Yukio Mishima
| Yukio Mishima | |
.jpg)
| |
| Yukio Mishima in 1955 | |
| Algemene informatie | |
| Naam voluit | Kimitake Hiraoka |
| Geboren | 14 januari 1925 |
| Geboorteplaats | Tokio |
| Overleden | 25 november 1970 |
| Nationaliteit |  Japan
|
| Beroep | (Toneel)schrijver, dichter, acteur, model, politiek activist |
| Werk | |
| Jaren actief | 1938-1975 |
| Genre(s) | Roman, novelle, toneelstuk, gedicht, libretto, essay, script, autobiografie, manifest, kort verhaal |
| Stroming | Postmodernisme |
| Bekende werken | Een zeeman door de zee verstoten Het gouden paviljoen De zee van de vruchtbaarheid Bekentenissen van een gemaskerde |
| Handtekening |  |
Portaal  Literatuur
| |
Yukio Mishima (Tokio, 14 januari 1925 - Tokio, 25 november 1970) was een Japanse schrijver, dichter, acteur, model en politiek activist. Tijdens zijn leven schreef Mishima veel verschillende soorten werken, zoals romans, novelles, korte verhalen, gedicht en toneelstukken. Ook maakte hij zijn eigen films, waarin hij zelf een rol had. Hij wordt gezien als een van de belangrijkste schrijvers van het naoorlogse Japan.
Hij staat bekend vanwege zijn romans, zoals Betekenissen van een gemaskerde (1945), Het gouden paviljoen (1956) en Een zeeman door de zee verstoten (1963). Zijn meesterwerk is de vierdelige romancyclus De zee van de vruchtbaarheid (1968-1971). Hij combineerde een traditionele Japanse schrijfstijl met westerse stijlen. In zijn boek gaat hij vaak diep in op de psychologie van personages. Ook spelen schoonheid en de dood een belangrijke rol in zijn werken. Hij werd tijdens de jaren 1960 verschillende keren genomineerd voor de Nobelprijs voor Literatuur, maar won die niet.
Mishima is vandaag de dag een omstreden figuur. Hij had extreemrechtse politieke opvattingen. Hij geloofde dat Japan zijn tradities moest beschermen en westerse invloeden moest weren. Na de Tweede Wereldoorlog werd Japan een democratie, maar Mishima keurde die democratie af. In 1968 vormde hij zijn eigen legereenheid en viel in 1970 een militaire basis binnen. Hier riep hij het Japanse leger op om in opstand tegen de Japanse regering te komen, de grondwet van 1947 in te trekken en de macht van de keizer te restaureren. Die poging tot een staatsgreep mislukte en eindigde met de zelfmoord van Mishima.
Biografie
Jeugd en opleiding
Mishima werd geboren Yotsuya, een wijk van de Japanse hoofdstad Tokio. Zijn vader heette Azusa Hiraoka en werkte voor het Ministerie van Landbouw en Handel. Zijn moeder heette Shizue en was de dochter van een professor Chinese klassieke literatuur. Mishima had een jongere zus (Mitsuko) en een jongere broer (Chiyuki). Mitsuko stierf echter toen zij 17 jaar oud was. Tijdens zijn vroege jeugd werd Mishima gescheiden van zijn directe familie door zijn oma, Natsuko. Natsuko had last van woedeaanvallen. Ook mocht Mishima van zijn oma niet in de zon zitten. Mishima mocht daarnaast niet aan sport doen of met andere jongens spelen. Hierdoor groeide Mishima op vergezeld door zijn nichtjes en speelde hij met poppen.
Mishima's vader was een groot voorstander van militaire training. Hij vond dat Mishima te zwak was gemaakt door zijn oma. Op 12-jarige leeftijd keerde Mishima terug bij zijn ouders. Zijn vader ging ver om Mishima harder te maken. Zo verscheurde hij de verhalen die Mishima geschreven had, omdat zijn vader literatuur te vrouwelijk vond. Toch ging Mishima door met het schrijven van verhalen in het geheim.
Eerste werken
Op school kwam hij in aanraking met Europese schrijvers. Ook leerde hij Duits. Op 16-jarige leeftijd diende hij een van zijn verhalen in bij zijn docent. Zijn docent was zo onder de indruk dat het verhaal gepubliceerd werd in een literair tijdschrift. Mishima besloot toen ook onder zijn schrijversnaam te publiceren. Het woord "Yukio" betekent "sneeuw" in het Japans; "Mishima" is afgeleid van een treinstation dat hij vaak passeerde.
