|
|
| Regel 3: |
Regel 3: |
| | Hieronder staat de '''geschiedenis van de Verenigde Staten'''. In het artikel staat informatie vanaf de komst van de Europeanen tot aan het heden. | | Hieronder staat de '''geschiedenis van de Verenigde Staten'''. In het artikel staat informatie vanaf de komst van de Europeanen tot aan het heden. |
| | | | |
| − | ==Geschiedenis==
| |
| − | === Koloniale periode ===
| |
| − | [[Bestand:Map of territorial growth 1775.svg|240px|thumb|De 13 Engelse kolonies rood gekleurd.]]
| |
| − | De Verenigde Staten werden oorspronkelijk bewoond door verschillende volkeren, zoals de [[Cherokee]] en [[Navajo]]. Nadat [[Christoffel Columbus]] het continent ontdekt had, begonnen Europese ontdekkingsreizigers het continent te ontdekken. Nadat de Spanjaarden en Portugezen werd dit ook gedaan door de Engelsen, de Fransen, de Zweden, de Denen en de Nederlanders. Tijdens de 16e eeuw begonnen de Engelsen met het stichten van koloniën langs de huidige oostkust. In 1607 werd de kolonie [[Jamestown (Virginia)|Jamestown]] gesticht in Virginia en in 1620 stichtten de passagiers van de [[Mayflower]] de kolonie ''Massachusetts Bay''. In 1733 werd Georgia als laatste Engelse kolonie gesticht, waardoor er [[13 koloniën]] waren. Het westen van de Verenigde Staten was in handen van Spanje, net als Florida, terwijl de Fransen het gebied tussen [[New Orleans]] en [[Canada]] in handen hadden. De Zweden en Denen stichtten ook koloniën langs de oostkust, maar deze waren niet heel succesvol. De Nederlanders hadden een kolonie in New York ([[Nieuw-Amsterdam]]), dat later met de Britten werd geruild voor [[Suriname]].
| |
| − |
| |
| − | De Britse koloniën hadden elk een eigen bestuur, maar geen gezamenlijk bestuur. De koloniën waren beïnvloedt door de Engelse cultuur, maar begonnen over de jaren heen een eigen cultuur te krijgen. In de koloniën woonden ook veel christelijke stromingen, die niet welkom waren in Engeland. Voorbeelden zijn de katholieken en de puriteinen. De kolonisten woonden voornamelijk langs de kusten, aangezien de binnenlanden door de inheemse Amerikanen bewoond werden. De relatie tussen de kolonisten en inheemse Amerikanen verschilde per volk. Met sommigen waren er goede banden, terwijl met andere volkeren oorlog werd gevoerd. Hierdoor mochten de kolonisten zich niet vestigen over de [[Appalachen]]. Ondertussen moesten de kolonisten belasting betalen aan Engeland, maar werden niet vertegenwoordigt in het Brits parlement. Gedurende de 18e eeuw wilden de Amerikanen vertegenwoordiging in het Brits parlement, aangezien de belastingen verhoogd konden worden zonder dat ze hierover konden meebeslissen. Aangezien de Britten geld nodig hadden voor hun oorlogen, werden de belastingen aan het einde van de 18e eeuw ook erg verhoogd. Dit zorgde voor veel spanningen.
| |
| − |
| |
| − | === Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog ===
| |
| − | {{Zie hoofdartikel|Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog}}
| |
| − | [[Bestand:BattleofLongisland.jpg|250px|left|thumb|Slag bij Long Island, 1776.]]
| |
| − | De spanningen liepen zo hoog op dat in [[Boston]] de kolonisten Engelse thee in de haven gooiden (de [[Boston Tea Party]]). De Britten traden hier hard tegenop, wat tot woede leidde in alle 13 koloniën. De regeringen van de 13 koloniën kwamen samen en keurden het Britse ingrijpen af. Uiteindelijk waren de spanningen zou hoog dat de 13 koloniën zich onafhankelijk verklaarde met de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring]] in 1776. De Britten wilden hun kolonies niet verliezen en dit leidde tot een oorlog. De Amerikanen waren ook geïnspireerd door de waarden van de [[Verlichting]], zoals vrijheid, gelijkheid en democratie. Hun leger werd aangevoerd door generaal [[George Washington]]. De Amerikanen werden gesteund door Frankrijk en in mindere mate door Spanje en Nederland.
