Pottenbakken: verschil tussen versies
(Aanzet pottenbakken) |
(Pottenbakken afgerond) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | |||
| − | |||
'''Pottenbakken''' is een [[technologie]] of [[Ambacht (handwerk)|ambacht]] waarbij zee- of rivierklei zo wordt gevormd dat er een pot ontstaat die in de zon of een soort oven gebakken wordt. Gedroogde klei is kwetsbaar en kan afbrokkelen. Ook door vocht kan het weer zacht worden. Gebakken klei veranderd van structuur waardoor het sterker wordt, maar nog wel breekbaar is. | '''Pottenbakken''' is een [[technologie]] of [[Ambacht (handwerk)|ambacht]] waarbij zee- of rivierklei zo wordt gevormd dat er een pot ontstaat die in de zon of een soort oven gebakken wordt. Gedroogde klei is kwetsbaar en kan afbrokkelen. Ook door vocht kan het weer zacht worden. Gebakken klei veranderd van structuur waardoor het sterker wordt, maar nog wel breekbaar is. | ||
De eerste aardewerk potten ontstonden in het [[Neolithicum]]. Daarvoor had men van klei al mens-en dierachtige figuren gemaakt. Aardewerken potten dateren al van 30.000 v.Chr. | De eerste aardewerk potten ontstonden in het [[Neolithicum]]. Daarvoor had men van klei al mens-en dierachtige figuren gemaakt. Aardewerken potten dateren al van 30.000 v.Chr. | ||
[[Bestand:Cahokia pottery making tools HRoe 2010.jpg|miniatuur|Pot boetseren]] | [[Bestand:Cahokia pottery making tools HRoe 2010.jpg|miniatuur|Pot boetseren]] | ||
| − | De klei werd aanvankelijk met de hand tot 'worsten' gerold en kringsgewijs opgebouwd en aan elkaar gewreven tot een geheel. Vervolgens werd er in een kuil een vuur gestookt en daarin werd de pot of beker gebakken. Later kwamen er houtgestookte ovens. De moderne ovens werken met een gasbrander of elektrische gloeispiralen. Het bakproces is tegenwoordig computergestuurd. | + | De klei werd aanvankelijk met de hand tot 'worsten' gerold en kringsgewijs opgebouwd en aan elkaar gewreven tot een geheel. Vervolgens werd er in een kuil een vuur gestookt en daarin werd de pot of beker gebakken. Aardewerk kan tot 600 °C worden gebakken en wordt normaal gesproken onder 1200 °C gebakken. Omdat ongeglazuurd ''biscuitaardewerk'' poreus (water doorlatend) is, heeft het een beperkte bruikbaarheid voor het bewaren van vloeistoffen of als serviesgoed. Later kwamen er houtgestookte ovens. De moderne ovens werken met een gasbrander of elektrische gloeispiralen. Het bakproces is tegenwoordig computergestuurd. |
[[Bestand:Töpferscheibe.jpg|miniatuur|modernere pottenbakkersschijf]] | [[Bestand:Töpferscheibe.jpg|miniatuur|modernere pottenbakkersschijf]] | ||
| − | Met de uitvinding van het wiel zo'n 3500 jaar v. Chr. ontstond ook de '''pottenbakkersschijf''' (of misschien andersom). Een draaiend plateau die met de voet wordt aangeschopt om gang te houden. Op het draaiende plateau wordt een homp klei geplaatst die met natte handen en tussen de vingers tot een pot of beker wordt gedraaid. Desgewenst kunnen er 'oren' aan geplakt worden. | + | Met de uitvinding van het wiel zo'n 3500 jaar v. Chr. ontstond ook de '''pottenbakkersschijf''' (of misschien andersom). Een draaiend plateau die met de voet wordt aangeschopt om gang te houden. Op het draaiende plateau wordt een homp klei geplaatst die met natte handen en tussen de vingers tot een pot of beker wordt gedraaid. Desgewenst kunnen er 'oren' aan geplakt worden. Tegenwoordig heb je een elektrisch aangedreven pottenbakkersschijf. |
Gebakken klei wordt ook [[keramiek]] genoemd. | Gebakken klei wordt ook [[keramiek]] genoemd. | ||
[[Bestand:Niger, Boubon (1), pottery market.jpg|miniatuur|Gebakken potten als handelswaar]] | [[Bestand:Niger, Boubon (1), pottery market.jpg|miniatuur|Gebakken potten als handelswaar]] | ||
| − | Omdat er vele soorten klei bestaan die ieder op een verschillende manier bakken en met een bepaalde kleur uit het bakproces komen, is men op het idee gekomen om het als een soort verf op de gemaakte pot te schilderen en mee te bakken. Door gebruik te maken van verschillende fijngemaakte mineralen kon men glazuren maken die men als een melkachtige verf op de pot kon schilderen en na het bakken een bepaalde kleur gaf. Het glazuren vraagt om veel vakkennis omdat elk glazuur anders in een oven reageert en op verschillende temperaturen gebakken moet worden. | + | Omdat er vele soorten klei bestaan die ieder op een verschillende manier bakken en met een bepaalde kleur uit het bakproces komen, is men op het idee gekomen om het als een soort verf op de gemaakte pot te schilderen en mee te bakken. IJzerhoudende klei bakt roodbruin en wordt (ongeglazeerd) terracotta genoemd. Door gebruik te maken van verschillende fijngemaakte [[mineralen]] kon men glazuren maken die men als een melkachtige verf op de pot kon schilderen en na het nog een keer te bakken een bepaalde kleur gaf. Het glazuren vraagt om veel vakkennis omdat elk glazuur anders in een oven reageert en op verschillende temperaturen gebakken moet worden. |
