Boekdrukkunst: verschil tussen versies
k (→Blokdruk) |
|||
| Regel 21: | Regel 21: | ||
[[Bestand:Gutenberg.press.jpg|miniatuur|Drukpers zoals Gutenberg die gebruikte]] |
[[Bestand:Gutenberg.press.jpg|miniatuur|Drukpers zoals Gutenberg die gebruikte]] |
||
In het begin gebruikte de drukker een soort tampons om de drukinkt op het zetsel aan te brengen. Deze waren van leer en een beetje kussenachtig. De inkt werd op het zetsel gedept. Vervolgens werd het te bedrukken papier voorzichtig op het zetsel gelegd, afgedekt met een plank, en deze werd stevig aangedrukt (vandaar dat het drukken heet) met een soort hefboom. De pers werd gelost, de plank weggenomen en het papier voorzichtig van het zetsel getrokken. Het bedrukte vel papier werd opgehangen aan een draad om te drogen. Best veel handelingen dus. |
In het begin gebruikte de drukker een soort tampons om de drukinkt op het zetsel aan te brengen. Deze waren van leer en een beetje kussenachtig. De inkt werd op het zetsel gedept. Vervolgens werd het te bedrukken papier voorzichtig op het zetsel gelegd, afgedekt met een plank, en deze werd stevig aangedrukt (vandaar dat het drukken heet) met een soort hefboom. De pers werd gelost, de plank weggenomen en het papier voorzichtig van het zetsel getrokken. Het bedrukte vel papier werd opgehangen aan een draad om te drogen. Best veel handelingen dus. |
||
| + | |||
| ⚫ | |||
==Mogelijke uitvinders== |
==Mogelijke uitvinders== |
||
| Regel 28: | Regel 28: | ||
== Links == |
== Links == |
||
| ⚫ | |||
[[Categorie:Druktechniek]] |
[[Categorie:Druktechniek]] |
||
Versie van 8 jul 2022 21:57
De boekdrukkunst is de kunst om geschriften door middel van een drukpers te vermenigvuldigen. Dit is in Europa ontdekt door de Nederlander Laurens Janszoon Coster of door de Duitser Johannes Gutenberg, die beiden ongeveer tegelijkertijd de uitvinding deden. De boekdrukkunst werd al eerder ontdekt in China tijdens de Song-dynastie. Maar de meeste mensen vinden dat Gutenberg de eerste en echte ontdekker was.
Geschiedenis
Voor die tijd werden alle boeken met de hand geschreven, wat erg veel tijd in beslag nam en vaak in kloosters door monniken werd gedaan (daar komt het woord monnikenwerk ook vandaan). En voor het boek was uitgevonden, kraste men hun boodschap meestal in een stuk marmer of steen. De Romeinen krasten hun boodschappen vaak in houten plaatjes die met was waren ingesmeerd, omdat perkament in die tijd erg duur was. Als ze dan een lange boodschappen op moesten schrijven maakten ze met leer meerdere wasplaatjes aan elkaar, een beetje zoals bij een boek, waar er meerdere perkamenten vellen of tegenwoordig papieren vellen aan elkaar worden gemaakt. Na die tijd schreef men dingen op in perkamentrollen, een stuk perkament dat is opgerold om een houten staaf.
De boekdrukkunst wordt gezien als een belangrijke ontdekking in de geschiedenis omdat hierdoor boeken voor een groter publiek bereikbaar werden - de handgeschreven boeken van voor die tijd waren erg duur en het duurde jarenlang om ze te schrijven.
Blokdruk
Het drukken van boeken begon rond het jaar 1000 met de blokdruk. Net als bij een houtsnede (zie prentkunst) werd er een tekst letter voor letter in het hout gesneden. Enorm veel werk, en voor elke bladzijde was een ander blok nodig. Werd er een (spel)fout gemaakt, dan moest de letter worden uitgeboord, stukje nieuw hout erin en de (andere) letter opnieuw gesneden. Waarschijnlijk is naar aanleiding hiervan het idee ontstaan om losse letters te gaan maken. Dat gebeurde in 1040. Een ander nadeel van hout is dat het snel slijt door het drukken. Toch hebben de grotere houten letters nog bestaan tot ver in de 20e eeuw. Deze werden voor grote krantenkoppen of afiches gebruikt en ook wel 'chocoladeletters' genoemd.
Losse letters
Het duurde tot 1439 dat Gutenburg de losse, gegoten lood-letter uitvond. Hiervoor sneed hij in koper per letter een mal (matrijs) waarin het gesmolten lood gegoten werd. Dat kon meerdere keren achter elkaar. De hoofdletters werden bovenkast genoemd en de kleine letter onderkast. Dat had met de indeling van de letterkast te maken. De hoofdletters bovenaan en de kleine letters onderaan de letterkast. Zo'n letterkast was eigenlijk een lade, die was ingedeeld met vakjes, voor elk leesteken een vakje. Er zaten meerdere lades in een zetkast. Voor elk lettertype of lettergrootte een letterkast. Er waren meerdere maatsoorten, waarvan de maat in punten het bekendst is en nog steeds bij tekstverwerkers op de computer wordt gebruikt. De verschillende lettertypen hadden een eigen naam waarvan sommige namen ook nog steeds in een tekstverwerker worden gebruikt.
De letters plaatste men in een zethaak tot er een regel klaar was. De regel werd voorzichtig in een raam overgezet. Ook konden er plaatjes (gesneden in metaal als koper of zink) erbij worden geplaatst. Was de tekst (het zetsel) klaar, dan werd er een proefdruk gemaakt en kon de spelling gecontroleerd worden. Letters waren nu makkelijker te vervangen.
.jpg)
Liet men het zetsel vallen, dan noemde ze dat een pastei, en kon je opnieuw beginnen. Het zetsel werd op de pers ingeklemd, waarna het eigenlijke drukken kon beginnen. Was het drukken klaar, dan werden alle letters weer gesorteerd in de letterkast. Een leerling drukker moest er aan wennen dat de letters in spiegelbeeld waren.
Het drukken
In het begin gebruikte de drukker een soort tampons om de drukinkt op het zetsel aan te brengen. Deze waren van leer en een beetje kussenachtig. De inkt werd op het zetsel gedept. Vervolgens werd het te bedrukken papier voorzichtig op het zetsel gelegd, afgedekt met een plank, en deze werd stevig aangedrukt (vandaar dat het drukken heet) met een soort hefboom. De pers werd gelost, de plank weggenomen en het papier voorzichtig van het zetsel getrokken. Het bedrukte vel papier werd opgehangen aan een draad om te drogen. Best veel handelingen dus.