| |
| − |
| |
| − | De oorlog werd tegen alle verwachtingen in gewonnen door de Amerikanen. De Britten erkenden de Amerikaanse onafhankelijkheid in 1783, waardoor de oorlog was afgelopen. Na de oorlog was de vraag wat er met de 13 koloniën moest gebeuren. De 13 koloniën hadden dezelfde cultuur, spraken dezelfde taal en waren alle 13 voorstander van de waarden van de verlichting. Toch wilden de koloniën zich eigenlijk niet verenigen in één land, aangezien men geen nieuwe overheerser wilde. Aan de andere kant was men bang dat als men dit niet deed er oorlogen zouden uitbreken tussen de koloniën. Ook was men bang voor een nieuwe Britse aanval. Omdat men samen sterker stond besloot men een nieuw land op te richten; de Verenigde Staten van Amerika. George Washington werd gevraagd om koning te worden, maar wees dit af. De Verenigde Staten zouden een republiek worden met een gekozen staatshoofd en verkiezingen eens in de vier jaar. Voor die tijd was dit erg bijzonder, aangezien bijna ieder land een monarchie was. Uiteindelijk besloot men een gezamenlijke [[grondwet]] te maken. Tijdens de eerste verkiezingen werd Washington verkozen tot de eerste Amerikaanse president.
| |
| − |
| |
| − | ===Tot aan de Burgeroorlog===
| |
| − | De jaren na de Onafhankelijkheidsoorlog stonden vooral in het teken van het opbouwen van de Verenigde Staten. Hierbij waren er twee groepen. Als eerste waren er de [[Federalistische Partij|federalisten]] onder leiding van [[Alexander Hamilton]] en [[John Adams]], die een sterke gezamenlijke overheid wilden. Als tweede waren er de [[Democratisch-Republikeinse Partij|Democratisch-Republikeinen]] onder leiding van [[Thomas Jefferson]], die dit niet wilden. De federalisten steunden de Britten, terwijl de democratisch-republikeinen de Fransen steunden. Tussen de twee groepen was veel ruzie, bijvoorbeeld waar de hoofdstad zou komen. Uiteindelijk besloten Hamilton en Jefferson om de hoofdstad [[Washington D.C.]] te bouwen, dat kort na de dood van Washington af was. Na twee termijnen besloot Washington zich niet herkiesbaar te stellen, waarna John Adams tot president verkozen werd. Adams werd vervangen door Jefferson in 1801, waarna de Federalistische Partij verdween.
| |
| − |
| |
| − | President Jefferson kocht een groot stuk grond van Frankrijk, de [[aankoop van Louisiana]], waardoor het grondgebied van de Verenigde Staten verdubbelde. Tijdens de eerste helft van de 19e eeuw waren er twee belangrijke onderwerpen; de uitbreiding van de Verenigde Staten en de [[slavernij]]. Jeffersons opvolger [[James Madison]] poogde de Britse kolonie [[Canada]] te veroveren, wat zorgde voor de [[Oorlog van 1812]]. Onder president [[James Monroe]] herstelde de rust en werd de [[Missouri-compromis]] gesloten. Deze compromis zorgde ervoor dat voor iedere nieuwe slavenstaat een nieuwe vrije staat moest toetreden en omgekeerd. Monroe voerde ook de [[Monroedoctrine]] in, wat betekende dat de Verenigde Staten zich alleen met buitenlandse politiek op het Amerikaans continent zou bemoeien. Hierdoor wisten de Verenigde Staten buiten buitenlandse conflicten te blijven voor de rest van de 19e eeuw. Onder president [[Andrew Jackson]] werd Florida aangekocht. Jackson was de eerste gewone man, die tot president werd verkozen, en is de oprichter van de [[Democratische Partij]]. Jackson trok veel macht naar zich toe, waardoor zijn tegenstanders de [[Whig Party (Verenigde Staten)|Whig Party]] oprichtten. Tijdens de [[Amerikaans-Mexicaanse Oorlog]] wisten de Verenigde Staten hun grondgebied tot aan de westkust uit te breiden.