| − | Vroeger waren de potten vooral bedoeld om van alles in te bewaren en zelfs om eten in te bereiden. Tegenwoordig hebben aardewerk potten vaak een sierwaarde. Denk aan bloempotten of sierlijke schenkkannen. | + | Vroeger waren de potten vooral bedoeld om van alles in te bewaren en zelfs om eten in te bereiden. Tegenwoordig hebben aardewerk potten vaak een sierwaarde. Denk aan bloempotten of sierlijke schenkkannen, schalen en zelfs kandelaars. |
| + | [[Bestand:Chantilly Porcelain Factory - Teapot - 1944.228.1 - Cleveland Museum of Art.tif|miniatuur|Porseleinen theepot]] | ||
| + | Een speciaal soort aardewerk is porselijn. Het wordt gemaakt van een speciaal soort klei wat bij nog hogere temperaturen wordt gebakken. Vooral de Chinezen waren meesters in het maken en beschilderen van serviesgoed. In de [[Gouden Eeuw (Nederland)|gouden eeuw]] werd dit in grote hoeveelheden verscheept naar Europa. | ||
| − | + | Het Delftse aardewerk is hier op geïnspireerd en ook wereldberoemd geworden. | |
| + | [[Categorie:Technologie]] | ||
| + | [[Categorie:Ambacht]] | ||
Versie van 3 jan 2022 23:55
Pottenbakken is een technologie of ambacht waarbij zee- of rivierklei zo wordt gevormd dat er een pot ontstaat die in de zon of een soort oven gebakken wordt. Gedroogde klei is kwetsbaar en kan afbrokkelen. Ook door vocht kan het weer zacht worden. Gebakken klei veranderd van structuur waardoor het sterker wordt, maar nog wel breekbaar is.
De eerste aardewerk potten ontstonden in het Neolithicum. Daarvoor had men van klei al mens-en dierachtige figuren gemaakt. Aardewerken potten dateren al van 30.000 v.Chr.
De klei werd aanvankelijk met de hand tot 'worsten' gerold en kringsgewijs opgebouwd en aan elkaar gewreven tot een geheel. Vervolgens werd er in een kuil een vuur gestookt en daarin werd de pot of beker gebakken. Aardewerk kan tot 600 °C worden gebakken en wordt normaal gesproken onder 1200 °C gebakken. Omdat ongeglazuurd biscuitaardewerk poreus (water doorlatend) is, heeft het een beperkte bruikbaarheid voor het bewaren van vloeistoffen of als serviesgoed. Later kwamen er houtgestookte ovens. De moderne ovens werken met een gasbrander of elektrische gloeispiralen. Het bakproces is tegenwoordig computergestuurd.
Met de uitvinding van het wiel zo'n 3500 jaar v. Chr. ontstond ook de pottenbakkersschijf (of misschien andersom). Een draaiend plateau die met de voet wordt aangeschopt om gang te houden. Op het draaiende plateau wordt een homp klei geplaatst die met natte handen en tussen de vingers tot een pot of beker wordt gedraaid. Desgewenst kunnen er 'oren' aan geplakt worden. Tegenwoordig heb je een elektrisch aangedreven pottenbakkersschijf.
Gebakken klei wordt ook keramiek genoemd.
,_pottery_market.jpg)
Omdat er vele soorten klei bestaan die ieder op een verschillende manier bakken en met een bepaalde kleur uit het bakproces komen, is men op het idee gekomen om het als een soort verf op de gemaakte pot te schilderen en mee te bakken. IJzerhoudende klei bakt roodbruin en wordt (ongeglazeerd) terracotta genoemd. Door gebruik te maken van verschillende fijngemaakte mineralen kon men glazuren maken die men als een melkachtige verf op de pot kon schilderen en na het nog een keer te bakken een bepaalde kleur gaf. Het glazuren vraagt om veel vakkennis omdat elk glazuur anders in een oven reageert en op verschillende temperaturen gebakken moet worden.
Vroeger waren de potten vooral bedoeld om van alles in te bewaren en zelfs om eten in te bereiden. Tegenwoordig hebben aardewerk potten vaak een sierwaarde. Denk aan bloempotten of sierlijke schenkkannen, schalen en zelfs kandelaars.
Een speciaal soort aardewerk is porselijn. Het wordt gemaakt van een speciaal soort klei wat bij nog hogere temperaturen wordt gebakken. Vooral de Chinezen waren meesters in het maken en beschilderen van serviesgoed. In de gouden eeuw werd dit in grote hoeveelheden verscheept naar Europa.
Het Delftse aardewerk is hier op geïnspireerd en ook wereldberoemd geworden.