Brontekst bekijken van Reichsparteitagsgelände

{{Werk}}
{{Nazicultuur}}
[[File:Karte Reichsparteitagsgelände Nürnberg 1940.png|miniatuur|350px|Overzichtskaart in het Duits. Hierop staan alle geplande bouwwerken aangegeven. De donkerrode gebouwen zijn helemaal afgebouwd, de lichtrode zijn óf niet helemaal afgebouwd, óf de bouw is nooit begonnen.|alt=|links]]
Het '''Reichsparteitagsgelände''' (vertaling: ''Rijkspartijdagterrein'') was een groot [[terrein]] in het zuidoosten van de [[Duitsland|Duitse]] [[stad]] [[Neurenberg]] tijdens de [[Nazi-Duitsland|nazi]]-[[periode]]. Op dit terrein hield de nazipartij, de [[NSDAP]], haar partijdagen. Tijdens deze partijdagen waren er verschillende activiteiten, zoals toespraken van de leider van de NSDAP, [[Adolf Hitler]], en andere belangrijke nazi's. Ook waren er [[optocht]]en. Zo [[Marcheren|marcheerden]] er honderden of duizenden [[Partijlid|partijleden]] over het terrein. Ook was er plek voor [[sport]]activiteiten. De partijdagen waren dus vooral [[propaganda]], politieke reclame.

==Voor de nazi's==

=== Park Dutzendteich ===
[[File:Nürnberg - Dutzendteich.jpg|miniatuur|250px|Park Dutzendteich.|alt=|links]]
Voordat de nazi's in 1933 [[Machtsgreifung|aan de macht kwamen]], was het terrein een ontspanningsgebied. Dit park heette ''Park Dutzendteich''. Het bestond uit een groot en klein [[meer]]. Er was een [[dierentuin]] en een [[restaurant]]. In 1906 werd iets ten noordwesten van het park een [[tentoonstelling]] georganiseerd. Hiervoor werden nieuwe gebouwen gebouwd, waarvan er twee bleven staan. Een daarvan zie je op de foto, de [[vuurtoren]]. Het andere gebouw was een machinehal. Het noordelijke deel van het gebied waar de tentoonstelling werd gehouden kreeg de naam ''Luitpoldhain''. Dit gebied was vernoemd naar de [[prins-regent]] (iemand die een land bestuurd als de koning dat niet kan) [[Luitpold van Beieren]]. Later zouden de nazi's een gebouw naar deze man noemen. Vanaf 1912 tot 1939 was op het Luitpoldhain de Alte Tiergarten ([[dierentuin]]) gevestigd.

Een paar jaar later, in 1909, landde [[graaf]] [[Ferdinand von Zeppelin]] ten zuidoosten van het grote meer met een naar hem vernoemd luchtschip, de [[zeppelin]] [[LZ 6]]. Sindsdien werd het veld het ''Zeppelinfeld'' (vertaling: Zeppelinveld) genoemd. De nazi's gebruikten deze naam later ook voor het veld.

=== Opmars van de NSDAP ===
Enkele jaren later brak de [[Eerste Wereldoorlog]] uit. Duitsland verloor deze oorlog, en sommige teleurgestelde Duitsers voelden zich verraden. Dit leidde tot de [[Dolkstootlegende]]. De legende hield in dat [[Communisme|communistische]] en [[Democratie|democratische]] partijen samen met de [[Joden]] stiekem achter de rug van de soldaten om een wapenstilstand hadden geregeld. In werkelijkheid was dit een idee van de Duitse generaals die inzagen dat ze verloren hadden. De soldaten wisten dit echter niet, en het geloof in de Dolkstootlegende resulteerde in de oprichting van een [[Nationalisme|nationalistische]], [[Antisemitisme|antisemitische]], anticommunistische en [[Fascisme|fascistische]] partij, de [[Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij]] (NSDAP). In 1921 werd [[Adolf Hitler]] de [[partijleider]] van deze nieuwe partij. De partij kwam in 1924 in het parlement als groep met een andere partij. In 1928 won de partij zelf 12 van de 491 zetels. De aanhang was dus redelijk klein. Toen in 1929 de [[Beurskrach van 1929|beurskrach]] plaatsvond stortte de economie van Duitsland in en groeide de aanhang van de NSDAP explosief. Een paar jaar, in 1933 later had de partij alleenheerschappij over Duitsland en kwam er een einde aan de [[Weimarrepubliek]]. Het tijdperk van [[Nazi-Duitsland]] was begonnen. 

