Lanthaniden

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Logo van IUPAC

Het lanthanide is reeks van chemische elementen, en omvat de 15 metallische (metaalachtige) chemische elementen met atoomnummers 57-71 in het Periodiek Systeem van de Scheikunde, van lanthaan tot lutetium. Deze elementen, samen met de chemisch vergelijkbare elementen scandium en yttrium, zijn vaak gezamenlijk bekend als de zeldzame aardelementen of zeldzame aardmetalen ("zeldzame aarden").

De oorsprong van het woord lanthanide komt van de Engelse woorden Lanthanum en -ide. De International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC, Internationale Unie van Pure en Toegepaste Chemie) beveelt aan om "lanthanoid" te gebruiken in plaats van "lanthanide" .

Chemische eigenschappen van de Lanthaniden

Chemisch element	La	Ce	Pr	Nd	Pm	Sm	Eu	Gd	Tb	Dy	Ho	Er	Tm	Yb	Lu
Atoomnummer	57	58	59	60	61	62	63	64	65	66	67	68	69	70	71
Afbeelding
Dichtheid (g/cm3)	6.162	6.770	6.77	7.01	7.26	7.52	5.244	7.90	8.23	8.540	8.79	9.066	9.32	6.90	9.841
Smeltpunt (°C)	920	795	935	1024	1042	1072	826	1312	1356	1407	1461	1529	1545	824	1652
Kookpunt (°C)	3464	3443	3520	3074	3000	1794	1529	3273	3230	2567	2720	2868	1950	1196	3402

Lanthaniden: - Lanthanium (La) - Cerium (Ce) - Praseodymium (Pr) - Neodymium (Nd) - Promethium (Pm) - Samarium (Sm) - Europium (Eu) - Gadolinium (Gd) - Terbium (Tb) - Dysprosium (Dy) - Holmium (Ho) - Erbium (Er) - Thullium (Tm) - Ytterbium (Yb) - Lutetium (Lu)

Lanthaniden in erts of mineraal

• 

  Monaziet

• 

  Samaskiet

• 

  Basnaesiet

Geschiedenis

De term "lanthanide" werd in 1925 bedacht en ingevoerd door Victor Goldschmidt. Het komt uit het Grieks λανθανειν (lanthanein) wat zoiets betekent als "liggen verborgen".

Ze worden lanthaniden genoemd omdat de elementen in de reeks chemisch vergelijkbaar zijn met lanthaan.

Voorkomen

De elementen 57 (La) tot 71 (Lu) lijken chemisch sterk op elkaar en komen vaak samen in de natuur voor, vaak overal van drie tot alle 15 van de lanthaniden (samen met yttrium als een 16e) komen voor in mineralen zoals samarskiet , monaziet.

De belangrijkste ertsen zijn monaziet en bastnäsite. Monazietzanden bevatten meestal alle lanthanide-elementen, maar de zwaardere elementen ontbreken in bastnäsiet.

Gebruik

Lanthanide-elementen en hun verbindingen hebben veel toepassingen, maar de verbruikte hoeveelheden zijn relatief klein in vergelijking met andere elementen. Ongeveer 15000 ton/jaar van de lanthaniden wordt verbruikt als katalysator en bij de productie van glas.

De apparaten waarin lanthanide-elementen worden gebruikt, zijn onder meer supergeleiders, magnesiumlegeringen, elektronische polijstmachines, raffinagekatalysatoren en hybride auto- onderdelen (voornamelijk batterijen en magneten).

Veel militaire producten voor defensie maken ook gebruik van lanthanide-elementen zoals nachtkijkers en afstandsmeters.

Biologie

Momenteel is er onderzoek dat aantoont dat lanthanide-elementen kunnen worden gebruikt als middelen tegen kanker.