Klassieke filosofie

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

De school van Athene, een schildering waarin allerlei beroemde oude filosofen zijn uitbeeld

Klassieke filosofie of antieke filosofie gaat over de filosofie die in de oudheid (750 v.Chr. tot 500 n.Chr.) werd ontwikkeld. Het verwijst voornamelijk naar de Griekse en Romeinse filosofie.

Presocratisme

Rond de 6de eeuw voor Christus ontstond er een verschuiving van een wereldbeeld gebaseerd op mythen en geloof naar een meer filosofisch en wetenschappelijk wereldbeeld. De eerste filosofen waren de presocratici. Dit waren filosofen vóór Socrates. Zij bestudeerden vooral de natuur en het heelal en probeerden natuurverschijnselen uit te leggen zonder verhalen over goden te gebruiken. Ze wilden vooral weten hoe dingen werken, niet zozeer waarom.

Vroege presocratici

De Zeven Wijzen

De Zeven Wijzen worden als de grondleggers van de presocratische filosofie beschouwd. Zij leefden rond de 6e eeuw voor Christus. Er bestaan meerdere lijsten met namen van deze wijzen, maar volgens Plato waren de Zeven Wijzen:

1. Thales van Milete. Hij geldt als de eerste filosoof. Hij dacht dat alles in de natuur is ontstaan uit water.
2. Pittakos van Mytilene. Hij dacht dat het belangrijkste in het leven is om te weten wanneer je iets moet doen en wanneer niet.
3. Bias van Priëne. Hij dacht dat het beste in het leven is om goed voor anderen te zijn.
4. Solon van Athene. Hij dacht dat eerlijkheid en gelijkheid het belangrijkst zijn voor een goede samenleving.
5. Cleobulus van Lindus. Hij dacht dat zelfbeheersing belangrijk is voor een goed leven.
6. Myson van Chenai. Hij dacht dat je gelukkig wordt door niet te veel te doen in het leven.
7. Chilon van Sparta. Hij dacht dat het het beste is om niet te veel of te weinig van iets te doen, maar in balans te blijven.

Ook waren er andere bekende filosofen in deze periode.

• Anaximander van Milete. Hij dacht dat alles begon met iets oneindigs genaamd apeiron.
• Anaximenes van Milete. Hij dacht dat lucht het oerelement was waaruit alles in de wereld voortkwam.
• Xenophanes van Colophon. Hij dacht dat er één enkele goddelijke kracht was en dat die god niet als een mens moest worden gezien.

Midden-presocratici

In de late 6e eeuw voor Christus tot het midden van de 5e eeuw voor Christus begonnen filosofen meer te kijken naar hoe het universum werkt en verandert, en ze dachten na over de belangrijkste regels die alles beïnvloeden. Ze begonnen ook na te denken over ideeën die niet alleen over stoffelijke dingen gingen (dus over dingen die je bijvoorbeeld kunt aanraken), maar ook over gedachten en abstracte concepten. Bekende filosofen in deze periode waren:

• Pythagoras van Samos. Hij dacht dat je door te werken met getallen en wiskunde de natuur en het heelal beter kon begrijpen.
• Heraclitus van Efeze. Hij dacht dat alles voortdurend verandert en dat vuur het basiselement van de wereld is.
• Parmenides van Elea. Hij dacht dat verandering en beweging een illusie waren en dat alleen het Ene, iets dat nooit verandert en niet deelbaar is, werkelijk bestond.
• Empedocles van Agrigentum. Hij dacht dat alles in de wereld bestond uit vier elementen (aarde, water, lucht en vuur) en dat liefde en ruzie de wereld beïnvloedden.
• Anaxagoras van Clazomenae. Hij dacht dat alles in de natuur uit hele kleine deeltjes bestond die hij nous (de geest) noemde, en dat dit de kracht was die het universum aanstuurde.

Late presocratici

Tijdens de late 5e eeuw voor Christus richtten filosofen zich meer op de ontwikkeling van specifieke filosofische concepten en ideeën. Ze probeerden dingen te begrijpen door wetenschap en theorieën te gebruiken. Belangrijke personen in deze periode waren:

• Leucippus. Hij dacht alles uit kleine, ondeelbare deeltjes bestond. Hij wordt gezien als de grondlegger van het atomisme.
• Democritus van Abdera. Net als Leucippus dacht hij dat alle dingen in de wereld waren samengesteld uit kleine, onveranderlijke deeltjes. Deze zouden volgens hem altijd in beweging zijn.

De sofisten

In de tijd van de presocratische filosofen lag de nadruk nog niet op de mens, maar dat veranderde toen de sofisten verschenen. De sofisten zeiden dat mensen goed moesten nadenken over alles, niet alleen over de natuur, maar ook over wat goed is en hoe de samenleving werkt. De sofistiek begon met twee filosofen:

• Protagoras van Abdera. Hij bedacht het relativisme: iedereen heeft zijn eigen waarheid en waarden, en uitspraken zijn nooit absoluut waar of onwaar. Alles is volgens hem subjectief.
• Gorgias van Leontini. Hij dacht dat niets echt bestaat, en zelfs als iets wel bestaat, kunnen we het niet begrijpen of aan anderen uitleggen.

Socratisme, platonisme en aristotelisme

Waar presocratische filosofen zich voornamelijk richtten op natuurfilosofie en het begrijpen van de natuurlijke wereld, werd er later in de filosofie meer nagedacht over ethiek, politiek, metafysica en kennistheorie. Presocratici dachten na door naar dingen te kijken en te denken, terwijl klassieke filosofen veel nadachten en met anderen praatten om hun ideeën te begrijpen. In de Griekse oudheid stonden drie klassieke filosofen centraal:

• Socrates. Dit was de eerste filosoof die de mens centraal stelde in plaats van de natuur. Volgens hem bestaat er dé waarheid en hét goede. Hij vroeg Griekse burgers vragen te stellen over zichzelf, hun goden en de waarden die ze belangrijk vonden.
• Plato. Hij stelde dat de wereld waarin wij leven (dus alles wat we met onze zintuigen kunnen waarnemen) slechts een afspiegeling is van een perfecte Ideeënwereld.
• Aristoteles. Dit was de belangrijkste geleerd uit de klassieke oudheid. Volgens hem bestaat alles uit twee belangrijke onderdelen: de spullen waarvan iets is gemaakt (de materie) en hoe die spullen zijn gevormd (de vorm). Zo dacht hij dat een levend wezen een combinatie is van het lichaam (de materie) en de ziel (de vorm).