== Idee ==
[[Bestand:Adolf Hitler speech at Nuremberg Rally, 1927.jpg|miniatuur|De eerste ''[[Reichsparteitag]]'' in [[Neurenberg]], 1927.]]
Zoals elke partij hield ook de NSDAP [[partijdag]]en. Dat waren de zogenoemde [[Reichsparteitage]] (vertaling: Rijkspartijdagen). De eerste ''Reichsparteitag'' was in 1923, in [[München]]. Drie jaar later, in 1926, was de partijdag in [[Weimar]]. Vanaf 1927 werden de partijdagen in de [[Beieren|Beierse]] [[industrie]]stad [[Neurenberg]] georganiseerd. Op het eerste gezicht was dat een vreemde keuze, want net als veel andere industriesteden had ook Neurenberg een zeer grote [[Sociaaldemocratie|sociaaldemocratische]] aanhang. Maar de stad had wel een bijzondere geschiedenis. In de tijd van het [[Heilige Roomse Rijk]] was hier altijd de eerste [[rijksdag]] (vergadering) na de verkiezing van een nieuwe [[keizer]]. Voor de nazi's was deze [[symboliek]] heel belangrijk. Zij geloofden namelijk dat nazi-Duitsland het Derde Rijk was. Het eerste Rijk was het Heilige Roomse Rijk, het tweede Rijk het [[Keizerrijk Duitsland]] en nazi-Duitsland was dus het derde Rijk. Door de partijdagen te organiseren op de plek die vroeger zo belangrijk was geweest voor het Heilige Roomse Rijk, konden de nazi's zichzelf beter [[profileren]] (presenteren) als de opvolger van dit eens zo machtige land. Een bijkomend voordeel was dat er een heel groot terrein was, het al eerder genoemde ''Luitpoldhain'', waar de dag georganiseerd kon worden. In 1930 werd bovendien de Ehrenhalle geopend, ontworpen door [[architect]] Fritz Mayer. Hier werden de "gevallenen" (doden) van de [[Eerste Wereldoorlog]] geëerd. Een jaar eerder, toen het gebouw bijna af was, speelde het al een rol bij de partijdagenvan de NSDAP. 

Na de [[Machtsgreifung]] in 1933 tot en met het begin van de Tweede Wereldoorlog werd het gebied Dutzendteich en het gebied ten zuidoosten ervan ontwikkeld aan de hand van de ontwerpen van rijksarchitect [[Albert Speer]]. Dat resulteerde in onderstaande gebouwen. 

==Gebouwen==

=== Luitpoldarena ===
[[Bestand:Reichsparteitag NSDAP Nürnberg 1934-09 Hitler Himmler Lutze Luitpold Arena Blutfahne SS The New York Times G.m.b.H. Bild-Dienst Nazi Party Rally Narodowe Archiwum Cyfrowe 3 1 0 17 12272 33882 Public domain.jpg|miniatuur|201x201px|Luitpoldarena in gebruik tijdens de Rijkspartijdagen van 1934.]]
De '''Luitpoldarena''' was een gebouw op het veld Luitpoldhain. De [[arena]] was in 1933 gebouwd, het jaar dat de nazi's aan de macht waren gekomen. Aan de westelijke kant van de arena was het [[sprekersgestoelte]] en aan de oostelijke zijde bevond zich de Ehrenhalle. De verbinding tussen de twee gebouwen bestond uit een brede weg bestraat met [[graniet]]. De Ehrenhalle was oorspronkelijk bedoeld om de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog uit Neurenberg te eren. De nazi's gebruikten het echter als een plek om de gevallenen van de [[Hitlerputsch]] van 1923 te herdenken. Tijdens deze poging tot een [[staatsgreep]] werd naar verluidt een vlag met hakenkruis meegevoerd. Tijdens de gevechten raakte een officier van de [[Sturmabteilung|SA]] zwaargewond en hij overleed uiteindelijk aan zijn verwondingen. Zijn bloed belandde op de vlag, die hierna de [[Blutfahne]] (bloedvlag) werd genoemd. De vlag speelde een belangrijke rol voor de nazi's. Elk jaar werden tijdens de Rijkspartijdagen nieuwe vlaggen "[[Wijding|ingewijd]]" door deze tegen de Blutfahne aan te houden. Dit [[ritueel]] gebeurde in de Luitpoldarena voor de Ehrenhalle. 

