Gebruiker:Mike1023/Kladblok: verschil tussen versies
| (56 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox politieke partij |
{{Infobox politieke partij |
||
| − | | naam = |
+ | | naam = Belgische Werkliedenpartij (BWP) <br> ''Parti ouvrier belge (POB)'' |
| − | | afbeelding = |
+ | | afbeelding = |
| − | | oprichting = |
+ | | oprichting = 6 april 1885 |
| − | | opheffing = |
+ | | opheffing = 28 juni 1940 |
| actief in = {{BE}} |
| actief in = {{BE}} |
||
| − | | richting = [[ |
+ | | richting = [[Links (politiek)|Centrumlinks]] tot [[links (politiek)|Links]] |
| + | | stroming = [[Sociaaldemocratie]] <br> [[Democratisch socialisme]] |
||
| − | | stroming = Belgisch [[nationalisme]] <br> [[Authorianisme]] <br> [[Corporatisme]] <br> [[Conservatisme]] <br> [[Fascisme]] (sinds 1937) <br> [[Nationaalsocialisme]] (vanaf 1940) |
||
| presidentskandidaat = |
| presidentskandidaat = |
||
| president = |
| president = |
||
| vicepresidentskandidaat = |
| vicepresidentskandidaat = |
||
| vicepresident = |
| vicepresident = |
||
| − | | oprichter = |
+ | | oprichter = |
| partijleider = |
| partijleider = |
||
| partijvoorzitter = |
| partijvoorzitter = |
||
| Regel 52: | Regel 52: | ||
| europesepartij = |
| europesepartij = |
||
| internationaal = |
| internationaal = |
||
| − | | partijkleur = |
+ | | partijkleur = |
| − | | voorgaand = |
+ | | voorgaand = |
| opvolgend = |
| opvolgend = |
||
| fusie = |
| fusie = |
||
| Regel 61: | Regel 61: | ||
| voortzetting = |
| voortzetting = |
||
}} |
}} |
||
| + | De '''Belgische Werkliedenpartij''' ('''BWP'''), of in het [[Frans]] '''Parti ouvrier belge''' ('''POB'''), was een [[België|Belgische]] [[politieke partij]]. De BWP-BOP was actief tussen 1885 en 1940. Het was een [[sociaaldemocratie|sociaaldemocratische]] partij. Tijdens de [[verzuiling]] vertegenwoordigde de Belgische Werkliedenpartij de socialistische zuil. |
||
| − | '''Rex''' was een extreemrechtse [[politieke partij]] in [[België]] tussen 1935 en 1945. De partij hing eerst het [[corporatisme]] aan, maar later (ook) het [[fascisme]] en het [[nationaalsocialisme]]. Daarnaast was het een [[conservatisme|conservatieve]] en Belgisch [[nationalisme|nationalistische]] partij. De partij wilde België als één katholiek koninkrijk bij elkaar houden. |
||
| + | De BWP-POB werd in 1885 opgericht. Het vertegenwoordigde de arbeidersklasse die toentertijd niet kon stemmen. Door middel stakingen wisten zij uiteindelijk het [[algemeen meervoudig stemrecht]] af te dwingen in 1892. Vanaf toen kwam de BWP-BOP ook in het parlement. Aan het begin van de 20e eeuw deed de BWP-POB afstand van de [[revolutie]]. De partij wilde op democratische manier veranderingen doorbrengen. De revolutionaire socialisten stapten toen over naar de [[Kommunistische Partij van België]] (KPB). Vanaf de [[Eerste Wereldoorlog]] zat de partij in verschillende regeringen met de [[Katholieke Partij (België)|Katholieke Partij]] en de [[Liberale Partij (België)|Liberale Partij]]. |
||
| − | De partij werd opgericht in 1935 door [[Léon Degrelle]]. Hoewel de partij in heel België actief was, had het enkel succes in [[Wallonië]] en [[Brussel (stad)|Brussel]]. De partij brak in 1936 door en behaalde meteen 21 zetels. Toch werd Rex nooit een grote organisatie. In 1938 raakte de partij alweer in verval. Rex werkte samen met het [[Vlaamsch Nationaal Verbond]] (VNV). Beide partijen werkten nauw samen met de Duitse bezetter tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]]. |
