Yukio Mishima

Werk in uitvoering Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Werk in uitvoering Aan dit artikel wordt nog hard gewerkt.

Yukio Mishima
Yukio Mishima in 1955
Citaat
Algemene informatie
Naam voluit	Kimitake Hiraoka
Pseudoniem
Bijnaam
Geboren	14 januari 1925
Geboorteplaats	Tokio
Overleden	25 november 1970
Nationaliteit	Japan
Beroep	(Toneel)schrijver, dichter, acteur, model, politiek activist
Werk
Jaren actief	1938-1975
Genre(s)	Roman, novelle, toneelstuk, gedicht, libretto, essay, script, autobiografie, manifest, kort verhaal
Stroming	Postmodernisme
Invloeden
Bekende werken	Een zeeman door de zee verstoten Het gouden paviljoen De zee van de vruchtbaarheid Bekentenissen van een gemaskerde
Uitgeverij(en)
DBNL
Handtekening
Website
Portaal Literatuur

Yukio Mishima (Tokio, 14 januari 1925 - Tokio, 25 november 1970) was een Japanse schrijver, dichter, acteur, model en politiek activist. Tijdens zijn leven schreef Mishima veel verschillende soorten werken, zoals romans, novelles, korte verhalen, gedicht en toneelstukken. Ook maakte hij zijn eigen films, waarin hij zelf een rol had. Hij wordt gezien als een van de belangrijkste schrijvers van het naoorlogse Japan.

Hij staat bekend vanwege zijn romans, zoals Betekenissen van een gemaskerde (1945), Het gouden paviljoen (1956) en Een zeeman door de zee verstoten (1963). Zijn meesterwerk is de vierdelige romancyclus De zee van de vruchtbaarheid (1968-1971). Hij combineerde een traditionele Japanse schrijfstijl met westerse stijlen. In zijn boek gaat hij vaak diep in op de psychologie van personages. Ook spelen schoonheid en de dood een belangrijke rol in zijn werken. Hij werd tijdens de jaren 1960 verschillende keren genomineerd voor de Nobelprijs voor Literatuur, maar won die niet.

Mishima is vandaag de dag een omstreden figuur. Hij had extreemrechtse politieke opvattingen. Hij geloofde dat Japan zijn tradities moest beschermen en westerse invloeden moest weren. Na de Tweede Wereldoorlog werd Japan een democratie, maar Mishima keurde die democratie af. In 1968 vormde hij zijn eigen legereenheid en viel in 1970 een militaire basis binnen. Hier riep hij het Japanse leger op om in opstand tegen de Japanse regering te komen, de grondwet van 1947 in te trekken en de macht van de keizer te restaureren. Die poging tot een staatsgreep mislukte en eindigde met de zelfmoord van Mishima.

Persoonlijk leven

Mishima als acteur

Mishima poseert in 1961 voor een foto.

Mishima speelde in zes films. Zijn eerste optreden was in de film Jumpaku no Yoru (1951), waarin hij een figurant tijdens de dansscène speelde. In de film Fudōtoku Kyōikukōza (1959) speelde hij de bijrol van gids. In 1960 kreeg Mishima de hoofdrol in de film Karakkaze Yarō. Daarna speelde hij ook in de films Kurotokage (1968) en Hitokiri (1969). In die laatste film speelde Mishima de samoerai Tanaka Shinbei.

Mishima's bekendste film is Yūkoku (in het Engels uitgegeven als Patriotism). Mishima speelt niet alleen de hoofdrol in die film, maar regisseerde de film ook. De film is gebaseerd op een kort verhaal van Mishima, is volledig in zwart en wit en is gebaseerd op het no-spel. Het no-spel is het traditionele Japanse theater. Mishima was gefascineerd door die tradities. De film gaat over de dood van het militarisme in Japan. In het vierde deel van de film pleegt de luitenant (gespeeld door Mishima) zelfmoord. Die scène wordt gezien als foreshadowing voor Mishima's eigen dood.

Model en sport

Mishima was oorspronkelijk erg onzeker over zichzelf en (vooral) zijn lichaam. In 1955 begon hij met krachttraining om zijn lichaam sterker te maken. De laatste 15 jaar van zijn leven zou Mishima drie keer per week aan krachttraining doen. Ook beoefende hij verschillende vechtsporten, zoals bendo, karate en battōjutsu. In alle drie die sporten behaalde hij een hoog level. In 1956 was er een korte periode waarin hij aan boksen deed. Daarnaast had Mishima een obsessie met samoerai.

