Gijsbrecht van Aemstel

De Gijsbrecht van Aemstel is een toneelstuk van Joost van den Vondel, dat voor het eerst werd opgevoerd ter gelegenheid van de opening van de eerste stenen Amsterdamse schouwburg. Dit theater was van ontwerper Jacob van Campen. Het was een classicistische theater aan de Keizersgracht. De opening met de opvoering van de Gijbrecht van Aemstel zou eigenlijk plaatsvinden op 26 december 1637. Het moest eerst nog worden uitgesteld vanwege bezwaren van protestantse kerkenraadsleden tegen enkele in de katholieke middeleeuwen spelende gedeeltes in het stuk. Na enige aanpassingen kon de Gysbrecht op 3 januari 1638, kleurrijk en fraai gekostumeerd in schouwburg van Jacob Van Campen in première gaan.

Het toneelstuk is een treurspel (drama) en bestaat ui 5 akten (of 5 bedrijven, zeg maar hoofdstukken).

Vondel gaf het stuk de titel: Gysbregt van Aemstel, d’ondergang van zijn stad en zijn ballingschap. Treurspel. Hij droeg het stuk op aan Hugo de Groot, die in 1638 als balling in Frankrijk leefde.

Het stuk speelt in Amsterdam, tijdens een kerstnacht omstreeks het jaar 1300 en gaat over de belegering van de stad door manschappen uit omliggende dorpen, verenigd in de Kennemers en Waterlanders.

Vanaf die tijd is het stuk bijna jaarlijks opgevoerd (veelal rond kerst). In de roerige jaren '60 van de twintigste eeuw nam de populariteit van de Gijsbrecht af. Het stuk zou niet meer voldoen aan de wensen van het publiek.

Later is het stuk in aangepaste (gemoderniseerde vorm) nog een aantal keer opgevoerd.