Keltische mythologie: verschil tussen versies
| Regel 17: | Regel 17: | ||
De druïden leerden de verhalen uit het hoofd, wat er voor zorgde dat ze een lange opleiding moesten doen. Ze zouden de toekomst kunnen voorspellen en konden voortekens verklaren. Ze hadden zeer waarschijnlijk kennis van de zon- en sterrenbewegingen. Men geloofde in de wedergeboorte ([[reïncarnatie]]). | De druïden leerden de verhalen uit het hoofd, wat er voor zorgde dat ze een lange opleiding moesten doen. Ze zouden de toekomst kunnen voorspellen en konden voortekens verklaren. Ze hadden zeer waarschijnlijk kennis van de zon- en sterrenbewegingen. Men geloofde in de wedergeboorte ([[reïncarnatie]]). | ||
| − | Later werden er ook uit dankbaarheid [[Altaar|altaren]] opgericht als er bijvoorbeeld een goede oogst was geweest of als ze een oorlog hadden gewonnen. Zo zijn er bij het dorpje [[Domburg]] op [[Walcheren]] in [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] veertig Keltische altaren en vijf beelden gevonden. Deze waren geweid aan de godin [[ | + | Later werden er ook uit dankbaarheid [[Altaar|altaren]] opgericht als er bijvoorbeeld een goede oogst was geweest of als ze een oorlog hadden gewonnen. Zo zijn er bij het dorpje [[Domburg]] op [[Walcheren]] in [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] veertig Keltische altaren en vijf beelden gevonden. Deze waren geweid aan de godin [[Nehalennia (godin)|Nehalennia]]. Ook uit de [[Oosterschelde]] zijn er brokstukken van vele altaren opgevist. Ook de [[bard]] (een muzikant en dichter) speelde een belangrijke rol bij het bezingen van de Keltische mythen. |
=== Goden en godinnen, koningen en sidhe ('elven') === | === Goden en godinnen, koningen en sidhe ('elven') === | ||
Versie van 6 dec 2023 23:46
|
|
De Keltische mythologie is de verzameling van mythen (verhalen) van de Keltische volkeren (Kelten). Het Keltische stamland zou in Noord-Oost Duitsland hebben gelegen. Vandaar uit verspreidden ze zich over Europa. Het waren zeg maar midden- en westelijke Europese volkeren die leefden in de ijzertijd. Zij geloofden aanvankelijk in meerdere goden en godinnen (polytheïsme).
Inleiding
De mythologieën van de Keltische volkeren op het vaste land, zoals de Galliërs (zeg maar de 'Franse' Kelten) en de Keltiberiërs (de 'Spaanse' en 'Portugeese' Kelten), bleven bestaan ondanks dat zij ingelijfd werden bij het Romeinse Rijk. Hun Keltische talen gingen echter wel verloren nadat ze zich tot het Christendom hadden bekeerd. Van deze volkeren bestaan alleen geschreven verhalen in Grieks-Romeinse bronnen en er zijn gegevens uit archeologische vondsten terug te vinden.
Er is meer van de Keltische mythologie bewaard gebleven van de Insulaire Keltische volkeren (de Gaels van Ierland en Schotland; de Keltische Britten van West- Brittannië en Bretagne). Hun verhalen zijn van generatie tot generatie mondeling doorverteld en in de Middeleeuwen vanaf de 5e eeuw opgeschreven door Christelijke monniken. Die hebben de verhalen echter wel wat aangepast. Van de Ierse mythologie bestaan de meeste geschreven hoeveelheid mythen, gevolgd door die van de Welshe mythologie.
Keltische goden en Koningen
Er zijn zo'n 400 goden en godinnen bekend in de Keltische mythologie, waarvan de meeste plaatselijke goden en godinnen waren. De Keltische mythologie heeft veel weg van een natuurgodsdienst. Deze religie is vooral gebaseerd op natuurverschijnselen, zoals donder en bliksem, regen, wind en vuur. De Kelten aanbaden de krachten van de natuur. Ze geloofden ook in een hiernamaals wat ze ook wel 'de andere wereld' noemden. Hun oud en nieuw viel rond 31 oktober en dat noemden ze Samhain. De angst van de Kelten was dat ze dan door geesten meegenomen konden worden. Dat kon worden voorkomen door een biet uit te hollen en daar een olie in te gieten met een lont dat aangestoken werd. Mogelijk zijn de gebruiken zoals het uithollen van een pompoen van Halloween en de lampion bij St. Maarten daarvan afgeleid. In sommige Groningse dorpen worden nog steeds uitgeholde bieten als lampion gebruikt.