| |
| − |
| |
| − | Na deze oorlog ontstonden veel spanningen tussen voor- en tegenstanders van de slavernij. Tegenstanders wilden de slavernij niet uitbreiden naar nieuwe staten, terwijl voorstanders dit wel wilden. Sommige tegenstanders wilden de slavernij zelfs helemaal afschaffen. De Noordelijke Staten waren fel anti-slavernij, terwijl de Zuidelijke Staten van de slavernij afhankelijk waren. In de [[compromis van 1850]] werd besloten dat iedere staat zelf mocht beslissen of hij de slavernij toestond of niet. Dit leidde tot gevechten tussen voor- en tegenstanders, zoals [[Bleeding Kansas]]. Tegen 1860 liepen de spanningen zou hoog op dat slavenstaten zich dreigden af te scheiden. De Democraten, die vooral in het zuiden sterk waren, waren voorstander van de slavernij, terwijl de nieuwe [[Republikeinse Partij]] juist tegen de slavernij was en in het noorden sterk was.
| |
| − |
| |
| − | === Burgeroorlog en latere 19e eeuw ===
| |
| − | De verkiezing van [[Abraham Lincoln]] in 1860 leidde ertoe dat de zuidelijke slavenstaten zich afscheidden. Deze slavenstaten gingen de [[Geconfedereerde Staten van Amerika]] (de Confederatie) vormen, met [[Jefferson Davis]] als hun president. Lincoln zag dit al ongrondwettelijk en besloot het zuiden niet te erkennen. Het zuiden besloot hierop in de [[aanval op Fort Sumter]] een Amerikaans fort in te nemen, dat op hun grondgebied lag. Lincoln zag dit als aanval op de Verenigde Staten en verklaarde de Confederatie de oorlog in 1861. Het zuiden leek de oorlog eerst te winnen, maar na de [[slag bij Gettysburg]] kreeg het noorden de winnende hand. Op 9 april 1865 gaf de zuidelijke generaal [[Robert E. Lee]] zich over aan de noordelijke generaal [[Ulysses S. Grant]], wat gezien wordt als het formele einde van de oorlog. President Lincoln had ondertussen de slavernij afgeschaft. Lincoln wilde het zuiden heropbouwen, industrie maken in het zuiden, gelijke rechten en stemrecht voor Afro-Amerikanen en voormalige slaven en slavenhouder compenseren. Lincoln werd 5 dagen na het einde van de oorlog vermoord door [[John Wilkes Booth]]. Hij werd opgevolgd door [[Andrew Johnson]], die helemaal geen gelijke rechten voor Afro-Amerikanen en het zuiden moest zo snel mogelijk weer opgenomen worden in de Verenigde Staten. Johnson kreeg conflicten met het [[Amerikaans Congres]] en was de eerste president tegen wie een afzettingsprocedure werd gestart; die op één stem verschil faalde.
| |
| − |
| |
| − | Onder president Ulysses S. Grant begon de [[Reconstructie (Verenigde Staten)|Reconstructie]] vorm te krijgen. Afro-Amerikanen werden Amerikaans staatsburger en kregen stemrecht. Het zuiden stond onder militaire bezetting, wat zorgde voor veel woede in het zuiden. President [[Rutherford B. Hayes]] besloot de Reconstructie in 1877 af te schaffen, om president te worden. Hierna ging de status van Afro-Amerikanen achteruit. In het zuiden werd de [[rassensegregatie]] ingevoerd en de [[Jim Crow-wetten]]. Afro-Amerikanen werden onderdrukt, kregen te maken met racisme, discriminatie en geweld en leefden gescheiden van blanke Amerikanen. In het noorden was er veel [[corruptie]]. Hoewel de industrie in het noorden groeide en de Verenigde Staten op weg waren het rijkste land ter wereld te worden, was er nog steeds veel armoede. Deze periode wordt de [[Gilded Age]] genoemd. President [[William McKinley]] zorgde ervoor dat [[Hawaï]] (voorheen een onafhankelijk koninkrijk), werd ingenomen. Ook vond de [[Spaans-Amerikaanse Oorlog]] in 1898 plaats, waardoor de Amerikanen de gebieden [[Puerto Rico]], [[Guam]] en de [[Filipijnen]] kregen. Eerder werd in 1867 al [[Alaska]] van de Russen gekocht ([[aankoop van Alaska]]). Door alle industriële ontwikkelingen werden veel uitvindingen gedaan, ontstonden [[universiteit]]en en musea en waren er superrijke [[Industrieel|industriëlen]]. Halverwege de 19e eeuw kwam de [[immigrant]]enstroom op gang. Miljoenen mensen uit andere delen van de wereld, zoals [[Scandinavië]], [[Duitsland]], Zuid- en Oost-[[Europa (werelddeel)|Europa]], [[Rusland]], [[China]] en [[Japan]], kwamen als arbeiders in de vele fabrieken werken. De VS telden in 1860 nog een bevolking van 36.000.000 mensen, in 1920 waren dat er al 105.000.000! Dit betekende een nog grotere vooruitgang van de industrie.