In 1968 publiceerde Mishima het essay Taiyō to Tetsu (in het Engels Sun and Steel). In het essay beschrijft Mishima waarom hij zoveel trainde. Mishima zag zijn lichaam als een kunstwerk. Hij beschreef het menselijk lichaam zelfs als een tuin. Sommige mensen laten hun tuin verwilderen, terwijl andere mensen juist in de tuin werken om die zo mooi mogelijk te maken. Volgens Mishima moesten mensen tijd besteden aan hun lichaam, zodat zij de schoonheid en kracht ervan zagen. Hij hekelde zich aan intellectuelen. Intellectuelen kozen namelijk hun hersenen over het lichaam. Zijn essay heeft overigens ook veel ultranationalistische ondertonen en verwijzingen. Het mannelijk lichaam wordt verbonden aan macht en nationale trots. Mishima trainde daarom ook vanuit die ideologie.

Mishima traint in zijn tuin in 1955

Daarnaast was Mishima actief als model. Hij was toen al bekend als schrijver en acteur en stond (mede) bekend om zijn goede looks. Verschillende beroemde Japanse fotografen maakten foto's van Mishima. Dat waren ook foto's in traditionele Japanse kleding en met verwijzingen naar vechtkunst. Vanwege zijn verschillende bezigheden werd Mishima van het einde van de jaren 1960 een "superster" genoemd door de Japanse media. Mishima was de eerste Japanner die die naam kreeg.

Huwelijk en relaties

Mishima trouwde in 1958 met Yoko Sugiyama. Zij was de dochter van de Japanse kunstschilder Yasushi Sugiyama. Mishima's vader wilde graag dat zijn zoon met Sugiyama trouwde. Mishima en Suhiyama hadden samen twee kinderen.

Hoewel Mishima met een vrouw getrouwd was, was Mishima mogelijk homoseksueel. Een andere mogelijkheid is dat hij biseksueel was en zowel van mannen als vrouwen hield. Homoseksualiteit speelt een rol in verschillende boeken van Mishima, waaronder Betekenissen van een gemaskerde (1949). Dat boek gaat over de homoseksuele Kochan die opgroeit in het militaristische Japan. Hij heeft moeit om te voldoen aan de sociale normen van die tijd. Kochan heeft namelijk een zwak lichaam, terwijl de samenleving verwachtte dat jonge mannen fit en sterk waren. Daarnaast heeft Kochan moeite met zijn gevoelens voor mannen. Het boek is grotendeels gebaseerd op Mishima's eigen jeugd.

Na zijn dood ontkende zijn vrouw dat Mishima homoseksueel was. Mishima had zelf moeite met zijn seksualiteit. Na het huwelijk met zijn vrouw verbrandde hij al zijn dagboeken. Historici zien dat als een actie om zijn seksuele geaardheid te verbergen. Mishima geloofde dat hij zijn eigen geaardheid kon veranderen, waardoor hij ook met een vrouw trouwde. Hoewel Mishima aan de ene kant zijn geaardheid probeerde te verbergen, kwam hij gelijktijdig open voor uit. Zo ging hij regelmatig naar homoseksuele bars en had intieme vriendschappen en relaties met mannen, ook nadat hij getrouwd was.

Mishima's schrijverschap

Schrijfstijl en thema's

Een van de thema's die in Mishima's werken naar voren komt is het culturele identiteit. Mishima een Japanse ultranationalist en hekelde zich aan de westerse invloeden in Japan. Vooral na de Tweede Wereldoorlog kreeg Japan te maken met meer westerse invloeden. Volgens hem verloor Japan hierdoor zijn tradities. In veel van zijn boeken is er een spanning tussen tradities en moderniteit. Zo hebben personages vaak een spanning tussen traditionele waarden en het moderne nihilisme.

Daarnaast speelt schoonheid een belangrijke rol. Een voorbeeld is het boek De gouden tempel. Dat gaat over een jonge priester in opleiding met een haat-liefdesverhouding voor een oude, boeddhistische tempel. De tempel wordt een obsessie voor hem. Uiteindelijk steekt hij het gebouw in de brand. Het boek beschrijft de redenen waarom hij dat doet. Een van die redenen is dat de man zelf lelijk is en niet dezelfde schoonheid kan bereiken.

