Aarde (planeet): verschil tussen versies
k (Wijzigingen door HahaHanaa (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Groempdebeer) Label: Terugdraaiing |
|||
| (168 tussenliggende versies door 77 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| + | [[Bestand:aarde.jpg|300px|miniatuur|De Aarde]] |
||
| − | {| width=300 align="right" rules="all" cellpadding="2" style="border: 1px solid #999; background-color: #CEDAF2; margin-left: 15px;" |
||
| + | De '''aarde''' is de [[planeet]] waarop we allemaal wonen, samen met een hele hoop andere [[organisme]]n. Van alle planeten die we momenteel kennen (inclusief die [[exoplaneet|buiten ons eigen zonnestelsel]]) is de aarde voor zover bekend de enige met [[leven]]de wezens. |
||
| − | ! bgcolor="#6295DA" colspan=2 | Aarde |
||
| + | De aarde is een steenplaneet en wordt ook wel de 'blauwe planeet' genoemd. |
||
| − | |- |
||
| + | De aarde heeft ook één maan. Ruimtevaarder [[André Kuipers]] noemt 't het ruimteschip aarde en wijst ons allen op de kwetsbaarheid van de aarde. |
||
| − | | bgcolor="#000000" colspan=2 | [[Afbeelding:aarde.jpg|150px]] |
||
| − | |- |
||
| − | | colspan=2 style="font-size:10px;" | |
||
| − | |----- |
||
| − | ! bgcolor="#6295DA" colspan="2" | Karakteristieken |
||
| − | |----- |
||
| − | | Aantal manen |
||
| − | | 1 |
||
| − | |----- |
||
| − | | Diameter |
||
| − | | 12.756 km |
||
| − | |----- |
||
| − | | Omtrek |
||
| − | | 40.074 km |
||
| − | |----- |
||
| − | | Massa |
||
| − | | 5,972×10<sup>24</sup>kg |
||
| − | |----- |
||
| − | | Rotatietijd (dag) |
||
| − | | 23 uur, 56 min, 4 sec |
||
| − | |----- |
||
| − | | Omlooptijd om de zon (jaar) |
||
| − | | 365,256.96 dagen |
||
| − | |----- |
||
| − | | Afstand tot de zon |
||
| − | | 149,6×10<sup>6</sup> km |
||
| − | |----- |
||
| − | | Atmosfeer |
||
| − | | Voornamelijk stikstof(78%) en zuurstof(21%) |
||
| − | |----- |
||
| − | | Temperatuur (min) |
||
| − | | -58°C (215°K) |
||
| − | |----- |
||
| − | | Temperatuur (max) |
||
| − | | 51°C (324°K) |
||
| − | |----- |
||
| − | | Kleur |
||
| − | | Blauw/groen |
||
| − | |----- |
||
| − | | Kern |
||
| − | | IJzer en nikkel |
||
| − | |} |
||
| + | ==Hoe ziet de aarde eruit?== |
||
| − | De '''aarde''' is vanaf de [[zon]] gezien de '''derde''' planeet van ons [[zonnestelsel]] en de enige bekende met levende organismen (planten en dieren). De planeet heeft één natuurlijke maan, de maan, en is ongeveer 4,57 miljard jaar geleden ontstaan. |
||
| + | Vanuit de lucht zie je dat de Aarde voor 70% [[blauw (kleur)|blauw]] is, dus eigenlijk [[zee]] of [[water]]. Verder zie je ook stukken [[Groen (kleur)|groen]], dat zijn de [[werelddeel|werelddelen]]. Dat zijn er zeven. Die zeven werelddelen zijn door de mensen weer verder onderverdeeld in landen. Je ziet ook witte plukken, dat zijn wolken. |
||
| − | *De aarde en de maan zijn even oud. |
||
| + | De aarde heeft de vorm van een [[bol (figuur)|bol]]. Vroeger dachten de mensen dat de aarde plat was en dat je als je te ver liep of reed, je dus van de aarde af kon vallen. Maar dat kan natuurlijk niet, niet alleen omdat de aarde bol is, maar ook vanwege de [[zwaartekracht]] is het onmogelijk de aarde zonder heel veel snelheid te verlaten. Alleen [[raket]]ten en [[ruimtesonde]]s kunnen dit. |
||
| + | ==Een paar gegevens== |
||
| + | *Het oppervlak van de aarde is 510.100.933 km². |
||
| + | *De totale afstand rond de evenaar is 40.076 km, maar gemeten over de polen 40.009 km. |
||
| + | *De aarde draait in één jaar en zes uur om de zon. Na 4 jaar is dit dus een hele dag en die hebben we op 29 februari geplakt. Een jaar met die datum heet een [[schrikkeljaar]] en dat is dus één dag langer dan een gewoon jaar. |