||
| + | De partij werd aan het begin van de [[Tweede Wereldoorlog]] opgeheven door partijvoorzitter [[Hendrik de Man]]. De Man besloot namelijk over te lopen naar de nazi's, terwijl veel partijleden moesten vluchten, onderduiken of het verzet in gingen. Na de Tweede Wereldoorlog werd de [[Belgische Socialistische Partij]] (BSP) opgericht als opvolger van de BWP. Dit is de voorloper van het Vlaamse [[Vooruit (politieke partij)|Vooruit]] en de Franstalige [[Parti Socialiste (België)|Parti Socialiste]]. |
||
| − | De ideologie van Rex wordt vaak aangeduid als '''Rexisme'''. Degrelle haalde inspiratie uit het fascisme van [[Benito Mussolini]] (Italië) en [[Francisco Franco]] (Spanje). Later vormde ook het nationaalsocialisme van [[Adolf Hitler]] een vorm van inspiratie. Na de oorlog werd de partij verboden. Degrelle vluchtte naar Spanje, waar hij in 1994 overleed. |
||
==Geschiedenis== |
==Geschiedenis== |
||
| − | === |
+ | ===Oprichting=== |
| + | In de 19e eeuw konden alleen Belgische mannen met bepaald inkomen of vermogen stemmen. Dit wordt het [[censuskiesrecht]] genoemd. Ook werkten de meeste arbeiders in zware omstandigheden. Zij maakten lange dagen, kregen weinig betaald en leefden in slechte en kleine huizen. Tijdens de 19e eeuw verenigden zij zich in [[vakbond]]en. Deze vakbonden kwamen op de rechten van arbeiders. Zo organiseerden zij stakingen die vaak illegaal waren. Door middel van stakingen wilden zij hogere lonen, betere arbeidsomstandigheden en algemeen kiesrecht regelen. |
||
| − | [[File:Livre_Léon_Degrelle_E._d'Hooghvorst.jpg|right|250px|thumb|In 1936 publiceerde schrijver en filosoof [[Emmanuel d'Hooghvorst]] het [[pamflet]] ''J'accuse Léon Degrelle''. In dit pamflet waarschuwde hij voor de ware intenties van Rex. Hij schreef onder andere dat Degrelle ondemocratisch en populistisch was.]] |
||
| − | Léon Degrelle was oorspronkelijk lid van de [[Katholieke Partij]]. In 1935 deed hij op het partijcongres in [[Kortrijk]] een poging om partijvoorzitter van de Katholieke Partij te worden. Deze poging mislukte. De katholieken kozen namelijk de gematigde [[Paul van Zeeland]]. Degrelle stapte vervolgens uit de partij. Volgens Degrelle was de Katholieke Partij te gematigd. Samen met handelaren, traditionele katholieken, werklozen en veteranen richtte hij Rex op later dat jaar. |
||
| + | Op dat moment had België slechts twee grote politieke partijen; de [[Liberale Partij (België)|Liberale Partij]] en de [[Katholieke Partij (België)|Katholieke Partij]]. Binnen beide partijen waren politici actief die wilden opkomen voor de arbeiders, maar zij waren een kleine minderheid. De vakbonden en arbeiders besloten daarom hun eigen partij op te richten. In [[café De Zwaan]] in [[Brussel (stad)|Brussel]] werd in april 1885 de Belgische Werkliedenpartij opgericht. De partij geïnspireerd door ideeën van de Duitse filosoof en econoom [[Karl Marx]]. De partij was tegen het [[kapitalisme]]. Enkele standpunten van de partij waren: |
||
| − | Degrelle wist met zijn persoonlijkheid veel kiezers te trekken. Hierover vielen ook veel conservatieve kiezers van de Katholieke Partij. Zij waren voornamelijk bang voor de groei van de [[Kommunistische Partij van België]] (KPB) en de [[Belgische Werkliedenpartij]] (BWP). Ook waren zij ontevreden over de economische crisis. België leed namelijk zwaar onder de [[Grote Depressie]]. Hierdoor was er veel armoede en werkloosheid. |
