Noord-Brabant: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
k (Wijzigingen door Lokkie2003 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Liekeschafer) |
|||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | {{Infobox provincie Nederland |
||
| − | | naam = Noord-Brabant |
||
| − | | vlag = [[Bestand:North_Brabant-Flag.svg|120px]] |
||
| − | | wapen = [[Bestand:Noord-Brabant_wapen.svg|120px]] |
||
| − | | kaart = Noord-Brabant in the Netherlands.svg |
||
| − | | hoofdstad = [['s-Hertogenbosch]] |
||
| − | | oppervlakte = 5.081,76 km² |
||
| − | | inwoners = 2.495.107 |
||
| − | | bevolkingsdichtheid = 507 inw./km² |
||
| − | | commissaris = [[Wim van de Donk]] ([[CDA]]) |
||
| − | | gemeenten = 66 |
||
| − | | volkslied = [[Noord-Brabants volkslied]] |
||
| − | | website = [http://www.brabant.nl www.brabant.nl] |
||
| − | | portaal2 = Noord-Brabant |
||
| − | }} |
||
| − | '''Noord-Brabant''', of meestal '''Brabant''' genoemd door de Nederlanders, is een provincie in het zuiden van [[Nederland]]. In het westen grenst Noord-Brabant met de provincie [[Zeeland]], in het noordwesten aan de provincie [[Zuid-Holland]], in het noorden aan de provincie [[Gelderland]], in het oosten aan [[Limburg (Nederland)|Nederlands-Limburg]] en in het zuiden aan de Belgische provincies [[Antwerpen (provincie)|Antwerpen]] en [[Limburg (België)|Belgisch-Limburg]]. De hoofdstad is [['s-Hertogenbosch]]. |
||
| + | Brabant ([[Brabants]]= Broabant) is een provincie in het zuiden van [[Nederland]]. De hoofdstad van de provicnie is [[Antwerpen]] en is ook gelijk de grootste stad van de provincie. |
||
| − | ==Geschiedenis== |
||
| − | {{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Noord-Brabant}} |
||
| − | De naam Brabant is afgeleid van het woord ''Braecbant'', ''braec'' betekent hier [[broek (landschap)|broek]], dat is een woord voor land wat erg drassig is, en ''bant'' betekent streek. |
||
| − | Tot aan de 17de eeuw maakte Noord-Brabant deel uit van het [[Hertogdom Brabant]]. De 14de en de 15de eeuw waren twee goede eeuwen voor het hertogdom. Er werd veel geld verdiend aan handel. In die tijd lagen steden als [[Brussel]], [[Antwerpen (provincie)|Antwerpen]], [[Leuven]], [[Breda]] en [['s-Hertogenbosch]] in het hertogdom. |
||
| + | == Geschiedenis == |
||
| − | In 1579 ondertekende Brabant de [[Unie van Utrecht]]. Brabant was hiermee het onderwerp van een discussie tussen het protestantse [[Republiek der Verenigde Nederlanden]] en het katholieke [[Spanje]]. Het noorden wilde graag bij het republiek horen, maar het zuiden wilde bij Spanje blijven. Uiteindelijk werd Brabant gesplitst. Het noorden hoorde vanaf toen bij het republiek, onder de naam [[Staats-Brabant]]. Dit gebeurde in 1648. In 1795 werd het een republiek, de [[Bataafse Republiek]]. Staats-Brabant heette vanaf toen [[Bataafs-Brabant]]. In 1815 verloor Napoleon de oorlog bij de [[Slag van Waterloo]]. Het oude hertogdom werd verdeeld in 3 provincies: |
||
| + | De naam brabant is afgeleid van ''braecband''. Dat is een samenvoeging van ''braec'' dat drassig of moerassis betekent en ''band'' dat gebied of streek betekent. Vroeger had je het [[Hertogdom Brabant]], wat nu ongeveer heel Brabant en [[Maastricht]] is. In de 17e-eeuw was het noorden van de provincie [[Staats-Brabant]] en het zuiden Zuid-Brabant. Sinds 2016 is Vlaanderen met Nederland samengegaan en zijn de provincies Noord-Brabant, Antwerpen en Vlaams-Brabant samengevoegd tot de op hedendaagse provincie Brabant. |