||
| + | *De [[Maan]] draait om de aarde heen en doet daar ongeveer 29 en een halve dag over. |
||
| + | *De gemiddelde temperatuur is daar 14 °C. |
||
| + | ==Geschiedenis== |
||
| + | {{Zieook|Zie voor het hoofdonderwerp [[Geschiedenis van de Aarde|hier]].}} |
||
| + | De aarde is naar schatting 4,5 miljard jaar oud. Ze is vermoedelijk ontstaan uit het stof en puin van eerdere [[hemellichaam|hemellichamen]]. De Maan moet in dezelfde tijd of iets later zijn ontstaan, maar hoe precies weten we niet. Misschien is er wel een enorme botsing geweest tussen de aarde en een andere planeet, genaamd [[Theia (planeet)|Theia]], waarna de Maan zich vormde uit de losse brokstukken. |
||
| + | Toen ze net was ontstaan was de aarde van buiten nog heel heet. Daarna koelde ze geleidelijk af en vormde zich de [[aardkorst]]. |
||
| − | ==Ontstaan== |
||
| − | ===Vorming van het zonnestelsel=== |
||
| − | Ongeveer 4,57 miljard jaar geleden beweegt vanuit het centrum van ons melkweg /sterrenstelsel een wolk van voornamelijk waterstof en helium. Onder invloed van supernova-explosies gaat de wolk over in een Protoplanetaire_schijf. Het grootste deel van deze materie klontert in het centrum samen. Dat wordt de zon. De rest, gas en stof, vormt planetoïden en planeten, waaronder de aarde. |
||
| + | Er wordt geschat dat ca. 3,5 miljard jaar geleden het allereerste leven op aarde is ontstaan, maar dit waren alleen nog [[microbe]]n. Pas veel later kwamen er ingewikkeldere organismen en echte [[mens]]en zijn er pas een paar miljoen jaar. |
||
| − | ===Vorming van de aarde=== |
||
| + | |||
| − | 3,8 miljard jaar geleden ontstaan vlak onder het oppervlak van de oceaan de eerste levensvormen. Tussen 1,6 miljard en 600 miljoen jaar geleden ontwikkelen zich de eerste meercellige organismen. In de daaropvolgende 450 miljoen jaar ontstaan en verdwijnen meerdere oercontinenten. 225 miljoen jaar geleden vormt alle landmassa één geheel. Dit grote weredldeel heet Pangea. Rond 200 miljoen jaar geleden scheurt Pangea. Tussen het noordelijke deel en het zuidelijke ontstaateen zee . Er komen meer scheuren. Er komen meer grote 'eilnaden', de continenten of werelddelen. Ongeveer 135 miljoen jaar geleden beginnen de continenten langzaamaan de vorm aan te nemen die ze nu hebben. Het is de tijd dat het land wordt bevolkt door de [[dinosaurus]]sen. Totdat ze zo'n 65 miljoen jaar geleden plotseling uitsterven, waarschijnlijk als gevolg van een [[meteoriet]]inslag. Al bijna twee miljoen jaar geleden hebben de continenten hun huidige vorm en plaats gekregen. Sindsdien ziet de aarde er grotendeels uit zoals vandaag de dag. |
||
| + | Men dacht vroeger dat de aarde plat was en dat er een einde van de [[wereld]] was; daarom stonden op sommige plaatsen bordjes met "Einde Aarde". Tegenwoordig weten we wel beter: de aarde is [[rond]]. |
||
| − | ===Kern=== |
||
| − | De kern van de aarde kan in twee lagen worden onderscheiden. Een binnenkern met een diameter van ruim 2500 km die, ondanks de hoge temperatuur van ruim 5000 K , door de enorme druk vermoedelijk uit vast ijzer bestaat. Daaromheen bevindt zich de buitenkern met een dikte van 2200 km, waar een temperatuur van 4500 K heerst. De buitenkern is opgebouwd uit een mengsel van vloeibaar ijzer, nikkel en sporen van lichtere elementen. De buitenkern is ook verantwoordelijk voor het [[magnetisch veld]] van de aarde. |
||
| + | ==Positie in het zonnestelsel== |
||
| − | ===Mantel=== |
||
| + | De aarde is een van de in totaal 8 planeten die om de [[zon]] heen draaien. Ze is in grootte de vijfde planeet en de derde planeet vanaf de zon in ons [[zonnestelsel]]; zij staat iets minder 150 miljoen km van de zon af. |