||
| + | * Hogere lonen en betere arbeidsomstandigheden |
||
| + | * De invoering van het [[algemeen kiesrecht]] |
||
| + | * De afschaffing van [[kinderarbeid]] |
||
| + | * Gratis en neutraal [[onderwijs]] voor alle kinderen |
||
| + | * De invoering van de [[sociale zekerheid]], zoals uitkeringen voor arbeidsongeschikten en zieken |
||
| + | * De [[nationalisering]] van bedrijven |
||
| − | === |
+ | ===Jaren 1890 en 1900=== |
| + | De partij had aanvankelijk geen zetels in het Belgisch parlement. Toch werd de partij enorm populair onder de Belgische arbeiders. De partij organiseerde samen met vakbonden stakingen, waaronder de [[staking van 1893]]. Toen legden arbeiders in het gehele land het werk neer. Zij wilde de regering onder druk zetten om het [[algemeen stemrecht]] voor alle mannen in te voeren. De staking zorgde er uiteindelijk voor dat het [[algemeen meervoudig stemrecht]] werd ingevoerd. Alle mannen boven de 25 jaar mochten stemmen. Toch kregen mannen met een hoog inkomen of vermogen één of twee extra stemmen. |
||
| − | Tijdens de verkiezingen van 1936 behaalde Rex 21 zetels in de [[Kamer van Volksvertegenwoordigers]] en 8 zetels in de [[Senaat (België)|Senaat]]. Dit kwam als een schok voor de andere politieke partijen. Rex werd namelijk meteen de vierde partij van het land. Toch was de aanhang van de partij zeer lokaal. In Vlaanderen behaalde de partij bijna geen stemmen. Vrijwel alle stemmen kwamen uit Brussel en Wallonië. Ook in deze twee regio's waren er grote verschillen. Zo hing 30% van de bevolking van de provincie [[Luxemburg (provincie)|Luxemburg]] Rex aan, terwijl dit in [[Henegouwen]] slechts 9% was. |
||
| + | Tijdens de verkiezingen van 1894 kreeg de Belgische Werkliedenpartij zetels in het parlement. De plannen van de partij werden vastgelegd in het [[Charter van Quaregnon]]. De tekst zou tot 1979 invloed hebben op het partijprogramma van de socialisten. In het Belgisch parlement zaten de socialisten samen met de liberalen in de oppositie. De twee groepen werkten op bepaalde vlakken samen. Zij deden zelfs in sommige regio's mee onder één lijst (een kartel). Zo wilden beide partijen dat de [[leerplicht]] en het [[algemeen enkelvoudig stemrecht]] werden ingevoerd. De leerplicht zou in 1914 worden aangenomen, het algemeen enkelvoudig stemrecht in 1919. |
||
| − | In 1937 was er een bij-verkiezing voor een zetel in Brussel. Degrelle en Van Zeeland wilden beide deze zetel hebben. De liberalen, socialisten en zelfs de communisten riepen op om voor Van Zeeland te stemmen. Van Zeeland zag namelijk in dat Rex een gevaarlijke partij was. De Katholieke Kerk steunde Van Zeeland. De aartsbisschop van Mechelen riep katholieken op om voor Van Zeeland te stemmen. Uiteindelijk won Van Zeeland met ruime meerderheid. |
||
| + | Overigens had de Belgische Werkliedenpartij vooral aanhang in [[Wallonië]]. In Vlaanderen bleef de aanhang beperkt tot de grote steden. Binnen de partij waren ook spanningen tussen Waalse en Vlaamse socialisten. De Vlaamse socialisten wilden een meertalig België, terwijl de Waalse socialisten een Franstalig België hadden. De socialist [[Jules Destrée]] (leider van de [[Waalse Beweging]]) wilde niet dat Walen verplicht werden om Nederlands te leren. [[Camille Huysmans]] (een van de [[drie kraaiende hanen]]) vocht juist voor een Nederlandstalige universiteit. |
||
| − | ===Verval=== |
||