Ook werden in deze arena [[parade]]s met tot wel 150.000 man van de SS en de SA gehouden.

=== Luitpoldhalle ===
[[Bestand:Reichsparteitag 1935.jpg|miniatuur|150px|Op de achtergrond de Luitpoldhalle met de door rijksarchitect Speer ontworpen gevel.]]
De '''Luitpoldhalle''' was een grote hal, die ookwel de Alte Kongresshalle (oude congreshal) werd genoemd. Dit gebouw was oorspronkelijk gebouwd als een machinehal voor een landbouwtentoonstelling in 1906, zie ook de voorgeschiedenis van Park Dutzendteich hierboven. Het gebouw was oorspronkelijk gebouwd in [[art nouveau]]stijl, maar rijksarchitect Albert Speer verving de [[façade]] ([[gevel]]) in de jaren 1933-1935 voor iets wat meer in het straatje van de nazi's paste. Het gebouw bood plek aan 16.000 mensen.

Op 29 augustus 1942 [[Bombarderen|bombardeerden]] [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|geallieerde]] [[vliegtuig]]en het gebouw. Hierbij werd het gebouw volledig vernietigd. Op de plek van het gebouw is nu een [[parkeerterrein]].

=== SS-kaserne ===
[[Bestand:Aerial_Nuremberg_Suedkaserne.jpg|miniatuur|250px|De voormalige [[kazerne]] in [[2014]].|left]]

Toen rijksarchitect Speer het terrein ontwierp, had hij geen '''[[kazerne]] voor de [[SS]]''' in gedachten. De SS wilde er wel een. Zij moesten het terrein beveiligen, en dus werd er uiteindelijk toch een kazerne gebouwd, aan de Frankenstraße. Vanwege het feit dat de bouw niet gepland was, verliep de bouw dus erg chaotisch. De architect was [[Franz Ruff]]. Ruff had een gebouw ontworpen, maar vanwege de korte tijd die hij had om het te bouwen waren er veel zaken niet onderzocht, bijvoorbeeld de kosten van het verplaatsen van de al aanwezige [[infrastructuur]]. Pas in 1940 was het gebouw af, vier jaar na het eerste idee. Tijdens de oorlog zaten verschillende afdelingen van het leger in het gebouw, en ook de politie maakte er gebruik van. Tegenwoordig wordt het gebouw gebruikt door onder andere de [[UNHCR]] en de Duitse overheidsinstantie voor [[migratie]] en [[vluchtelingen]].

=== Kongresshalle ===
[[File:Kongresshalle Nbg Juli 2021 6.jpg|miniatuur|250px|De zogenoemde Kongresshalle in juli 2021. Linksvoor de noordelijke zaal, rechtsachter de zuidelijke. ]]
De '''Kongresshalle''' is een gebouw dat wel lijkt op de oude Romeinse theaters. De vorm is een soort U met aan de noordoostkant, bij de opening van de U, het meer. Het werd door de nazi's zelf vergeleken met het [[Colosseum]], maar het heeft meer weg van het [[Theater van Marcellus]]. Het gebouw is grotendeels gebouwd uit [[baksteen]]. De gevels zijn van graniet. Het gebouw is ruim 200 meter lang en breed. De nazi's hadden als doel om het gebouw te gebruiken voor hun [[congres]]sen (vergadering van de partij) en voor de opslag van wat ze de [[regalia|keizerlijke regalia]] noemden. Keizerlijke regalia zijn objecten die de [[legitimiteit]] ([[recht (begrip)|recht]] om te [[heersen]]/[[besturen]]) van de [[keizer]] bevestigen. Voorbeelden zijn de [[kroon]], een [[scepter]], het [[rijkszwaard]] en de [[rijksappel]].

In 1935 werd begonnen met de bouw, maar door de oorlog is het nooit afgemaakt. Aan de twee uiteinden van de U zitten grote zalen. In de zuidelijke zaal zit het [[orkest|stadsorkest]] en in de noordelijke het [[#Museum|museum over het terrein]]. Voor het gebouw wordt sinds 1953 tweemaal per jaar het Volksfeest van Neurenberg gevierd.

