Chirurgie
|
|
Chirurgie of een operatie is een medisch of tandheelkundig specialisme dat operatieve handelingen bij een persoon gebruikt om een aandoening, zoals een ziekte of verwonding, te onderzoeken of te behandelen. Het wordt ook gebruikt om de lichaamsfunctie of het uiterlijk te helpen verbeteren of om ongewenste gescheurde gebieden te herstellen. Bij het uiterlijk wordt dat vaak cosmetische chirurgie genoemd.
Het uitvoeren van een operatie kan een chirurgische ingreep, operatie of gewoon "operatie" worden genoemd. Hierbij betekent het werkwoord "opereren" een operatie uitvoeren. Daarnaast heb je chirurgische middelen en personen die te maken hebben met chirurgie; bv chirurgische instrumenten, de chirurg of chirurgische verpleegster. Een chirurgisch team bestaat uit de chirurg, de chirurgisch assistent, een anesthesist (voor de verdoving), een circulerend verpleegkundige en een chirurgisch technoloog. Chirurgie duurt meestal van minuten tot uren, maar het is meestal een eenmalige behandeling. De term "chirurgie" kan ook verwijzen naar de plaats of afdeling waar de operatie wordt uitgevoerd, eenvoudigweg het kantoor van een arts, tandarts of dierenarts. De patiënt waarop de operatie wordt uitgevoerd kan een persoon of een dier zijn.
Chirurgie heeft vrijwel altijd iets met snijden te maken. Het dure woord voor het snijden in de huid of een orgaan heet een incisie. Er is altijd sprake van een steriele (ontsmette) omgeving, anesthesie (verdoofde), antiseptische (schone) omstandigheden, typische chirurgische instrumenten en hechten (hechtdraad) of nieten. Alle vormen van chirurgie worden als invasieve procedures beschouwd, waarbij er (van binnen) via een snede wordt gekeken wat er aan de hand is. Een voorbeeld daarvan is een hartkatheterisatie; dit is een ingreep via een bloedvat in de pols of de lies waarbij de arts de bloedvaten van het hart in beeld brengt. Dit gebeurt met een dun slangetje, die een katheter heet. Hiermee kan de arts via de bloedvaten bij het hart komen.
Soorten operaties
- Op basis van tijd: een geplande (electieve) operatie - deze wordt uitgevoerd om een niet-levensbedreigende aandoening te corrigeren en wordt uitgevoerd op verzoek van de persoon. Een uitgestelde (semi-electieve) operatie is een operatie die moet worden uitgevoerd om blijvende invaliditeit of overlijden te voorkomen, maar die voor een korte tijd kan worden uitgesteld. Een Spoedchirurgie is een operatie die zo snel mogelijk moet worden uitgevoerd om overlijden of ernstige handicaps en/of verlies van ledematen en functies te voorkomen, bijvoorbeeld na een verkeersongeval.
- Op basis van het doel: er wordt een kijkoperatie uitgevoerd om een diagnose te helpen of te bevestigen. Therapeutische chirurgie behandelt een eerder gediagnosticeerde aandoening. Cosmetische chirurgie wordt gedaan om het uiterlijk van een anders normale structuur te verbeteren.
- Per type procedure: Bij amputatie wordt een lichaamsdeel afgesneden, meestal een ledemaat (arm of been); castratie (het wegnemen van de balletjes of eierstokken) is ook een voorbeeld. Resectie is het verwijderen van het geheel van een inwendig orgaan of lichaamsdeel, of een deel van zo'n orgaan of lichaamsdeel (bijvoorbeeld een maagverkleining). Excisie is het uitsnijden of verwijderen van slechts een deel van een orgaan, weefsel of ander lichaamsdeel van de persoon (bijvoorbeeld een huidafwijking). Extirpatie is de volledige excisie of chirurgische vernietiging van een lichaamsdeel (bijvoorbeeld het wegnemen van een gezwel). Herbeplanting is het opnieuw bevestigen (aannaaien) van een afgehakt of afgezaagd lichaamsdeel (bijvoorbeeld een vinger). Reconstructieve chirurgie omvat de reconstructie (opnieuw maken) van een gewond, verminkt of vervormd lichaamsdeel (bijvoorbeeld een neus of oor). Transplantatiechirurgie is de vervanging van een orgaan of lichaamsdeel door het inbrengen van een ander lichaamsdeel van een ander mens (of dier) in de persoon die een operatie ondergaat (bijvoorbeeld een harttransplantatie of orgaandonatie).