||
| − | #Noord-Brabant |
||
| − | #[[Zuid-Brabant]] |
||
| − | #[[Antwerpen (provincie)|Antwerpen]] |
||
| − | Noord-Brabant kreeg een aantal stukken land erbij. Zoals de [[Merwede]], [[Hollandsch Diep]], de heerlijkheden [[Heerlijkheid Boxmeer|Boxmeer]] en [[Heerlijkheid Gemert|Gemert]], het [[Graafschap Megen]] en het [[Land van Ravenstein]]. In 1830 was er de [[Belgische Revolutie]], waarbij België zich losmaakte van Nederland en het grondgebied tussen de twee landen werd verdeeld. 90% van de bevolking van Noord-Brabant was katholiek. Daarom werd gedacht dat Noord-Brabant bij België ging horen, maar dit is uiteindelijk niet gebeurd. |
||
| − | Aan het einde van de 19e eeuw kwam er meer industrie in Noord-Brabant. In Tilburg en Helmond werd veel textiel gemaakt. Eindhoven groeide ook vanaf die tijd uit tot de op vier na grootste stad van Nederland. Onder meer is dit gelukt door bedrijven als [[Philips]] en [[DAF (fabrikant)|DAF]]. Kleine plaatsen groeiden uit tot grote steden met veel industrie. |
||
| − | == |
+ | == Ligging == |
| + | Brabant ligt centraal in het zuiden van [[Nederland]]. In het zuidoosten begrenst door [[Limburg]], in het westen door [[Vlaanderen]], in het noordwesten door [[Holland]] en in het noordoosten door [[Gelderland]]. Het is samen met [[Gelderland]] de enige provincie die aan zoveel andere provincies grenst. Een aantal bekende steden zijn: Eindhoven, Tilburg, 's-Hertogenbosch, Breda, Antwerpen, Leuven en Brussel. |
||
| − | [[Bestand:Kampina.jpg|right|300px|thumb|''Een dennenbos in natuurgebied [[Kampina]].'']] |
||
| − | Noord-Brabant is door de eeuwen heen erg verstedelijkt. Er is een soort van "vlieger" ontstaan tussen de steden [[Den Bosch]], [[Breda]], [[Tilburg]] en [[Eindhoven]]. Dit zijn de grootste steden van Noord-Brabant. In de rest van de provincie vindt je vooral boerderijen, maar ook veel natuur. In Noord-Brabant vindt je daarom ook veel natuurgebieden. De [[Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen|De Loonse en Drunense Duinen]], [[Nationaal Park De Biesbosch|De Biesbosch]], [[Nationaal Park De Groote Peel|De Groote Peel]] zijn bekende natuurgebieden. |
||
| − | Hoewel [['s-Hertogenbosch]] de hoofdstad is, is [[Eindhoven]] de grootste stad van de provincie. [[Tilburg]] is ook een grote stad, net als [[Breda]]. Wat kleinere steden zijn [[Helmond]], [[Bergen op Zoom]], [[Roosendaal]] en [[Waalwijk]]. Alle grote steden van Noord-Brabant liggen in een landstreek, de [[Brabantse Stedenrij]]. Bij elkaar wonen er zo'n 1,1 miljoen inwoners in het gebied. |
||
| − | ==Politiek== |
||
| + | == Brabants dialect == |
||
| − | ===Gemeenten=== |
||
| + | Het Brabantse dialect is vooral bekend om het zeggen van ge, en niet gij zoals in Vlaanderen dat wordt gedaan. Ook spreekt men in Brabant (net zoals in [[Limburg]] en [[Vlaanderen]]0 met een zachte ''g''. Bekende Brabantse woorden zijn: houdoe (tot ziens), bedinne (rustig blijven) en golliepaop (scheldwoord). Ook het [[werkwoord]] is aparte soep: NL: Heb je een nieuwe broek? BR: Hedde ge enne nieuwe broak? |
||