===Große Straße===
[[File:Große Straße 1 - panoramio.jpg|miniatuur|250px|De Große Straße.]]
[[Bestand:Große Straße en Keizerlijk Paleis Neurenberg.jpg|thumb|250px|De Große Straße (roze) loopt via een denkbeeldige lijn (blauwe stippellijn) naar het [[Nürnberger Burg|Keizerlijk Paleis]] (rood omcirkeld).|left]]
De '''Große Straße''' (letterlijke vertaling: ''Grote Straat'') is een lange, brede weg. De weg was 40 tot 60 meter breed en 1,5 kilometer lang. Eigenlijk moest de weg 2 kilometer lang worden. De weg was bedoeld om de belangrijke gebouwen met elkaar te verbinden, maar ook om over te [[marcheren]].

De indeling van de straat is, zoals [[typerend]] is voor de nazi's, vooral [[functioneel]]. De weg bestaat uit een [[fundering]] van [[beton]] met daar overheen [[graniet]]en [[plaat|platen]]. Deze zijn er in lichtgrijs en in donkergrijs. Hiermee werden er lichtgrijze vakken afgetekend op de weg. Zo konden de marcherende soldaten beter in een lijn lopen. Elk lichtgrijs vak was onderverdeeld in lichtgrijze tegels. Deze tegels waren vierkant. Elke zijde van deze tegels was 1,2 meter lang. Dit was precies de lengte van twee [[ganzenpas]]sen. Een ganzenpas is een manier van lopen waarbij je je been gestrekt [[horizontaal]] omhoog houdt en dan een stap vooruit zet terwijl je je been gestrekt houdt. Zo lopen [[ganzen]] dus ook!

De weg loopt in [[noordwesten|noordwestelijke]] [[richting]]. Als je deze lijn doortrekt kom je bij het Keizerlijk Paleis, de [[Nürnberger Burg]] (zie kaart). Dit [[kasteel]] werd in de [[middeleeuwen]] gebouwd door de [[keizer]] van het [[Heilige Roomse Rijk]]. De keizers hielden hier regelmatig hun Rijksdagen (vergaderingen). Volgens de [[Gouden Bul van 1356]], een [[document]] dat de verkiezing van de Duitse keizer tot in detail vastlegde, moest de eerste Rijksdag na de verkiezing van een nieuwe keizer plaatsvinden in Neurenberg. Dat gebeurde vaak in de Nürnberger Burg. Hitler wilde met de [[positionering]] van de weg laten zien dat hij zichzelf minstens even machtig vond als de Duitse keizers van vroeger.

=== Deutsches Stadion ===

=== Märzfeld ===

=== Städtisches Stadion ===

=== Zeppelinfeld ===

==Museum==
{{Infobox museum
| naam          = Dokumentationszentrum Reichsparteitagsgelände <br> <small>Documentatiecentrum Reichsparteitagsgelände </small>
| afbeelding    = Logo Dokumentationszentrum Reichsparteitagsgelände.jpg
| ander formaat = 
| onderschrift  = Logo van het museum
| locatie       = [[Neurenberg]]
| openingsdatum = 4 november 2001
| architect     = [[Gunther Domenig]]
| oorspronkelijke_naam = Dokumentationszentrum Reichsparteitagsgelände
| gesloten      = 
| openingstijden = ma t/m zo 10 - 18 uur
| oppervlakte   = 
| type          = 
| thema         = Reichsparteitagsgelände en overige thema's gerelateerd aan Nazi-Duitsland
| eigenaar      = Stad Neurenberg 
| directeur     = Imanuel Baumann
| medewerkers   = 
| monumentstatus = 
| monumentnummer = 
| bezoekers     = 311.588 (2019)
| openbaar vervoer = 
| lid van       = Museen der Stadt Nürnberg
| website       = [https://museen.nuernberg.de/dokuzentrum museen.nuernberg.de/dokuzentrum]
}} 

== Bronnen ==
*{{nl}} [https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Reichsparteitagsgel%C3%A4nde De Nederlandse Wikipedia] 
*{{de}}[https://de.m.wikipedia.org/wiki/Reichsparteitagsgel%C3%A4nde De Duitse Wikipedia]
[[Categorie:Nazi-Duitsland]]
*{{en}}[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Nazi_Party_rally_grounds De Engelse Wikipedia]