||
| − | Tussen de kern van de aarde en de korst ligt de mantel, die hoofdzakelijk is samengesteld uit ijzer- en magnesiumrijke verbindingen. De dikte van de mantel bedraagt 2800 tot 2900 km. Afhankelijk van de viscositeit zijn er een binnen- en buitenmantel te onderscheiden met daartussen een brede overgangszone. Aan de randen van de continentale platen komt deze magma soms via vulkanen naar het oppervlak van de aarde. |
||
| + | In de [[middeleeuwen]] dachten de mensen dat de aarde het middelpunt van het [[heelal]] was. Deze opvatting noemen we [[geocentrisme]]. |
||
| − | ===Korst=== |
||
| − | De buitenste laag van de aarde is de ''aardkorst'' en heeft een wisselende dikte. Onder [[continent]]en is de korst dikker dan onder de [[oceaan|oceanen]]. De gemiddelde dikte van de continentkorst bedraagt 40 km. Onder de oceanen is dit meestal zo'n 8 km en op sommige plaatsen (zoals de Mid-Atlantische Rug in de [[Atlantische Oceaan]]) is dit nog dunner. |
||
| − | == |
+ | ==De binnenkant== |
| + | [[Bestand:Aarde doorsnede.png|miniatuur|Doorsnede van de aarde]] |
||
| − | Van het aardoppervlak bestaat ongeveer '''71% uit oceanen'''. De resterende 29% is landmassa, waarvan het grootste deel op het noordelijk halfrond ligt. De landmassa's zijn voortdurend in beweging, omdat continentale platen tegen elkaar botsen, langs en onder elkaar door schuiven. Daarbij treden vooral op de breuklijnen regelmatig [[aardbevingen]] en [[vulkaan]]uitbarstingen op, die het oppervlak in korte tijd grootschalig kunnen veranderen. Op de continenten zijn meerdere geografische vormen te onderscheiden zoals [[gebergte]]n, [[woestijn]]en, [[oerwoud]]en, [[loofbos|loof]]- en [[taiga|naaldbossen]], [[toendra]]'s, [[savanne]]s en [[IJskap|ijskappen]], elk met hun eigen [[klimaat]]. Het hoogste punt is de '''[[Mount Everest]]''' in [[Nepal]] met een hoogte van ongeveer '''8850 m'''. |
||
| + | De binnenkant van de aarde bestaat uit de aardkorst, de buitenmantel, de overgangszone, de binnenmantel, de buitenkern en de binnenkern. De aarde kan je met een ei vergelijken, zoals de schel is de aardkorst, dat velletje daar onder is de buitenmantel, het witte gedeelte bestaat dus uit twee delen, de overgangszone en de binnen mantel, dan komt er nog een donker oranje stukje - dat is de buitenkern - en als laatst de binnenkern. De aardkorst is 0 tot 40 km lang, de buitenmantel is 40 tot 400 km lang, de overgangszone is 400 tot 900 km lang, de binnen mantel is 900 tot 2900 km lang, de buitenkern is 2900 tot 5100 km lang, binnenkern is 5100 tot 6371 km lang. Als je boven de aardkorst zit, dan zit je op het land. |
||
| + | Wetenschappers hebben aan de hand van [[Seismograaf|seismologisch]] onderzoek vastgesteld dat de aarde een vaste kern (van meerdere lagen) heeft, bestaande uit [[IJzer (element)|ijzer]] en [[nikkel]]. |
||
| − | ==Beweging== |
||
| − | De aarde draait in een elliptische baan rond de zon. Eén rondgang duurt ongeveer een jaar 365,2425 dagen. Zelf draait de aarde in ongeveer een dag 23 uur 56 minuten, een , om de [[aardas]]. Doordat de aarde tegelijkertijd doordraait om de zon, duurt een [[dag]] 4 minuten langer, ofwel 24 uur. De afstand tot de zon bedraagt gemiddeld bijna 150 miljoen km en de snelheid waarmee de aarde om de zon draait is 29,78 km/'''s'''. Doordat de rotatieas van de aarde niet loodrecht op de aardbaan om de zon staat, maar daar 23,4° van afwijkt, verandert de hoek waarmee de zon de aarde beschijnt in de loop van een jaar, waardoor de [[seizoen]]en [[lente]], [[zomer]], [[herfst]] en [[winter]] ontstaan. Voor het noordelijk halfrond geldt dat de afstand tot de zon in het zomerseizoen iets groter is dan in het winterseizoen. Op het zuidelijk halfrond is dat juist andersom. Hierdoor zijn de seizoensverschillen op het zuidelijk halfrond iets groter. |