| − | {{Zie hoofdartikel|Lijst van gemeenten in Noord-Brabant}} |
||
| − | Noord-Brabant telt 66 gemeenten: |
||
| − | {{Kolommen2|Kolom1= |
||
| − | * [['s-Hertogenbosch (gemeente)|'s-Hertogenbosch]] |
||
| − | * [[Aalburg]] |
||
| − | * [[Alphen-Chaam]] |
||
| − | * [[Asten (gemeente)|Asten]] |
||
| − | * [[Baarle-Nassau]] |
||
| − | * [[Bergeijk (gemeente)|Bergeijk]] |
||
| − | * [[Bergen op Zoom (gemeente)|Bergen op Zoom]] |
||
| − | * [[Bernheze]] |
||
| − | * [[Best]] |
||
| − | * [[Bladel (gemeente)|Bladel]] |
||
| − | * [[Boekel (gemeente)|Boekel]] |
||
| − | * [[Boxmeer (gemeente)|Boxmeer]] |
||
| − | * [[Boxtel (gemeente)|Boxtel]] |
||
| − | * [[Breda (gemeente)|Breda]] |
||
| − | * [[Cranendonck]] |
||
| − | * [[Cuijk (gemeente)|Cuijk]] |
||
| − | * [[Deurne (gemeente)|Deurne]] |
||
| − | * [[Dongen (gemeente)|Dongen]] |
||
| − | * [[Drimmelen (gemeente)|Drimmelen]] |
||
| − | * [[Eersel (gemeente)|Eersel]] |
||
| − | * [[Eindhoven]] |
||
| − | * [[Etten-Leur]] |
||
| − | * [[Geertruidenberg (gemeente)|Geertruidenberg]] |
||
| − | * [[Geldrop-Mierlo]] |
||
| − | * [[Gemert-Bakel]] |
||
| − | * [[Gilze en Rijen]] |
||
| − | * [[Goirle (gemeente)|Goirle]] |
||
| − | * [[Grave (gemeente)|Grave]] |
||
| − | * [[Haaren (gemeente)|Haaren]] |
||
| − | * [[Halderberge]] |
||
| − | * [[Heeze-Leende]] |
||
| − | * [[Helmond]] |
||
| − | * [[Heusden (gemeente)|Heusden]] |
||
| − | * [[Hilvarenbeek (gemeente)|Hilvarenbeek]] |
||
| − | * [[Laarbeek (gemeente)|Laarbeek]] |
||
| − | * [[Landerd]] |
||
| − | * [[Loon op Zand (gemeente)|Loon op Zand]] |
||
| − | | Kolom2= |
||
| − | * [[Mill en Sint Hubert]] |
||
| − | * [[Moerdijk (gemeente)|Moerdijk]] |
||
| − | * [[Nuenen, Gerwen en Nederwetten]] |
||
| − | * [[Oirschot (gemeente)|Oirschot]] |
||
| − | * [[Oisterwijk (gemeente)|Oisterwijk]] |
||
| − | * [[Oosterhout (gemeente)|Oosterhout]] |
||
| − | * [[Oss (gemeente)|Oss]] |
||
| − | * [[Reusel-De Mierden]] |
||
| − | * [[Roosendaal (gemeente)|Roosendaal]] |
||
| − | * [[Rucphen (gemeente)|Rucphen]] |
||
| − | * [[Schijndel]] |
||
| − | * [[Sint Anthonis (gemeente)|Sint Anthonis]] |
||
| − | * [[Sint-Michielsgestel (gemeente)|Sint-Michielsgestel]] |
||
| − | * [[Sint-Oedenrode]] |
||
| − | * [[Someren (gemeente)|Someren]] |
||
| − | * [[Son en Breugel]] |
||
| − | * [[Steenbergen (gemeente)|Steenbergen]] |
||
| − | * [[Tilburg (gemeente)|Tilburg]] |
||
| − | * [[Uden (gemeente)|Uden]] |
||
| − | * [[Valkenswaard (gemeente)|Valkenswaard]] |
||
| − | * [[Veghel (gemeente)|Veghel]] |
||
| − | * [[Veldhoven]] |
||
| − | * [[Vught (gemeente)|Vught]] |
||
| − | * [[Waalre (gemeente)|Waalre]] |
||
| − | * [[Waalwijk (gemeente)|Waalwijk]] |
||
| − | * [[Werkendam (gemeente)|Werkendam]] |
||
| − | * [[Woensdrecht (gemeente)|Woensdrecht]] |
||
| − | * [[Woudrichem (gemeente)|Woudrichem]] |
||
| − | * [[Zundert (gemeente)|Zundert]] |
||
| − | }} |
||
| + | == Carnaval == |
||
| − | [[Bestand:Hertogdom Brabant Kaart.png|right|300px|thumb|''Het [[Hertogdom Brabant]], kaart uit 1477.'']] |
||