| |
| − |
| |
| − | ===Eerste helft van de 20e eeuw===
| |
| − | Onder president [[Theodore Roosevelt]] ging de overheid zich meer bemoeien met de economie. Zo werden er verschillende wetten over arbeidsomstandigheden, lonen en de kwaliteit van producten ingevoerd. In dezelfde tijd kwamen er ook meer vrouwen op voor gelijke rechten. Zij wilden vooral meer zelfstandigheid en stemrecht. Vrouwen kregen in 1920 algemeen stemrecht. Ook streden veel mensen voor het verbieden van [[alcohol]], aangezien alcoholmisbruik een gigantisch probleem was. Tussen 1920 en 1933 was alcohol verboden in de Verenigde Staten tijdens de zogeheten [[drooglegging (Verenigde Staten)|drooglegging]]. Deze periode noemen we de ''[[Progressive Era]]'', maar inheemse Amerikanen, migranten en Afro-Amerikanen werden onderdrukt. In de jaren 20 kwam een nieuwe versie van de [[Ku Klux Klan]] (KKK) op en werd de rassensegregatie strenger. Veel Afro-Amerikanen vluchtten uit het zuiden naar de industriesteden in het noorden, waar rellen uitbraken.
| |
| − |
| |
| − | De Verenigde Staten waren sinds 1900 de grootste economische macht ter wereld en hadden het [[Verenigd Koninkrijk]] ingehaald. Tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] werd duidelijk dat de Verenigde Staten ook een grote militaire macht waren. De Verenigde Staten verklaarden Duitsland in 1917 de oorlog en mede door Amerikaanse steun wisten de [[Geallieerden (Eerste Wereldoorlog)|Geallieerden]] de oorlog te winnen. President [[Woodrow Wilson]] stelde hierna voor om de [[Volkerenbond]], de voorloper van de [[Verenigde Naties]] op te richten, hoewel de Verenigde Staten zelf geen lid waren. Na de Eerste Wereldoorlog was er eerst een periode van relatieve welvaart, de ''[[Roaring twenties]]''. Iedereen was blij dat de oorlog voorbij was en de periode staat daarom ook bekend om zijn luxe, feesten en de periode waarin [[radio]] en [[film]] groot werden. Deze periode eindigde echter met de [[beurskrach van 1929]], waarbij de koersen instortten. De Verenigde Staten kwamen in een diepe economische crisis, de [[Grote Depressie]]. Uiteindelijk werd [[Franklin D. Roosevelt]] tot president verkozen. Roosevelt zorgde met zijn ''[[New Deal (Verenigde Staten)|New Deal]]'' voor economische veranderingen en probeerde de armoede op te lossen. Pas na de Tweede Wereldoorlog zou de economie weer op het oude niveau zijn.