Heilige plekken
_(14760479206).jpg)
De heilige plekken waar de Kelten zich verzamelden worden nemetons genoemd. Voorbeelden hiervan zijn bergen, open water en bepaalde bomen, zoals de heilige eik. Ook aan de maretak werden magische krachten toebedeeld. De ceremonies werden er geleid door een wijze man of vrouw, de druïde (soort priester). Op dergelijke plekken werden er ook offers gebracht aan de vele goden. Op die manier probeerde de Kelten rampen en ziektes af te wenden. Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat er dieren en wapens werden geofferd, maar soms ook mensen. Zo zijn er in moerassen zwaarden gevonden en ook zogeheten veenlijken. Een voorbeeld daarvan is Meisje van Yde.
De druïden leerden de verhalen uit het hoofd, wat er voor zorgde dat ze een lange opleiding moesten doen. Ze zouden de toekomst kunnen voorspellen en konden voortekens verklaren. Ze hadden zeer waarschijnlijk kennis van de zon- en sterrenbewegingen. Men geloofde in de wedergeboorte (reïncarnatie).
Later werden er ook uit dankbaarheid altaren opgericht als er bijvoorbeeld een goede oogst was geweest of als ze een oorlog hadden gewonnen. Zo zijn er bij het dorpje Domburg op Walcheren in Zeeland veertig Keltische altaren en vijf beelden gevonden. Deze waren geweid aan de godin Nehalennia. Ook uit de Oosterschelde zijn er brokstukken van vele altaren opgevist. Ook de bard (een muzikant en dichter) speelde een belangrijke rol bij het bezingen van de Keltische mythen.
Goden en godinnen, koningen en sidhe ('elven')
Een oppergod is Dagda (de goede God). Je kunt deze vergelijken met de Romeinse god Jupiter. Dagda was de zoon van Danu en Bileacute. Dagda kent ook andere namen zoals Eochaidh Ollathair (Al-vader), Aedh (Vuur) en Ruadh Rofessa (De Rode Heer van Kennis). Dagda was ook de Hoge Koning van de Tuatha Dé Danann (een mythologisch volk van de godin Dana), de bovennatuurlijke wezens die Ierland bewoonden voor de Ieren. Het was een kunstzinnig volk, met de grootste kunstenaar de zonnegod Lugh. Dagda was getrouwd met Breg. Uit dit huwelijk werd Badb Dearg geboren. Dagda had ook een affaire met Boann, de vrouw van Nechtan. Zij kregen een zoon Aengus.
De bekendste god is Llŷr. Deze wordt vaak gelijkgesteld aan de zeegod Lir in de Ierse mythologie. De koning King Lear van Shakespeare zou daar van zijn afgeleid. Llŷr was getrouwd met Iweriadd. Hun kinderen waren Bran de reuzengod en Branwen de liefdesgodin. Branwen trouwde met Matholwch (koning van Ierland) en kregen Gwern.
Llyr had ook een relatie met Penardun, een dochter van Don een moedergodin, mogelijk een vruchtbaarheidsgodin. Uit deze relatie kwam Manawyddan, een zeegod en tovenaar.
Ierse mythologie
Zoals gezegd is er van de Keltische mythen het meeste bewaard gebleven in Ierland. De Ierse mythen en sagen zijn onder te verdelen in vier groepen. De zogeheten cycli:
- Cyclus der invasies
- de Ulterse of Conor-cyclus
- de Ossiaanse of Finn-cyclus
- en een verzameling van uiteenlopende onderwerpen die niet bij de bovengenoemde cycli onderverdeeld kunnen worden.
