Het lelijke jonge eendje

Het lelijke eendje in het bruin, terwijl alle andere eenden wit zijn.

Het lelijke (jonge) eendje is een sprookje van Hans Christian Andersen. Hij schreef het sprookje in 1843 in het Deens. Het lelijke eendje behoort tot een van zijn bekendste verhalen.

Het verhaal gaat over een jonge eend die lelijker en groter is dan de andere eenden. Hoewel moedereend het eendje prachtig vindt, wordt het eendje door de andere eenden gepest.

Verhaal

Let op! Het verhaal dat hieronder staat is een sprookje en dus niet in het echt gebeurd. Van sprookjes bestaan verschillende versies, dus dit verhaal kan afwijken van andere versies.

Er was eens een moedereend die broedde aan de rand van een gracht onder een kasteelmuur. De eieren van de moedereend komen allemaal uit, behalve eentje. De eend besluit nog een aantal dagen te wachten. Vervolgens komt het ei uit, waarna een grote, lelijke eend uit het ei komt. De moedereend vindt het jonge eendje mooi, maar de andere eenden vinden het maar vreemd. Een eend met Spaans bloed in de aderen zegt dat de moedereend te lang op het ei gezeten heeft. Hierdoor zou het jonge eendje misvormt zijn.

De andere eenden en kippen pesten het jonge, lelijke eendje. Ook de wilde eenden en zelfs zijn broertjes en zusjes doen mee. De lelijke eendje besluit weg te lopen door het moeras in te gaan. Hier ontmoet hij twee ganzen. De ganzen vragen of hij meegaat met de vogeltrek, waar het jonge eendje nog nooit van gehoord heeft. In het gebied zijn er jagers actief. De twee ganzen worden doodgeschoten, maar het lelijke eendje bleef gespaard. Waarschijnlijk hebben de jagers het eendje niet gezien. Toch gelooft het lelijke eendje dat zelfs de jagers hem te lelijk vinden.

Het eendje blijkt een mooie zwaan te zijn.

Uiteindelijk komt het eendje aan bij een boerenhuisje. Hier woont een oude vrouw met haar kip en haar kat. De vrouw kan niet goed zien, waardoor zij de eend in huis neemt. De kat en de kip kijken op het eendje neer. De kip vertelt het eendje over het water. Hierna gaat het lelijke eendje opnieuw de wijde wereld in. Hij dwaalt rond tijdens de herfst en de winter. Uiteindelijk komt hij een groep mooie witte vogels tegen. Die vogels zijn zwanen. Zwanen zijn trekvogels, waardoor zij 's winters in warme landen wonen.

Het eendje gaat zwemmen, maar komt vast te zitten in het ijs. Een boer bevrijd het dier om het op te eten. Het eendje weet uiteindelijk van de boer te ontsnappen. Hij komt in een moeras terecht, waar het voorjaar komt. Het eendje ziet vervolgens opnieuw de zwanen. Als hij in het water kijkt, ziet hij dat zijn uiterlijk veranderd is. In plaats van een lelijk eendje is hij een mooie, witte zwaan geworden. Het eendje bleek dan geen eendenjong, maar een zwanenjong te zijn. Het ei werd dus verwisseld.

De zwaan gaat met drie andere zwanen in een mooie tuin van een familie wonen. Hier zijn zij erg blij met hem. Toch is het voormalige lelijke eendje niet trots op zichzelf. Hij zal voor altijd herinneren dat hij vervolgd en bespot werd.

Betekenis

Het lelijke eendje denkt tijdens zijn jeugd dat hij een eend is, maar uiteindelijk blijkt hij een zwaan te zijn. Hij ziet er anders uit, omdat hij van een andere vogelsoort is. Zwanen worden in de westerse literatuur vaak als mooie vogels gezien. Adellijke families hadden vroeger zelfs zwanen in hun tuin als statussymbool. De zwaan wordt vaak verbonden met elegantie, kracht en zuiverheid. Een zwanenjong heeft echter niet het witte uiterlijk van een zwaan, maar is grijs.

Een standbeeld van het lelijke eendje.

Soms wordt het verhaal gezien als een verstopte biografie van Andersens eigen jeugd. Andersen werd gepest, omdat hij langer was en als lelijk gezien werd. Andere denken juist dat het verhaal gebaseerd is op de bastaardzoon van koning Christiaan VIII.

Het verhaal staat symbool voor innerlijke schoonheid. De transformatie van het eendje in een zwaan kan gezien worden als het moment dat het eendje zijn innerlijke schoonheid ontdekt.

Adaptaties

Walt Disney maakte in 1931 en 1939 twee korte filmpjes gebaseerd op het sprookje als onderdeel van Silly Symphonies. De eerste versie was in zwart-wit; de tweede versie in kleur. Het verhaal speelt ook een rol in de Disneyfilm Lilo & Stitch (2002). In die film laat Lilo Stitch een sprookjesboek zien met het verhaal. Later loopt Stitch weg en ziet een groep eenden. Lilo ziet Stitch eerst als een hond, maar hij in werkelijkheid een buitenaards wezen. Stitch heeft moeite met zijn nieuwe familie, maar besluit hen toch te accepteren.

Sergei Prokofiev schreef in 1914 ook een ballet gebaseerd op Het lelijke eindje.