||
| − | == |
+ | == Baan van de aarde == |
| + | [[Bestand:Schuine aarde.svg|miniatuur|Schuine aarde|217x217px]]De aarde draait niet in een cirkel rondom de zon, maar in een soort ovaal, ook wel een [[ellips]] genoemd. |
||
| − | De aarde ondervindt in meer of mindere mate invloed van andere hemellichamen in ons zonnestelsel. Zonder de zon zou de aarde een duistere ijsklont zijn waarop elke vorm van leven onmogelijk is. De [[zwaartekracht]] van de zon en vooral de maan zorgt ervoor dat de zeeën en oceanen getijden vertonen, waardoor de waterhoogten op aarde dagelijks variëren. |
||
| + | De aarde ligt een klein beetje scheef, ongeveer 23 graden. Zij draait in 23 uur, 56 minuten en 4 seconden, één keer om haar eigen as. Het verschil komt doordat de aarde niet alleen om haar as draait, maar ook om de zon. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren weer op dezelfde plaats aan de hemel. Die tijd noemen we daarom ook wel een [[sterrendag]]. Soms kom je hiervoor de benaming [[siderische rotatieperiode]] tegen. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren op dezelfde plaats aan de hemel, maar de zon nog niet. Doordat de aarde inmiddels ook een stukje verder in zijn baan om de zon is gekomen, moeten we nog 3 minuten en 56 seconden wachten voordat de zon precies op dezelfde plaats staat. Het tijdsverloop van 24 uur wordt ook wel één [[zonnedag]] genoemd. In precies één jaar draait de aarde eenmaal om de zon. |
||
| − | ==Bevolking== |
||
| − | In 2004 leven er verspreid over vrijwel de hele aarde ongeveer 6,5 miljard mensen. De meest noordelijke nederzetting is de plaats Alert op het Canadese Ellesmere-eiland. Het meest zuidelijke bewoonde stukje aarde ligt vlak naast de zuidpool op Antarctica. |
||
| − | Rond 1800 werd de wereldbevolking geschat op 1 miljard mensen. De 5 miljardste wereldburger werd in 1987 geboren. Op 19 juli 1999 werd volgens de Verenigde Naties de 6 miljardste wereldburger geboren. Rond 19 december 2005 werd de 6,5 miljardste wereldburger geboren. Verwacht wordt dat rond 2050 de wereldbevolking is opgelopen tot zo'n '''9 miljard'''. |
||
| + | == Seizoenen op aarde == |
||
| − | ==Natuurlijke bronnen== |
||
| + | De vier [[seizoen]]en bestaan uit: |
||
| − | De aardkorst bevat grote hoeveelheden [[fossiele brandstof]]fen, zoals [[steenkool]], [[aardolie|olie]] en [[aardgas|gas]], en waardevolle [[metaal|metalen]] en [[mineraal|mineralen]]. De [[biosfeer]] levert onder andere [[voedsel]], [[wol]], [[leder|leer]] en [[vissen (dieren)|vis]]. |
||
| + | # Lente: start op 20 maart of 21 maart. Het woord lente is afgeleid van 'lang', en dat betekent het langer worden van de dagen. |
||
| − | ==Rampen en gevaren== |
||
| + | # Zomer: start op 20 juni of 21 juni. De naam is afgeleid van het woord 'somer', wat 'in het midden van het jaar' betekent. Dit is de warmste periode van het jaar. |
||
| − | Grote delen van de aarde hebben regelmatig te maken met [[natuurramp]]en zoals [[orkaan|orkanen]], aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, [[overstroming]]en en [[droogte]]. Daarnaast liggen er continu door mensen veroorzaakte gevaren om de hoek zoals [[oorlog]]en, [[milieuvervuiling]], [[overbevolking]] en gebrek aan [[water]] en voedsel. |
||
| + | # Herfst: start rond 22 of 23 september. Herfst is afgeleid van 'hervest' of 'harvest', en betekent oogst. |
||
| + | # Winter: start op 21 of 22 december. Winter is afgeleid van 'hiems' of 'frost' en betekent onweer of vorst. Het is de koudste periode. |
||
