Yttrium

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Yttrium vlok met 1 cm³ blokje
Naam	Yttrium
Latijn
Symbool	Y
Atoomnummer	39
Soort	Overgamgsmetaal
Kleur	Zilverwit, metaalachtig
Smeltpunt	1526 ^oC
Kookpunt	2930 ^oC

Yttrium is een chemisch element met het symbool Y en atoomnummer 39 van het Periodiek Systeem in de scheikunde. Het is een zilverachtig-metaalachtig overgangsmetaal dat chemisch lijkt op de zogeheten lanthaniden (zie plaats in periodiek systeem de rij met één sterretje *) en vaak is aangeduid als een "zeldzaam aardelement".

Voorkomen

Yttrium wordt bijna altijd gevonden in combinatie met lanthanide-elementen in zeldzame aardmetalen en wordt in de natuur nooit als vrij element aangetroffen. Het wordt gevonden in sommige uranium-ertsen, maar wordt nooit als een vrij element in de aardkorst aangetroffen. Ze zijn de gevonden samen met de zeldzame aardelementen europium (Eu), terbium (Tb) en dysprosium (Dy). Het is het 28e meest voorkomende element in de aardkorst, 400 keer vaker voor dan zilver.

De leidende landen voor yttrium bronnen zijn Australië, Brazilië, China, India en de Verenigde Staten.

Yttrium in erts of mineraal

Gadoliniet , ook wel bekend als ytterbite , is een silicaatmineraal dat voornamelijk bestaat uit de silicaten van cerium, lanthaan, neodymium, yttrium, beryllium en ijzer
Xenotime-kristallen bevatten yttrium
Bastnäsite uit Burundi bevat een heel klein beetje Yttrium
Monaziet is een voornamelijk roodbruin fosfaatmineraal dat zeldzame aardelementen bevat, waarvan 2 à 3% yttrium
Xenotime is een zeldzaam aardmetaal en het fosfaatrijke hoofd deel is orthofosfaat yttrium
Samarskiet is een serie radioactieve zeldzame aardmineralen die yttrium bevat
Fergusonite kristallen ingebed in veldspaat en biotiet, type plaats: Ytterby/Zweden

Geschiedenis

Het element is vernoemd naar Ytterby (Zweden) en zijn mineraal ytterbiet (gadoliniet). In 1787 vond parttime chemicus Carl Axel Arrhenius een zware zwarte steen in een oude steengroeve in de buurt van het Zweedse dorp Ytterby (nu onderdeel van Stockholm). Omdat hij dacht dat het een onbekend mineraal was dat het nieuw ontdekte element wolfraam bevat, noemde hij het ytterbite en stuurde hij monsters naar verschillende chemici voor onderzoek. Johan Gadolin van de Universiteit van Åbo identificeerde in 1789 een nieuw oxide (of 'aarde') in het monster van Arrhenius en bracht zijn voltooide onderzoek in 1794 uit. Anders Gustaf Ekeberg bevestigde het onderzoek in 1797 en noemde de nieuwe oxide yttrium. Friedrich Wöhler wordt aangewezen als de eerste chemicus die het metaal in 1828 apart heeft gemaakt door een vluchtig chloride waarvan hij dacht dat het yttriumchloride was, te laten reageren met kalium.

Gebruik

De belangrijkste toepassingen van yttrium zijn LED's en fosforen (oplichtende deeltjes), met name de rode fosforen in kathodestraalbuisbeeldschermen van (kleuren)televisietoestellen. Yttrium wordt ook gebruikt bij de productie van elektroden, elektrolyten, elektronische filters, lasers, supergeleiders, verschillende medische toepassingen en het opsporen van verschillende materialen om hun eigenschappen te verbeteren. Yttrium wordt gebruikt in producten zoals cameralenzen en schermen van mobiele telefoons. Yttrium wordt ook gebruikt voor gasgloeikousjes voor propaan lantaarns.

Biologie

Yttrium heeft geen bekende biologische rol, hoewel het in de meeste, zo niet alle, organismen wordt aangetroffen en de neiging heeft zich te concentreren in de lever, nier, milt, longen en botten van mensen. Het is vooral gevaarlijk in de werkomgeving, omdat de dampen en gassen met de lucht ingeademd kunnen worden. Dit kan longembolie of andere longaandoeningen als gevolg hebben.

Veiligheid

Yttrium kan een longaandoening veroorzaken
Yttrium wat door de mens in het milieu terecht komt kan zich opstapelen in organismen, bijvoorbeeld in de lever.