Tweede Wereldoorlog
Op 27 april 1944 kreeg Mishima een brief van de Japanse regering. Hij werd opgeroepen voor de dienstplicht. Mishima wilde in het leger dienen, maar hij had een vrij zwak lichaam. Hij kwam net door de examinering, maar kreeg de titel "tweede klasse". Mishima had echter gehoopt dat hij in de "eerste klasse" terecht zou komen. Daarnaast had Mishima last van een verkoudheid. Hierdoor was zijn gezondheid slecht. Mishima werd uiteindelijk afgekeurd, wat bij hem veel schaamte veroorzaakte. Vaak wordt dat gezien als de reden waarom hij later een obsessie met fitness ontwikkelde.
Tijdens de tweede check-up kreeg Mishima de diagnose tuberculose. Hierdoor werd hij nog een keer afgekeurd. Mishima's ouders waren blij dat hij niet het leger in moest, maar Mishima zag het juist als een eer om zijn land te dienen. Had Mishima niet afgekeurd geweest, had hij naar de Filipijnen gestuurd geweest. Van die missie kwamen vrijwel geen soldaten terug. Toch was Mishima bereid om voor Japan te sterven. Hij had zelfs grote waardering voor de kamikazepiloten. Toen keizer Hirohito op 15 augustus 1945 aankondigde dat Japan zich zou overgeven, schreef hij in zijn dagboek de Japanse cultuur te zullen beschermen en te zullen helpen om Japan weer op te bouwen.
Doorbraak als beroemdheid
Na de oorlog onderging Japan verschillende veranderingen. De Geallieerden haalden nationalisten uit belangrijk posities en de media werden gecensureerd. Prominente nationalistische schrijvers verloren hun status, terwijl andere schrijvers juist afstand deden van het nationalisme. Zij werden vervolgens aanhangers van linkse ideologieën (zoals het communisme) en schreven in de stijl van het socialistisch realisme. Mishima keek die veranderen met lede ogen aan. Zijn vader keurde zijn literaire carrière niet meer af, hoewel hij nog steeds teleurgesteld in zijn zoon was. In 1948 publiceerde Mishima zijn boek Bekentenissen van een gemaskerde. Het boek vertelt het verhaal over een jonge, homoseksuele man die zijn geaardheid verstopt om in de samenleving te passen.
Het boek betekende zijn grote doorbraak. Mishima werd al snel een beroemdheid in Japan. Hij schreef verschillende andere boeken, waaronder Het gouden paviljoen (1954). Dat boek is een gebaseerd op de verbranding van een tempel in Kyoto in 1950. Mishima begon zich pas in 1960 uit te spreken over de politiek. Dat jaar ontstonden er namelijk protesten in het land toen de Japanse regering een militair pact met de Verenigde Staten wilde sluiten. Mishima keurde beide kanten af. Hij vond dat de regering zich onderwierp aan de Amerikanen, terwijl de demonstranten juist vooral uit socialisten en communisten bestonden. Mishima schreef in reactie een kort verhaal genaamd Patriotisme, waarin hij Japanse militairen tijdens de Tweede Wereldoorlog prees. Zijn verhalen waren nu meer gekoppeld aan nieuwswaardige gebeurtenissen. Zijn boek Na het banket (1960) leverde hem zelfs een aanklacht op wegens privacy-schending.
Mishima werd genomineerd voor de Nobelprijs voor Literatuur in 1963, 1964, 1965, 1967 en 1968. Toch ontving hij nooit de prijs. Na mate hij ouder werd begon Mishima steeds strikter te trainen. Ook groeide zijn gevoel van nationalisme en zijn angst voor het communisme. In 1967 kreeg Mishima uiteindelijk het idee om een privéleger te stichten: de Tatenokai. De Tatenokai werd één jaar later opgericht en bestond uit rechtse studenten. De groep werd volledig door Mishima zelf betaald en beoefende verschillende traditionele Japanse vechtsporten. Mishima begon met 50 studenten en verhoogde het aantal later naar 100.