| + | In heel Brabant wordt [[carnaval]] gevierd. Op de meeste plaatsen het ''Bourgondische'' Carnaval. Dit is een oude variant op [[carnaval]]. Het begon in de middeleeuwen als een groot eetfestijn waarbij je elkaar belachelijk maakte. Door de grootte armoede die toen in Brabant heerste had men geen [[geld]] voor dure, uitgebreide kostuums, zoals in Limburg. Maar trok men gewoon kleding die apart eruit zag als je het samen combineerde. Een bekend Brabants [[carnaval]] kostuum is de blauwe kiel. Ook worden alle steden en dorpen voorzien van nieuwe plaatsnamen. Zo heet [['s-Hertogenbosch]] Oeteldonk en [[Breda]] Kielengat. |
||
| − | |||
| − | ===Voormalige gemeenten=== |
||
| − | {{Zie hoofdartikel|Lijst van voormalige gemeenten in Noord-Brabant}} |
||
| − | |||
| − | ==Cultuur== |
||
| − | |||
| − | ===Taal=== |
||
| − | {{Zie hoofdartikel|Brabants}} |
||
| − | Het Brabants is samen het [[Hollands]] erg belangrijk geweest voor de Nederlandse taal in 16de en 17de eeuw. Het Hollands had vooral invloed op hoe je worden moest uitspreken, maar het Brabants had veel invloed op de spelling. In de Gouden Eeuw gingen steeds minder mensen Brabants spreken. Hierdoor is het Brabants een dialect geworden. Toch zijn er nog wel echte Brabantse woorden. Kijk hieronder in tabel maar even: |
||
| − | |||
| − | {| class="wikitable vatop" style="width:100%;" |
||
| − | |- |
||
| − | ! Brabants woord !! Vertaling in het Nederlands |
||
| − | |- |
||
| − | | Affesere || Haast maken, opschieten |
||
| − | |- |
||
| − | | Bedinne || Relaxen, even niet zeuren |
||
| − | |- |
||
| − | | Durske || Deerne, meisje |
||
| − | |- |
||
| − | | Golliepaop || Scheldwoord; "gollie paop" = "Gallische Paus", naar de Franse pausen uit de 14e eeuw. |
||
| − | |- |
||
| − | | Griesele || Harken |
||
| − | |- |
||
| − | | Houdoe|| Afscheidsgroet; "houd oe" = "houd je (goed)" |
||
| − | |- |
||
| − | | Meepesant || En passant, tegelijkertijd |
||
| − | |- |
||
| − | | Petazzie || Stamp (stamppot) |
||
| − | |- |
||
| − | | Schottelslet || Vaatdoekje |
||
| − | |- |
||
| − | | Tesnuzzik || Zakdoek |
||
| − | |- |
||
| − | | Zibbedeeske|| Een verlegen, beetje zeurderig, beetje sullig oud vrouwtje |
||
| − | |} |
||
| − | Het Brabants woord niet alleen in Noord-Brabant gesproken, maar ook in delen van [[Vlaanderen]]. Het bekendste Brabantse woord is ''Houdoe''. |
||
| − | |||
| − | ===Religie=== |
||
| − | [[Bestand:Sint-Janskathedraal.jpg|right|300px|thumb|''Het [[Sint-Janskathedraal]] te [['s-Hertogenbosch]].'']] |
||
| − | Meer dan de helft van de Noord-Brabantse bevolking is Katholiek. Vooral in het oosten, waar de provincie aan Limburg grenst, zijn veel mensen Katholiek. In het westen, waar de provincie aan Zeeland grenst, zijn er meer mensen die protestants zijn. Maar toch is er in het westen een minderheid van 52%, die katholiek zijn. Uit onderzoek bleek ook dat 1% van de West-Noord-Brabantse bevolking op zondag naar de kerk toegaat. Toch staan er een aantal bekende kerken in Noord-Brabant, waarvan de meeste katholiek zijn. Een bekende is het [[Sint-Janskathedraal]] te [['s-Hertogenbosch]]. |
||
| − | |||
| − | ===Musea=== |
||
| − | Een paar bekenden musea in Noord-Brabant zijn: |
||
| − | *Het [[Markiezenhof]] |
||
| − | *[[Noordbrabants Museum]] |
||
| − | *[[Kasteel Heeswijk]] |
||
| − | *[[Nationaal Monument Kamp Vught]] |
||
| − | *[[TextielMuseum]] |
||
| − | |||
| − | ===Evenementen=== |
||
| − | [[Bestand:Markiezenhof.jpg|right|300px|thumb|''Het [[Markiezenhof]] te [[Bergen op Zoom]]'']] |
||
