Grieks
 |
Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. |
|
Dit artikel is nog niet af. |
Het Grieks (in die taal: Ελληvικά, code: el) is de officiële taal van Griekenland en Cyprus en één van de officiële talen van de Europese Unie. Het Grieks vormt zijn eigen talenfamilie, die op zijn beurt weer hoort bij de Indo-Europese talen. Al sinds de oudheid wordt de taal gesproken. Op het gymnasium leren leerlingen Oud-Grieks naast Latijn.
Grieks wordt ook nog als minderheidstaal gesproken in Albanië, Turkije, Italië, Georgië, Oekraïne en in mindere mate in Hongarije, Malta, Libanon, Israël en Egypte.
Oud-Grieks was vroeger de taal van de geleerden. Tegenwoordig wordt het nog steeds veel gebruikt in de geneeskunde, daarom is het handig als je gymnasium hebt als je dokter wil worden.
Geschiedenis
Oudgrieks
Het Oudgrieks is met afstand de oudste, opgeschreven taal. Al 3000 jaar geleden werd Grieks gesproken. Het Oudgrieks bestond uit een paar dialecten:
- Dorisch, deze taal werd gesproken op de Peloponnesos, op Kreta, Zuid-Italië en Sicilië. Alle liederen werden in deze taal geschreven.
- Eolisch werd gesproken in Thessalië en Noord-Turkije. De twee belangrijkste bronnen van deze taal zijn vrouwen, en daarom werd het vroeger ook wel Lesbisch Grieks genoemd.
- Ionisch, vooral gesproken aan de westkust van Turkije. Ook in sommige zuid-Italiaanse steden.
- Macedonisch, niet te verwarren met de Slavische taal Macedonisch. Werd in Noord-Griekenland gesproken, onder andere door Alexander de Grote.
- Attisch, werd gesproken in Athene en groeide uit tot de belangrijkste Griekse taal. Op het gymnasium leer je deze taal.
Onder Alexander de Grote vloeiden al deze dialecten samen tot één taal: het Koinè-Grieks. Dit werd - samen met het Latijn - de belangrijkste taal van de oudheid. Belangrijke Romeinen spraken naast Latijn altijd Grieks, want dat was de taal van de intellectuelen 
. Ook het Nieuwe Testament werd in het Grieks gesproken, en de eerste christenen spraken ook vaak Aramees, Hebreeuws en Grieks, maar niet Latijn. Nadat het Latijn de belangrijkste taal was, begon het Grieks weer de overhand te krijgen in het Oost-Romeinse Rijk. Dat rijk veranderde in het Byzantijnse Rijk, en het Grieks evolueerde mee.
Byzantijns Grieks
In het Byzantijnse Rijk was het Grieks de belangrijkste taal. Het Griekse vereenvoudigde in die tijd heel erg, zodat het makkelijker te spreken was. Intussen nam het Grieks toch invloeden op van het Latijn en Italiaans, en later van het Turks. In het Byzantijnse Rijk werd de taal goed bestudeerd aan universiteiten en in klooster, maar toen kwamen de Ottomanen..
De Ottomanen (voorouders van de huidige Turken) namen het gehele Byzantijnse Rijk in en vele Byzantijnse intellectuelen vluchtten naar Italië. Mede hierdoor ontstond in Italië de renaissance. Het Grieks werd voor vier eeuwen gedegradeerd tot de taal van de onderdrukte Griekse bevolking.
Modern Grieks
Rond 1830 werd Griekenland dan eindelijk onafhankelijk van het Ottomaanse Rijk. De bevrijde Grieken wilde niks meer met het Turks te maken hebben en verwijderden meteen weer alle Turkse invloeden uit het Grieks, om zo tot het Byzantijns Grieks terug te keren. Deze vorm van Grieks heet het "katharèvousa". Het volk was het hier niet mee eens. Okay, de Turken hadden hen lang onderdrukt en ze wilden niks meer met de Turken te maken hebben, maar dat "katharèvousa" was veel ingewikkelder dan het normale Grieks ("dimotikí"). Hierover ontstonden zelfs rellen waarbij doden vielen! Tegenwoordig spreekt vrijwel iedereen in Griekenland dimotikí, hoewel de Grieks-Orthodoxe Kerk hardnekkig katharèvousa blijft gebruiken!
Alfabet
Het Grieks heeft een apart alfabet:
| Naam | Hoofdletter | Onderkast | Uitspraak |
|---|---|---|---|
| Alfa | Α | α | 'a' |
| Bèta | Β | β | 'b' (Nieuwgrieks: w/v) |
| Gamma | Γ | γ | 'g' (een Engelse 'g', als in good) |
| Delta | Δ | δ | 'd' (Nieuwgrieks: kruising tussen 'd' en th') |
| Epsilon | Ε | ε | 'e' |
| Zèta | Ζ | ζ | 'dz' (Nieuwgrieks: 'z') |
| Èta | Η | η | 'è' (Nieuwgrieks: 'i') |
| Thèta | Θ | θ | 'th' |
| Iota | Ι | ι | 'i' |
| Kappa | Κ | κ | 'k' |
| Lambda | Λ | λ | 'l' |
| Mu | Μ | μ | 'm' |
| Nu | Ν | ν | 'n' |
| Ksi | Ξ | ξ | 'x' |
| Omikron | Ο | ο | 'o' (alleen korte o, zoals in bot) |
| Pi | Π | π | 'p' |
| Rho | Ρ | ρ | 'r' |
| Sigma | Σ | σ / ς* | 's' |
| Tau | Τ | τ | 't' |
| Ypsilon | Υ | υ | 'u' (Nieuwgrieks: i) |
| Phi | Φ | φ | 'f' |
| Chi | Χ | χ | 'ch' (een harde 'ch', zoals in pech) |
| Psi | Ψ | ψ | 'ps' |
| Omega | Ω | ω | 'oo' (alleen lange o, zoals in boot) |
* De ς, bekend als de slotsigma, wordt alleen aan het einde van een woord gebruikt.
Niet alleen de volgorde is anders maar er zijn ook letters die wij niet gebruiken.
Zoals je ziet zitten er ook verschillen in de uitspraak van het Oude en het Nieuwe Grieks.