Staatsgreep en dood
Op 25 november 1970 ging Mishima met vier leden van de Tatenokai naar een militaire basis in Tokio. Zij gebruikten een voorwendsel om de commandant van het kamp te spreken. Mishima droeg een witte hoofdband met een rode cirkel (een hachimaki). Op de hoofdband stond de woorden "Om zeven keer herboren te worden om het land te dienen" in Kanji geschreven. Dat was een verwijzing naar de laatste woorden van Kusunoki Masasue, een samoerai die samen met zijn broer stierf om de keizer te beschermen in de 14e eeuw.
Mishima werd vervolgens naar een balkon geleid, waar hij een voorbereidde speech oplas. In de speech riep uit de soldaten beneden op om in opstand te komen en een staatsgreep te plegen. Op die manier moesten zij meehelpen om de macht van de keizer te herstellen en Japan weer machtig te maken. Het probleem was echter dat Mishima's speech niet te verstaan was. Er was heleboel achtergrondgeluid door helikopters en soldaten die in de lach schoten. Vervolgens gooiden de leden van de Tatenokai kopieën van zijn manifest van het balkon, terwijl Mishima drie keer "Lang leve de Keizer" schreeuwde. Mishima ging terug naar de commandant en bood zijn excuses aan. Hij zei geen andere keuze te hebben.
Vervolgens besloot Mishima om (net als een samoerai) een traditioneel zelfmoordritueel te ondergaan. Hij moest hierin geholpen worden door een van de Tatenokai, maar die persoon was hier niet voor getraind. Mishima stierf, maar niet op de manier hoe hij het gepland had. De vier Tatenokai gaven aan dat het de bedoeling was dat zij alle vier na Mishima zelfmoord zouden plegen op dezelfde manier. Drie van hen weigerden dat te doen. De vierde pleegde alsnog zelfmoord. De staatsgreep kwam er nooit.
Persoonlijk leven
Mishima als acteur
Mishima speelde in zes films. Zijn eerste optreden was in de film Jumpaku no Yoru (1951), waarin hij een figurant tijdens de dansscène speelde. In de film Fudōtoku Kyōikukōza (1959) speelde hij de bijrol van gids. In 1960 kreeg Mishima de hoofdrol in de film Karakkaze Yarō. Daarna speelde hij ook in de films Kurotokage (1968) en Hitokiri (1969). In die laatste film speelde Mishima de samoerai Tanaka Shinbei.
Mishima's bekendste film is Yūkoku (in het Engels uitgegeven als Patriotism). Mishima speelt niet alleen de hoofdrol in die film, maar regisseerde de film ook. De film is gebaseerd op een kort verhaal van Mishima, is volledig in zwart en wit en is gebaseerd op het no-spel. Het no-spel is het traditionele Japanse theater. Mishima was gefascineerd door die tradities. De film gaat over de dood van het militarisme in Japan. In het vierde deel van de film pleegt de luitenant (gespeeld door Mishima) zelfmoord. Die scène wordt gezien als foreshadowing voor Mishima's eigen dood.
Model en sport
Mishima was oorspronkelijk erg onzeker over zichzelf en (vooral) zijn lichaam. In 1955 begon hij met krachttraining om zijn lichaam sterker te maken. De laatste 15 jaar van zijn leven zou Mishima drie keer per week aan krachttraining doen. Ook beoefende hij verschillende vechtsporten, zoals bendo, karate en battōjutsu. In alle drie die sporten behaalde hij een hoog level. In 1956 was er een korte periode waarin hij aan boksen deed. Daarnaast had Mishima een obsessie met samoerai.
In 1968 publiceerde Mishima het essay Taiyō to Tetsu (in het Engels Sun and Steel). In het essay beschrijft Mishima waarom hij zoveel trainde. Mishima zag zijn lichaam als een kunstwerk. Hij beschreef het menselijk lichaam zelfs als een tuin. Sommige mensen laten hun tuin verwilderen, terwijl andere mensen juist in de tuin werken om die zo mooi mogelijk te maken. Volgens Mishima moesten mensen tijd besteden aan hun lichaam, zodat zij de schoonheid en kracht ervan zagen. Hij hekelde zich aan intellectuelen. Intellectuelen kozen namelijk hun hersenen over het lichaam. Zijn essay heeft overigens ook veel ultranationalistische ondertonen en verwijzingen. Het mannelijk lichaam wordt verbonden aan macht en nationale trots. Mishima trainde daarom ook vanuit die ideologie.
