Gereedschap

Gereedschap is een hulpmiddel om de bewerkingen uit te kunnen voeren die een mens met niet met zijn blote handen kan doen, of slechts met moeite.

Andere termen die gebruikt worden voor bepaalde typen gereedschap zijn gerei (meervoud van zachter gereedschap) en instrument (over het algemeen een meer geavanceerd of erg specialistisch stuk gereedschap). Voor groter en zwaarder gereedschap wordt meestal de term werktuig gebruikt.

Sommige stukken gereedschap, zoals een hamer, een bijl of een mes, kunnen daarnaast ook nog als wapen worden gebruikt. Er zijn veel verschillende soorten gereedschap, vaak kunnen deze gereedschappen voor meerdere doeleinden gebruikt worden.

Geschiedenis

Gereedschappen ontstonden al in de steentijd. Van vuursteen, hout en ook been werden er hulpmiddelen gemaakt. In de evolutie (ontwikkeling) van het gereedschap zie je bepaalde vormen en doelen steeds terug, ook al veranderd het materiaal zoals koper, brons, ijzer en later ook legeringen en plastics (kunststoffen). Landbouwwerktuigen werden tuingereedschap en met de komst van stoom, benzine en elektriciteit konden handgereedschappen motorisch worden aangedreven. Eerst nog via riemen (stoomtijdperk), later rechtstreeks en steeds draagbaarder. Nu zijn accu aangedreven gereedschappen heel gewoon.

Handgereedschap

• avegaar
• beitel
• bijl
• boor
• centerpons (centerpunt, puntslag)
• cijferpons
• draadtap
• drevel
• doorslag (pendrijver)
• dopsleutel
• draadsnijder
• Engelse sleutel
• figuurzaag
• frees
• fretboor
• glassnijder
• grondschaaf
• guts
• hamer
• holpijp
• ijzerzaag (beugelzaag)
• juniorzaag
• koevoet
• komstaaldraadborstel
• kruishout
• kruikopschroefendraaier
• letterpons
• lijmklem (lijmtang)
• mes
• nijptang
• perforator
• pijpsleutel
• plamuurmes
• poelietrekker
• pompschroevendraaier
• priem (els)
• rattenstaart
• revolverponstang
• ringsleutel
• schaaf
• schaar
• schildershakmes
• schraapstaal
• schroevendraaier
• spanningzoeker
• schrijfhaak (blokhaak)
• schuurblok (schuurkurk)
• slagsleutel
• steeksleutel
• tang
• tas
• verfkrabber
• verfsteker
• verstekbak
• verstekzaag
• vuist
• vijl
• waterpomptang
• wringijzer
• zaag
• zaagklem
• zweihaak (zwaaihaak)

Hulpmiddelen bij gereedschappen

• aambeeld
• bankschroef
• krik
• lasbril
• loopkat
• gehoorbescherming
• katrol
• takel
• veiligheidsbril
• veiligheidshelm
• verlengsnoer
• werkbank (Workmate)
• werkhandschoenen

Motorische gereedschappen

Machinale vormen van handgereedschap, meestal op lichtnetstroom of op accu:

• accuboormachine (ook gebruikt als schroevendraaier)
• bandzaag
• cirkelzaag
• decoupeerzaag
• draaibank, metaaldraaibank
• boormachine (klopboormachine, boorhamer, drilboor)
• figuurzaagmachine
• freesmachine
• kettingzaag (motorzaag)
• knipschaar
• lintzaag
• radiaalzaag
• schaafbank (vlakbank, vandiktebank)
• schuurmachine (schotelschuurmachine)
• zaagmachine

Overig machinaal gereedschap

• elektrische slijpmachine
• graveermachine
• haakse slijper
• stansmachine
• zetbank (afkantpers)

Meetgereedschap

Voor het meten van lengtes:

• duimstok
• meetlat
• meetlint
• micrometer
• rolmaat
• schuifmaat

Ander meetgereedschap

• bandenspanningsmeter
• curvimeter
• gradenboog
• kaliber (instrument)
• krompasser
• multimeter (stroom-. spanning-, weerstand-, universeelmeter)
• schietlood
• schroefdraadmeter
• steekpasser
• taster
• vlakplaat
• voelermaat
• waterpas

Tekengereedschap

• afrondingsmal of tekenschaats
• doezelaar
• gatenplaat of cirkelmal
• gradenboog
• Graphos van Pelikan
• kleurpotloden
• krijtstift gebruikt in de bouw
• lettersjablonen met alle mogelijke letter- en cijfertypen
• liniaal
• passer en valpasser
• Rapidograph, buisjespen van Rotring
• rekenliniaal
• schaalstok
• spatlijn
• stifthouders van Pentel
• strooklatten
• tekendriehoeken van 45/45 en 60/30 graden
• tekenhaak of tekenmachine
• tekenplank of tekenbord
• parallelliliaal
• tekenpotloden in vele hardheden, ook als vulpotlood
• tekensjablonen voor alle mogelijke vakgebieden
• tekentafel
• timmermanspotlood
• trekpen
• vlakgum of stuf

(Kunst)schildersgereedschap

• bokkenpoot
• kitpistool (kitspuit)
• kwast
• palet
• paletmes (schildersmes)
• passe-partoutsnijder
• penseel
• plamuurmes
• schuurblok (schuurkurk)
• schuurmachine
• schildersezel
• schilderskist

Tuingereedschap

Zie pagina tuingereedschap of tuinieren

Huishoudelijk gereedschap

• bezem
• stoffer en blik
• boender
• luiwagen
• mand, wasmand
• mattenklopper
• ragebol
• raamwisser (wisser, trekker)
• strijkplank
• vloertrekker
• wasbord
• wringer

Elektrische huishoudelijke gereedschappen worden meestal met de term huishoudelijke apparatuur aangeduid.

Gereedschap voor zelfverzorging

• borstel
• eeltrasp
• kam
• nagelschaar
• pincet
• scheermes
• tandenborstel
• tandenstoker
• washandje

Kook- en eetgereedschap

• mes
• lepel
• vork
• broodmes
• pan
• wok
• opscheplepel
• pollepel

• schuimspaan
• spatel
• bakspatel
• blikopener
• afwasborstel
• schaal
• weegschaal

Naaigereedschap

• borduurmachine
• borduurring
• breipen
• breimachine
• haaknaald
• kleermakerskrijt
• maasbal

• naald
• naaimachine
• Radeerwiel
• Rokkenspuit
• schaar
• speld
• vingerhoed

Overig gereedschap en werktuigen

In bepaalde beroepen heb je heel specialistisch gereedschap, of het zijn herkenbare gereedschappen zoals hiervoor, maar dan in speciale materialen uitgevoerd omdat ze bijvoorbeeld ontsmet moeten kunnen worden in een autoclaaf. Hierbij kun je denken aan:

• chirurgisch gereedschap
• tandheelkundig gereedschap
• vonkvrij gereedschap