| − | De populariteit van Rex was slechts van korte duur. In 1937 raakte de partij al in verval. Dit kwam deels doordat de partij weinig aanhang had van andere partijen en organisaties. De partij wilde de Katholieke Kerk de [[staatsreligie]] van België maken. Toch had de partij niet de steun van de kerk. Ook begon Degrelle steeds rechtser te worden. Vanaf 1937 werd de partij officieel een [[fascisme|fascistische]] partij. Ook begon Degrelle een steeds grotere fan van [[Nazi-Duitsland]] te worden. Hij nam zelfs het [[antisemitisme]] van Hitler over. |
||
| ⚫ | |||
| − | Tijdens de verkiezingen van 1939 verloor Rex veel zetels. In de Kamer van Volksvertegenwoordigers verloor de partij 17 zetels en hield er slechts 4 over. In de Senaat verloor de partij 7 zetels en hield slechts één over. Veel kiezers stapten over naar de Katholieke Partij en de [[Liberale Partij (België)|Liberale Partij]]. |
||
| + | In 1914 viel Duitsland België binnen. De katholieke regering besloot toen samen te werken met de liberalen en socialisten. Zij werden onderdeel van een nationale regering tegen de Duitsers. Na de Eerste Wereldoorlog bleven de socialisten (vaak samen met de liberalen) onderdeel van de regering. Door de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht behaalde de Belgische Werkliedenpartij bijna evenveel zetels als de Katholieke Partij. Waar de katholieken de meerderheid van de Vlaamse zetels hadden, hadden de socialisten de meerderheid in Wallonië. |
||
| + | In Vlaanderen waren veel socialisten ook Vlaamsgezind. Zij stapten na de oorlog over naar de [[Frontpartij]]. Dit was een politieke partij die opkwam voor de rechten van Vlamingen. Binnen de Belgische Werkliedenpartij waren spanningen over taalrechten. Het bestuur was grotendeels Franstalig en anti-Duits. Tijdens de Eerste Wereldoorlog probeerden de Duitsers door middel van hun [[Flamenpolitik]] Vlaamse nationalisten voor zich te winnen. De socialisten gaven uiteindelijk toe aan een Nederlandstalige universiteit in Gent, maar weigerden Nederlandstalig onderwijs in Brussel. |
||
| ⚫ | |||
| − | [[File:Propaganda_from_Waffen-SS._SS-Division_blindee_"Wallonie"_leader_Leon_Degrelle.jpg|left|250px|thumb|Een propagandaposter van Degrelle voor het [[Waals Legioen]].]] |
||
| − | Rex was een pro-Nazi partij. Toen Nazi-Duitsland België binnenviel in 1940, verwelkomden rexisten de bezetter. De meeste rexisten werkten samen met de Duitse bezetters. Sommige rexisten waren tegen de bezetter en gingen het [[verzet]] in. Toch was dit slechts een kleine minderheid. Na de bezetting kon Rex als partij blijven bestaan. Toch werd Rex steeds minder populair. Op de partijdag in 1941 in [[Luik (stad)|Luik]] werden politici door de menigte uitgejouwd. |
||
| + | In 1929 werd het "compromis van de Belgische socialisten" bereikt. Destrée en Huysmans bereikten een akkoord over de taalkwestie. Wallonië zou eentalig blijven, terwijl Vlaanderen zelfbestuur kreeg op culturele zaken (zoals onderwijs). Waalse ambtenaren en militairen hoefden geen Nederlands te leren, maar in de rechtspraak en de overheid werd er wel rekening gehouden met Nederlandstaligen. Tijdens de jaren 1930 werden enkele wetten doorgevoerd. De [[Grote Depressie]] zorgde ervoor dat alle regeringspartijen (katholieken, liberalen en socialisten) werden afgestraft tijdens de verkiezingen van 1936. Veel socialisten waren boos op de Belgische Werkliedenpartij en stapten over naar de [[Kommunistische Partij van België]] (KPB). Toch behielden de partijen genoeg zetels voor een meerderheid. |