| |
| − |
| |
| − | Hoewel Roosevelt de Verenigde Staten aanvankelijk uit de [[Tweede Wereldoorlog]] wilden houden, veranderde dit na de [[aanval op Pearl Harbor]] in 1941. De Verenigde Staten verklaarden zowel Nazi-Duitsland als Japan de oorlog en vocht samen met de [[Sovjet-Unie]], Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Mede door de hulp van de Amerikanen werd Nazi-Duitsland verslagen in mei 1945. In augustus 1945 gooiden de Amerikanen twee [[atoombom]]men op de Japanse steden [[Hiroshima]] en [[Nagasaki]]; de enige keer dat het wapen tijdens oorlogsvoeren is gebruikt. Dit zorgde ervoor dat Japan zich overgaf, waardoor ook de oorlog in Azië voorbij was. De Verenigde Staten stichtten vervolgens de [[Verenigde Naties]], waarvan het land zelf ook lid werd, om internationale conflicten op te lossen. Roosevelt heeft nooit het einde van de oorlog meegemaakt, aangezien hij al was overleden. Tijdens de oorlog zijn honderdduizenden Amerikaanse soldaten om het leven gekomen.
| |
| − |
| |
| − | === Koude Oorlog ===
| |
| − | {{Zie hoofdartikel|Koude Oorlog}}
| |
| − | [[Harry S. Truman]] werd de nieuwe president. Onder Truman brak een nieuw conflict uit, de Koude Oorlog. De Verenigde Staten waren een kapitalistisch land, terwijl de Sovjet-Unie communistisch was. De Koude Oorlog was een strijd tussen de twee landen, tussen het [[communisme]] en het [[kapitalisme]]. Truman wilde de uitbreiding van het communisme stoppen, wat leidde tot nieuwe conflicten. Tijdens de Koude Oorlog zouden de twee mogendheden nooit direct met elkaar vechten, maar altijd via andere conflicten en oorlogen. Zijn opvolger [[Dwight D. Eisenhower]] sprak zich ook fel uit tegen communisme. Ondertussen nam de welvaart toe in de Verenigde Staten en mensen kregen auto's en televisies. Voor de Verenigde Staten waren de West-Europese landen, Japan en Latijns-Amerika de belangrijkste bondgenoten. Via de [[Marshallhulp]] steunden de Verenigde Staten de heropbouw van West-Europese landen. Na Eisenhower werd de jonge [[John F. Kennedy]] tot president gekozen. Kennedy was van een jongere generatie en wilde de Verenigde Staten veranderen. Net als zijn voorganger was Kennedy hard tegen het communisme. Tijdens de [[Cubacrisis]] van 1961 kwam de wereld nog nooit zo dicht bij een Derde Wereldoorlog. De Verenigde Staten en Sovjet-Unie waren namelijk bezig met een [[wapenwedloop]] en hadden meer dan genoeg wapens om de wereld te vernietigen.
| |
| − |
| |
| − | Kennedy sprak zich onder meer uit voor gelijke rechten voor alle Amerikanen. In voornamelijk het zuiden van de Verenigde Staten hadden Afro-Amerikanen nog te maken met veel discriminatie, racisme en de rassensegregatie. De uitspraak ''[[Brown v. Board of Education]]'' in 1955 zorgde voor een einde van de rassensegregatie op scholen, maar niet iedereen was het hiermee eens. De Afro-Amerikaanse vrouw [[Rosa Parks]] weigerde haar plek in de bus op te geven aan een blanke man. Tijdens de jaren 60 namen de protesten voor het einde van de rassensegregatie toe, mede door [[Malcolm X]] en [[Martin Luther King Jr.]] Kennedy wilde de rassensegregatie afschaffen, stemmen makkelijker maken en strenger optreden tegen racisme en discriminatie. Hij werd echter vermoord op 22 november 1963 in [[Dallas]]. De moord op Kennedy zorgde voor een stroom van [[jongerenculturen]], zoals de [[hippie]]s, de [[Stonewall-rellen]] en [[Woodstuck]] in 1969. President [[Lyndon B. Johnson]] maakte het werk van Kennedy af. Onder hem werd de rassensegregatie afgeschaft, wat leidde tot een nieuwe opkomst van de KKK en rellen. Ook verklaarde hij de oorlog aan [[armoede]] en voerde veel [[sociale zekerheid]] in. Johnson was onpopulair geworden door de [[Vietnamoorlog]], waardoor [[Richard Nixon]] hem opvolgde.