| + | Er zijn twee soorten seizoenen: de astronomische en de meteorologische. De [[astronomische seizoenen]] zijn de seizoenen die wij hanteren om aan te duiden in welk jaargetijde van het jaar we ons bevinden. De [[meteorologische seizoenen]] beginnen vaak op de eerste dag van de maand waarin de astronomische seizoenen beginnen. Een meteorologisch seizoen begint dus iets eerder. Dit heeft te maken met het feit dat het weer vaak eerder omslaat naar het aankomende seizoen. |
||
| − | ==Einde van de aarde== |
||
| − | Volgens de meest geaccepteerde theorie heeft de aarde nog '''vijf miljard jaar te gaan''' voordat de planeet opgewarmd wordt tot zeker 2000 °C zodat de planeet in essentie een bol vloeibare lava word, of misschien wel helemaal opgeslokt wordt door de zon als deze een [[rode reus]] wordt. Vermoedelijk ontsnappen [[Mars (planeet)|Mars]] en de andere buitenplaneten aan dit lot, maar ook daar zal de temperatuur zo sterk stijgen dat er geen aardse organismen kunnen leven. Als de mensheid of zijn eventuele opvolgers nog bestaan zullen ze andere woonplaatsen buiten het zonnestelsel moeten opzoeken. |
||
| + | De seizoensverschillen komen voort uit de schuine stand van de [[aardas]] waar de aarde om draait. Hierdoor komt de zon op het noordelijk halfrond in de zomer hoger boven de horizon dan in de winter. De zon schijnt daardoor in de zomer langer dan in de andere seizoenen en daarom is het ook warmer in de zomer. In de winter is het net andersom. |
||
| + | Omdat de aarde een beetje scheef ligt (schuine aardas), ligt in december het noordelijk halfrond afgekeerd van de zon. In het meest noordelijke gebied is de zon dan helemaal niet te zien. Zelfs midden op de dag is het hier zo goed als donker. We noemen dat de '[[poolnacht]]'. Terwijl het op de noordpool donker is in december, krijgt Antarctica - de Zuidpool - juist wel volop licht. De zon is hier in december altijd te zien, dag én nacht. De zon staat nét boven de horizon, maar gaat niet onder. We noemen dat de '[[middernachtzon]]' of '[[pooldag]]'. Europa krijgt de meeste zon in juni, dan schijnt de zon op het noordelijk halfrond en hebben we lange dagen en korte nachten. In december zien we de zon veel minder in Europa. We hebben dan korte dagen en lange nachten. De zon staat dán namelijk op het zuidelijk halfrond gericht. |
||
| − | ==Externe links== |
||
| − | * [http://photojournal.jpl.nasa.gov/target/Earth afbeeldingen NASA] |
||
| + | ==Filmpjes== |
||
| − | [[Categorie:Zonnestelsel]] |
||
| + | * [https://schooltv.nl/video/de-aarde-is-een-bijzondere-planeet-door-lucht-en-water-kunnen-we-leven/ SchoolTV filmpje over de Aarde] |
||
| − | [[Categorie:Aardrijkskunde]] |
||
| + | * [https://schooltv.nl/video/de-opbouw-van-de-aarde-een-vloeibare-bol-met-een-dun-korstje/ Zo ziet de Aarde eruit vanbinnen] |
||
| + | {{Navigatie planeten}} |
||
| − | {{ContinentenAarde}} |
||
| + | |||
| + | [[Categorie:Planeet]] |
||
| + | [[Categorie:Woordenschat]] |
||
| + | [[Categorie:Basiswoordenlijstgroep1]] |
||
| + | [[Categorie:Aarde]] |
||
| + | [[Categorie:Kerndoel46]] |
||
| + | [[ca:Terra]] |
||
| + | [[en:Earth]] |
||
| + | [[es:Tierra]] |
||
| + | [[eu:Lur]] |
||
| + | [[fr:Terre]] |
||
| + | [[it:Terra]] |
||
Huidige versie van 16 mei 2024 om 10:23
De aarde is de planeet waarop we allemaal wonen, samen met een hele hoop andere organismen. Van alle planeten die we momenteel kennen (inclusief die buiten ons eigen zonnestelsel) is de aarde voor zover bekend de enige met levende wezens. De aarde is een steenplaneet en wordt ook wel de 'blauwe planeet' genoemd. De aarde heeft ook één maan. Ruimtevaarder André Kuipers noemt 't het ruimteschip aarde en wijst ons allen op de kwetsbaarheid van de aarde.