- Per lichaamsdeel: Wanneer een operatie wordt uitgevoerd aan één orgaansysteem of structuur, kan deze worden ingedeeld (genoemd) naar het betrokken orgaan, orgaansysteem of weefsel. Voorbeelden zijn hartchirurgie (uitgevoerd op het hart), gastro-intestinale chirurgie (uitgevoerd in het spijsverteringskanaal en de bijbehorende organen) en orthopedische chirurgie (uitgevoerd op botten of spieren).
- Naar mate van invasiviteit van chirurgische procedures: Minimaal-invasieve chirurgie omvat kleinere incisies (insnijdingen) aan de buitenkant om mini-instrumenten in een lichaamsholte of -structuur in te brengen, zoals bij laparoscopische chirurgie (kijken in de buik) of angioplastiek (beter bekend als dotteren, het plaatsen van een soort ballonnetje of veertje in een bloedvat om deze wijder te maken). Daarentegen vereist een open chirurgische procedure zoals een laparotomie een grote insnijding om toegang te krijgen tot het binnenin gelegen orgaan (bijvoorbeeld een openhartoperatie).
- Door gebruikte apparatuur: Laserchirurgie omvat het gebruik van een laser voor het snijden (wegbranden) van weefsel in plaats van een scalpel (heel scherp mesje) of soortgelijke chirurgische instrumenten. Microchirurgie omvat het gebruik van een operatie-microscoop voor de chirurg om kleine structuren te zien. Robotchirurgie maakt gebruik van een chirurgische robot, zoals de "Da Vinci" of de "ZEUS", om de instrumentatie onder leiding van de chirurg (eventueel op afstand) te besturen. Met de Da Vinci robot kan de chirurg de handelingen preciezer uitvoeren dan zonder robot en heeft hij meer bewegingsvrijheid dan met de hand.
Moeilijke termen
Artsen gebruiken voor de lichaamsdelen Latijnse of Griekse namen. Je 'buik' wordt bijvoorbeeld 'Laparo' genoemd en je 'hart' heet in het Grieks 'Kardia'. Een hartdokter heet een cardioloog. Ook de handelingen hebben Griekse of Latijnse namen. 'Kijken' is in het Grieks 'scopein'. 'Laparoscopie betekent dan kijken in de buik'. 'Ektomia' komt uit het Grieks en betekent (weg)snijden.
Plaats
Een kleine chirurgische ingreep wordt vaak op de poli (polikliniek) gedaan, terwijl een grote en vaak langdurige operatie op de operatiekamer (OK - intramurale) van het ziekenhuis wordt gedaan. De patiënt ligt dan vaak op een operatietafel. Deze ruimte moet zo goed mogelijk schoon zijn en de instrumenten (gereedschappen) worden gesteriliseerd (steriel gemaakt). Ook de verbandmiddelen zijn allemaal steriel verpakt en worden pas vlak voor het gebruik uit de verpakking gehaald om te voorkomen dat er ziekmakende bacteriën in de wond kunnen komen. Het personeel van de operatiekamer moet steriele kleding dragen (scrub, een scrubkap, een steriele operatiejas, steriele latex- of niet-latexpolymeer handschoenen en een chirurgisch masker) en ze moeten handen en armen schrobben met een goedgekeurd ontsmettingsmiddel voor elke operatie.
Voorzorg
Voordat een patiënt wordt geopereerd worden er allerlei medische onderzoeken gedaan (algehele conditie, bloedonderzoek, bloeddruk, röntgenfoto e.d.) en vragen gesteld (heeft de patiënt een allergie, zit de klacht in de familie etc.). Bij kinderen moeten de ouders toestemming geven voor de operatie en een formulier ondertekenen. Volwassenen geven zelf toestemming. In sommige gevallen mag je een tijd van tevoren niet meer eten en/of drinken.
Voordat de patiënt de operatieruimte in gaat, kleed hij of zij zich om en krijgt eventueel een operatiehemd. Er wordt nog eens goed doorgenomen waar er geopereerd gaat worden en het operatiegebied wordt eventueel gemarkeerd met een speciale stift. Ook wordt het operatiegebied gereinigd door een antiseptisch (ontsmettings) middel aan te brengen. Eventuele haargroei wordt weggeknipt of geschoren.
De patiënt wordt bijgestaan door een anesthesist of verpleger/verpleegster om een specifieke chirurgische houding in te nemen, waarna steriele doeken worden gebruikt om de operatieplaats of in ieder geval een groot gebied rondom het operatiegebied te bedekken.
Anesthesie (verdoving) wordt toegediend om pijn van een insnijding, werk aan het weefsel en pijn bij het hechten (dicht naaien) te voorkomen. Afhankelijk van het soort operatie kan de verdoving lokaal of als algehele verdoving worden gegeven (dan ben je helemaal verdoofd, in een soort slaap gebracht).