Cyclus der invasies
De verhalen over de invasies werden pas voor het eerst tussen de 9e en 12e eeuw opgeschreven door monniken. Voor de pest epidemieën leefde er het volk van de Partholanen. Zij moesten de strijd aangaan met een wreed volk, de Fomóiri. Partholan verdreef ze naar de zeeën van het noorden. Na de Photolanen kwamen de Nemeden naar Ierland. Ze kwamen met 32 schepen, maar slechts negen mensen overleefden de tocht: Nemed, met vier mannen en vier vrouwen. Hun volk groeide uit tot ruim 8000 mensen, maar stierven op raadselachtige wijze. Ook de Nemeden moesten strijden tegen de Fomóiri. De Nemeden werden verslagen en moesten vluchten. Hun hoofdman Britan zou zich in Groot-Brittanië vestigen en gaf het land zijn naam. Een volgende groep kwam in Ierland aan land. De Firbolg. Zij zouden uit Griekenland of uit Spanje komen.
Vervolgens kwamen de volken van Dana, de Tuatha Dé Danann. Zij werden onderworpen door de zonen van Miled. De laatste zijn waarschijnlijk de Ierse Kelten. De volken van Dana zouden goden zijn die een hogere vorm van beschaving naar Ierland brachten. Het waren spookachtige reuzen. Dana's eigenschappen werden later overgedragen op de Christelijke Sint Brigit uit de 6e eeuw. Dana was de dochter van Dagda. De Dananen zouden met hun eigen wijze mannen uit vier steden zijn gekomen: Falias, Gorias, Finias en Murias. Ze brachten ieder een schat met zich mee. Een van de schatten is de Stone of Scone, die in 1297 door Edward I van Engeland werd geroofd en nog altijd dient als kroningssteen in Westminster Abbey. De tweede schat is het zwaard van Lugh met de Lange Arm. Een derde schat was een speer en de vierde de Ketel van Dagda. Deze ketel kon een heel leger voeden zonder leeg te raken. Aanvankelijk was Nuada de leider, maar deze miste een hand en dan kon je geen koning zijn. De Dananen kregen Bres als vorst, maar deze had niet het talent om koning te zijn. Na zijn val werd Nuada toch koning, nadat hij een zilveren hand had gekregen.
Dan komt Lugh, de zoon van Kian en zonnegod van het hele Keltenrijk naar voren in de mythe. Van zijn naam zijn de namen van steden als Lyon, Laon en Leiden afgeleid. Lugh beoefende vele beroepen en was kunstzinnig. Daarom kreeg hij de bijnaam Ildánach. Zijn zwaard zou onoverwinnelijk zijn. Lugh hielp Nuada in de strijd tegen de nog immer lastige Fomóiri. Uiteindelijk wist Lugh de Fomóiri te verslaan. Nuada liet bij de strijd het leven, waardoor Lugh de vorst werd.
Bronnen
- Wikipedia (Engels en Nederlands)
- Boek De Keltische mythologie, T.W. Rolleston, ISBN 90-366-0988-7, uitgeverij REBO productions 1995. Oorspronkelijke titel: The Illustrated Guide to Celtic Mythology 1993.
| Godheden en mythische figuren of wezens in de Keltische mythologie | |||
|---|---|---|---|
| Abnoba ·
Ancamna · Andarta · Andraste · Artio · Arduinna · Arvernorix · Aufaniae · Ategnissa · Aveta · Badb · Banba · Belenos · Belisama · Bormo · Bran · Branwen · Breg · Bres · Breogán · Brigantia · Bussurigios · Cailleach · Camulos · Caturix · Cernunnos · Cicollos · Cissonius · Cú Chulainn · Dagda · Danu · Domnu · Epona · Ériu · Esus · Fand · Fódla · Gontia · Grannus · Gwendolyn · Herecura · Icovellauna · Intarabis · Inciona · Ketel van Gundestrup · Lí Ban · Lir · Litavis · Loucetius · Lugh · Lugos · Luxovius · Macha · Matres · Mogons · Mogontia · Morrigan · Nehalennia · Nemain · Nemetona · Ogma · Ogmios · Poeninus · Ritona · Rhenus · Rosmerta · Seela · Sequana · Sídhe · Suleviae · Taranis · Toutiorix · Teutanus · Teutates · Tuatha Dé Danann · Vassocaletis · Vellaunus · Vosegus · Xulsigiae |
|||