Anton de Kom

Anton de Kom
Anton de Kom (ca. 1924)
Citaat
Algemene informatie
Naam voluit	Cornelis Gerhard Anton de Kom
Pseudoniem	Adekom
Bijnaam	Papa De Kom
Geboren	22 februari 1898
Geboorteplaats	Paramaribo
Overleden	24 april 1945, Kamp Sandbostel (Neuengamme)
Nationaliteit	Suriname Nederland
Beroep	schrijver, ook bekend als verzetsstrijder
Werk
Jaren actief	ca. 1933 - 1944
Genre(s)	Historie, politiek, essays
Stroming	Kolonie Suriname, anti-kolonialisme
Invloeden
Bekende werken	Wij slaven van Suriname
Uitgeverij(en)	Contact
DBNL	kom_001
Handtekening
Website
Portaal Literatuur

Cornelis Gerhard Anton de Kom werd geboren in Paramaribo, op 22 februari 1898 – Hij overleed in Kamp Sandbostel (Neuengamme), op 24 april 1945. Hij was een Surinaamse antikoloniale, nationalistisch schrijver. Hij verzette zich in Suriname tegen de Nederlandse koloniale overheersing, waardoor hij in 1933 vanwege 'communistische agitatie' werd verbannen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij verzetsstrijder in Nederland.

Zijn vader was nog een in slavernij geboren persoon en behoorde toe aan de slavenmacht van plantage Molhoop, dat in eigendom was van Hendrik Jan Veldwijk. Zijn naam 'de Kom' is waarschijnlijk afgeleid van een plantage-eigenaar 'Mok'. Zijn moeder kwam uit een familie die in 1841 werd vrijgekocht en zij had een winkel.

Anton de Kom volgde de lagere school en de mulo. Daar haalde hij het diploma boekhouden. Hij ging werken op een rubberplantage maar nam ontslag en ging in 1920 naar Haïti. Aan het eind van datzelfde jaar vertrok hij naar Nederland. Hij deed een jaar vrijwillig dienst bij de Huzaren.[9][10] In 1922 ging hij bij een adviesbureau in Den Haag werken. Hij voetbalde daar in het eerste team van de voetbalclub VCS. Vanwege een reorganisatie werd hij ontslagen, waarna hij vertegenwoordiger werd in koffie, thee en tabak voor de Haagse koffiebranderij Reuser en Smulders. Hier leerde hij Petronella (Nel) Borsboom kennen. Hiermee zou hij later trouwen. Hij voelde zich aangetrokken tot het communisme en schreef voor illigale blaadjes over allerlij onrechten en ongelijkheden. In deze periode begon Anton de Kom met het schrijven van Wij slaven van Suriname. De eerste versie hiervan was in 1931 gereed, maar werd nog niet uitgegeven. Hij reisde met zijn gezin terug naar Suriname in 1933, vanwege de slechte gezondheid van zijn moeder. Hij ging daar mensen adviseren waar ze recht op hadden, maar werd scherp in de gaten gehouden door de autoriteiten. Op 1 februari werd hij gearresteerd terwijl hij met een grote groep aanhangers op weg was naar gouverneur A.A.L. Rutgers. Op beschuldiging van een revolutiepoging werd De Kom diezelfde dag in Fort Zeelandia gevangen gezet. Daar protesteerden zijn aanhangers. Er volgde een gevecht met de politie waarbij twee slachtoffers vielen. Op 10 mei 1933 werd De Kom alweer met zijn gezin (zijn vrouw Nel, zoon Ad en dochter Judith) op een schip terug naar Nederland gezet. Het hele gedoe werd uitgebreid in de krant beschreven. De een vond hem een lastpak, de ander een verzetsheld. Anton de Kom was een van de sprekers op een congres. Hij sprak over kolonialisme en fascisme en haalde zijn boek 'Wij slaven van Suriname' aan dat inmiddels was verschenen. Echt een baan vinden lukte niet en zo kwam hij in de werkverschaffing terecht.

Anton en zijn vrouw Nel

Na de Duitse inval in 1940, sloot De Kom zich aan bij het communistisch georiënteerde Nederlands verzet. Op 7 augustus 1944 werd hij gearresteerd voor de deur van zijn woning aan de Johannes Camphuysstraat 296 in het Haagse Bezuidenhout. Hij werd gevangengezet in de gevangenis van Scheveningen (Oranjehotel), en werd diezelfde maand overgeplaatst naar Kamp Vught. Begin september 1944 kwam hij in Sachsenhausen terecht, waar hij moest werken voor de Heinkel vliegtuigfabriek. De Kom overleed op 24 april 1945 aan tuberculose in Kamp Sandbostel bij Bremervörde, een zogeheten buitenkamp van concentratiekamp Neuengamme. Hij werd begraven in een massagraf.

In 1960 werd zijn werk herontdekt, onder andere door Surinaamse studenten. In datzelfde jaar werden zijn stoffelijke resten gevonden en overgebracht naar Nederland. Ze zijn bijgezet op de erebegraafplaats te Loenen. Postuum werd hem in 1982 het Verzetsherdenkingskruis toegekend.

In 2023 werden door de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra exuses aangeboden aan de dan nog levende kinderen Ad (96 jaar oud, overleden op 28 februari 2024) en Judith (93 jaar oud, overleden op 13 oktober 2024). Ook kwam er een zogeheten leerstoel over datgene waar Anton de Kom altijd voor stond. Van zijn geschriften is helaas veel verloren gegaan. Maar zo zijn er nog wel opgetekende verhalen van hem over de Spin Anansi.

Anton de Kom is opgenomen in de Canon van Nederland.