleggen van langsdammen kan het water snellen wegstromen. Langsdammen staan parallel aan de rivier en beschermen net als de kribben de oevers.

Obstakelverwijdering

Obstakels zoals steigers en brughoofden kunnen er voor zorgen dat de afvoer van de rivier wordt belemmert. Deze obstakels worden aangepast of weggehaald om het water meer ruimte te geven.

Uiterwaardvergraving

In de afgelopen eeuwen zijn de uiterwaarden hoger komen te liggen. Dit is gebeurd door sedimentatie, bij sedimentatie komen kleine zand en klei deeltjes neer op de bodem, waardoor de uiterwaarden hoger komen te liggen. De rivier krijgt weer meer ruimte bij hoogwater door de uiterwaarden af te graven.

Dijkverbetering

Soms is het niet mogelijk om de rivier meer ruimte te geven, omdat er een dorp of stad vlak achter de dijk ligt. Een hoogwatergeul of dijkverlegging is dan moeilijk te realiseren, dan kan een dijk ook worden versterkt en/of opgehoogd worden.

Bronnen

Rijkswaterstaat. (2020b, 1 april). Maatregelen rivierengebied. Geraadpleegd op 30 oktober 2020, van https://www.rijkswaterstaat.nl/water/waterbeheer/bescherming-tegen-het-water/maatregelen-om-overstromingen-te-voorkomen/ruimte-voor-de-rivieren/maatregelen-rivierengebied/index.aspx

Roos, R. (2004). Opgewarmd Nederland (1ste editie, Vol. 2004). Utrecht, Nederland: Jan van Arkel.

Projectteam Hoogwatergeul Varik-Heeselt, & Van der Velden, K. (2015, september). Hoogwatergeul Varik-Heeselt onderzoek naar meekoppelkansen. https://commissiemer.nl/projectdocumenten/00003570.pdf