Daarnaast was Mishima actief als model. Hij was toen al bekend als schrijver en acteur en stond (mede) bekend om zijn goede looks. Verschillende beroemde Japanse fotografen maakten foto's van Mishima. Dat waren ook foto's in traditionele Japanse kleding en met verwijzingen naar vechtkunst. Vanwege zijn verschillende bezigheden werd Mishima van het einde van de jaren 1960 een "superster" genoemd door de Japanse media. Mishima was de eerste Japanner die die naam kreeg.
Huwelijk en relaties
Mishima trouwde in 1958 met Yoko Sugiyama. Zij was de dochter van de Japanse kunstschilder Yasushi Sugiyama. Mishima's vader wilde graag dat zijn zoon met Sugiyama trouwde. Mishima en Suhiyama hadden samen twee kinderen.
Hoewel Mishima met een vrouw getrouwd was, was Mishima mogelijk homoseksueel. Een andere mogelijkheid is dat hij biseksueel was en zowel van mannen als vrouwen hield. Homoseksualiteit speelt een rol in verschillende boeken van Mishima, waaronder Betekenissen van een gemaskerde (1949). Dat boek gaat over de homoseksuele Kochan die opgroeit in het militaristische Japan. Hij heeft moeit om te voldoen aan de sociale normen van die tijd. Kochan heeft namelijk een zwak lichaam, terwijl de samenleving verwachtte dat jonge mannen fit en sterk waren. Daarnaast heeft Kochan moeite met zijn gevoelens voor mannen. Het boek is grotendeels gebaseerd op Mishima's eigen jeugd.
Na zijn dood ontkende zijn vrouw dat Mishima homoseksueel was. Mishima had zelf moeite met zijn seksualiteit. Na het huwelijk met zijn vrouw verbrandde hij al zijn dagboeken. Historici zien dat als een actie om zijn seksuele geaardheid te verbergen. Mishima geloofde dat hij zijn eigen geaardheid kon veranderen, waardoor hij ook met een vrouw trouwde. Hoewel Mishima aan de ene kant zijn geaardheid probeerde te verbergen, kwam hij gelijktijdig open voor uit. Zo ging hij regelmatig naar homoseksuele bars en had intieme vriendschappen en relaties met mannen, ook nadat hij getrouwd was.
Mishima's schrijverschap
Schrijfstijl en thema's
Een van de thema's die in Mishima's werken naar voren komt is het culturele identiteit. Mishima een Japanse ultranationalist en hekelde zich aan de westerse invloeden in Japan. Vooral na de Tweede Wereldoorlog kreeg Japan te maken met meer westerse invloeden. Volgens hem verloor Japan hierdoor zijn tradities. In veel van zijn boeken is er een spanning tussen tradities en moderniteit. Zo hebben personages vaak een spanning tussen traditionele waarden en het moderne nihilisme.
Daarnaast speelt schoonheid een belangrijke rol. Een voorbeeld is het boek De gouden tempel. Dat gaat over een jonge priester in opleiding met een haat-liefdesverhouding voor een oude, boeddhistische tempel. De tempel wordt een obsessie voor hem. Uiteindelijk steekt hij het gebouw in de brand. Het boek beschrijft de redenen waarom hij dat doet. Een van die redenen is dat de man zelf lelijk is en niet dezelfde schoonheid kan bereiken.
Mishima's toneelstukken waren beïnvloed door het no-spel. Het no-spel is het traditionele Japanse theater. Toch combineerde Mishima het no-spel met westerse invloeden. Zo schreef Mishima zijn eigen versie van het traditionele no-spel Aoi no Ue. Mishima's versie volgt meer de stijl van de westerse opera. Zijn latere toneelstukken krijgen een meer westerse en moderne stijl. Sommige toneelstukken van Mishima waren vrij omstreden, zoals Mijn vriend Hitler (Waga Tomo Hittorā) uit 1968. Het toneelstuk gaat om de opkomst van Adolf Hitler die geholpen wordt door zijn partijgenoot en vriend Ernst Röhm. Sommige critici zagen het toneelstuk als antifascistisch, terwijl andere critici juist zeiden dat het toneelstuk het fascisme verheerlijkte. Mishima schreef als reactie dat hij Hitlers daden en ideologie niet goedkeurde. Hij vond Hitler net zo duister als de 20e eeuw. Hij was meer geïnteresseerd in de opkomst van Hitler als politicus.