||
| − | De partij was nauw verbonden met het [[Waals Legioen]]. Dit was een onderdeel van de [[Wehrmacht]] bestaande uit Franstalige vrijwilligers uit België. Degrelle besloot om lid te worden van het Waals Legioen. Dit was eerder een populariteitsstunt om leden te werven. Degrelle werd met het Waals Legioen naar het Oostfront gestuurd. Hierdoor legde Degrelle zijn taak als partijvoorzitter neer. Dit werd overgedragen aan [[Victor Matthys]]. De partij pleegde verschillende misdaden tijdens de oorlog, waaronder het [[bloedbad van Courcelles]] in 1944. |
||
| + | ===Tweede Wereldoorlog en erna=== |
||
| − | Tijdens de bezetting bewoog Rex steeds meer naar het nationaalsocialisme toe. Zo gaf Degrelle in 1943 een speech waarin hij zei dat de Walen eigenlijk Franstalige Duitsers waren. Volgens hem zou België onderdeel moeten worden van het Groot-Duitse Rijk. |
||
| + | Aan het einde van de jaren 1930 werd [[Hendrik de Man]] partijvoorzitter van de Belgische Werkliedenpartij. Hij schreef een plan om België uit de crisis te krijgen (Plan-De Man). De Man was beïnvloed door het [[corporatisme]]. In 1940 viel Nazi-Duitsland België binnen en bezette het land. De regering vluchtte toen naar [[Bordeaux]] en later naar [[Londen]]. De Man bleef als enige partijleider achter in België. Ondertussen moesten veel socialisten vluchten, onderduiken, gingen het verzet in of werden opgepakt. |
||
| + | Enkele maanden na de bezetting gaf De Man een speech waarin hij de Belgische Werkliedenpartij ophief. De Man riep de socialisten op om zich over te geven aan de nazi's. Ook begon De Man samen te werken met de Duitse bezetter en verdedigde de keuze van [[Leopold III van België|Leopold III]] om te blijven. Weinig socialisten luisterden hierna. De socialisten bleven actief binnen het verzet en de gevluchte regering in Londen. Aan het einde van de oorlog vluchtte De Man naar Zwitserland. Hij werd in België veroordeeld, maar bleef tot zijn dood in 1953 in Zwitserland wonen. |
||
| − | ===Einde=== |
||
| − | Na de bevrijding van België in 1944 werd Rex verboden. Veel rexisten vluchtten naar Duitsland of andere bezette gebieden. Na de oorlog werden verschillende leden voor het gerecht gehaald. Victor Matthys en [[José Streel]] (de ideologisch denker van Rex) werd ter dood veroordeeld. Andere leden geven een gevangenisstraf. |
||
| + | Na de Tweede Wereldoorlog werd besloten om de Belgische Werkliedenpartij om te vormen in de [[Belgische Socialistische Partij]] (BSP). Volgens de socialisten was de oude naam niet meer toepasselijk door de collaboratie van De Man. |
||
| − | Degrelle vluchtte aan het einde van de oorlog naar Spanje. In België werd hij ter dood veroordeeld voor [[landverraad]]. De Spaanse regering van [[Francisco Franco]] weigerde hem echter uit te leveren. Ook na de val van Franco kon Degrelle tot zijn dood in 1994 in Spanje blijven leven. |
||
| + | ==Verkiezingsuitslagen== |
||
| − | ==Ideologie== |
||
| − | [[File:Léon_Degrelle_portrait.jpg|right|300px|thumb|Degrelle in 1943 als leider van het Waals Legioen.]] |
||