| − | In Noord-Brabant worden veel jaarmarkten, braderieën, muziek- en sportevenementen georganiseerd. Dit gebeurt niet alleen in de grote steden, maar ook in de kleinere dorpen. Het bekendste evenement is natuurlijk [[Carnaval]]. Veel steden krijgen dan een andere naam. Zo heet Eindhoven dan Lampegat en Tilburg heet Kruikenstad. |
||
| − | |||
| − | ==Externe links== |
||
| − | * [http://webje-noord-brabant.yurls.net/ Webje Noord-Brabant] |
||
| − | * [http://brabant.nl www.noordbrabant.nl] |
||
| − | |||
| − | |||
| − | {| align=center class=toccolours |
||
| − | |- align=center |
||
| − | |[[Afbeelding:North Brabant-Flag.svg|130px|Provincievlag]]||[[Lijst van steden_en_dorpen_in_Noord-Brabant| '''Klik hier''']] voor een lijst van [[Noord-Brabant]]se [[stad|steden]], [[dorp|dorpen]] en [[buurtschap|buurtschappen]]<br>met een verwijzing naar de [[nederlandse gemeenten|gemeente]] waaronder ze vallen. |
||
| − | |} |
||
| − | {{NederlandseProvincies}} |
||
| − | {{Navigatie Koninkrijk der Nederlanden}} |
||
| − | {{Navigatie Verenigd Koninkrijk der Nederlanden}} |
||
| − | [[Categorie:Noord-Brabant| ]] |
||
| − | [[Categorie:Provincies van Nederland]] |
||
| − | [[fr:Brabant-Septentrional]] |
||
Versie van 13 jun 2016 16:33
Brabant (Brabants= Broabant) is een provincie in het zuiden van Nederland. De hoofdstad van de provicnie is Antwerpen en is ook gelijk de grootste stad van de provincie.
Geschiedenis
De naam brabant is afgeleid van braecband. Dat is een samenvoeging van braec dat drassig of moerassis betekent en band dat gebied of streek betekent. Vroeger had je het Hertogdom Brabant, wat nu ongeveer heel Brabant en Maastricht is. In de 17e-eeuw was het noorden van de provincie Staats-Brabant en het zuiden Zuid-Brabant. Sinds 2016 is Vlaanderen met Nederland samengegaan en zijn de provincies Noord-Brabant, Antwerpen en Vlaams-Brabant samengevoegd tot de op hedendaagse provincie Brabant.
Ligging
Brabant ligt centraal in het zuiden van Nederland. In het zuidoosten begrenst door Limburg, in het westen door Vlaanderen, in het noordwesten door Holland en in het noordoosten door Gelderland. Het is samen met Gelderland de enige provincie die aan zoveel andere provincies grenst. Een aantal bekende steden zijn: Eindhoven, Tilburg, 's-Hertogenbosch, Breda, Antwerpen, Leuven en Brussel.
Brabants dialect
Het Brabantse dialect is vooral bekend om het zeggen van ge, en niet gij zoals in Vlaanderen dat wordt gedaan. Ook spreekt men in Brabant (net zoals in Limburg en Vlaanderen0 met een zachte g. Bekende Brabantse woorden zijn: houdoe (tot ziens), bedinne (rustig blijven) en golliepaop (scheldwoord). Ook het werkwoord is aparte soep: NL: Heb je een nieuwe broek? BR: Hedde ge enne nieuwe broak?
In heel Brabant wordt carnaval gevierd. Op de meeste plaatsen het Bourgondische Carnaval. Dit is een oude variant op carnaval. Het begon in de middeleeuwen als een groot eetfestijn waarbij je elkaar belachelijk maakte. Door de grootte armoede die toen in Brabant heerste had men geen geld voor dure, uitgebreide kostuums, zoals in Limburg. Maar trok men gewoon kleding die apart eruit zag als je het samen combineerde. Een bekend Brabants carnaval kostuum is de blauwe kiel. Ook worden alle steden en dorpen voorzien van nieuwe plaatsnamen. Zo heet 's-Hertogenbosch Oeteldonk en Breda Kielengat.