Sumer
 |
Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. |
|
Dit artikel is nog niet af. |
Sumer of Sumerië is de vroegst bekende beschaving in de historische regio van Zuid - Mesopotamië (Zuid-Centraal Irak), ontstaan tijdens de kopertijd en vroege Bronstijd zo'n 6.000 - 5.000 jaar v. Chr. Het is ook een van de eerste beschavingen ter wereld, samen met het oude Egypte, de Caral-Supe-beschaving, de beschaving van de Indusvallei, de Minoïsche beschaving en het oude China. Sumerische boeren woonden langs de valleien van de Tigris en de Eufraat en verbouwden een overvloed aan graan en andere gewassen, waarvan het overschot hen in staat stelde stedelijke nederzettingen te stichten. Proto-schrijven ontstaat vóór 3.000 v. Chr. De vroegste teksten komen uit de steden Uruk en Jemdet Nasr, en dateren tussen 3.500 - 3.000 v. Chr.
Herkomst naam Sumer
.jpg)
De term "Sumer" is de naam die wordt gegeven aan de taal die wordt gesproken door de "Sumeriërs", de oude niet - Semitisch sprekende inwoners van zuidelijk Mesopotamië, door hun opvolgers de Oost-Semitisch-sprekende Akkadiërs. De Sumeriërs noemden hun land zelf Kengir, het 'Land van de edele heren'.
De oorsprong van de Sumeriërs is niet bekend, maar de mensen van Sumer noemden zichzelf "Black Headed Ones" of "Black-Headed People" ("Zwart hoofdige mensen"). Mogelijk kwamen deze mensen uit Noord-Afrika, maar er wordt ook gedacht aan de Vruchtbare Halve Maan, de Natufians, of een beschaving uit de Indusvalei (Kaukasus).
De Ubaidiërs waren mogelijk de voorlopers van de Sumeriërs. Hoewel ze nooit genoemd zijn door de Sumeriërs zelf, wordt door hedendaagse geleerden verondersteld dat zij de eerste beschavingskracht in Sumerië zijn geweest. Ze droogden de moerassen voor landbouw, ontwikkelden handel en vestigden industrieën, waaronder weven, leerwerk, metaalbewerking, bakstenen en aardewerk.
De Sumeriërs verloren geleidelijk de controle aan Semitische staten uit het noordwesten. Sumerië werd veroverd door de Semitisch sprekende koningen van het Akkadische rijk rond 2.270 v.Chr., maar het Sumerisch bleef lang nog een heilige taal (zoals dat later bij het Latijn was tijdens de middeleeuwen). De inheemse Sumerische heerschappij herleefde ongeveer een eeuw in de Derde Dynastie van Ur rond 2.100 - 2.000 v. Chr., maar de Akkadische taal bleef ook enige tijd in gebruik.
De Sumerische stad Eridu (het tegenwoordige Tell Abu Shahrain), aan de kust van de Perzische Golf, wordt gezien als een van de oudste steden, waar drie afzonderlijke culturen kunnen zijn samengesmolten: die van de boerse Ubaidiaanse boeren, die in lemen hutten woonden en irrigatie toepasten; die van mobiele nomadische Semitische herders die in zwarte tenten leven en kuddes schapen en geiten volgen; en die van vissers, die in rieten hutten in de moerassen woonden, die mogelijk de voorouders van de Sumeriërs waren.
Stadstaten in Sumerië
Zo'n 3.100 - 3.000 v. Chr. was Sumerië verdeeld in vele onafhankelijke stadstaten, die werden verdeeld door kanalen en grensstenen. Elk tempel-complex was gecentreerd rond een tempel die was gewijd aan de specifieke beschermgod of godin van de stad en werd geregeerd door een priesterlijke gouverneur (de ensi) of door een koning (de lugal) die nauw verbonden was met de religieuze riten van de stad.
De Sumerische stadstaten kwamen aan de macht tijdens de prehistorische Ubaid- en Uruk-periodes (Keramisch neolithicum tot kopertijd). Het is vrij zeker dat de Sumerische steden tijdens de Uruk-periode gebruik begonnen te maken van slavenarbeid door slaven die uit het heuvelland waren veroverd, en er is voldoende bewijs voor gevangengenomen slaven als arbeiders in de vroegste teksten.
Sumerische steden tijdens de Uruk-periode waren waarschijnlijk theocratisch en werden hoogstwaarschijnlijk geleid door een priester-koning (de ensi), bijgestaan door een raad van oudsten, die zowel uit mannen als vrouwen bestond. Er was weinig bewijs van georganiseerde oorlogvoering of beroepssoldaten tijdens de Uruk-periode, en steden waren over het algemeen toen nog niet ommuurd. Dat gebeurde later pas toen er meer oorlogen ontstonden. In deze periode werd Uruk de meest verstedelijkte stad ter wereld, met voor het eerst meer dan 50.000 inwoners.
Deze cultuur kwam tot een einde mede door een klimaatverandering waarbij een enorme droogte ontstond en er sprake was van een zouttoename in de bodem, waardoor landbouw onmogelijk werd. Het volk verhuisde naar het noorden. In de periode van 2.100 - 1.700 v. Chr. is de bevolking in dit gebied naar schatting met bijna drie vijfde afgenomen. De gebieden waar Sumerisch werd gesproken werden verzwakt en de gebieden waar Akkadisch de belangrijkste taal was, werden relatief sterker.