Hoe ziet de aarde eruit?
Vanuit de lucht zie je dat de Aarde voor 70% blauw is, dus eigenlijk zee of water. Verder zie je ook stukken groen, dat zijn de werelddelen. Dat zijn er zeven. Die zeven werelddelen zijn door de mensen weer verder onderverdeeld in landen. Je ziet ook witte plukken, dat zijn wolken.
De aarde heeft de vorm van een bol. Vroeger dachten de mensen dat de aarde plat was en dat je als je te ver liep of reed, je dus van de aarde af kon vallen. Maar dat kan natuurlijk niet, niet alleen omdat de aarde bol is, maar ook vanwege de zwaartekracht is het onmogelijk de aarde zonder heel veel snelheid te verlaten. Alleen raketten en ruimtesondes kunnen dit.
Een paar gegevens
- Het oppervlak van de aarde is 510.100.933 km².
- De totale afstand rond de evenaar is 40.076 km, maar gemeten over de polen 40.009 km.
- De aarde draait in één jaar en zes uur om de zon. Na 4 jaar is dit dus een hele dag en die hebben we op 29 februari geplakt. Een jaar met die datum heet een schrikkeljaar en dat is dus één dag langer dan een gewoon jaar.
- De Maan draait om de aarde heen en doet daar ongeveer 29 en een halve dag over.
- De gemiddelde temperatuur is daar 14 °C.
Geschiedenis
Zie voor het hoofdonderwerp hier.De aarde is naar schatting 4,5 miljard jaar oud. Ze is vermoedelijk ontstaan uit het stof en puin van eerdere hemellichamen. De Maan moet in dezelfde tijd of iets later zijn ontstaan, maar hoe precies weten we niet. Misschien is er wel een enorme botsing geweest tussen de aarde en een andere planeet, genaamd Theia, waarna de Maan zich vormde uit de losse brokstukken.
Toen ze net was ontstaan was de aarde van buiten nog heel heet. Daarna koelde ze geleidelijk af en vormde zich de aardkorst.
Er wordt geschat dat ca. 3,5 miljard jaar geleden het allereerste leven op aarde is ontstaan, maar dit waren alleen nog microben. Pas veel later kwamen er ingewikkeldere organismen en echte mensen zijn er pas een paar miljoen jaar.
Men dacht vroeger dat de aarde plat was en dat er een einde van de wereld was; daarom stonden op sommige plaatsen bordjes met "Einde Aarde". Tegenwoordig weten we wel beter: de aarde is rond.
Positie in het zonnestelsel
De aarde is een van de in totaal 8 planeten die om de zon heen draaien. Ze is in grootte de vijfde planeet en de derde planeet vanaf de zon in ons zonnestelsel; zij staat iets minder 150 miljoen km van de zon af.
In de middeleeuwen dachten de mensen dat de aarde het middelpunt van het heelal was. Deze opvatting noemen we geocentrisme.
