Portaal:Heelal en astronomie: verschil tussen versies
Label: Ongedaan maken |
(Die is ~13mb) |
||
| (7 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 30: | Regel 30: | ||
Mercury in color - Prockter07 centered.jpg|[[Mercurius (planeet)|<font color=white>Mercurius</font>]]|link=[[Mercurius (planeet)]] | Mercury in color - Prockter07 centered.jpg|[[Mercurius (planeet)|<font color=white>Mercurius</font>]]|link=[[Mercurius (planeet)]] | ||
Venus from Mariner 10.jpg|[[Venus (planeet)|<font color=white>Venus</font>]]|link=[[Venus (planeet)]] | Venus from Mariner 10.jpg|[[Venus (planeet)|<font color=white>Venus</font>]]|link=[[Venus (planeet)]] | ||
| − | + | Africa and Europe from a Million Miles Away (19931748669).jpg|[[Aarde (planeet)|<font color=white>Aarde</font>]]|link=[[Aarde (planeet)]] | |
Water ice clouds hanging above Tharsis PIA02653 black background.jpg|[[Mars (planeet)|<font color=white>Mars</font>]]|link=[[Mars (planeet)]] | Water ice clouds hanging above Tharsis PIA02653 black background.jpg|[[Mars (planeet)|<font color=white>Mars</font>]]|link=[[Mars (planeet)]] | ||
Jupiter New Horizons.jpg|[[Jupiter (planeet)|<font color=white>Jupiter</font>]]|link=[[Jupiter (planeet)]] | Jupiter New Horizons.jpg|[[Jupiter (planeet)|<font color=white>Jupiter</font>]]|link=[[Jupiter (planeet)]] | ||
| Regel 49: | Regel 49: | ||
Orcus art (cropped).png|[[Orcus|<font color=white>Orcus</font>]]|link=[[Orcus]] | Orcus art (cropped).png|[[Orcus|<font color=white>Orcus</font>]]|link=[[Orcus]] | ||
Pluto-01 Stern 03 Pluto Color TXT.jpg|[[Pluto (dwergplaneet)|<font color=white>Pluto</font>]]|link=[[Pluto (dwergplaneet)]] | Pluto-01 Stern 03 Pluto Color TXT.jpg|[[Pluto (dwergplaneet)|<font color=white>Pluto</font>]]|link=[[Pluto (dwergplaneet)]] | ||
| − | Haumea | + | Haumea.png|[[Haumea|<font color=white>Haumea</font>]]|link=[[Haumea]] |
| − | Quaoar-transparent | + | Quaoar-transparent.png|[[Quaoar|<font color=white>Quaoar</font>]]|link=[[Quaoar]] |
Makemake (Dwarf Planet).jpg|[[Makemake|<font color=white>Makemake</font>]]|link=[[Makemake]] | Makemake (Dwarf Planet).jpg|[[Makemake|<font color=white>Makemake</font>]]|link=[[Makemake]] | ||
225088 Gonggong, artist impression (NASA 2006, color).jpg|[[Gonggong|<font color=white>Gonggong</font>]]|link=[[Gonggong]] | 225088 Gonggong, artist impression (NASA 2006, color).jpg|[[Gonggong|<font color=white>Gonggong</font>]]|link=[[Gonggong]] | ||
| Regel 64: | Regel 64: | ||
|titel=Geschiedenis van het observeren en onderzoeken van het heelal | |titel=Geschiedenis van het observeren en onderzoeken van het heelal | ||
|tekst= | |tekst= | ||
| − | De menselijke fascinatie voor de hemel dateert van duizenden jaren geleden. Heel lang geleden keken mensen omhoog naar de lucht en vroegen zich af over de [[zon]], [[maan]], [[Ster (hemellichaam)|sterren]] en [[Planeet|planeten]] in de hemel. Ze merkten op dat de zon opkomt en ondergaat, en dat de maan van vorm verandert. Ze begonnen ook patronen te zien en dingen te onthouden. [[Stonehenge]] is een beroemd voorbeeld van een [[Prehistorie|prehistorische]] structuur die mogelijk werd gebruikt voor astronomische observaties. Het kan dienst hebben gedaan als kalender of astronomisch [[observatorium]], waarbij de stand van de zon en maan werd gevolgd om belangrijke momenten zoals [[zonnewende]]s te markeren. Mensen begonnen te begrijpen dat de