| − | De ideologie van Rex wordt het ''rexisme'' genoemd. De rexisten waren zeer ontevreden met de Belgische politiek op dat moment. Zij konden zich niet vinden in de verschillende politieke partijen en de politieke [[elite]]. De rexisten waren voornamelijk jongvolwassenen en studenten. Een groot deel van hen had aan de [[Katholieke Universiteit Leuven]] gestudeerd en was overtuigd katholiek. Zij wezen de Belgische democratie af. Volgens Rex diende deze democratie namelijk alleen de elite. Dit kwam onder andere door de onvrede over het bestuur van de Belgische regering. Zo had de regering moeite om de [[Grote Depressie]] te beteugelen. |
||
| − | |||
| − | De rexisten verwierpen het [[communisme]] en het [[socialisme]]. In plaats daarvan wilden zij een [[conservatisme|conservatieve]] en [[nationalisme|nationalistische]] samenleving. Degrelle werd vooral geïnspireerd door het Italiaanse fascisme van [[Benito Mussolini]]. Hij bracht zelfs bezoeken aan de Italiaanse dictator. Ook haalde hij inspiratie uit Spaanse falangisme van [[Francisco Franco]]. In de beginjaren van Rex was in Spanje de [[Spaanse Burgeroorlog]] bezig. Franco behoorde tot het nationalistische front en zou deze oorlog in 1939 winnen. De rexisten waren aanvankelijk [[corporatisme|corporatistisch]]. In een corporatistische samenleving zijn er verschillende ongekozen raden die besluiten nemen over een bepaald onderwerp. Vanaf 1937 werd de partij openlijk [[fascisme|fascistisch]] en vanaf 1940 [[nationaalsocialisme|nationaalsocialistisch]]. Je ziet dus dat de exacte ideologie van Rex veranderde door de jaren. |
||
| − | |||
| − | Rex was een voorstander van een Belgische [[eenheidsstaat]] geleid door de Belgische koning. De partij werkte later samen met het [[Vlaamsch Nationaal Verbond]] (VNV). Deze partij was juist Vlaams-nationalistisch. Dit wil zeggen dat zij Vlaanderen onafhankelijk wilden maken (en een deel wilde Vlaanderen zelfs bij Nederland aansluiten). Rex en VNV waren het echter op ieder ander vlak min of meer met elkaar eens. Hierdoor besloten de partijen samen te werken. Rex deed enkel mee aan de verkiezingen in Wallonië, terwijl VNV enkel meedeed in Vlaanderen. Voor de samenwerking kwamen de partijen tot een [[compromis]]: Vlaanderen zou meer zelfbestuur binnen België krijgen. |
||
| − | |||
| − | ==Verkiezingsresultaten== |
||
| − | ===Kamer van Volksvertegenwoordigers=== |
||
| − | {| class="wikitable" |
||
| − | |- |
||
| − | ! Jaar || Partijvoorzitter || Zetels || +/- |
||
| − | |- |
||
| − | | 1936 || [[Léon Degrelle]] || {{Percentagebalk|21|202|#D31212}} || +21 |
||
| − | |- |
||
| − | | 1939 || [[Léon Degrelle]] || {{Percentagebalk|4|202|#D31212}} || -17 |
||
| − | |- |
||
| − | |} |
||
| − | |||
| − | ===Senaat=== |
||
| − | {| class="wikitable" |
||
| − | |- |
||
| − | ! Jaar || Partijvoorzitter || Zetels || +/- |
||
| − | |- |
||
| − | | 1936 || [[Léon Degrelle]] || {{Percentagebalk|8|101|#D31212}} || +8 |
||
| − | |- |
||
| − | | 1939 || [[Léon Degrelle]] || {{Percentagebalk|1|101|#D31212}} || -7 |
||
| − | |} |
||
==Bronnen== |
==Bronnen== |
||
Huidige versie van 5 mei 2024 om 12:30
| Belgische Werkliedenpartij (BWP) Parti ouvrier belge (POB) | |
| Oprichting | 6 april 1885 |
| Opheffing | 28 juni 1940 |
| Actief in | .svg){kind=small} België
|
| Richting | Centrumlinks tot Links |
| Stroming | Sociaaldemocratie Democratisch socialisme |
Portaal  Politiek
| |
De Belgische Werkliedenpartij (BWP), of in het Frans Parti ouvrier belge (POB), was een Belgische politieke partij. De BWP-BOP was actief tussen 1885 en 1940. Het was een sociaaldemocratische partij. Tijdens de verzuiling vertegenwoordigde de Belgische Werkliedenpartij de socialistische zuil.
