Avant-garde
De term avant-garde komt van het Frans en betekent zoiets als 'voorhoede' of 'vernieuwers'. Het is een persoon, groep of werk dat experimenteel, radicaal (helemaal anders) of onorthodox (ongewoon) is met betrekking tot kunst, cultuur of samenleving. De term is eigenlijk best lastig om uit te leggen.
Inleiding
De Avant-garde wordt vaak gekenmerkt door esthetische vernieuwing en meestal is er aanvankelijk verzet van de meerderheid. Het gaat hierbij om smaak, vindt men het wel of niet 'mooi', 'kunstzinnig' of 'elegant'. Het is dus niet zozeer een eigen stroming op zich in bijvoorbeeld de kunst, maar nieuwe kunststromingen (vaak ontwikkeld door jongeren) worden er wel vaak mee aangeduid en krijgen dan na verloop van tijd een eigen stijlnaam. De term wordt dus gebruikt bij de start van een nieuwe stroming.
De avant-garde verlegt de grenzen van wat als norm of status quo door de meerderheid wordt geaccepteerd, vooral op cultureel gebied. De avant-garde wordt door sommigen gezien als een kenmerk van het modernisme. Veel kunstenaars hebben zich in de loop van de tijd aangesloten bij een avant-garde beweging. En ze doen dat nog steeds door hun geschiedenis te volgen van Dada tot de postmoderne kunstenaars zoals de taaldichters rond 1981 en het Toyisme in 1992.
De avant-garde promoot (maakt reclame voor) ook radicale sociale hervormingen. Deze betekenis werd al opgeroepen door de heilige Simonian Olinde Rodrigues in zijn schrijven, "L'artiste, le savant et l'industriel" ("De kunstenaar, de wetenschapper en de industrieel", 1825). In dit essay wordt de term 'avant-garde' voor het eerst gebruikt in de nu gebruikelijke betekenis; daar riep Rodrigues kunstenaars op om "te dienen als [de volks] avant-garde", en benadrukte dat "de kracht van de kunst inderdaad de meest directe en snelste manier is" tot sociale, politieke en economische hervormingen. Omdat van kunst vaak een soort prikkelende werking uitgaat (het roept op tot discussies en reacties), kan het zo een verandering in gang zetten.
Geschiedenis
De term werd oorspronkelijk gebruikt door het Franse leger om te verwijzen naar een kleine verkenningsgroep die voor de hoofdmacht verkende. Het werd ook gekoppeld aan linkse Franse radicalen (opstandigen) die in de 19e eeuw protesteerden om politieke hervormingen te krijgen. Ergens in het midden van die eeuw werd de term gekoppeld aan kunst vanuit het idee dat kunst een instrument is voor sociale verandering. Pas tegen het einde van de eeuw begon l'art d'avant-garde zich los te maken van de linkse sociale doelen om meer op één lijn te komen met culturele en kunstzinnige kwesties. Dat is tot op heden nog zo. Avant-garde verwijst tegenwoordig over het algemeen naar groepen intellectuelen (hoogopgeleiden), schrijvers en kunstenaars, waaronder architecten, die ideeën uiten en experimenteren (dingen uitproberen) met artistieke benaderingen waarbij de huidige culturele waarden worden uitgedaagd. Avant-garde ideeën, vooral als ze sociale kwesties omarmen, worden vaak geleidelijk opgenomen en aanvaard door de samenlevingen waarmee ze worden geconfronteerd. De radicalen van gisteren worden gewoon en creëren de omgeving voor een nieuwe generatie radicalen of avantgardisten.
Zowel in de schilderkunst als in de muziek hebben stijlen vanaf halverwege de 19e eeuw tot heden zich snel opgevolgd. Actie en reactie. Ook de reclamewereld heeft later hier handig gebruik van gemaakt en 'de kunst afgekeken'. Neem bijvoorbeeld alle speeltjes bij producten die elke keer een rage veroorzaakte (speldjes, sleutelhangers, flippo's, Pokémon kaarten enzovoorts).
Kunstbewegingen
Veel van de 20e en 21e eeuwse kunststijlen hadden aan avant-gardistische start en werden op hun beurt gevolgd door een nieuwe golf van reactie(s):