hemel verband hield met dingen op Aarde. | + | De menselijke fascinatie voor de hemel dateert van duizenden jaren geleden. Heel lang geleden keken mensen omhoog naar de lucht en vroegen zich af over de [[zon]], [[maan]], [[Ster (hemellichaam)|sterren]] en [[Planeet|planeten]] in de hemel. Ze merkten op dat de zon opkomt en ondergaat, en dat de maan van vorm verandert. Ze begonnen ook patronen te zien en dingen te onthouden. [[Stonehenge]] is een beroemd voorbeeld van een [[Prehistorie|prehistorische]] structuur die mogelijk werd gebruikt voor astronomische observaties. Het kan dienst hebben gedaan als kalender of astronomisch [[observatorium]] (tegenwoordig noem je dat vaak een [[sterrenwacht]]), waarbij de stand van de zon en maan werd gevolgd om belangrijke momenten zoals [[zonnewende]]s te markeren. Mensen begonnen te begrijpen dat de hemel verband hield met dingen op Aarde. |
In de [[oudheid]] maakten beschavingen zoals de [[Egyptische oudheid|Egyptenaren]], [[Babylon]]iërs, [[Griekse oudheid|Grieken]] en [[Maya's]] aantekeningen van hemelverschijnselen en ontwikkelden ze kalenders en astronomische kennis. In Egypte bouwde men speciale structuren, zoals de [[Piramide (bouwwerk)|piramides]], die mogelijk werden gebruikt om de beweging van de zon en de sterren te volgen. Mensen dachten ook dat de stand van de [[Hemellichaam|hemellichamen]] invloed had op dingen op Aarde, zoals hun leven en gebeurtenissen. Dit noemen we [[astrologie]]. Sommige mensen geloofden dat de positie van de sterren iets kon voorspellen. | In de [[oudheid]] maakten beschavingen zoals de [[Egyptische oudheid|Egyptenaren]], [[Babylon]]iërs, [[Griekse oudheid|Grieken]] en [[Maya's]] aantekeningen van hemelverschijnselen en ontwikkelden ze kalenders en astronomische kennis. In Egypte bouwde men speciale structuren, zoals de [[Piramide (bouwwerk)|piramides]], die mogelijk werden gebruikt om de beweging van de zon en de sterren te volgen. Mensen dachten ook dat de stand van de [[Hemellichaam|hemellichamen]] invloed had op dingen op Aarde, zoals hun leven en gebeurtenissen. Dit noemen we [[astrologie]]. Sommige mensen geloofden dat de positie van de sterren iets kon voorspellen. | ||
| Regel 141: | Regel 141: | ||
{{Kolommen2 | {{Kolommen2 | ||
| Kolom1= | | Kolom1= | ||
| + | * [[James Bradley]] | ||
* [[Tycho Brahe]] | * [[Tycho Brahe]] | ||
* [[Annie Jump Cannon]] | * [[Annie Jump Cannon]] | ||
| Regel 151: | Regel 152: | ||
* [[Christiaan Huygens]] | * [[Christiaan Huygens]] | ||
* [[Jacobus Cornelius Kapteyn]] | * [[Jacobus Cornelius Kapteyn]] | ||
| + | | Kolom2= | ||
* [[Johannes Kepler]] | * [[Johannes Kepler]] | ||
| − | |||
* [[Gerard Kuiper]] | * [[Gerard Kuiper]] | ||
* [[Henrietta Swan Leavitt]] | * [[Henrietta Swan Leavitt]] | ||
| Regel 171: | Regel 172: | ||
|kopkleur=white | |kopkleur=white | ||
|titel=Aardachtige exoplaneten | |titel=Aardachtige exoplaneten | ||
| − | |tekst=Exoplaneten zijn planeten die rond een ándere ster draaien dan onze eigen zon. Er zijn exoplaneten die erg veel op de Aarde lijken en, net als de Aarde, in de [[bewoonbare zone]] liggen. Dat betekent dat er kans is op leven op die exoplaneten! Hieronder vind je een lijst van exoplaneten die op de Aarde lijken. | + | |tekst=[[Exoplaneet|Exoplaneten]] zijn planeten die rond een ándere ster draaien dan onze eigen zon. Er zijn exoplaneten die erg veel op de Aarde lijken en, net als de Aarde, in de [[bewoonbare zone]] liggen. Dat betekent dat er kans is op leven op die exoplaneten! Hieronder vind je een lijst van exoplaneten die op de Aarde lijken. |