Politieke opvattingen
Mishima had extreemrechtse politieke opvattingen. Hij was conservatief op sociale kwesties en een ultranationalist. Vaak worden zijn denken beschouwd als een vorm van fascisme. Mishima haatte de westerse invloeden in Japan en het globalisme. Hij zag dat als een bedreiging voor de Japanse cultuur. Hij geloofde dat de tradities van Japan beschermd moesten worden. Ook wilde hij bepaalde Japanse tradities, zoals de samoerai, herstellen. Daarnaast geloofde hij in traditionele genderrollen.
Hij wees de Japanse naoorlogse democratie af. In plaats daarvan geloofde hij dat de macht van de Japanse keizer hersteld moest worden. Keizer Hirohito werd voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog als een godheid beschouwd. In 1946 moest hij onder druk van de Geallieerden zijn goddelijke status afwijzen. In plaats daarvan werd de keizer een symbool voor de eenheid van het land (zoals de koning in België en Nederland). Voor Mishima was de keizer meer dan alleen een symbool. Mishima zag de keizer als de ziel van het land die eeuwen terugging tot de allereerste keizer. Hierdoor was de keizer nauw verbonden met de Japanse identiteit en continuïteit.
Mishima was een tegenstander van het communisme. Tijdens het einde van de jaren 1960 ontstonden in Japan veel linkse protesten. Ook in veel andere landen op de wereld ontstonden zulke protesten. Voor Mishima ontstond de angst dat het communisme voet aan de grond in Japan zou krijgen. Het communisme was immers ook tegen keizer. Hij richtte daarom een privéleger op (de Tatenokai) om de keizer te beschermen in het geval van een linkse revolutie.
Nalatenschap
Mishima is vandaag de dag een omstreden figuur in Japan en daarbuiten. Enerzijds is Mishima een van de belangrijkste naoorlogse Japanse schrijvers. Mishima staat bekend om zijn aandacht voor de psychologie van zijn personages. Ook staat Mishima bekend zijn taalgebruik. Hij combineerde Japanse en westerse stijlen. Zijn stijl had niet alleen invloed op zijn literatuur, maar ook op zijn gehele leven. Anderzijds staat Mishima ook bekend om zijn extreemrechtse, fascistische en antidemocratische denkbeelden. Mishima was een voorstander van militarisme. Na de oorlog werd Japan echter een stuk pacifistischer, waardoor die denkbeelden niet goed vallen in de Japanse maatschappij.
Vandaag de dag is Mishima nog altijd een populaire schrijver in Japan en daarbuiten. Zo is Mishima de favoriete auteur van de Zweedse YouTuber PewDiePie (Felix Kjellberg). De YouTuber veroorzaakte in juni 2024 zelfs ophef toen hij besloot om dezelfde workout-routine als Mishima te volgen voor een week. In 1985 kwam de film Mishima: A Life in Four Chapters uit. Die film toont fragmenten uit de boeken en het leven van Mishima. In 2012 kwam ook de film 11/25 The Day Mishima Chose His Own Fate uit. Die film gaat over de staatsgreep die Mishima probeerde te plegen.
Mishima's werken
De belangrijkste werken van Mishima zijn uit het Japans naar het Nederlands vertaald. In onderstaande lijst vindt je daarom alleen de werken die naar het Nederlands vertaald zijn. Daarnaast heeft Mishima nog tientallen andere werken geschreven.
| Nederlandse naam | Jaar | |
|---|---|---|
| Betekenissen van een gemaskerde | 1949 | |
| Het gouden paviljoen | 1956 | |
| Een zeeman door de zee verstoten | 1960 | |
| Na het banket | 1960 | |
| Troepen uit de bomen | 1960 | |
| De romancyclus De zee van de vruchtbaarheid | ||
| Lentesneeuw | 1968 | |
| Losgebroken paarden | 1968 | |
| De Tempel van de Dageraad | 1970 | |
| Het verval van de hemelinge | 1970 | |