De BWP-POB werd in 1885 opgericht. Het vertegenwoordigde de arbeidersklasse die toentertijd niet kon stemmen. Door middel stakingen wisten zij uiteindelijk het algemeen meervoudig stemrecht af te dwingen in 1892. Vanaf toen kwam de BWP-BOP ook in het parlement. Aan het begin van de 20e eeuw deed de BWP-POB afstand van de revolutie. De partij wilde op democratische manier veranderingen doorbrengen. De revolutionaire socialisten stapten toen over naar de Kommunistische Partij van België (KPB). Vanaf de Eerste Wereldoorlog zat de partij in verschillende regeringen met de Katholieke Partij en de Liberale Partij.
De partij werd aan het begin van de Tweede Wereldoorlog opgeheven door partijvoorzitter Hendrik de Man. De Man besloot namelijk over te lopen naar de nazi's, terwijl veel partijleden moesten vluchten, onderduiken of het verzet in gingen. Na de Tweede Wereldoorlog werd de Belgische Socialistische Partij (BSP) opgericht als opvolger van de BWP. Dit is de voorloper van het Vlaamse Vooruit en de Franstalige Parti Socialiste.
Geschiedenis
Oprichting
In de 19e eeuw konden alleen Belgische mannen met bepaald inkomen of vermogen stemmen. Dit wordt het censuskiesrecht genoemd. Ook werkten de meeste arbeiders in zware omstandigheden. Zij maakten lange dagen, kregen weinig betaald en leefden in slechte en kleine huizen. Tijdens de 19e eeuw verenigden zij zich in vakbonden. Deze vakbonden kwamen op de rechten van arbeiders. Zo organiseerden zij stakingen die vaak illegaal waren. Door middel van stakingen wilden zij hogere lonen, betere arbeidsomstandigheden en algemeen kiesrecht regelen.
Op dat moment had België slechts twee grote politieke partijen; de Liberale Partij en de Katholieke Partij. Binnen beide partijen waren politici actief die wilden opkomen voor de arbeiders, maar zij waren een kleine minderheid. De vakbonden en arbeiders besloten daarom hun eigen partij op te richten. In café De Zwaan in Brussel werd in april 1885 de Belgische Werkliedenpartij opgericht. De partij geïnspireerd door ideeën van de Duitse filosoof en econoom Karl Marx. De partij was tegen het kapitalisme. Enkele standpunten van de partij waren:
- Hogere lonen en betere arbeidsomstandigheden
- De invoering van het algemeen kiesrecht
- De afschaffing van kinderarbeid
- Gratis en neutraal onderwijs voor alle kinderen
- De invoering van de sociale zekerheid, zoals uitkeringen voor arbeidsongeschikten en zieken
- De nationalisering van bedrijven
Jaren 1890 en 1900
De partij had aanvankelijk geen zetels in het Belgisch parlement. Toch werd de partij enorm populair onder de Belgische arbeiders. De partij organiseerde samen met vakbonden stakingen, waaronder de staking van 1893. Toen legden arbeiders in het gehele land het werk neer. Zij wilde de regering onder druk zetten om het algemeen stemrecht voor alle mannen in te voeren. De staking zorgde er uiteindelijk voor dat het algemeen meervoudig stemrecht werd ingevoerd. Alle mannen boven de 25 jaar mochten stemmen. Toch kregen mannen met een hoog inkomen of vermogen één of twee extra stemmen.
Tijdens de verkiezingen van 1894 kreeg de Belgische Werkliedenpartij zetels in het parlement. De plannen van de partij werden vastgelegd in het Charter van Quaregnon. De tekst zou tot 1979 invloed hebben op het partijprogramma van de socialisten. In het Belgisch parlement zaten de socialisten samen met de liberalen in de oppositie. De twee groepen werkten op bepaalde vlakken samen. Zij deden zelfs in sommige regio's mee onder één lijst (een kartel). Zo wilden beide partijen dat de leerplicht en het algemeen enkelvoudig stemrecht werden ingevoerd. De leerplicht zou in 1914 worden aangenomen, het algemeen enkelvoudig stemrecht in 1919.