De binnenkant
De binnenkant van de aarde bestaat uit de aardkorst, de buitenmantel, de overgangszone, de binnenmantel, de buitenkern en de binnenkern. De aarde kan je met een ei vergelijken, zoals de schel is de aardkorst, dat velletje daar onder is de buitenmantel, het witte gedeelte bestaat dus uit twee delen, de overgangszone en de binnen mantel, dan komt er nog een donker oranje stukje - dat is de buitenkern - en als laatst de binnenkern. De aardkorst is 0 tot 40 km lang, de buitenmantel is 40 tot 400 km lang, de overgangszone is 400 tot 900 km lang, de binnen mantel is 900 tot 2900 km lang, de buitenkern is 2900 tot 5100 km lang, binnenkern is 5100 tot 6371 km lang. Als je boven de aardkorst zit, dan zit je op het land.
Wetenschappers hebben aan de hand van seismologisch onderzoek vastgesteld dat de aarde een vaste kern (van meerdere lagen) heeft, bestaande uit ijzer en nikkel.
Baan van de aarde
De aarde draait niet in een cirkel rondom de zon, maar in een soort ovaal, ook wel een ellips genoemd.
De aarde ligt een klein beetje scheef, ongeveer 23 graden. Zij draait in 23 uur, 56 minuten en 4 seconden, één keer om haar eigen as. Het verschil komt doordat de aarde niet alleen om haar as draait, maar ook om de zon. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren weer op dezelfde plaats aan de hemel. Die tijd noemen we daarom ook wel een sterrendag. Soms kom je hiervoor de benaming siderische rotatieperiode tegen. Na 23 uur, 56 minuten en 4 seconden staan de sterren op dezelfde plaats aan de hemel, maar de zon nog niet. Doordat de aarde inmiddels ook een stukje verder in zijn baan om de zon is gekomen, moeten we nog 3 minuten en 56 seconden wachten voordat de zon precies op dezelfde plaats staat. Het tijdsverloop van 24 uur wordt ook wel één zonnedag genoemd. In precies één jaar draait de aarde eenmaal om de zon.
Seizoenen op aarde
De vier seizoenen bestaan uit:
- Lente: start op 20 maart of 21 maart. Het woord lente is afgeleid van 'lang', en dat betekent het langer worden van de dagen.
- Zomer: start op 20 juni of 21 juni. De naam is afgeleid van het woord 'somer', wat 'in het midden van het jaar' betekent. Dit is de warmste periode van het jaar.
- Herfst: start rond 22 of 23 september. Herfst is afgeleid van 'hervest' of 'harvest', en betekent oogst.
- Winter: start op 21 of 22 december. Winter is afgeleid van 'hiems' of 'frost' en betekent onweer of vorst. Het is de koudste periode.
Er zijn twee soorten seizoenen: de astronomische en de meteorologische. De astronomische seizoenen zijn de seizoenen die wij hanteren om aan te duiden in welk jaargetijde van het jaar we ons bevinden. De meteorologische seizoenen beginnen vaak op de eerste dag van de maand waarin de astronomische seizoenen beginnen. Een meteorologisch seizoen begint dus iets eerder. Dit heeft te maken met het feit dat het weer vaak eerder omslaat naar het aankomende seizoen.
De seizoensverschillen komen voort uit de schuine stand van de aardas waar de aarde om draait. Hierdoor komt de zon op het noordelijk halfrond in de zomer hoger boven de horizon dan in de winter. De zon schijnt daardoor in de zomer langer dan in de andere seizoenen en daarom is het ook warmer in de zomer. In de winter is het net andersom.
Omdat de aarde een beetje scheef ligt (schuine aardas), ligt in december het noordelijk halfrond afgekeerd van de zon. In het meest noordelijke gebied is de zon dan helemaal niet te zien. Zelfs midden op de dag is het hier zo goed als donker. We noemen dat de 'poolnacht'. Terwijl het op de noordpool donker is in december, krijgt Antarctica - de Zuidpool - juist wel volop licht. De zon is hier in december altijd te zien, dag én nacht. De zon staat nét boven de horizon, maar gaat niet onder. We noemen dat de 'middernachtzon' of 'pooldag'. Europa krijgt de meeste zon in juni, dan schijnt de zon op het noordelijk halfrond en hebben we lange dagen en korte nachten. In december zien we de zon veel minder in Europa. We hebben dan korte dagen en lange nachten. De zon staat dán namelijk op het zuidelijk halfrond gericht.
Filmpjes
| Planeten in ons zonnestelsel | |||
|---|---|---|---|
| Mercurius · Venus · Aarde · Mars · Jupiter · Saturnus · Uranus · Neptunus | |||