| |
| − |
| |
| − | Nixon zorgde voor het einde van de oorlog en ook werd de stemleeftijd verlaagd naar 18 jaar. Onder Nixon zouden jongerenculturen doorgaan. Het gebruik van drugs was populair onder jongeren, waardoor Nixon zijn strijd tegen drugs begon. Nixon was ook vrij onpopulair, maar wist zijn herverkiezing te winnen door gevoelige informatie te stellen uit het kantoor van de Democratische Partij. Dit kwam uit en staat bekend als het [[Watergateschandaal]]. Dit schandaal zorgde ervoor dat Nixon moest aftreden. [[Gerald Ford]] gaf hem een pardon. President [[Jimmy Carter]] wilde het vertrouwen in de overheid herstellen, maar onder hem viel de economie stil en mislukte veel buitenlandse missies. Dit veranderde toen de Republikein [[Ronald Reagan]] president werd. Reagan was een fel tegenstander van communisme en was hard tegen de Sovjet-Unie, maar wist ook deals met hun te sluiten (o.a. over het controleren van kernwapens). Reagan begon vervolgens met bezuinigen op sociale zekerheid, waardoor de belastingen verlaagd konden worden. Op hetzelfde moment gaf de Amerikaanse overheid veel geld uit aan het leger. Hierdoor steeg de staatsschuld enorm en werd de economische ongelijkheid groter. Toch was Reagan enorm populair, aangezien hij de economie aan de praat kreeg. Reagan wist de Verenigde Staten weer een wereldmacht te maken. Reagan werd opgevolgd door [[George H.W. Bush]], die een verklaring sloot met Sovjetleider [[Michail Gorbatsjov]] in 1989. Hierdoor was de Koude Oorlog afgelopen; de Sovjet-Unie viel twee jaar later uiteen.
| |
| − |
| |
| − | === Sinds 1991 ===
| |
| − | De val van het communisme betekende een overwinning voor de Verenigde Staten. President [[Bill Clinton]] wilde alle Amerikanen gezondheidszorg, maar de Republikeinse meerderheid maakte dit onmogelijk. De staatsschuld was te hoog, dus Clinton begon met deze af te lossen. De jaren 90 onder Bill Clinton wordt gezien als een periode van economische groei, maar ook een periode van vele schandalen. Tegen Clinton werd zelfs een afzettingsprocedure gestart; al faalde deze. Na de omstreden verkiezingen van 2000 werd [[George W. Bush]] gekozen als president, hoewel [[Al Gore]] meer stemmen had. Op 11 september werden de Verenigde Staten opgeschrikt door een [[aanslagen op 11 september 2001|een reeks aanslagen]] op het [[Pentagon]] in Washington D.C. en de [[Twin Towers]] in New York City. De aanslagen waren gepleegd in opdracht van [[Osama bin Laden]]. Bush begon hierna zijn [[strijd tegen terrorisme]] en viel o.a. Afghanistan en Irak binnen. De oorlog maakte Bush enorm onpopulair. Ook kreeg hij kritiek vanwege [[orkaan Katrina]] in 2005 en onder hem vond in 2007 de [[Kredietcrisis]] plaats.
| |
| − |
| |
| − | In 2008 kozen de Amerikanen [[Barack Obama]] tot eerste Afro-Amerikaanse president. Obama wilde veel veranderingen, waaronder gezondheidszorg voor iedereen, maar kreeg weinig voor elkaar. Over Obama wordt erg verschillend gedacht. Onder hem nam de samenwerking tussen beide partijen af en werd er minder bereikt. In 2016 stelde [[Hillary Clinton]] zich als eerste presidentskandidaat voor een grote Amerikaanse partij verkiesbaar, maar verloor van [[Donald Trump]]. Trump is waarschijnlijk een van de meest omstreden presidenten ooit. Sommige mensen zien hem als de beste president ooit, terwijl andere mensen hem als de slechtste president ooit zien. Onder Trump braken er veel protesten uit van [[Black Lives Matter]], maar ook extreemrechtse organisaties. In 2020 werden de Verenigde Staten hard geraakt door de [[coronapandemie]]. Tijdens de verkiezingen dat jaar verloor Trump van [[Joe Biden]] na een spannende verkiezing, hoewel Trump claimde dat de verkiezingen vals waren.
| |
| | | | |
| | ==Videoclip== | | ==Videoclip== |
