Verdrag van Schengen

     Ondertekenaars van het verdrag van Schengen. In dit gebied zijn (normaal gesproken) geen grenscontroles.
     Deze landen hebben het verdrag van Schengen niet ondertekend, maar het geldt wel technisch gezien voor hen.
     Deze EU-lidstaten hebben het verdrag van Schengen nog niet ondertekend, maar moeten dit wel verplicht doen.
Notitie: Ierland is ook een EU-lidstaat, maar is niet verplicht dit te doen.

Het verdrag van Schengen (of de verdragen van Schengen) is een belangrijk verdrag tussen 26 Europese landen uit 1985. Door het verdrag ontstond de zogeheten Schengenzone of Schengengebied. In dit gebied is vrij verkeer van personen mogelijk. Hierdoor zijn er geen grenscontroles binnen dit gebied. Door het verdrag van Schengen is het dus mogelijk om vrij te reizen tussen bijvoorbeeld Nederland en Duitsland of tussen België en Frankrijk.

Het verdrag werd vernoemd naar het plaatsje Schengen in Luxemburg. Dit plaatsje werd gekozen, aangezien het op het drielandenpunt tussen Luxemburg, Frankrijk en Duitsland ligt.

Geschiedenis

Op 14 juni 1985 werd het verdrag voor het eerst getekend door Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland. Zij spraken af om de grenscontroles tussen elkaars landen af te schaffen. Voorheen moest men namelijk gecontroleerd worden als men tussen deze landen reisde. Dit leverde soms vertraging op. Vooral tijdens vakanties konden enorm lange rijen ontstaan. Als je in Nederland woonde en in Frankrijk op vakantie wilde, moest je twee keer zo'n rij staan. Dit was niet alleen vervelend voor vakantiegangers, maar ook voor bedrijven en de handel. Bij iedere grenscontrole moesten namelijk ook vrachtwagens gecontroleerd worden.

Eerst zou het verdrag van Schengen alleen tussen deze vijf landen zijn. Het verdrag ging overigens niet direct in; pas in 1995 werden de grenscontroles afgeschaft. Vervolgens sloten meer EU-lidstaten zich hierbij aan, zoals Italië, Spanje, Portugal, Griekenland, Oostenrijk, Denemarken, Zweden, Finland, Cyprus (wel getekend, maar nog niet ingevoerd), Estland, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Slovenië, Malta en als laatste Kroatië in 2023. Daarnaast hebben Noorwegen, Liechtenstein, Zwitserland en IJsland het verdrag getekend, hoewel zij geen EU-lidstaten zijn. Het verdrag geldt technisch gezien ook voor de kleine landjes San Marino, Monaco en Vaticaanstad, aangezien deze soortgelijke verdragen hadden met Italië of Frankrijk.

Volgens het verdrag moeten alle EU-lidstaten toetreden tot het verdrag. Toch waren er twee landen met een uitzondering. Het Verenigd Koninkrijk (toen nog een EU-lidstaat) weigerde dit toen te tekenen, aangezien zij de grenscontroles wilden behouden. In plaats daarvan besloten het Verenigd Koninkrijk en Ierland samen te werken op het gebied van grenscontroles. Tot aan de Brexit in 2020 waren er daardoor geen grenscontroles tussen het Verenigd Koninkrijk en Ierland, maar wel met andere landen. Het Verenigd Koninkrijk en Ierland hadden hierdoor een uitzondering. Deze uitzondering geldt nog steeds voor Ierland, wat niet verplicht is om toe te treden.

Hoewel EU-lidstaten Roemenië en Bulgarije willen wel toetreden tot het verdrag, maar dit wordt tegengehouden door o.a. Nederland en Oostenrijk. Dit leidt tot woede bij de Roemeense en Bulgaarse regeringen.

Waar gaat het verdrag over?

Vrij verkeer van personen

Binnen de Schengenzone geldt vrij verkeer van personen. Dit betekent dat staatsburgers van een Schengenland vrij mogen reizen naar en door een ander Schengenland. Hiervoor hebben ze geen visum nodig. Dus als jij een Nederland of Belg bent en naar Noorwegen of Oostenrijk wilt gaan, kan dit zonder visum. Reizigers moeten wel een paspoort of identiteitskaart bij zich hebben, aangezien ze zich moeten kunnen legitimeren.

De Schengenzone deelt gezamenlijk visa uit voor niet-inwoners van een Schengenland. Dus als een Amerikaan naar Nederland reist en een visum heeft, geldt dit visum ook voor alle andere Schengenlanden. Hij kan met hetzelfde visum naar bijvoorbeeld Finland of Griekenland doorreizen. Zo'n visum is altijd drie maanden geldig.

Door de Schengenzone zijn er geen grenscontroles meer tussen de ondertekende landen. Hierdoor zijn de "binnengrenzen" vrijwel niet meer zichtbaar. Er staan geen hekken of grenscontrolehuisjes meer, maar hooguit een boord. Tussen Nederland en Duitsland kun je bijvoorbeeld de grens overlopen zonder dit te merken!

Tijdelijke grenscontroles

Dit betekent niet dat grenscontroles helemaal onmogelijk zijn. Soms kan de politie tijdelijk controles houden, bijvoorbeeld voor criminaliteit. Aan de Nederlandse grens houdt de politie bijvoorbeeld rond oud en nieuw grenscontroles om illegaal vuurwerk op te sporen. Het verdrag maakt voor deze tijdelijke grenscontroles een uitzondering.

Ook kunnen regeringen sinds 2006 besluiten om voor langere periodes grenscontroles in te voeren. Dit kan in het geval van een ernstige bedreiging voor de nationale veiligheid. Dit gebeurde bijvoorbeeld in Frankrijk en België na terreuraanslagen. Tijdens de Europese migrantencrisis van 2015 voerden veel landen grenscontroles in, zoals Denemarken. Ook zijn de Covidpandemie van 2020 werden deze controles tijdelijk ingevoerd. In de laatste twee gevallen duurden de controles wel enkele jaren.