{{Kolommen3 | {{Kolommen3 | ||
| Kolom1= | | Kolom1= | ||
| Regel 228: | Regel 229: | ||
|titel=Fenomenen | |titel=Fenomenen | ||
|tekst=Fenomenen in ons heelal zijn bijzondere gebeurtenissen, verschijnselen of processen die plaatsvinden in de ruimte. Enkele voorbeelden van fenomenen in ons heelal vind je hieronder. | |tekst=Fenomenen in ons heelal zijn bijzondere gebeurtenissen, verschijnselen of processen die plaatsvinden in de ruimte. Enkele voorbeelden van fenomenen in ons heelal vind je hieronder. | ||
| − | |||
* [[Aurora|Aurora's]] | * [[Aurora|Aurora's]] | ||
* [[Donkere energie]] | * [[Donkere energie]] | ||
Versie van 26 aug 2025 23:51
Op dit portaal vind je informatie over het heelal en astronomie. Astronomie is de wetenschap die alles met het heelal te maken heeft.
Het heelal, ook wel het universum of de kosmos genoemd, is alles wat bestaat, alle materie en alle energie, in ruimte en tijd. Het omvat alle tientallen miljarden triljoenen sterren in alle sterrenstelsels. Heb je er weleens goed over nagedacht hoe groot ons heelal eigenlijk is?
Wij wonen op planeet Aarde, die een eigen maan heeft en die onderdeel is van het zonnestelsel. Ons zonnestelsel is onderdeel van de Melkweg, die een sterrenstelsel is. De Melkweg telt naar schatting zo'n 500 miljard sterren. Op zijn beurt is de Melkweg onderdeel van de Lokale Groep. Dit is de groep van sterrenstelsels waartoe ook de Melkweg behoort. In totaal bevat de Lokale Groep meer dan 40 sterrenstelsels. De Melkweg is hier dus één van. Maar we zijn er nog niet. De Lokale Groep maakt namelijk deel uit van een nog grotere structuur in het universum die bekend staat als de Virgosupercluster. Dit supercluster is zelf weer een klein onderdeel van Laniakea, een nog veel grotere supercluster. En dan heb je nog de Grote Muur in Hercules-Corona Borealis, die momenteel de grootste bekende structuur in het waarneembaar heelal is. Deze Grote Muur is ongeveer 10 miljard lichtjaar lang en 10 miljoen sterrenstelsels groot. 10 miljoen sterrenstelsels! En in ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg, zijn er dus alleen al zo'n 500 miljard sterren. Reken nu maar eens uit hoeveel sterren er in het hele waarneembaar heelal te vinden zijn!
Gerelateerde portalen en lijsten:
- Portaal:Mars
- Portaal:Wetenschap
- Portaal:Sciencefiction
- Portaal:Ruimtevaart
- Categorieën behorend bij Portaal:Heelal en astronomie
Terug naar PIM-systeem
De menselijke fascinatie voor de hemel dateert van duizenden jaren geleden. Heel lang geleden keken mensen omhoog naar de lucht en vroegen zich af over de zon, maan, sterren en planeten in de hemel. Ze merkten op dat de zon opkomt en ondergaat, en dat de maan van vorm verandert. Ze begonnen ook patronen te zien en dingen te onthouden. Stonehenge is een beroemd voorbeeld van een prehistorische structuur die mogelijk werd gebruikt voor astronomische observaties. Het kan dienst hebben gedaan als kalender of astronomisch observatorium (tegenwoordig noem je dat vaak een sterrenwacht), waarbij de stand van de zon en maan werd gevolgd om belangrijke momenten zoals zonnewendes te markeren. Mensen begonnen te begrijpen dat de hemel verband hield met dingen op Aarde.