Dynastieke periode
De vroegste dynastieke koning op de Sumerische koningslijst wiens naam bekend is uit een andere legendarische bron is Etana, de 13e koning van de eerste dynastie van Kish. De vroegste koning die door archeologisch bewijs is bevestigd, is Enmebaragesi van Kish (vroege Dynastie I), wiens naam ook wordt genoemd in het Gilgamesj -epos (een episch gedicht uit het oude Mesopotamië, wat gezien wordt als de oudste nog bestaande opmerkelijke literatuur en de op één na oudste religieuze tekst, na de Piramideteksten). Mogelijk was Gilgamesj zelf een historische koning van Uruk. Zoals het Gilgamesj-epos laat zien, werd deze periode gekenmerkt met toenemende oorlogen. Steden werden vanaf dan ommuurd en namen in omvang toe naarmate onverdedigde dorpen in het zuiden van Mesopotamië verdwenen. (Zowel Enmerkar als Gilgamesj wordt gekoppeld aan het bouwen van de muren van Uruk.)
Vanaf dan wordt het 't Akkadische rijk dat van 2.234 - 2154 v.Chr. bestaat. De Sumerische taal bleef nog wel bestaan (eerst vooral als administratieve taal en later als meer godsdienstige taal).
Vervolgens maakten de Gutianen de dienst uit in die streek (2.193 - 2.119 v. Chr.). Het wordt steeds meer een simitische samenleving, om uiteindelijk over te gaan in het Babylonische rijk (1.895 - 539 v.Chr).
Cultuur
De Sumeriërs maakten veel soorten hoogstaand aardewerk. Er waren speciale potten voor honing, boter, olie en wijn, die waarschijnlijk van dadels was gemaakt. Er werd een gevederde hoofdtooi gedragen. Er werden bedden, krukjes en stoelen gebruikt, met gebeeldhouwde poten die op die van een os leken. Er waren open haarden en vuuraltaren.
Messen, boren, wiggen en een instrument dat eruitziet als een zaag waren allemaal bekend. Terwijl speren, bogen, pijlen en dolken (maar geen zwaarden) in de oorlog werden gebruikt.
Kleitabletten werden gebruikt om op te schrijven (hieruit zou het latere spijkerchrift ontstaan). Dolken met metalen bladen en houten handvatten werden gedragen, en koper werd in platen gehamerd, terwijl kettingen of halsbanden van goud waren. Er is veel bewijs gevonden met betrekking tot Sumerische muziek. Er werden lieren en fluiten gespeeld, met als bekendste voorbeelden de lieren van Ur.
De Sumerische cultuur werd gedomineerd (overheerst) door mannen en kende rangen en standen (waaronder burgers en slaven). Huwelijken werden meestal gearrangeerd (geregeld) door de ouders van de bruid en bruidegom en in een contract vastgelegd op een kleitablet. De bruidegom betaalde een bruidsgeschenk aan de vader van zijn bruid.
Taal en schrijven
De belangrijkste archeologische vondsten in Sumerië zijn een groot aantal kleitabletten geschreven in spijkerschrift. Sumerisch schrift wordt gezien als een grote mijlpaal in de ontwikkeling van de mensheid om niet alleen historische archieven te maken, maar ook in het schrijven van literatuur, zowel in de vorm van poëtische heldendichten en verhalen als gebeden en wetten.
Hoewel eerst nog afbeeldingen, dat wil zeggen hiërogliefen, werden gebruikt, volgde al snel het spijkerschrift en vervolgens zogeheten ideogrammen (waarbij symbolen werden gemaakt om ideeën weer te geven). Driehoekige of wigvormige rieten werden gebruikt om op vochtige kleitabletten te schrijven. Veel van die tabletten zijn teruggevonden en men heeft ze weten te ontcijferen (vertalen). Het betreft persoonlijke en zakelijke brieven, ontvangstbewijzen, lexicale lijsten, wetten, hymnen, gebeden, verhalen en dagelijkse verslagen.
De Sumerische taal is uniek en niet verwant aan een andere taal (zoals Nederlands en Engels tot de Germaanse taal behoord). Het begrijpen van Sumerische teksten van tegenwoordig kan problematisch zijn. Het moeilijkst zijn de vroegste teksten.
Geloof
_-_EnKi_(Sumerian).jpg)
De Sumeriërs geloofden in vele goden in menselijke vorm. Er was geen gemeenschappelijke reeks goden en godinnen; elke stadstaat had zijn eigen beschermheren (soort monikken), tempels en priesterkoningen (de ensi). De goden zouden mensen uit klei hebben geschapen om hen te dienen.
Sumeriërs geloofden dat het heelal bestond uit een platte schijf omsloten door een koepel (Wat wij nu firmament noemen). Het Sumerische hiernamaals omvatte een afdaling naar een sombere onderwereld om de eeuwigheid door te brengen in een ellendig bestaan als Gidim (geest).
Ziggurats (Sumerische tempels) hadden elk een eigen naam en bestonden uit een voorplein, met een centrale vijver voor zuivering. De tempel zelf had een middenruimte met aan weerszijden gangpaden. Aan weerszijden van de gangpaden zouden kamers voor de priesters zijn. Aan het ene uiteinde zou het podium staan en een lemen tafel voor dieren- en groenteoffers. Graanschuren en pakhuizen bevonden zich meestal in de buurt van de tempels. Na een tijdje begonnen de Sumeriërs de tempels te plaatsen op meerlagige vierkante constructies die waren gebouwd als een reeks stijgende terrassen, wat aanleiding gaf tot de Ziggurat-stijl.
De doden werden buiten de stadsmuren begraven op kerkhoven waar een kleine heuvel het lijk bedekte.