Mishima's toneelstukken waren beïnvloed door het no-spel. Het no-spel is het traditionele Japanse theater. Toch combineerde Mishima het no-spel met westerse invloeden. Zo schreef Mishima zijn eigen versie van het traditionele no-spel Aoi no Ue. Mishima's versie volgt meer de stijl van de westerse opera. Zijn latere toneelstukken krijgen een meer westerse en moderne stijl. Sommige toneelstukken van Mishima waren vrij omstreden, zoals Mijn vriend Hitler (Waga Tomo Hittorā) uit 1968. Het toneelstuk gaat om de opkomst van Adolf Hitler die geholpen wordt door zijn partijgenoot en vriend Ernst Röhm. Sommige critici zagen het toneelstuk als antifascistisch, terwijl andere critici juist zeiden dat het toneelstuk het fascisme verheerlijkte. Mishima schreef als reactie dat hij Hitlers daden en ideologie niet goedkeurde. Hij vond Hitler net zo duister als de 20e eeuw. Hij was meer geïnteresseerd in de opkomst van Hitler als politicus.

Politieke opvattingen

Mishima had extreemrechtse politieke opvattingen. Hij was conservatief op sociale kwesties en een ultranationalist. Vaak worden zijn denken beschouwd als een vorm van fascisme. Mishima haatte de westerse invloeden in Japan en het globalisme. Hij zag dat als een bedreiging voor de Japanse cultuur. Hij geloofde dat de tradities van Japan beschermd moesten worden. Ook wilde hij bepaalde Japanse tradities, zoals de samoerai, herstellen. Daarnaast geloofde hij in traditionele genderrollen.

Hij wees de Japanse naoorlogse democratie af. In plaats daarvan geloofde hij dat de macht van de Japanse keizer hersteld moest worden. Keizer Hirohito werd voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog als een godheid beschouwd. In 1946 moest hij onder druk van de Geallieerden zijn goddelijke status afwijzen. In plaats daarvan werd de keizer een symbool voor de eenheid van het land (zoals de koning in België en Nederland). Voor Mishima was de keizer meer dan alleen een symbool. Mishima zag de keizer als de ziel van het land die eeuwen terugging tot de allereerste keizer. Hierdoor was de keizer nauw verbonden met de Japanse identiteit en continuïteit.

Mishima was een tegenstander van het communisme. Tijdens het einde van de jaren 1960 ontstonden in Japan veel linkse protesten. Ook in veel andere landen op de wereld ontstonden zulke protesten. Voor Mishima ontstond de angst dat het communisme voet aan de grond in Japan zou krijgen. Het communisme was immers ook tegen keizer. Hij richtte daarom een privéleger op (de Tatenokai) om de keizer te beschermen in het geval van een linkse revolutie.

Nalatenschap

Een monument voor Mishima op het eiland Kamishima.

Mishima is vandaag de dag een omstreden figuur in Japan en daarbuiten. Enerzijds is Mishima een van de belangrijkste naoorlogse Japanse schrijvers. Mishima staat bekend om zijn aandacht voor de psychologie van zijn personages. Ook staat Mishima bekend zijn taalgebruik. Hij combineerde Japanse en westerse stijlen. Zijn stijl had niet alleen invloed op zijn literatuur, maar ook op zijn gehele leven. Anderzijds staat Mishima ook bekend om zijn extreemrechtse, fascistische en antidemocratische denkbeelden. Mishima was een voorstander van militarisme. Na de oorlog werd Japan echter een stuk pacifistischer, waardoor die denkbeelden niet goed vallen in de Japanse maatschappij.

Vandaag de dag is Mishima nog altijd een populaire schrijver in Japan en daarbuiten. Zo is Mishima de favoriete auteur van de Zweedse YouTuber PewDiePie (Felix Kjellberg). De YouTuber veroorzaakte in juni 2024 zelfs ophef toen hij besloot om dezelfde workout-routine als Mishima te volgen voor een week. In 1985 kwam de film Mishima: A Life in Four Chapters uit. Die film toont fragmenten uit de boeken en het leven van Mishima. In 2012 kwam ook de film 11/25 The Day Mishima Chose His Own Fate uit. Die film gaat over de staatsgreep die Mishima probeerde te plegen.

Mishima's werken

De belangrijkste werken van Mishima zijn uit het Japans naar het Nederlands vertaald. In onderstaande lijst vindt je (waar mogelijk) eerst de Nederlandse titel. Daarachter staat de Japanse titel (zowel in Kanji als Latijns schrift). Werken die niet naar het Nederlands vertaald zijn, worden die werken met een asterisk (*) aangegeven.

Romans

Nederlandse naam	Japanse naam	Jaar
Dieven*	盗賊 Tōzoku	1948
Betekenissen van een gemaskerde	仮面の告白 Kamen no Kokuhaku	1949
Dorst voor liefde*	愛の渇き Ai no Kawaki	1950
Pure witte nachten*	純白の夜 Junpaku no Yoru	1950
De jaren van blauw*	青の時代 Ao no Jidai	1950
Natsuko's avontuur*	夏子の冒険 Natsuko no Bōken	1951