In de oudheid maakten beschavingen zoals de Egyptenaren, Babyloniërs, Grieken en Maya's aantekeningen van hemelverschijnselen en ontwikkelden ze kalenders en astronomische kennis. In Egypte bouwde men speciale structuren, zoals de piramides, die mogelijk werden gebruikt om de beweging van de zon en de sterren te volgen. Mensen dachten ook dat de stand van de hemellichamen invloed had op dingen op Aarde, zoals hun leven en gebeurtenissen. Dit noemen we astrologie. Sommige mensen geloofden dat de positie van de sterren iets kon voorspellen.
Tijdens de Renaissance begonnen mensen in Europa op een nieuwe manier naar de wereld om hen heen te kijken. Ze werden nieuwsgierig en wilden begrijpen hoe dingen werkten, ook wat er boven in de lucht gebeurde. In de vroege 17e eeuw, rond het jaar 1600, werd de telescoop uitgevonden. Hiermee konden mensen beter naar de hemel kijken. Met de telescoop keek Galileo Galilei naar de hemel en zag dingen die niemand eerder had gezien, zoals manen rond andere planeten en bergen op de maan. Ook werd bewezen dat niet alles om de Aarde draait, zoals vroeger werd gedacht, maar dat de Aarde draait om de zon.
Vandaag de dag hebben we krachtige telescopen en ruimtemissies die ons helpen het universum beter te begrijpen. We hebben geleerd over zwarte gaten, andere sterrenstelsels en zelfs de oerknal. Maar er zijn nog veel mysteries in het universum die wetenschappers graag willen ontrafelen, zoals de aard van donkere energie en materie, zwaartekrachtsgolven, de oorsprong van het universum en het bestaan van buitenaards leven.
Een wormgat is een kortere weg in de ruimte, waardoor het mogelijk zou kunnen zijn om sneller van de ene plek naar de andere te gaan. Wetenschappers denken erover na, maar ze weten nog niet zeker of wormgaten echt zijn of alleen in theorie bestaan. Weet je trouwens hoe wormgaten ook wel worden genoemd?
Hemellichamen zijn natuurlijke objecten in de ruimte, buiten de atmosfeer van de Aarde. Hieronder vind je een aantal!
Hieronder vind je een opsomming van enkele beroemde astronomen.
Exoplaneten zijn planeten die rond een ándere ster draaien dan onze eigen zon. Er zijn exoplaneten die erg veel op de Aarde lijken en, net als de Aarde, in de bewoonbare zone liggen. Dat betekent dat er kans is op leven op die exoplaneten! Hieronder vind je een lijst van exoplaneten die op de Aarde lijken.
Fenomenen in ons heelal zijn bijzondere gebeurtenissen, verschijnselen of processen die plaatsvinden in de ruimte. Enkele voorbeelden van fenomenen in ons heelal vind je hieronder.
- Aurora's
- Donkere energie
- Donkere materie
- Gammaflitsen
- Hawkingstraling
- Kernfusie
- Kosmische straling
- Maansverduisteringen
- Magnetische velden
- Meteorenregen
- Nevels
- Pulsars
- Rayleighverstrooiing
- Spaghettificatie
- Supernova's
- Zonnevlekken
- Zonnewinden
- Zonsverduisteringen
- Zwaartekrachtsgolven
- Zwaartekrachtlenzen
Wist je dat...
- ...het koudste object in de ruimte en het heetste object in de ruimte met meer dan 138.000 °C verschillen?
- ...onze maan is ontstaan door een botsing van een planeet met onze Aarde, ongeveer 4 miljard jaar geleden?
- ...er volgens een schatting ongeveer 70.000 miljoen miljoen miljoen sterren in ons sterrenstelsel zijn?
- ...elke planeet van ons zonnestelsel al bezocht is door een onbemand ruimtevaartuig?
- ...we slechts 5% kunnen zien van wat er in de ruimte is en dat de rest bestaat uit donkere materie en donkere energie?
- ...er meer sterren zijn in het universum dan dat er zandkorrels zijn op Aarde?