Tulpenmanie

Een tulp, bekend als Viceroy, in een tulpenboek uit 1637 dat op naam staat van Pieter Cos. De vermelde prijzen zijn de bedragen die op een veiling van de tulpencollectie van Wouter Winckel, op 5 februari 1637, voor deze tulp geboden zijn. Een ervaren vakman verdiende in die tijd ongeveer 300 gulden per jaar.

Burgers van Haarlem lopen op dit moralistische schilderij van Hendrik Gerritsz. Pot uit ca. 1640 achter de zegekar van de in onmin geraakte godin Flora. Zij troont te midden van narren. De stokbeurs in het centrum van het schilderij symboliseert de geldzucht.

De tulpenmanie was een soort gekte of hype in de tulpenhandel in Holland en Utrecht die midden 1636 opkwam en waaraan begin februari 1637 een plotseling einde kwam. Het werd ook wel tulpenkoorts, tulpenwoede, tulpengekte, bollengekte, dwaze tulpenhandel en bollenrazernij genoemd. Je zou het de eerste beursval kunnen noemen, zoals veel later ook de internetbubbel en de bitcoin-bubbel ontstond.

In de Nederlandse Gouden Eeuw bereikten de bedragen die voor tulpenbollen geboden werden enorme hoogten. In januari/februari 1637 werden er voor tulpenbollen bedragen geboden van duizenden guldens. Dat was toen meer dan tien keer het jaarsalaris van een ervaren vakman. En dat als je bedenkt dat koopprijzen van grachtenpanden in de 17e eeuw meestal lagen tussen de 2000 en 6000 gulden lagen. Een Amsterdams grachtenpand bijvoorbeeld kostte in 1637 gemiddeld zo’n 3000 tot 5000 gulden.

Tulpen en dus ook tulpenbollen moeten eerst nog groeien in de grond. Daarbij kan door ongedierte en het weer nog van alles mis gaan. Maar er werd gespeculeerd in opties op tulpen, die op dat moment nog in de grond zaten. Dat wil zeggen dat er door handelaren er al een prijs voor een veld met bollen werd betaald, om maar de eerste te kunnen zijn om ze later voor veel geld te kunnen verkopen. Het koopcontract werd bovendien doorverkocht, nog voordat de tulpen geoogst waren. Een soort investering dus met een enorm risico dat het bij een misoogst niets meer waard is.

Tegenwoordig wordt de term tulpenmanie gebruikt en door economen gezien als de eerste uitgebreid beschreven bubbel (speculatiegolf) in de wereldgeschiedenis. De term wordt vaak gebruikt als metafoor voor een grote economische bubbel (crisis). Het was in feite een vorm van gokken.

De meest gevraagde tulpen waren mooi van kleur en hadden strepen en vlammen op de bloembladen. Wat de verzamelaars toen niet wisten, dat die strepen en vlammen het gevolg waren van een specifieke virusinfectie bij tulpen, een vorm van het mozaïekvirus. Dat werd pas in 1928 ontdekt.

Toevalligerwijs heerste er in die tijd ook een pestepidemie. Deze werd door velen gezien als een straf van God voor de belachelijke tulpenhandel.

Wanneer een product bijzonder of zeldzaam is en dus niet veel voorkomt, dan noem je in de economie dat een schaars goed. Schaarste zorgt vaak voor hogere prijzen, zeker als het om verzamelobjecten gaat (zoals bij een kunstvoorwerp).

Op dinsdagavond 3 februari 1637 stortte in Haarlem deze zogeheten windhandel plotseling in. Voor veel speculanten dreigde een faillissement en daarmee diepe armoede.