Overigens had de Belgische Werkliedenpartij vooral aanhang in Wallonië. In Vlaanderen bleef de aanhang beperkt tot de grote steden. Binnen de partij waren ook spanningen tussen Waalse en Vlaamse socialisten. De Vlaamse socialisten wilden een meertalig België, terwijl de Waalse socialisten een Franstalig België hadden. De socialist Jules Destrée (leider van de Waalse Beweging) wilde niet dat Walen verplicht werden om Nederlands te leren. Camille Huysmans (een van de drie kraaiende hanen) vocht juist voor een Nederlandstalige universiteit.
Eerste Wereldoorlog en daarna
In 1914 viel Duitsland België binnen. De katholieke regering besloot toen samen te werken met de liberalen en socialisten. Zij werden onderdeel van een nationale regering tegen de Duitsers. Na de Eerste Wereldoorlog bleven de socialisten (vaak samen met de liberalen) onderdeel van de regering. Door de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht behaalde de Belgische Werkliedenpartij bijna evenveel zetels als de Katholieke Partij. Waar de katholieken de meerderheid van de Vlaamse zetels hadden, hadden de socialisten de meerderheid in Wallonië.
In Vlaanderen waren veel socialisten ook Vlaamsgezind. Zij stapten na de oorlog over naar de Frontpartij. Dit was een politieke partij die opkwam voor de rechten van Vlamingen. Binnen de Belgische Werkliedenpartij waren spanningen over taalrechten. Het bestuur was grotendeels Franstalig en anti-Duits. Tijdens de Eerste Wereldoorlog probeerden de Duitsers door middel van hun Flamenpolitik Vlaamse nationalisten voor zich te winnen. De socialisten gaven uiteindelijk toe aan een Nederlandstalige universiteit in Gent, maar weigerden Nederlandstalig onderwijs in Brussel.
In 1929 werd het "compromis van de Belgische socialisten" bereikt. Destrée en Huysmans bereikten een akkoord over de taalkwestie. Wallonië zou eentalig blijven, terwijl Vlaanderen zelfbestuur kreeg op culturele zaken (zoals onderwijs). Waalse ambtenaren en militairen hoefden geen Nederlands te leren, maar in de rechtspraak en de overheid werd er wel rekening gehouden met Nederlandstaligen. Tijdens de jaren 1930 werden enkele wetten doorgevoerd. De Grote Depressie zorgde ervoor dat alle regeringspartijen (katholieken, liberalen en socialisten) werden afgestraft tijdens de verkiezingen van 1936. Veel socialisten waren boos op de Belgische Werkliedenpartij en stapten over naar de Kommunistische Partij van België (KPB). Toch behielden de partijen genoeg zetels voor een meerderheid.
Tweede Wereldoorlog en erna
Aan het einde van de jaren 1930 werd Hendrik de Man partijvoorzitter van de Belgische Werkliedenpartij. Hij schreef een plan om België uit de crisis te krijgen (Plan-De Man). De Man was beïnvloed door het corporatisme. In 1940 viel Nazi-Duitsland België binnen en bezette het land. De regering vluchtte toen naar Bordeaux en later naar Londen. De Man bleef als enige partijleider achter in België. Ondertussen moesten veel socialisten vluchten, onderduiken, gingen het verzet in of werden opgepakt.
Enkele maanden na de bezetting gaf De Man een speech waarin hij de Belgische Werkliedenpartij ophief. De Man riep de socialisten op om zich over te geven aan de nazi's. Ook begon De Man samen te werken met de Duitse bezetter en verdedigde de keuze van Leopold III om te blijven. Weinig socialisten luisterden hierna. De socialisten bleven actief binnen het verzet en de gevluchte regering in Londen. Aan het einde van de oorlog vluchtte De Man naar Zwitserland. Hij werd in België veroordeeld, maar bleef tot zijn dood in 1953 in Zwitserland wonen.
Na de Tweede Wereldoorlog werd besloten om de Belgische Werkliedenpartij om te vormen in de Belgische Socialistische Partij (BSP). Volgens de socialisten was de oude naam niet meer toepasselijk door de collaboratie van De Man.